TÜRK İSLAM EDEBİYATI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRK İSLAM EDEBİYATI"

Duygu Kobal
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Editörler Dr. Öğr.Üyesi Metin Hakverdioğlu - Aynur Kurt TÜRK İSLAM EDEBİYATI Yazarlar Dr. Öğr.Üyesi Ferdi Kiremitçi Dr. Öğr.Üyesi H.İbrahim Haksever Dr. Öğr.Üyesi Mehmet Altunmeral Dr. Öğr.Üyesi Mehmet Ünal Dr. Öğr.Üyesi Sıdkı Nazik Dr.Şükran Oğuz Aynur Kurt İbrahim Akça

2 Editörler Dr. Öğr.Üyesi Metin Hakverdioğlu - Aynur Kurt Türk İslam Edebiyatı ISBN: Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2019 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Atabasım San. ve Tic. A.Ş. Lisans Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr

3 Önsöz Türk milleti, 751 tarihinde, Talas Savaşında Müslüman Abbasi ordusu ile Çinlileri bozguna uğrattığı günden beri İslam ın kılıcı olmayı kendisine bir şeref olarak görmüş; İstanbul un fethi ile de bu şerefin zirvesine çıkmayı başarmıştır. İslam ile şereflendikten sonra hemen her alanda benzer bir dünya görüşüne sahip olmaya başlayan Türk, Arap ve Farslar edebiyatta da ortak bir dünya inşaa etmiştir. İslamî Türk edebiyatı veya Türk İslam edebiyatı adını verdiğimiz devir, bu üç milletin ortak edebî zevki yoğurdukları bir sürecin adı olmuştur. Arap edebiyatından etkilenen Farslar ve onlardan etkilenen Türkler adeta ortak bir hayal dünyasının inkişafı için kalemlerini vakfetmişlerdir. Bu ortak edebiyat bir rekabet gibi görülse de sonucu itibariyle ölümsüz eserlerin vücuda gelmesi için bir zemin oluşturmuştur. Yüzlerce tür, nazım şekli ve nesir eseri ile Doğu kültürü, bu üç dilin en güzel şaheserlerini ortaya koymuş; sevilmiş, okunmuş, ezberlenmiş ve bir medeniyet inşa etmiştir. Allah ı, Hz. Peygamberi, her türlü ahlakî erdemi anlatan tevhidler, naatlar, mersiyeler, mevlidler İslam ın halka anlatılmasında ve gönüllere nakş edilmesinde en güzel yol kabul edilmiştir. Gazel, kaside, mesnevi, musammat, rübai, tuyug gibi nazım şekilleri hayatımızın içinde öyle bir yer almış ki şairler padişahların övüncü haline gelmiştir. Bir Bâkî, Kanûnî Sultan Süleyman ın yüz akı olmuş; bir Nef î,iv. Murad ı unutulmaz padişahlar listesine yazdırmış; Nedim ile Lâle Devri eş tutulur olmuştur. Bir şiir medeniyeti oluşturan atalarımız, padişahından gedâsına kadar şiiri baştacı etmiş; gerçek âlemde bunalan ruhlarını şiirin imgeler dünyasında rahatlatmıştır. Türk milletinin yeni nesli de kültürle, edebiyatla, şiirle ilişkisini sağlamlaştırmalı ve atalarının kurduğu bu medeniyetin şuuruna varmalıdır. Bu şuur ancak adı geçen devirleri, şairleri, nazım şekillerini, türleri bilmekle olur. III

4 İşte, sizlerin hizmetine sunulan bu değerli çalışma ile Türk İslam edebiyatı hakkında bilinmesi gereken tüm hususlar, kısa ve öz olarak uzman bilim insanları tarafından kaleme alınmıştır. Unutmayalım ki hafıza-i beşer nisyânla malüldür. Hatırlamak ve yeni bir medeniyet kurmak tek seçeneğimizdir. İstanbul, 2019 Editörler Dr. Öğr.Üyesi Metin Hakverdioğlu Aynur Kurt IV

5 İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1 DİN VE EDEBİYAT İLİŞKİSİ 1.1. Din ve Sanat 1.2. İslâm ve Edebiyat 1.3. Türk İslâm Edebiyatı (Adı-Kapsamı) 1.4. Türk Edebiyatının İslâmî İlimlerle İlişkisi 1.5. Şiir-Tasavvuf-Aşk Bölüm 2 TÜRK İSLÂM EDEBİYATININ KAYNAKLARI 2.1. Dînî Kaynaklar Kur an-ı Kerim Hz. Peygamber İlmihal Bilgileri Kelam Akaid Tasavvuf 2.2. Doğrudan Dînî Olmayan Kaynaklar İslâm Öncesi Edebiyat Arap Edebiyatı İran Edebiyatı Şuarâ Tezkireleri XVI. Yüzyıl Tezkireleri XVII. Yüzyıl Tezkireleri XVIII. Yüzyıl Tezkireleri XIX. Yüzyıl Tezkireleri Şakayıkun Numaniyye Çeviri ve Zeylleri V

