MÜHLET VERME. Vergi Usul Kanununda süreleri uzatan, yani idarenin mühlet vermesini gerektiren nedenlerden birisi de zor durum halidir.

Transkript

1 MÜHLET VERME I-MADDE METNİ : Madde 17- (5228 sayılı Kanunun 2'nci maddesiyle değişen fıkra 16/7/2004) Zor durumda bulunmaları hasebiyle vergi muamelelerine müteallik ödevleri süresi içinde yerine getiremeyecek olanlara, kanunî sürenin bir katını, kanunî sürenin bir aydan az olması halinde bir ayı geçmemek üzere, Maliye Bakanlığınca münasip bir mühlet verilebilir.(*) Bu mühletin verilebilmesi için: 1. Mühlet istiyen, sürenin bitmesinden evvel yazı ile istemde bulunmalıdır. 2.İstemde gösterilen mazeret, mühlet verecek makam tarafından kabule layık görülmelidir. 3. Mühletin verilmesi halinde verginin alınması tehlikeye girmemelidir. (5228 sayılı Kanunun 2'nci maddesiyle değişen fıkra 16/7/2004) Maliye Bakanlığı mühlet verme yetkisini tamamen veya kısmen mahalline devredebileceği gibi bölgeler, iller, ilçeler veya sektörler ile iş kolları ya da mükellef grupları itibarıyla yazılı başvuru şartı aramaksızın da kullanabilir.(**) 1 (*) (Değişmeden önceki şekli) Zor durumda bulunmaları hasebiyle vergi muamelelerine müteallik ödevleri süresi içinde yerine getiremiyecek olanlara, kanuni sürenin bir katını geçmemek üzere, Maliye Bakanlığınca münasip bir mühlet verilebilir. (**) (Değişmeden önceki şekli) Maliye Bakanlığı mühlet yetkisini tamamen veya kısmen mahalli maliye teşkilatına devredebilir. İlgili tebliğ:263 Sirküler: 14 II-AÇIKLAMA VE YORUM: Vergi Usul Kanununda süreleri uzatan, yani idarenin mühlet vermesini gerektiren nedenlerden birisi de zor durum halidir. A-ZOR DURUM HALİNİN TANIMI: Maddede zor durumun tanımı yapılmadığı gibi zor durum halleri de tek tek sayılmamıştır. Zor durum halinin olup olmadığı idarenin takdir ve yetkisine bırakılmıştır. Mevcut madde idareye ferdi olarak zor durum hali ile karşılaşan mükellef veya vergi sorumlularının süre bitmeden önce yazılı olarak başvuruda bulunmaları halinde kanuni sürenin bir katını geçmemek üzere süre vermeye ilişkin yetki tanımaktadır. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesi sırasında meydana gelen ve mücbir sebep hali kapsamında değerlendirilemeyen ancak, mükellef veya vergi sorumlularının vergi ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmesine engel olacak mahiyette zor durum hali kapsamında değerlendirilen genel nitelikteki olaylarda, zor durumda kalan mükellef veya vergi sorumlularınca süre talepleri için ayrı ayrı dilekçe verilmesi ve vergi idaresince her bir süre talebinin incelenip sonuçlandırılması zaman ve iş gücü kaybına neden olmakta, ayrıca zor durum hali ile karşılaşan mükellef veya vergi sorumlularını müşkül durumda bırakmaktaydı. Bu düzenlemeyle söz konusu sorunların ortadan kaldırılması amaçlanmıştır. Bu düzenlemeyle maddenin birinci fıkrasında yapılan değişiklikle kanunî sürenin bir aydan az olması halinde bir ayı geçmemek üzere süre verilmesine imkân tanınmakta, üçüncü fıkrasındaki değişiklik de genel nitelikteki olayların zor durum kapsamında değerlendirilmesi halinde, Maliye Bakanlığına bu olaydan etkilenen belli bölgede, sektörde ya da iş kolunda bulunan mükellef ve vergi sorumluları ile belli mükellef gruplarına yazılı talepte bulunma şartı aranmaksızın süre verme yetkisi verilmiş bulunmaktadır. Zor durum halinin ifade edilebilmesi için, meydana gelen durumun mücbir sebep hallerinin dışında olan bir hal olması gerekmektedir. Kanun mücbir sebep hallerini saymış olmasına karşın zor durumun neler olduğunu belirtmemiş, inisiyatifi idare kendinde bırakmıştır tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır.

