RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI:

Transkript

1 RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI: ÇATIŞAN PERSPEKTİFLER VE PLANLAMA PROBLEMLERİ HAZIRLAYAN: ZEYNEP ÖZÇAM DANIŞMAN: PROF. DR. MELIH PıNARCıOĞLU

2 KARABURUN DENEYİMİ FOTOĞRAF: KARABURUN KENT KONSEYİ, 2012

3 GİRİŞ KARABURUN DENEYİMİ YENİLENEBİLİR ENERJİLER ÇATIŞMANIN NEDENLERİ & RÜZGAR ENERJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ İÇERİK FOTOĞRAF: KİŞİSEL ARŞİV, 2015

4 KÜRESEL ENDIŞE GİRİŞ x YEREL ENDIŞE Fosil kaynaklar Enerji ile ilgili Problemler Doğal çevreye verilen zarar Yerel çevreye verilen zarar Küresel ısınma İklim değişikliği Ses problemi Toplum sağlığı Dünyanın geleceği Yenilenebilir enerjilere Genel destek Yerelin geleceği Rüzgar enerjisine karşı Yerel muhalefet 4/25

5 YENİLENEBİLİR ENERJİLER ENERJI PROBLEMI Artan nüfus + Artan kentleşme oranı + Büyüyen ekonomi = Artan enerji ihtiyacı Fosil yakıtlardan enerji üretimi Küresel Isınma 2013 yılı dünya toplam birincil enerji arzının kaynaklara göre dağılımı* 5/25 *INTERNATıONAL ENERGY AGENCY, 2015

6 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ Yenilenebilir enerjiler & rüzgar enerjisi; Çevre dostu + verimli + karşılanabilir* RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ Fosil kaynaklara alternatif & İklim değişikliğine karşı etkili bir seçenek ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ Aynı zamanda; Ekonomik büyüme için yeni bir pazar ve Yeni sermaye birikim süreci için önemli bir araç** Ulusal ve uluslararası destek 6/25 *AYDIN, N. Y., KENTEL, E., & DUZGUN, H. S., 2013 **MATTHEWS, K., & PATERSON, M., 2005

7 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ TÜRKIYE... Türkiye büyümekte olan bir ülkedir; dolayısıyla enerji ihtiyacı yüksektir ve gelecek yıllarda daha da yükselmesi beklenmektedir. ENERJI PROBLEMI Artan nüfus + Artan kentleşme oranı + Büyüyen ekonomi = Artan enerji ihtiyacı ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ Fosil yakıtlar (%90) İthal edilen (%75) 2014 yılı Türkiye toplam birincil enerji arzının kaynaklara göre dağılımı* 7/25 *EPDK, 2015

8 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ TÜRKIYE... Yeterli enerji sağlanması, enerji arzındaki çeşitliliğin artırılması ve enerjiye olan dışa bağımlılığın azaltılması, Türkiye'nin enerji politikalarında önemli birer konudur. ENERJI HEDEFLERI Verimli bir yerli kaynak = Rüzgar Enerjisi ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ Rüzgar kapasitesi yüksek kırsal ve doğal alanlardan yer seçimi SONUÇ 8/25

9 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ Son birkaç yılda, devlet desteğiyle beraber büyük ölçekli yatırımlar etkileyici bir oranda artış göstermiştir RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ MW ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ Annual Cumulative SONUÇ Türkiye'de rüzgar santralı tesislerinin yıllara göre artışı 9/25 *TUREB, 2016

10 Belli bölgeler üzerinde yığılma!!! 10/25 EPDK, 2016

11 RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI En genel anlamda, çatışma Sosyal Açıklık olarak değerlendirilmektedir.* Yüksek toplum desteği ile düşük uygulama başarısı arasındaki sosyal açıklık. NIMBY (Not In My Back Yard)** Genelde destek, yakın çevrede muhalif tutum. Bencil ve bireysel faydayı ön plana alan davranış biçimi. Negatif Dışsallıklar* Gürültü kirliliği Görsel kirlilik Çevresel zarar Yer Bağlılığı & Yer Kimliği** nin zarar görmesi Yereli koruyucu eylem** 11/25 *BELL ET AL., 2005, **GıPE, 1995, BURNıNGHAM, 2000 *WOLSıNK, 2000, **DEVINE WRIGHT, 2009

