SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI"

Zeki Akalın
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Yard. Doç. Dr. BAŞAK BAYSAL İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI

3 İÇİNDEKİLER DANIŞMANIN ÖNSÖZÜ...vii YAZARIN ÖNSÖZÜ... ix İÇİNDEKİLER...xvii KISALTMALAR CETVELİ...xxv GİRİŞ... 1 Birinci Bölüm KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI İLE İLGİLİ TEORİLER VE YASAL DÜZENLEMELER IŞIĞINDA TÜRK HUKUKUNDA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASININ HUKUKİ TEMELİ I. SÖZLEŞMEYE BAĞLILIK İLKESİ VE SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN KOŞULLARA UYARLANMASI... 5 A. GENEL OLARAK... 5 B. SÖZLEŞMEYE BAĞLILIK İLKESİNİN KLASİK KÖKENLERİ... 6 C. SÖZLEŞMEYE BAĞLILIK İLKESİNİN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ D. SÖZLEŞMELERİN UYARLANMASININ AMACI... 14

4 xviii II. YABANCI HUKUKLARDA GELİŞTİRİLEN TEORİLER VE BU TEORİLERDE SÖZLEŞMELERİN UYARLANMASININ HUKUKİ TEMELİ A. GENEL OLARAK B. CLAUSULA REBUS SIC STANTIBUS TEORİSİ C. ALMAN HUKUKU: İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ TEORİSİ İşlem Temelinin Çökmesi Teorisinin Tarihsel Gelişimi İşlem Temelinin Çökmesi Teorisinin Hukuki Temeline İlişkin Görüşler Alman Borçlar Hukuku Reformunda İşlem Temelinin Çökmesi Alman Hukukunda İşlem Temeli Kavramı D. FRANSIZ HUKUKU: EMPREVİZYON TEORİSİ Emprevizyon Teorisinin Tarihsel Gelişimi ve Hukuki Temeli Fransız Hukukunda Emprevizyon Teorisinde Yeni Açılımlar E. İNGİLİZ HUKUKU: FRUSTRATION TEORİSİ F. İSVİÇRE HUKUKU Genel Olarak İsviçre Hukukunda Sözleşmenin Uyarlanmasının Hukuki Temeli a. Genel Olarak b. Sözleşme Boşluğu Görüşü c. İsviçre Medeni Kanunu nun İkinci Maddesine Dayanan Görüşler d. Başkaca Görüşler e. İsviçre Hukukunda İşlem Temelinin Çökmesi Teorisinin Yeri III. ULUSALÜSTÜ HUKUKTA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI A. GENEL OLARAK B. UNIDROIT İLKELERİNDE (PICC) VE AVRUPA SÖZLEŞME HUKUKU İLKELERİNDE (PECL) SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI C. ULUSLARARASI SATIM SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI NDA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI... 71

5 xix IV. TÜRK HUKUKU A. SÖZLEŞMENİN UYARLANMASININ TÜRK HUKUKUNDAKİ GELİŞİMİ B. TÜRK HUKUKUNDA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASININ HUKUKİ TEMELİ Genel Olarak Türk Medeni Kanunu nun İkinci Maddesine Dayanan Görüşler Sözleşme Boşluğu Görüşü Kanun Boşluğu ve Hukuki Kıyas Görüşleri Türk Borçlar Kanunu Tasarısı m. 137: Aşırı İfa Güçlüğü C. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GELİŞTİRİLEN TEORİLERİN TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ D. ARA SONUÇ VE DEĞERLENDİRME İkinci Bölüm İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ TEORİSİNİN UYGULAMA ALANI VE YAKIN KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ I. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİNİN UYGULAMA ALANI A. GENEL OLARAK B. TEK TARAFLI HUKUKİ İŞLEMLERİN UYARLANMASI C. İKİ VEYA DAHA ÇOK TARAFLI HUKUKİ İŞLEMLERİN UYARLANMASI Genel Olarak Borçlar Hukuku Sözleşmeleri Dışında Kalan Sözleşmelerin Uyarlanması a. Genel Olarak b. Aile Hukukuna İlişkin İşlemlerin Uyarlanması c. Ayni Sözleşmelerin Uyarlanması d. Miras Sözleşmesinin Uyarlanması Borçlar Hukuku Sözleşmelerinin Uyarlanması a. Genel Olarak b. Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerin ve İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerin Uyarlanması. 107