2 2 Maddede belirtildiği gibi, zor durumda bulunanlara idarenin vereceği süre kanuni sürenin kendisi kadardır. Kanuni sürenin bir aydan az olması durumunda ise bu süre bir ayı geçmemek üzere verilen süredir. B-ZOR DURUM NEDENİYLE SÜRE VERİLMESİNİN ŞARTLARI: Kanunda belirtildiği gibi, zor durum nedeniyle mükelleflerin vergilendirme ile ilgili ödevlerini yerine getirememeleri halinde aşağıdaki koşulların olması gerekmektedir: a) Mühlet istiyen, sürenin bitmesinden evvel yazı ile istemde bulunmalıdır b) Vergi mükellefleri veya sorumlularına, zor durum nedeniyle mühlet verilebilmesi için, vergilendirme ile ilgili ödevlerini kanuni süreleri içinde yerine getiremeyeceklerini bildirmeleri gerekmektedir. c) Mühlet isteminin kanuni sürelerin içinde ve yazılı olarak yapılması gerekir. d) İstemde gösterilen mazeret, mühlet verecek makam tarafından kabule layık görülmelidir. e) Mühlet isteme başvurusu, zor durumda bulunan mükellef veya vergi sorumlusu tarafından yapılmalıdır. f) Mühletin verilmesi halinde verginin alınması tehlikeye girmemelidir. Kanun zor durum hali nedeniyle mühlet verilebilmesi için mükelleflerin yazılı olarak başvuruda bulunmalarını şart koşmasına karşın, 5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra, Mali Bakanlığı, yazılı başvuru şartı aramaksızın mühlet verme yetkisinin bir kısmını veya tamamını mahalline devredebileceği gibi: Bölgeler, İller, İlçeler, Mükellef grupları, Sektörler, İşkolları itibariyle, zor durum halini kabul ederek mühlet verme yetkisini kullanabilmektedir. Zor durum nedeniyle mühlet verilmesinin şartları yukarıda sayılmış olup, bunların açıklaması aşağıda belirtilmiştir. 1-Mühlet İsteyenlerin Kanuni Sürenin Sona Ermesinden Önce Yazılı Olarak Başvuruda Bulunması Gerekmektedir: Zor durum nedeniyle, vergilendirme ile ilgili ödevlerin yerine getirilmesinin mümkün olmaması nedeniyle, mühlet istenebilmesi ve bu istemin kabul edilebilmesi için, kanuni sürenin sona ermeden önce, yazılı olarak talepte bulunulması gerekmektedir. Kanuni süre başlamadan veya süre bitiminden sonra yapılan başvuruların kabul edilmesi mümkün değildir. Zor durum nedeniyle mühlet isteme yetkisi, şahıs firmalarında, mükellefin yani şahsın kendisi olup, tüzel kişiliği olan kuruluşlarda tüzel kişiliği temsile yetkili olanlardır. Mühlet isteme talebinin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Sözlü olarak yapılan taleplerin ve mesleki kuruluşları vasıtasıyla yapılan süre uzatma taleplerinin geçerliliği yoktur. 2-İstemde Gösterilen Mazeret, Mühlet Verecek Makam Tarafından Kabule Layık Görülmelidir: Zor durum nedeniyle ek süre talebinde bulunan mükellefin bu konudaki mazeretini başvuru dilekçesinde açıkça belirtmesi gerekir. Ek süre verilebilmesi için, mükellefin veya sorumlunun beyan ettiği mazeretinin yetkili makam tarafından kabule layık görülmesi gerekmektedir. Bilindiği gibi V.U.K. da mücbir sebep hallerinin neler olduğu belirtilirken zor durumun tanımına ilişkin bir belirleme yapılmamıştır. Zor durum halinin mevcudiyeti idarenin takdirine bırakılmıştır. Örneğin, bir mükellefin yakınlarından birinin yurt dışında yapılabilen tedavisi için onunla birlikte yurt dışına gitmek mecburiyetinde olduğunu yazılı olarak idareye bildirir, o nedenle beyanname vermek için ek süre isteyebilir.