12 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ Kurumsal Faktörler Planlama ve karar verme süreçleri* Top down (yukarıdan aşağıya), Hiyerarşik karar verme yöntemleri ÇED ve Yer seçimi kriterleri Tek yönlü bilgi akışı Güven & Adalet** Dağıtımsal Prosedürsel Toplumsal güven ÇATIŞMANIN NEDENLERİ Karşıt Görüşler*** ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ Koruma x Kullanma Korumacı x Faydacı 12/25 *TOKE ET AL.,, 2008 **WUSTENHAGEN ET AL., 2008 ***WOODS, 2003

13 INTRODUCTION AIM & JUSTIFICATION METHODOLOGY Çatışmaların çözümü iki ana temelde ele alınmaktadır*; GENERAL FRAMEWORK GLOBAL CONCERN LOCAL CONCERN THEORETICAL FRAMEWORK UNDERSTANDING CONFLICTS RESOLVING CONFLICTS THE CASE: CHARACTERISTICS EXISTING SITUATION WIND FARM CONFLICT THE CASE: ACTOR POSITIONS THE CASE: OVERVIEW Çatışma öncesi; Dışsallıkların azaltılması; Hassas tasarım Uygun yer seçimi pratikleri Güçlü Yasa & yönetmelikler ÇED süreçleri Planlama süreçleri Çatışma sonrası; Anlaşmazlıkların azaltılması; Katılım Müzakere ve işbirliği Toplum katılımı; Sosyal katılım Ekonomik katılım 13/25 *ATAY KAYA, 2015 **STEVENSON, 2009

14 KARABURUN DENEYİMİ ULUSAL ENDİŞE TÜRKIYE & KARABURUN x YEREL ENDİŞE Artan enerji talebi Enerji arzında çeşitlilik ihtiyacı Birden çok enerji yatırımı Yüksek doğa kalitesi Enerjide dışa bağımlılık Rüzgar enerjisi yatırımları hız kazandı Enerji sahasına dönüşmek Rüzgar enerjisi yatırımları muhalefet topladı 14/25

15 KARABURUN DENEYİMİ ALANıN KARAKTERI Kırsal bir bölge İzmir in çeperinde konumlanma + Yüksek doğal kalite ÖÇKB (Özel Çevre Koruma Bölgesi) 15/25

16 KARABURUN DENEYİMİ RÜZGAR ENERJISI YATıRıMLARı Rüzgar enerjisi için önemli bir potansiyel ve önemli bir hedef Rüzgar enerjisi süreci; 2005, 252 km2lik bir alanda 166 turbin için ÇED gerekli değildir raporu 2008, 5 farklı şirket için elektrik üretim lisansı 16/25

17 GİRİŞ Bugün; YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ Condition Name Capacity # of (MWm) Turbine KARABURUN RES İptal Edildi RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI (Firma: Lodos) KARABURUN RES Yürülükte (Firma: Lodos) KARABURUN RES İnşaat (Firma: Lodos) MORDOĞAN RES KARABURUN DENEYİMİ Yürülükte (Firma: Ayen Enerji) YAYLAKÖY RES Yürülükte (Firma: Yaylaköy Res) SARPINCIK RES ÇATIŞMANIN NEDENLERİ Yürülükte (Firma: Çalık Enerji) MORDOĞAN RES Yürülükte (Firma: Egenda Ege) SALMAN RES Yürülükte ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SUBTOTAL Ön Lisans SONUÇ 17/25 (Firma: Öres) TOTAL KAYA RES (Firma: Ezse) EPDK, 2016