6 2.3. Türk Edebiyatı Metinlerinin Kaynakları Dîvân Mesnevî Mecmua Cönk Müntehabât Bölüm 3 BELAGAT: EDEBÎ SANATLAR 3.1. Belagatın Tanımı 3.2. Belâgatın Doğuşu ve Gelişimi 3.3. Tarihçe 3.4. Konu 3.5. Edebî Sanatların Tasnifi 3.6. Edebi Sanatlar Mecaza Dayalı Sanatlar Mecâz-ı Mürsel (Ad Aktarması, Düz Değişmece) Teşbih (Benzetme) İstiare (Eğretileme / Deyim Aktarmaları) Kinaye (Değinmece) Tariz (Dokundurma, İğneleme) Teşhîs ve İntâk Anlama Dayalı Sanatlar Îhâm Tevriye Leff ü neşr Tenâsüb (Uygunluk) İstihdam Hüsn-i Talil (Güzel Neden Bulma) Tecâhül-i Arif Mübalağa (Abartma) Telmih (Hatırlatma) İktibas Tekrir (Yineleme) Nida (Seslenme) Tezat / Karşıtlık İstifham (Soru Sorma) Sihr-i Helâl Sehl-i Mümteni VI

7 Taksîm Müşâkele Mülemma Tecrîd İstidrak Kat Terdîd İltifat Rücû Tefrik Lafızla (Sözle) İlgili Sanatlar Bölüm 4 NAZIM ŞEKİLLERİ, ARUZ VE KAFİYE BİLGİSİ 4.1. Nazım Şekilleri Klasik Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri Beyitlerden Oluşan Nazım Şekilleri Bendlerden Oluşan Nazım Şekilleri Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri Anonim Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri Âşık Edebiyatı Nazım Şekilleri 4.2. Aruz Vezni Aruzla İlgili Bazı Terimler Aruz Bahirleri ve Kalıpları Aruz Vezniyle Yazılmış Şiirlerin Kalıbını Bulma 4.3. Kafiye ve Redif Kafiye Çeşitleri Kafiye Kusurları Bölüm 5 TÜRK İSLÂM EDEBİYATINDA TÜRLER 5.1. Allâh ı Konu Edinen Türler Tevhîd Münâcât Esmâ-i Hüsnâ/Esmâü l-hüsnâ 5.2. Hz. Muhammed i Konu Edinen Türler Na t Siyer VII

8 Mevlid Hilye Mirâciye/Mirâç-nâme Kırk Hadîs Hicret-nâme Regâibiyye 5.3. Kuran Merkezli Türler Kısas-ı Enbiyâ Yûsuf u Züleyhâ/Kıssa-i Yûsuf Süleymân-nâme Halîl-nâme 5.4. Diğer Türler Maktel-Mersiye Pend-nâme/Nasîhat-nâme Gazavât-nâme/Gazâ-nâme Menâkıb-nâme/Velâyet-nâme Fütüvvet-nâme Ramazân-nâme/Ramazâniyye Şathiye Devriye Bölüm 6 BAŞLANGICINDAN XVI. YÜZYILA KADAR TÜRK-İSLÂM EDEBİYATI 6.1. İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı Sözlü Edebiyat Dönemi Sav Sagu Koşuk Destan Yazılı Edebiyat Dönemi 6.2. Karahanlı Dönemi Türk Edebiyatı (İlk Edebî Eserler) Kutadgu Bilig Dîvan-ı Lugâti t-türk Atabetü l-hakâyık 6.3. Orta Asya Sahası Türk Tasavvuf Edebiyatı Hoca Ahmed-i Yesevî Dönemin Diğer Temsilcileri 6.4. XIII. Yüzyıl Anadolu Sahası Türk Edebiyatı Dönemin Diğer Temsilcileri VIII

9 6.5. XIV. Yüzyıl Türk -İslâm Edebiyatı 6.6. XV. Yüzyıl Türk-İslâm Edebiyatı Bölüm 7 XVI-XIX. YÜZYILLAR TÜRK-İSLÂM EDEBİYATI 7.1. XVI. Yüzyıl 7.2. XVII. Yüzyıl 7.3. XVIII. Yüzyıl 7.4. XIX. Yüzyıl Bölüm 8 XX. YÜZYIL TÜRK İSLÂM EDEBİYATI TARİHİ 8.1. XX. Yüzyıl Türk İslâm Edebiyatında Şiir XX. Yüzyıl Türk İslâm Şiirinde Tasavvufî Gelenek XX. Yüzyıl Türk İslâm Şiirinde Edebî Dönemler Millî Edebiyat Dönemi ( ) Cumhuriyet Dönemi 8.2. XX. Yüzyıl Türk İslâm Edebiyatında Nesir Roman Hikâye Tiyatro Deneme IX

10 X

Benzer belgeler

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...9

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...9 I. BÖLÜM EDEBİYAT NEDİR? 1.1. Edeb den Edebiyata...11 1.2. Edebî Eser...13 1.3. Edebî Metin...14 1.4. Edebiyat Bilimi...33 1.5. Edebiyat Sosyolojisi...33 1.6. Edebiyat Tarihi...35