3 3 Akrabalarından birinin trafik kazasına maruz kalması nedeniyle, hastanede tedavi ettirme mecburiyeti doğmuş olabilir. Muhasebecinin ağır hastalığı nedeniyle, defter ve belgelerin işlenememiş olması nedeniyle, ilgili dönemlerin beyannamelerinin verilememiş olması mümkündür. Ya da mükellefin defter ve belgelerinin incelenmek üzere mahkemece alıkonulmuş olması zor durum olarak kabul edilebilir. Yasa koyucu, zor durum hallerini belirlememek suretiyle bu konudaki takdir yetkisini tamamen vergi idaresine bırakmıştır. Vergi idaresi bu yetkiyi her olayın özelliğine göre, mükellefler arasında kanun karşısında eşitsizlik yaratmayacak şekilde yani objektif olarak kullanmak zorundadır. 3-Mühletin Verilmesi Halinde Verginin Alınması Tehlikeye Girmemelidir: Zor durum nedeniyle mühlet istenmesi durumunda, bu talebin yerine getirilebilmesi için, verginin alınmasının tehlikeye girmemesi gerekir. Zor durum nedeniyle ek süre talep eden mükellefin, yurt dışına kaçma hazırlığında bulunduğunun emarelerinin tespit edilmesi, durumunda bu talebin kabul edilmemesi gerekmektedir. Çünkü, vergi alacağının tahsilinin tehlikeye gireceği görülmektedir. 4-Mühlet İsteme Başvurusu, Zor Durumda Bulunan Mükellef Veya Vergi Sorumlusu Tarafından Yapılmalıdır: Mükelleflerin veya vergi sorumlularının zor durum nedeniyle süre taleplerinin bizzat kendileri veya kanuni temsilcileri vasıtasıyla yapmaları gerekmektedir. Topluca yapılan zor durum nedeniyle süre istemeleri halinde veya mesleki kuruluşları vasıtasıyla yapılan taleplerin kabul edilmesi mümkün değildir. 5-Mühlet İsteminin Maliye Bakanlığı na Yapılması: Zor durum nedeniyle süre verme yetkisi Maliye Bakanlığınındır. Her ne kadar kanunda, Maliye Bakanlığının bu yetkisini tamamen veya kısmen mahalli teşkilata devredilebileceği belirtilmişse de, Bakanlık bugüne kadar herhangi bir yetki devri yapmamıştır. O nedenle, müracaatın Maliye Bakanlığına yapılması gerekir. Ancak mahalli maliye idaresine gönderilen talep yazıları da, bu teşkilatça Maliye Bakanlığına intikal ettirilir. Mahalli teşkilata süresi içinde başvurulması şartıyla, istek Maliye Bakanlığına süre bitiminden sonra yapılırsa, müracaat süresinde yapılmış sayılır. C-ZOR DURUM HALİNİN SONUÇLARI: 1-Zor Durum Halinde Uzayacak Süreler: Yetkili makamlar tarafından zor durum halinin kabul edilmesi durumunda, en fazla yasal sürenin bir katı kadar ek süre verilebilir. Yasa da belirtilen bu süre azami süredir. Bakanlıkça bundan daha az bir süre verilmesi de mümkündür. Zor durumun kabul edilmesi ile uzayacak olan süreler, sadece kanuni sürelerdir, idari süreler yönünden, bir uzama söz konusu değildir. Beyanname verme süresinin uzatılması durumlarda, ödeme süresi de buna bağlı olarak otomatik olarak uzamaktadır. Ancak, zor durum halinin yalnızca ödeme ile ilgili olması halinde, sürelerin uzayıp uzamayacağı hususu açıkça belli değildir. Ödeme süresi, 6183 sayılı Kanunun 48.maddesi uyarınca çok zor durum şartına bağlı olarak ve teminat karşılığı uzatılır. Ancak, 6183 sayılı Kanunun 8. maddesi ile Hilafına bir hüküm bulunmadıkça bu kanunda yazılı müddetlerin hesaplanmasında ve tebliğlerin yapılmasında Vergi Usul Kanunu hükümleri tatbik hükmü uyarınca,v.u.k. nun sürelerle ilgili hükümlerine yapılan atıf gereğince, 6183 sayılı Kanunun 48.maddesi dışında da ödeme süreleri zor durum sebebiyle uzatılır. Bakanlıkça verilen ek süre içinde mücbir sebep hali meydana gelirse, verilen ek süre durur, mücbir sebep hali ortadan kalkınca ek süre kaldığı yerden işlemeye devam eder. Beyanname verilmesi ile ilgili mükellef veya sorumluya zor durum nedeniyle bir süre verilmişse, bu süre geçmeden, verilen süre içinde, bir mücbir sebep hali meydana gelirse, mücbir sebep hali süreleri durduracağı için,