18 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ Rüzgar enerjisine karşı muhalefet, yerel halkın hızla artan gelişmelerden olumsuz olarak etkilenmesiyle başlamıştır. Negatif etkiler; Mera ve tarım alanlarının rüzgar enerjisi yatırımlarına tahsis edilmesi Özel mülkiyetteki tarım arazilerinin kamulaştırılması Ekonomik aktivitelerin sekteye uğraması Saha temizliğinin doğal ve kırsal çevreye zarar vermesi Gürültünün günlük yaşamı olumsuz etkilemesi Bu durum bölgede yaşayan çevreci grupların tepkisini toplamaya başlamıştır. 18/25 FOTOĞRAF: KARABURUN KENT KONSEYI, 2013

19 ÇATIŞMANIN NEDENLERİ Çatışma temelinde koruma ve kullanma arasındaki karşıtlığı temel alan bir tartışmaya dayanmaktadır. Ayrıca çatışma, prsedürel sebeplerin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Olumlu görüş ÇED Lisans İmar Planı 1/5000 1/1000 İnşaat ÇED gerekli değildir + Yatırım için kriter yok Üst ölçek plan kararı yok + Yer seçimi için kriter yok 19/25 FOTOĞRAF: LODOS ŞIRKETI WEBSITESI, 2011

20 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ Projeler yer seçimine bakılmaksızın & herhangi bir üst plan kararı olmaksızın onay almıştır. RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ Rüzgar türbinleri; Orman alanları Tarım alanları Meralar Doğal sit alanları Yerleşim yeri yakını kurulmuştur. SONUÇ 20/25 1/ ÇEVRE DÜZENI PLANı, ÇŞB, 2016

21 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI Tüm süreç ve söylemlerden çıkarıldığı üzere, rüzgar enerjisinin dışsallıklarının hafifletilmesine ilişkin planlama süreçlerinde belirgin olarak üç temel sorun vardır; Yer seçimi Yer seçimi için ayrıntılı değerlendirmeler ve ölçütler yoktur. KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇED süreci Planlama süreci Detaylı bir ÇED süreci yoktur. Tesisleri alan seçiminde sınırlandıran herhangi bir bölgeleme yoktur. ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ + Katılım eksikliği Çift yönlü bilgi akışı sağlayan katılımcı planlama anlayışı yoktur. 21/25

22 ÇÖZÜM İÇİN ÖNERİLER DIŞSALLIKLARIN AZALTILMASI Hassas tasarım Fiziksel özellikler Yer seçimi Kriterler Bölgeleme Etki değerlendirme teknikleri Çevresel + kümülatif Görsel Sosyo ekonomik KATILIMIN SAĞLANMASI Karar verme süreçlerine katılım Planlama süreçlerine katılım Çift yönlü bilgi akışı Yerel denetim Toplum katılımı Ekonomik katılım Kooperatifler / Hissedarlık 22/25

23 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ Yereldeki çevresel ve sosyo ekonomik öncelikleri göz önünde bulunduran uygun yer seçimi pratikleri ön plana alınmalıdır. Sürdürülebilir enerji yatırımları ile yerel peyzajların korunması arasındaki denge daha iyi denetlenmelidir. RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ 23/25 FOTOĞRAF: KIŞISEL ARŞIV, 2015

24 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ Proje bazlı planlama yaklaşımı terk edilmeli ve projelerin çevreyle olan ilişkilerini göz önüne alan bütünleşik planlama yaklaşımı benimsenmelidir. Yerel toplum perspektiflerini göz önüne alan katılımcı planlama ve karar verme süreçleri etkinleştirilmelidir. RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ 24/25 FOTOĞRAF: KIŞISEL ARŞIV, 2015

25 GİRİŞ YENİLENEBİLİR ENERJİLER & RÜZGAR ENERJİSİ SONUÇ OLARAK... Karaburun = çevresel kalitesi yüksek bir bölge RÜZGAR ENERJİSİ ÇATIŞMASI Rüzgar enerjisi = genişleyen, büyük ölçekli bir yatırım türü KARABURUN DENEYİMİ ÇATIŞMANIN NEDENLERİ Koruma kullanma dengesi ÇATIŞMANIN ÇÖZÜMÜ SONUÇ Tüm sürecin iyi yönetilmesinin önemi 25/25

26 Teşekkürler... ZEYNEP ÖZÇAM