6 xx c. Ani Edimli Sözleşmelerin ve Sürekli Edimli Sözleşmelerin Uyarlanması d. İfa Edilmiş Sözleşmelerin Uyarlanması II. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİNİN YAKIN KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ A. GENEL OLARAK B. SÖZLEŞMENİN YORUMU, TAMAMLANMASI VE UYARLANMASI ARASINDAKİ İLİŞKİ C. BORÇLUNUN SORUMLULUKTAN KURTULDUĞU SONRAKİ İMKANSIZLIK İLE İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ D. TEMEL HATASI OLUŞTURAN SAİKTE ESASLI YANILMA VE İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ E. AYIP HÜKÜMLERİ İLE İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ F. GABİN VE İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ G. HAKSIZ ZENGİNLEŞME VE İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ H. DEĞERLENDİRME Üçüncü Bölüm İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMÜŞ SAYILMASI İÇİN ARANAN GEREKLER I. GENEL OLARAK II. DURUM DEĞİŞİKLİĞİ A. GENEL OLARAK B. İŞLEM TEMELİ OLUŞTURAN DURUMLARDA DEĞİŞİKLİK Türk Hukukunda İşlem Temeli Kavramına Verilecek Anlam Durum Değişikliğinin Esaslı Sayılacağı Başlıca Haller a. Genel Olarak b. Edimler Arasındaki Dengenin Sarsılması

7 xxi c. Aşırı İfa Güçlüğü d. Sözleşme İle İzlenen Amacın Boşa Çıkması C. DURUM DEĞİŞİKLİĞİNİN TAŞIMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Genel Olarak Olağan Durum Değişikliklerinin İşlem Temelinin Çökmüş Sayılmasına Yeterli Olması Durum Değişikliğinin Uyarlama İsteyen Tarafa İsnat Edilememesi Gereği III. ÖNCEDEN GÖRÜLEMEZLİK A. GENEL OLARAK B. ÖNCEDEN GÖRÜLEMEZLİK KAVRAMI C. ÖNCEDEN GÖRÜLEMEZLİK ŞARTININ ARANDIĞI DİĞER DÜZENLEMELERLE KARŞILAŞTIRMA Genel Olarak Tazminatın Belirlenmesinde Zararın Önceden Görülemezliği İle İşlem Temelinin Çökmesinde Aranan Önceden Görülemezlik Şartının Karşılaştırılması Mücbir Sebep Halinde Aranan Öngörülemezlik Şartı İle İşlem Temelinin Çökmesinde Aranan Önceden Görülemezlik Şartının Karşılaştırılması Başkaca Düzenlemelerde Yer Alan Önceden Görülemezlik Kavramı D. ÖNCEDEN GÖRÜLEMEZLİĞİN ÖLÇÜTLERİ Genel Olarak Önceden Görülemezliğin Değerlendirilmesine İlişkin Zamansal Ölçütler a. Uyarlanması İstenen Sözleşmeye İlişkin Zamansal Ölçütler (1) Sözleşmenin Kurulma Anı (2) Sözleşmenin Süresi b. Önceden Görülemez Olaya İlişkin Zamansal Ölçütler Önceden Görülemezliğin Değerlendirilmesinde Sözleşmenin Niteliğine ve Taraflarına İlişkin Ölçütler. 184 a. Sözleşmenin Niteliği b. Sözleşme Taraflarının Özellikleri

8 xxii IV. RİSK DAĞILIMI ANLAYIŞINA UYGUNLUK ÇERÇEVESİNDE İFANIN BEKLENEMEZLİĞİ A. GENEL OLARAK B. İFANIN BEKLENEMEZLİĞİ KAVRAMI C. RİSK DAĞILIMI KURALLARI KARŞISINDA İFANIN BEKLENEMEZLİĞİ Genel Olarak Sözleşmede ve Kanunda Risk Paylaşımına İlişkin Hüküm Bulunması Hali a. Sözleşmede Hüküm Bulunması Halinde İşlem Temelinin Çökmesi (1) Olumlu ve Olumsuz Uyarlama Hükümleri (2) Sözleşmede Bulunan Uyarlama Hükümlerinin Yorumu (3) Uluslararası Ticarette Kullanılan Hardship Klozları..199 b. Kanunda Risk Paylaşımına İlişkin Özel Hüküm Bulunması Hali (1) Genel Olarak (2) Eser Sözleşmesi (3) Fahiş Cezaî Şartın İndirilmesi (4) Borçlunun Acze Düşmesi (5) Başkaca Düzenlemeler Sözleşmede veya Kanunda Hüküm Bulunmaması Halinde Riskin Aşılması Nedeniyle İfanın Beklenemezliğinin Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Ölçütler V. DEĞERLENDİRME Dördüncü Bölüm İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİNİN SONUÇLARI I. GENEL OLARAK II. YABANCI HUKUKLARDA, ULUSLARARASI TİCARET HUKUKUNDA VE TÜRK HUKUKUNDA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI KONUSUNDA KABUL EDİLEN BAŞLICA ÇÖZÜMLER A. GENEL OLARAK B. HAKİMDEN UYARLAMANIN TALEP EDİLMESİ C. UYARLAMANIN KENDİLİĞİNDEN SONUÇ DOĞURMASI.. 226

9 xxiii D. UYARLAMADAN ÖNCE SÖZLEŞME TARAFLARININ SÖZLEŞMEYİ YENİDEN MÜZAKERE ETME AMACIYLA BİRARAYA GELMESİ E. UYARLAMANIN YENİLİK DOĞURAN HAK OLARAK TANINMASI F. TÜRK HUKUKUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME III. UYARLAMA HAKKI A. GENEL OLARAK B. UYARLAMA HAKKININ KULLANILMASININ ÖN KOŞULU: YENİDEN MÜZAKERELERE DAVET ÖDEVİ C. UYARLAMA HAKKININ ÖZELLİKLERİ D. UYARLAMA HAKKI SAHİBİ VE UYARLAMA BEYANININ YÖNELTİLECEĞİ KİŞİ E. UYARLAMA HAKKININ SONA ERMESİ IV. UYARLAMA HAKKININ KULLANILMASININ SONUÇLARI A. GENEL OLARAK B. DAR ANLAMDA SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI Dar Anlamda Uyarlamanın Önceliği Dar Anlamda Uyarlamanın Türk Borçlar Hukuku Sistemindeki Yeri Dar Anlamda Uyarlamanın Görünüş Biçimleri Dar Anlamda Uyarlamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar C. SÖZLEŞMENİN SONA ERDİRİLMESİ Genel Olarak Sözleşmeden Dönme Sürekli Sözleşme İlişkilerinin Feshi D. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ HALİNDE HAKKANİYET BEDELİ V. UYARLAMA DAVASI A. GENEL OLARAK B. UYARLAMA HAKKININ MAHKEMEYE TAŞINMASINA İLİŞKİN OLASILIKLAR Uyarlama Hakkı Sahibinin Uyuşmazlığı Mahkemeye Taşıması Uyarlama Hakkı Muhatabının Uyuşmazlığı Mahkemeye Taşıması

10 xxiv 3. Uyarlama Hakkının Doğrudan Doğruya Mahkemede İleri Sürülmesi C. UYARLAMA DAVASININ BAŞKACA ÖZELLİKLERİ D. HAKİMİN KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE HAKİMİN MÜDAHALESİNİN SINIRI E. HAKEM MAHKEMESİNDE SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI VI. DEĞERLENDİRME SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKÇA KAVRAMLAR DİZİNİ

Benzer belgeler

MUSTAFA GÖRMEZ KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRA SÖZLEŞMELERİNDE KİRA BEDELİNİN BELİRLENMESİ VE UYARLANMASI

MUSTAFA GÖRMEZ KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRA SÖZLEŞMELERİNDE KİRA BEDELİNİN BELİRLENMESİ VE UYARLANMASI İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XVII GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM KİRA BEDELİNİN