4 4 zor durum nedeniyle verilen sürenin durması nedeniyle, mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra zor durum nedeniyle duran süre kaldığı yerden devam edecektir. 2 2-Zor Durum Halinin Sona Ermesi: Zor durum nedeniyle, kendisine ek süre verilen mükellefe, bu süre içinde mükellefiyete ilişkin ödevlerini yerine getirirse, bu mükellefe her hangi bir müeyyide uygulanmaz. Bu mükellef, vergi yasaları karşısında ödevlerini zamanında yerine getirmiş olarak kabul edilir. Ek sürenin tamamlanmasına rağmen, mükellefin veya sorumlunun, içinde bulunduğu zor duruma ilişkin olarak herhangi bir değişiklik meydana gelmemişse; mükellefin yeni bir ek süre talebinde bulunmaları durumunda, bu talebin olumlu biri şekilde yanıtlanması mümkün değildir. Çünkü; 5228 sayılı Kanunun zor duruma ilişkin 17.maddesinde, Kanuni sürenin bir katı, Kanuni sürenin bir aydan az olması halinde bir aya kadar süre verilebileceği ve bu sürenin azami süre olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla verilebilecek ek süre, kanuni sürenin bir katı kadardır. Bir katından fazla süre verilmesi mümkün değildir. III-ZOR DURUM HALİNDE SÜRELERİ UZATAN DİĞER HALLER: Zor durum nedeniyle süreleri uzatan çeşitli nedenler bulunmaktadır. Bu nedenlerin bir kısmı yukarıdaki açıklamalarımızda belirtilmiş olmasına karşın, süreleri uzatan diğer haller ise aşağıda sayılmıştır. 1-Defter ve belgelerin muhafaza altına alınması sebebiyle beyanname verme süresinin uzaması: Mükellef, ilgili memurun huzuriyle, (huzurunda) bu defterler ve vesikalar üzerinde incelemeler yapmaya ve bunlardan suret ve kayıtlar çıkarmaya yetkilidir.(vuk.md.144/2) Defter ve vesikaların muhafaza altına alınmış olması, süresi gelen vergi beyannamelerinin verilmesi ödevini kaldırmaz. Mükellef beyannamesini tanzim için gerekli bilgileri defter ve vesikalardan yukarıdaki fıkra hükmü dairesinde çıkarabilir. Mükellefin bu husustaki yazılı isteği yetkililerce derhal yerine getirilir. Şu kadar ki, defter ve vesikaların muhafaza altına alındığı tarihten vergi beyannamesinin verileceği tarihe kadar olan süre bir aydan az ise beyanname verme süresi kendiliğinden bir ay uzar ve ek süre bu müddetin sonundan başlar. (13'üncü maddenin 1-3'üncü fıkralarıyla 17'nci madde hükümleri saklıdır).(v.u.k.md:144) 2-Sermaye şirketleri dışındaki kurumlar vergisi mükelleflerinin beyanname verme süresi: 5520 sayılı kurumlar Vergisi Kanunu nun 25 /5 inci maddesine göre, Beyanname, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar, tarhiyatın muhatabının Türkiye'yi terk etmesi halinde ise ülkeyi terk etmesinden önceki on beş gün içinde verilir sayılı Kanunun 21 inci maddesinde, Sermaye şirketleri dışında kalan kurumların beyanname verme süresini uzatmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir Hükmü 5520 sayılı yeni kurumlar vergisi kanununda yer almamıştır. 3-Gelir vergisi mükelleflerinin ödeme zamanlarının belirlenme yetkisi: Gelir Vergisi Kanunu nun 117 inci maddesinde;(4842 sayılı Kanunun 14'üncü maddesiyle değişen madde Yürürlük; 2003 yılı gelirlerine de uygulanmak üzere ) 1. Şubat ayı içerisinde verilmesi gereken beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarında; 2. Mart ayı içerisinde verilmesi gereken beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen gelir vergisi Mart ve Temmuz aylarında; Olmak üzere iki eşit taksitte ödenir. 2 Özbalcı nın a.g.e. sh. 171

5 5 Maliye Bakanlığı, gelirlerinin büyük bir kısmı ziraî kazançtan oluşan mükellefler hakkında gerekli görülen hallerde, iki taksitten fazla olmamak üzere, belli üretim bölgeleri ve ziraat ürünlerine göre, özel ödeme zamanları tayin edebilir. 4-Mevduat faizlerinden kesilen vergilerle ilgili muhtasar beyannameler: Muhtasar beyannamenin verilme zamanı, Gelir Vergisi Kanunu nun 98 inci maddesinde belirtilmiş ve süre uzatılması ile ilgili de aşağıdaki hüküm getirilmiştir. 94'üncü madde gereğince vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanlar bir ay içinde yaptıkları ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri karlar ve iratlar ile bunlardan tevkif ettikleri vergileri ertesi ayın yirmi üçüncü günü akşamına kadar, ödeme veya tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar. Yıl sonlarında tahakkuk ettirilen mevduat faizlerinden kesilecek vergilerin bildirilmesi için bu süre bir ay uzatılır. 5-Kasım/2007 dönemine ait katma değer vergisi beyannameleri 25/12/2007 günü mesai bitimine kadar ilgili vergi dairesine verilebilecektir. Katma Değer Vergisinin 50 numaralı sirkülerinde; Bakanlık yetkisini kullanarak katma değer vergisi beyanname verme süresini uzatmıştır. Bu uzatma ile ilgili hüküm aşağıda belirtilmiştir., 2007 yılı Kurban Bayramının Kasım/2007 dönemine ilişkin katma değer vergisi beyan dönemine rastlaması göz önüne alınarak Vergi Usul Kanununun 17 inci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak Kasım/2007 dönemine ilişkin katma değer vergisi beyanname verme süresi tüm mükellefler için 25/12/2007 günü mesai saati sonuna kadar uzatılmıştır. Buna göre, Kasım/2007 dönemine ait katma değer vergisi beyannameleri 25/12/2007 günü mesai bitimine kadar ilgili vergi dairesine verilebilecektir No lu V.U.K. Tebliğindeki Uzatma İle İlgili Hüküm: Bazı mükellefler, Bakanlığımıza yapmış oldukları müracaatlarda, 1997 yılında banka ve benzeri finans kurumlarından elde ettikleri menkul sermaye iratlarını doğru olarak beyan edilmesine imkan sağlayacak bilgi ve belgeleri söz konusu kurumlardaki yığılmalar nedeniyle temin edememeleri gerekçesiyle bu gelirlere ilişkin beyanname verme süresinin uzatılmasını talep etmektedirler.(v.u.k. 263 No lu Genel Tebliği.) 167 Sıra Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar doğrultusunda bankalarca vergi tevkifatı yapıldığını gösteren belgenin mükelleflerce yıllık beyannameye eklenmesi gerekmektedir. Banka ve diğer finans kurumlarından elde edilen menkul sermaye iratlarının belgelendirilmesindeki güçlükler Bakanlığımızca zor durum kabul edilmiş olmakla birlikte 213 sayılı Vergi Usul Kanununda topluca beyanname verme süresini uzatan bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Vergi Usul Kanunu'nun 17 inci maddesinde yer alan hükme göre, zor durumda bulunmaları hasebiyle vergi muamelelerine müteallik ödevleri süresi içinde yerine getiremeyecek olan mükelleflerin beyan süresi bitmesinden önce ayrı ayrı müracaatta bulunmaları halinde, ancak kanuni sürenin bir katını geçmemek üzere, Maliye Bakanlığınca mühlet verilmesine imkan tanınmaktadır. Bu maddenin son fıkrasında da Maliye Bakanlığının mühlet verme yetkisini tamamen veya kısmen mahalli maliye teşkilatına devredebileceği düzenlenmektedir. Buna göre; Beyan etmek zorunda oldukları gelirleri sadece banka ve benzeri finans kurumlarından elde edilen menkul sermaye iratlarından oluşan mükelleflerin zor durumda bulunduklarına ilişkin yazılı başvuruları üzerine ilgili defterdarlıkça bir aya kadar süre verilebilecektir. 7-Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun 48 inci maddesindeki Tecil: Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haciz olunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca; amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir.