&1. Ortakların Şirket Borçlarından Sorumluluğu

Transkript

1 &1. Ortakların Şirket Borçlarından Sorumluluğu Adi şirkette, ortakların üçüncü kişiye karşı şirket borçlarından dolayı sorumluluğu sınırsız ve tüzel kişilik de bulunmadığı için birinci derecede(doğrudan) ve kural olarak müteselsildir. (BK. 638) Kollektif şirkette, ortakların, belirli şartların gerçekleşmesi ile doğan, yani ikinci derece olan sorumlulukları sınırsız ve müteselsildir. Bu şart, şirket alacaklısı, önce tüzel kişiliği bulunan kollektif şirkete gitmiş ve tahsil edememişse ortağa gidebilir. Anonim Şirketlerde pay sahiplerinin sorumluluğu, şirkete koymayı üstlendikleri sermaye miktarı ile sınırlı ve kural olarak sadece şirkete karşı sorumludurlar; yani şirket alacaklılarına karşı sorumlulukları yoktur. Hem adi, hem paylı komandit şirketlerin tüzel kişiliği bulunduğu için, birinci derece sorumluluk şirkettedir. Sorumluluk yönünden iki tür ortak vardır; komanditerler sınırlı, komanditeler sınırsız sorumludur. Limited Şirkette ortakların sorumluluğu, şirkete koymayı üstlendikleri sermaye miktarı ile sınırlıdır; bu sorumlulukta sadece şirkete karşıdır. Şu halde, ortakların, şirket borçlarından dolayı şirket alacaklılarına karşı sorumlulukları yoktur. İstisnai olarak kamu alacaklarından ortaklar sınırsız sorumludur. Kooperatiflerde ise iki durum mevcuttur. Ana sözleşmede aksi öngörülmemişse, kooperatif borçlarından kooperatif sorumludur; ortakların sorumluluğu yoktur. Fakat ana sözleşmede sınırsız sorumluluk düzenlenmiş ise, alacaklılar kooperatiften alamadıkları alacakları için ortakların sınırsız ve müteselsil sorumluluğuna gidebilirler. Sayfa 1 / 27

2 &2. Ortaklık ve Unsurları Ortaklığın unsurları: Kişi, Sözleşme, Sermaye, Ortak Amaç, Ortak amaca ulaşmak için eşit ve aktif biçimde ortak çaba gösterme(affectio societatis) olmak üzere 5 e ayrılır. I. Kişi Unsuru Kollektif ve Komandit için asgari 2 kişi; Limited Şirketi için en az 1 en fazla 50 kişi; Anonim Şirket için en az 1 kişi olmalıdır. Üst sınır yoktur ancak ortak sayısı 500 ün üzerine çıktığında şirketin paylarının halka arzedilmiş sayılması ve haka açık şirket hükümlerine tabi olmasına yol açar. Ortaklık gerçek veya tüzel kişi olabilir. II. Sözleşme Unsuru Rızai sözleşmede consensus; Reel sözleşmede consensus + res olmalıdır. TTK., ortaklık sözleşmelerinin geçeliliğini resmi onaya bağlı yazılı şekle bağlamıştır. III. Sermaye Unsuru Kural olarak ekonomik değer taşıyan her şey(para, taşınır-taşınmaz mal, hak, alacak, kişisel emek, ticari itibar gibi değerler birlikte ve ayrı) sermaye olarak getirilebilir. Ortaklarca getirilecek sermayenin mutlaka eşit değerde ve aynı nitelikte olması gerekmez. TTK. bazı sermaye türleri bakımından özel sınırlamalar da getirmiştir: Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar, AŞ lere ve limited şirketlere sermaye konulamaz; bir komanditer ortak da kişisel emeğini ve ticari itibarını komandit şirkete sermaye koyamaz. IV. Ortak Amaç Unsuru Adi şirkette amaç kazanç paylaşımıdır. TTK, kollektif ve komandit şirketin ancak bir ticari işletme çalıştırmak amacıyla kurulabileceğini öngörmüştür. Anonim şirket ve limited şirketin kanunen yasak olmayan her tür iktisadi amaçla kurulabileceğini düzenlemiştir. Kooperatif ise özel bir ekonomik amaç için kurulabilir. Doğrudan kar sağlamak ve dağıtmak söz konusu olmasa bile, kooperatiflerde de ekonomik amacın varlığı ortadadır. V. Affectio Societatis Unsuru Ortak amacı gerçekleştirmek için ortakların eşit ve aktif şekilde, birlikte çaba göstermeleri gereğine ve bu yönde niyete işaret eder. Şahıs şirketleri için öngörülen unsurdur. Sermaye şirketlerinde bu unsur oldukça zayıflamaktadır. Sayfa 2 / 27

3 &3. Adi Ortaklık En az iki kişinin emeklerini ve sermayelerini ekonomik kar elde etmek için bir araya getirmesiyle adi ortaklık kurulur. Örneğin, birlikte piyango bileti alarak ikramiye çıkarsa paylaşmaya kararlaştıran kişiler arasındaki ilişkiler adi ortaklık potasındadır. Konsorsiyum, kişilerin belirli işleri birlikte gerçekleştirmek amacıyla bir araya gelmeleri ve her birinin, diğerlerinden bağımsız olarak, işin yalnızca bir kısmının ifasını yapılmasını üstlendiği hallerde ortaya çıkar. Ortak girişim(joint venture) ise, hukuki ve ekonomik yönden birbirinden bağımsız birden fazla gerçek veya tüzel kişinin, belirli bir işi ya da sürekli bir faaliyeti gerçekleştirmek ve kazanç sağlamak amacıyla, bir ticaret ortaklığı kurarak veya kurmaksızın, bir sözleşme çerçevesinde bir araya gelmeleri ve işin tamamından müteselsilen sorumlu olmayı üstlendikleri hallerde ortaya çıkar. I. Adi Ortaklığın Kuruluşu Sözleşme için geçerlilik şartı öngörülmemiştir; taraflar iradi şekil kararlaştırabilirler. Ancak ispat kolaylığı sağlamak açısından yazılı şekilde bir ortaklık sözleşmesi yapmakta daima yarar vardır. Sözleşme yapıldıktan sonra, başkaca bir işleme gerek olmaksızın ortaklık kurulmuş olur. Hatta, kurulacak ortaklığın işletme konusu, kanunen şekle bağlanmış işlemleri gerçekleştirmek olsa dahi, bu durum, ortaklık sözleşmesinin şekle bağlı sayılmasını gerektirmez. Ortaklığa sermaye olarak tapulu bir taşınmaz konuluyorsa, ortaklık sözleşmesindeki sermaye maddesinin öngörülen şekle uygun olarak düzenlenmesi zorunludur. II. Adi Ortaklığın Konusu Her konuda ortaklık yapılabilir; ancak konunun ahlaka, adaba, emredici hükümlere, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı ve imkansız olmaması gerekir. Adi şirket, bir ticari işletme de işletebilir; bu durumda ortalar tacir sıfatını kazanır. III. Adi Ortaklıkta İç İlişkiler A. Adi Ortaklığın Mülkiyeti Ortaklığın tüzel kişiliği bulunmadığından getirilen sermaye ortakların hepsine aittir; yani ortakların elbirliği mülkiyeti vardır. Sermaye kapsamındaki mal ve haklar üzerinde tasarruf edilebilmesi, kural olarak ortakların oy birliğine bağlıdır. Ortağın alacalısı, yalnızca ortağa düşecek tasfiye payını haczettirebilir. Fakat ortaklar isterse, elbirliği mülkiyeti yerine, paylı mülkiyetin uygulanmasını kararlaştırabilirler; bu durumda ortağın alacaklısı, o ortağın şirketteki payını haczettirebilir. B. Ortaklık Kararları Ortaklık kararları, kural olarak tüm ortakların oybirliği ile alınır; sözleşmede çoğunluk öngörülebilir. Bu durumda çoğunluk, katılım payına göre değil, ortakların tam sayısına göre hesaplanır. C. Ortakların Hak ve Borçları -Katılım Payı(Sermaye) Borcu: Adi ortaklığa sermaye olarak para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar; Fikrî mülkiyet hakları; Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz; Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları; Kişisel emek; Ticari itibar; Ticari işletmeler; Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler; Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar; Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer, konabilir. Sayfa 3 / 27

4 Sermaye koymak, her bir ortağın diğer ortaklara olan borcudur; her ortak, sermaye getirme borcu altındadır. Şayet şirket sözleşmesinde aksine hüküm yok ise, ortakların eşit değerde sermaye getirmeleri gerekir. Bu borcun ifa edilmemesinin yaptırımı, Şirket, her ortağın sermaye koyma borcunu yerine getirmesini isteyebileceği ve dava edebileceği gibi, yerine getirmede gecikme sebebiyle uğradığı zararın tazminini de isteyebilir. Tazminat istemi için ihtar şarttır. Bu davayı ortaklar açabilir. Sermaye para ise, gecikmiş ifa ile birlikte temerrüt faizi istenebilir; tazminat sözleşemde öngörülmüş ise cezai şart talep edilebilir; haklı neden oluşmuş ise şirketin feshi yoluna gidilebilir. Bir ortak, sermaye borcunu ifa etmeyen diğer bir ortağa karşı dava açabilir(actio pro socio). Bu dava, bir ortağın, şirkete karşı borçlarını ifa etmeyen diğer ortak veya ortaklara karşı, ifayı sağlamak veya borçlunun şirkete karşı sorumluluğunu sağlamak amacıyla açtığı bir davadır. -Kazanca, Zarara ve Tasfiye Sonucuna Katılma: Ortaklar, niteliği gereği şirkete ait olan bütün kazançları aralarında bölüşmekle yükümlüdürler. Sözleşemde aksine hüküm yoksa kazanç ve zarar eşit şekilde paylaşılır. Bazen şirkete sermaye olarak emek koyulabilir. Kanun koyucu, emeğini sermaye olarak getiren kişinin zarara katılamayacağını öngören sözleşme hükümlerini geçerli saymıştır. Şirket sona ermiş ve tasfiye yapılmış ise, geriye kalan artık değer ve zarar da ortaklar arasında paylaştırılır. -Rekabet Etmeme Borcu: Ortaklardan hiçbiri kendilerinin veya üçüncü kişilerin menfaatine olarak, şirkete zarar verecek ve şirket gayesine aykırı düşecek işleri yapamaz, rekabet oluşturan fiilleri başkası hesabına da yapamaz. Rekabet yasağına aykırı davranılmasının yaptırımı, tazminat istenilebilir veya tazminat yerine bu ortağın kendi adına yaptığı işleri şirket adına yapılmış saymakta, üçüncü kişilerin hesabına yapmış olduğu işlerden doğan menfaatlerin şirkete bırakılmasını istemekte serbesttir. Ayrıca, haklı nedenle fesih yoluna gidilebilir. -İnceleme Hakkı: Ortak, yönetim yetkisi olmasa bile, ortaklık işlerini incemele hakkı ve yetkisine sahiptir. Emredici hükümdür. -Gider, Faiz ve Ücret İsteme Hakkı: Ortaklardan birisi, şirket işlerini yürütürken birtakım giderler yapmış veya borçlar üstlenmiş ya da zarara uğramış ise, diğer ortaklar ona karşı sorumlu olurlar. Şirkete avans olarak para veren ortak, verdiği günden itibaren faiz isteyebilir. D. Ortaklığın Yönetimi Yöneticinin Atanması ve Azledilmesi: Ortaklar isterlerse, sözleşmede kimin yönetici olacağını belirleyebilir. Belirlememiş iseler, sonradan alacakları bir kararla yönetici atayabilirler. Yöneticinin ortak olma zorunluluğu yoktur. Ortaklık sözleşmesinde veya daha sonra alınan bir kararla yönetici atanamamışsa şirket yönetimi bütün ortaklara aittir; her biri tek başına yetkilidir. Yöneticinin Yetkileri: Yönetim yetkisi sadece olağan işleri kapsar. Olağandışı işlerde ise ortakların oybirliği gerekir; ancak, gecikmesinde sakınca bulunan işlerde yöneticilerden herbiri yetkilidir. Olağandışı işler kural olarak oybirliği gerektiren işlerdir. Yöneticinin Hakları: Yönetim ve İtiraz Hakkı ve Ücret Hakkı vardır. Yönetim ve itiraz hakkı, yönetici ortaklardan birisi, diğer bir yöneticinin yapacağı işleme, tamamlanmasından önce itiraz etmek suretiyle engel olabilir. Bu itiraz üzerine, üçüncü kişilerle yapılacak işlem durur; yani itiraz, dış ilişkide işlemin yapılmasını ve icrasını önler. Yönetici olmayan Sayfa 4 / 27

5 ortağın itiraz hakkı da yoktur; o yalnızca bilgi alma, denetlemek ve haklı bir neden varsa, ortaklığın feshini isteme haklarına sahiptir. Ücret Hakkı, Sözleşmede veya kararda ücret ödenmesi kararlaştırılmış ise, yönetici, ücret isteme hakkına sahiptir. Yöneticinin Borçları: Özen Gösterme Borcu, Hesap Verme Borcu, İncelemeye İzin Verme Borçları vardır. Özen Gösterme Borcu: Göstermesi gereken özeni göstermeyip zarara yol açarsa tazminat ödeme yükümü doğar. Yönetici ücret almıyor ise, özen ölçütü subjektiftir(kendi işlerinde göstereceği özene bakılır); ücret alıyor ise, özen ölçütü objektiftir(işin getirdiği özen). Hesap Verme Borcu: Yönetici, en az yılda bir kez diğer ortaklara hesap verme ve kar paylarını dağıtma yükümü altındadır. İncelemeye İzin Verme Borcu: Yönetici, şirket işlerinin incelenmesine ve denetim hakkının kullanılmasına izin verme yükümü altındadır. Bu hak sözleşme ile bertaraf edilemez. IV. Adi Ortaklıkta Dış İlişkiler A. Ortaklığın Temsili Kanun, yöneticinin aynı zamanda temsile yetkili olduğunu varsaymış ise de, bunun aksi kararlaştırılabilir. Temsil yetkisine sahip yönetici ortağın yapacağı önemli tasarruf işlemlerine ilişkin yetkinin, bütün ortakların oybirliğiyle verilmiş olması ve yetki belgesinde bu hususun açıkça belirtilmiş olması şarttır. Temsilci tarafından yapılan işlemlerin şirket adına olduğunun karşı tarafa açıklanması gerekir. Karşı taraf temsil ilişkisini biliyor veya bilmesi gerekiyor ya da işlemin kiminle yapıldığı üçüncü kişi bakımından fark yaratmıyor ise yine yapılan işler şirketi bağlar. B. Ortakların Sorumluluğu Adi ortaklığın tüzel kişiliği olmadığından, ortakların şirket borçlarından dolayı sorumluluğu birinci derecede, sınırsız ve kural olarak müteselsildir. Bir ortağın işlediği haksız fiilden dolayı sorumluluk ise yalnız o ortağa aittir. V. Adi Ortaklıkta Ortak Değişiklikleri ve Sonuçları A. Yeni Ortak alımı ve Alt Katılım Şirkete yeni ortak alınması, bütün ortakların rızasına bağlıdır. Ortaklardan birisinin, tek taraflı olarak bir üçüncü kişiye payını devretmesi veya payına üçüncü kişiyi ortak etmesi halinde de, bu üçüncü kişi ortak sıfatını kazanamaz; Ancak diğer ortaklar rıza gösterirse, üçüncü kişi ortak sıfatına sahip olur. Ortağın, üçüncü kişiyi payına ortak etmesi halinde ise alt katılımdır. B. Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma 1. Yasal Durum ve Öngörülen Nedenler -Kanun: Bir ortağın fesih bildiriminde bulunması, kısıtlanması, iflası, tasfiyedeki payının cebri icra yoluyla paraya çevrilmesi veya ölmesi halinde, sözleşmede ortaklığın diğer ortaklarla devam edeceğine ilişkin bir hüküm varsa, o ortak veya temsilcisi ya da ölen ortağın mirasçısı ortaklıktan çıkabilir veya diğer ortaklar tarafından yazılı olarak yapılacak bir bildirimde ortaklıktan çıkabilirler. -Ortaklık Sözleşmesi: Kanunda sayılan bu haller dışında da, çıkarılmayı gerektiren nedenler bakımından sözleşmeye hüküm konulabilir. Bu nedenler, aynı zamanda ortaklığın haklı Sayfa 5 / 27

6 nedenle feshine yol açacak nitelik taşıyabilir. Ortaklığı sona erdirmek yerine ilgili ortağı çıkarmak, diğer ortaklar için tercih nedeni olabilir. 2. Çıkma ve Çıkarılmaya Bağlı Sonuçlar - Ortaklık Payının Tasfiyesi: Bir ortağın ortaklıktan çıkması veya çıkarılması durumunda payı, diğer ortaklara payları oranında kendiliğinden geçer. Diğer ortaklar, ortaklıktan çıkan veya çıkarılan ortağa, kullanımını ortaklığa bıraktığı eşyayı geri vermekle yükümlü oldukları gibi, kendisini ortaklığın muaccel borçlarından doğan müteselsil sorumluluktan kurtararak, ortak sıfatının sona erdiği tarihte ortaklık tasfiye edilmiş olsaydı ödenmesi gereken tasfiye payını ödemekle yükümlüdürler. - Ortaklık Malvarlığının Yetersizliği: Ortak sıfatının sona erdiği tarihte, ortaklığın malvarlığı, borçlarını karşılamaya yetmezse, çıkan veya çıkarılan ortak, payına düşen borç tutarını, zarara katılmaya ilişkin düzenlemeler çerçevesinde diğer ortaklara ödemekle yükümlüdür. - Tamamlanmamış İşler: Çıkan veya çıkarılan ortak, ortak olduğu dönemde henüz sonuçlanmamış işlerden doğran kara veya zarara katılır. VI. Adi Ortaklığın Sona Ermesi A. Sona Erme Nedenleri Kanunda açıkça bu ayrım yapılmış olmamakla birlikte, dağılma veya fesih şeklinde iki grupta toplanabilecek nedenlerden birisinin gerçekleşmesi, şirketin sona ermesine yol açar: 1. Dağılma Nedenleri Bu nedenlerden birisinin gerçekleşmesi ile, ortaklık, kendiliğinden sona ermiş, yani dağılmış sayılır: -Amacın gerçekleşmesi ya da gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesi; -Mirasçılar ile ortaklığın devam edeceğine dair önceden yapılmış bir anlaşma yoksa ortaklardan birinin ölmesi; -Sözleşmede ortaklığın süreceğine dair bir hüküm yoksa, ortaklardan birinin iflas etmesi, kısıtlanması veya tasfiye payının cebri icrayla paraya çevrilmesi. -Belirli süreli kurulmuş ortaklıkta sürenin dolması. Ancak, süre dolmuş bulunmasına rağmen faaliyetlere fiilen devam edilmesi halinde ortaklık, belirsiz süreli ortaklığa dönüştürülmüş sayılır. 2. Fesih Nedenleri -Bütün ortakların sona erdirme isteği, -Fesih bildirimi ile de sona erdirilebilir. Fesih bildiriminin haklı sebebe dayanıyor olması ve 6 ay önceden yapılması öngörülmüştür. -Haklı sebep varsa mahkeme kararı ile de şirket sona erdirilir. B. Sona Ermenin Sonuçları Tasfiye işlemlerinin yapılması gerekir. Tasfiye işlemleri: Önce alacaklar toplanır, şirket malları paraya çevrilir, 3.kişilere olan borçlar ödenir, ortakların avans alacakları verilir. Geriye artı bir değer kalmış ise, sermaye paylarının değeri iade edilir. Geriye kar kalırsa ortakalara dağıtılır, zarar kalır ise o paylaştırılır. C. Zamanaşımı Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacak davaları, alacağın muaccel olduğu andan itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Sayfa 6 / 27

7 &4. Ticaret Ortaklıklarının Genel Hükümleri I. Ticaret Şirketlerinin Ortak Özellikleri A.Tüzel Kişilik Bulunması: Ticaret şirketlerinin hepsi tüzel kişiliğe sahiptir. Tüzel kişiliğin ortaklıklarından ayrı ehliyet, ayrı malvarlığı, ayrı ticaret unvanı, ayrı yerleşim yeri ve ayrı vatandaşlık gibi. B. Sınırlı Sayı İlkesine Bağlılık: Kurucular tarafından, ancak kanunda sayılan ortaklık tiplerinden birisi seçilebilir veya ortaklık, BK uyarınca adi ortaklık niteliğinde olur. C. Hak Ehliyetlerinin İşletme Konusu ile Sınırlı Olmaması: Temsile yetkili olanların, üçüncü kişilerle, işletme konusu dışında yaptığı işlemler de şirketi bağlar; meğer ki, üçüncü kişinin, işlemin işletme konusu dışında bulunduğu ispat edilsin. Ayrıca, şirket esas sözleşmesinin ilan edilmiş olması, bu hususun ispatı açısından, tek başına yeterli delil değildir. Buradan hareketle, işletme konusunun, hak ehliyetine değil, fakat şirket temsilcilerinin temsil yetkisine bir sınırlama oluşturduğu, bu sınırın aşılarak işlem yapıldığı durumlarda da, üçüncü kişinin MK.3 anlamında iyi niyetli olmadığı sicil kaydı dışındaki bir yolla kanıtlanmadıkça, işlemin geçerli ve şirket için bağlayıcı olacağı anlaşılmaktadır. D. Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Olanağı: TTK m de düzenlenmiştir. İleride ayrıntılı olarak anlatacağım. E. Kurulların Elektronik Ortamda Yapılabilmesi Olanağı: Sermaye şirketlerinde, şirket sözleşmesinde veya ana sözleşmede düzenlenmek şartıyla, yönetim kurulu ve müdürler kurulu tamamen elektronik ortamda yapılabilir veya bazı üyelerin katıldığı fiziki toplantıya, diğer üyeler elektronik ortamda katılabilir. Kollektif, komandit, paylı komandit ve limited şirketlerde, şirket sözleşmesinde veya ana sözleşmede düzenlenmek şartıyla, elektronik genel kurul veya ortaklar kuruluna katılım, fiziki katılımın bütün hukuki sonuçlarını doğurur. II. Ticaret Ortaklıklarında Sermaye Koyma Borcu ve Yaptırımları A. Sermaye Olarak Getirilebilecek Değerler TTK. 127/1, kanunda aksine bir hüküm olmadıkça, para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar; Fikrî mülkiyet hakları; Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz; Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları; Kişisel emek; Ticari itibar; Ticari işletmeler; Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler; Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar; Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer sermaye olarak getirilebilir. Şirket sözleşmesinde veya ana sözleşmede, bilirkişice belirlenen değeriyle yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine bu hüküm uyarınca kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde ayni sermaye olarak kabul edilir. Şirket sözleşmesinde aksi hüküm öngörülmedikçe, sermaye olarak konulan ayınların mülkiyeti ortaklığa ait ve haklar ortaklığa devredilmiş olur. Sayfa 7 / 27

8 B. Sermaye Koyma Borcunun İfası Sermaye koyma borcu, taahhüt ve tasarruf işlemi olmak üzere iki aşamalıdır. 1. Tapuya Kayıtlı Taşınmazların Sermaye olarak Konulması: Ortaklık sözleşmesine taşınmazın veya onun üzerindeki ayni hakkın sermaye olarak konulması taahhüdü resmi şekil aranmaksızın geçerlidir. Şu halde, tapuda veya noterde bir resmi senet düzenlenmesine gerek yoktur; bu taahhüt yazıldıktan sonra, sözleşmedeki imzaların noterce onaylanması yeterlidir. Böylece, taahhüt işlemi açısından şekil şartı yerine getirilmiş olur. Ek şart olarak, sözleşmede bilirkişice saptanan değeriyle yer alan taşımazın ayni sermaye kabul edilmesi için tapuya şerh verilmesi de gerekmektedir. Taşınmaz mülkiyeti veya taşınmazın üzerindeki bir ayni hakkın sermaye konması halinde, şirketin bunlarda tasarruf edebilmesi için tescil şart koşulmuş, ayrıca, tescil isteminin, ticaret sicil müdürünce ilgili sicile hemen ve resen yapılacağı düzenlenmiştir. 2. Alacakların Sermaye Konulması Alacağını sermaye olarak şirkete devretmiş olan bir ortak, alacaklar şirketçe tahsil edilmiş olmadıkça sermaye borcundan kurtulmuş olmaz. Alacakların şirketçe tahsili için bir aylık süre öngörüşmüştür. Süre, alacak müeccel ise, aksi kararlaştırılmadıkça vadeden, muaccel ise şirket sözleşmesi tarihinden itibaren işlemeye başlar. Her ne sebep olursa olsun, bu süre içinde alacak tahsil edilmediği takdirde ilgili ortak, sürenin bitiminden itibaren geçecek günlerin temerrüt faizini dahi vermeye mecburdur. Ayrıca, şirketin gecikmeden dolayı tazminat isteme hakkı vardır. 3. Taşınır Malların Sermaye Konulması Şirket tüzel kişilik kazandığı andan itibaren malik sıfatıyla bunlar üzerinde tasarruf edebilir. Taşınırın kıymet takdiri yapıldıktan sonra esas sözleşmeye sermaye olarak konulmasının taahhüt edilmesi ve taşınırın yeddi emine teslimi; ticaret siciline ve taşınırın ilgili sicile bildirilmesiyle taşınırın sermaye olarak kabul edileceği öngörülür. C. Sermaye Koyma Borcunda Temerrüt ve Yaptırımları Borcun İfasını Talep ve Dava Hakkı: Şirket, her ortağın sermaye borcunun ifasını talep ve dava edebilir. Şahıs şirketlerinde bu davayı, ortaklarda açabilir. Bu davaya, actio pro socio denilmektedir. Tazminat İsteme Hakkı: Şirket, ifada gecikme nedeniyle uğradığı zararın tazminini talep edebilir. Ancak tazminat için ihtar şarttır. Temerrüt Faizi İsteme Hakkı: Faiz isteme hakkı yönünden, para ve alacakların sermaye konulması halleri birbirinden ayrı düzenlenmiştir. Şirkete sermaye olarak para taahhüt edilmiş ve temerrüde düşülmüş ise, tazminat talep etme hakkına zarar gelmemek şartıyla, aksine şirket sözleşmesinde veya ana sözleşmede hüküm yoksa şirketin tescili anından itibaren temerrüt faizi de isteyebilir. Şirkete sermaye olarak alacaklarını devretmiş ortak da, bu alacakların bir aylık süre içerisinde tahsil edilememesi durumunda, şirketin tazminat hakkı saklı kalmak üzere, sürenin bitiminden itibaren temerrüt faizini de ödemekle yükümlüdür. İhtiyari Tedbir İsteme Olanağı: Kurucular, şirketin haklarını korumak için, sermaye borcunda temerrüde düşen ortağa karşı ihtiyati tedbir isteyebilir. Sayfa 8 / 27

9 III. Yargılama Usulü ve Zamanaşımı Ticaret şirketlerinde, ortakların veya pay sahiplerinin şirketle veya birbirleriyle şirket ortaklığından veya pay sahipliğinden kaynaklanan davalarda veya şirketin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri, müdürleri, tasfiye memurları ya da denetçilerine karşı açılacak davalarda basit yargılama usulü uygulanır. Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile şirket arasındaki alacaklar, beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Ortağın, ortaklıktan kaynaklanmayan alacağı için zamanaşımı süresi on yıldır. IV. Ortakların Kişisel Alacaklıların Durumu Bir ortağın kişisel alacaklısı, borçlu ortağın şirket dışındaki malvarlığına başvurabileceği gibi, ortağın borcu için, o ortağın şirketteki bazı haklarına da başvurabilir. Şahıs Şirketleri: Bir şahıs şirketi devam ettiği sürece, bir ortağın kişisel alacaklısı hakkını, ancak, bilanço gereği o ortağa düşecek kar payından veya ortaklık sona ermiş ise tasfiye payından alabilir; yoksa ortağın payını haciz ettiremez. Ortağın borcu muaccel olmasına rağmen kar payı dağıtımı veya ortaklık tasfiyesi söz konusu değil ise, bazı şirketlerde, ortağın kişisel alacaklısına, şirketin feshini isteme olanağı tanıyan özel hükümler mevcuttur (m.249; 328; 249) Sermaye Şirketleri: Şahıs şirketlerinden farklı olarak sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını borçlu ortağa düşen kar ve tasfiye payından almak yanında, senede bağlanmış olsun olmasın, onun payını, İİK nın taşınırlara dair hükümlerince haczedilmesini ve paraya çevrilmesini isteyebilir. Haciz, talep üzerine pay defterine işletilir. Kooperatifler: Bir ortağın kişisel alacaklısı, ancak ortağa ait faiz ve gelir-gider farklarından hissesine düşen miktarı ve kooperatifin dağılmasında ona düşecek payı haczettirebilir. Üyelik hakkı haczedilemez. V. Ticaret Ortaklıklarında Yapısal Değişiklikler (Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme) A. Ticaret Ortaklıklarının Birleşmesi 1. Tanımı ve Türleri Birleşme, birden çok şirketin içlerinden birinin veya yeni kurulacak bir şirketin çatısı altında, malvarlıklarını tasfiye etmeksizin bir araya gelmeleri ve birleşen şirket ortaklarının, bir değişim ölçüsüne göre birleşilen ortaklıktan pay almalarıdır. Birleşmenin iki türü vardır: Devralma yoluyla birleşme ve yeni kuruluş yoluyla birleşme. Devralma yoluyla birleşmede, ortada, birleşmek isteyen en az iki şirket vardır ve bunlardan biri bünyesinde birleşme gerçekleşir. Devrolunan şirketlerin tüzel kişiliği ortadan kalkar; devralan ise, sermayesini, devrolunan şirket ortaklarının haklarının korunabilmesi için gerekli olan düzeyde artırmak zorundadır. Yeni kuruluş yoluyla birleşmede ise, iki ya da daha fala şirket, yeni kurulacak bir şirket çatısı altında birleşir. 2. Birleşmenin Unsurları a. Malvarlıklarının Birleşmesi: Birleşen şirketlerin malvarlıkları birleşmelidir. Malvarlıkları birleşmiyorsa birleşmeden söz edilemez. Birden fazla şirketin bağımsızlıklarını koruyarak holding veya şirketler topluluğu ilişkisi içinde bir araya gelmeleri de TTK. 136 anlamında birleşme değildir. Sayfa 9 / 27

10 b. Tasfiye Yapılmaması: Birleşen şirketlerin tüzel kişiliği sona ermesine ve normalde, sona eren bir şirketin tasfiyeye tabi tutulması gerekmesine rağmen, birleşen şirketler tasfiye edilemez. Birleşme, tasfiyesiz sona erme halidir. Birleşen şirketlerin malvarlıkları, tüm aktif ve pasifleriyle birlikte bünyesinde birleşilen şirkete geçer; bu geçiş, aynen mirasta olduğu gibi kendiliğinden gerçekleşir. c. Birleşen Şirket Ortaklarına, Belirli Oranda Pay veya Ayrılma akçesi verilmesi: Birleşen şirketlerin ortakları, bünyesinde birleşilen şirketin paylarından belirli bir orana göre pay veya ayrılma akçesi alırlar. 3. Geçerli Birleşmeler: Sermaye şirketleri, sermaye şirketleri ile kooperatifler ile, ve ayrıca, devralan olmak şartıyla kollektif ve komandit şirketle birleşilebilir. Şahıs Şirketleri, şahıs şirketleri ile, devrolunan olmak şartıyla sermaye şirketleri ve kooperatiflerle birleşebilirler. Böylece, şahıs şirketlerinin sermaye şirketlerini devralması önlenmiştir. Kooperatifler ise, kooperatifler ile, sermaye şirketleri ile ve devralan olmak şartıyla şahıs şirketleri ile birleşebilirler. 4. Birleşmenin Usulü: Birleşme sözleşmesi ve birleşme raporunun hazırlanması; Gerekirse ara bilanço düzenlenmesi; İlgililerin inceleme hakkı ve yönetim organlarının yükümlülükleri; Birleşmenin karara bağlanması; Birleşmenin kesinleşmesi. Bazı şartların varlığı galinde, sermaye şirketlerinin birleşme raporu düzenlenmeksizin, inceleme hakkı sağlamaya gerek kalmadan ve birleşme sözleşmesin genel kurula onaylatmaksızın birleşmesine izin verilmiştir. Bu şartlar: her iki şirketin ortakları aynıysa veya bir şirketin ortağı diğer şirketin %99 una sahipse ilan ve tescil işlemleri yaparak birleşme gerçekleşir. 5. Birleşmenin Sonuçlar Yeni kuruluş yoluyla birleşmede tüm, devralma yoluyla birleşmede ise devrolunan ortaklıklar tasfiyesiz sona ermekte ve malvarlıkları, külli halefiyet yoluyla, bünyesinde birleşilen ortaklığa geçmektedir. Birleşen şirket alacaklılarının korunması için, birleşmenin kesinleşmesinden sonra üç aylık sürede talepte bulunmaları halinde, devralan ortaklığın bu alacakları güvenceye bağlaması öngörülmüştür. Birleşme kararının ilanından önce doğmuş veya borcu doğuran sebebin bu tarihten önce oluşmuş bulunması şartıyla, devredilen şirket ortaklarının devirden önceki sorumluluğunun, devirden sonra da devam etmesi öngörülmüştür. Fakat bu sorumluluk için, muaccel borçlarda birleşme kararının ilanından, ilandan sonra muaccel olacak borçlarda muacceliyetten itibaren üç yıllık zamanaşımı süresi getirilmiştir. B. Ticaret Ortaklıklarının Bölünmesi 1. Tanımı, Türleri ve Önemi Tam bölünme ve kısmi bölünme olmak üzere iki türdür. Tam bölünmede, şirketin tüm malvarlığı bölümlere ayrılıp, mevcut ve/veya yeni kurulan şirketlere devredilir; ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler; bölünen ortaklık da tasfiyesiz infisah eder. Kısmi bölünmede ise, bir şirketin malvarlığının bir veya birden çok bölümü ayrılıp, mevcut ve/veya yeni kurulacak şirketlere devredilir. Bölünen şirket veya ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler. Sayfa 10 / 27

11 2. Bölünmenin Unsurları Malvarlığının Tamamen veya Kısmen Bölümlere Ayrılması: Bölünen şirketin malvarlığı, tam bölünmede bütünüyle, kısmi bölünmede ise kısmen, kendi içinde ekonomi ve kullanım amacı açısından bütünlük oluşturan bölümlere ayrılır. Kısmi bölünme, devreden şirketin sermaye azaltımına, tam veya kısmi bölünme, devralan şirketin sermaye artımına yol açar. Devralan şirket yeni kurulan bir şirket ise, kurucuların asgari sayısına ve ayni sermayeye dair hükümler uygulanmaz. Tasfiye Yapılmaması: Tam bölünen şirket tasfiyesiz infisah eder; kısmi bölünmede de bir tasfiye yapılmaz ve her iki halde de devredilen malvarlığı bölümleri, devralan şirketlere geçer. Bölünen Şirkete veya Ortaklarına, Pay ve Haklarının Verilmesi: Bölünen şirkete veya ortaklarına, devralan şirketin payları ve hakları verilir. 3. Geçerli Bölünmeler: Sermaye şirketleri ve kooperatiflerin, yine sermaye şirketleri ve kooperatiflere bölünebilmesine izin verilmiştir. Şu halde, şahıs şirketleri bölünemeyecektir. 4. Bölünme Usulü: Bölünme sözleşmesi, planı ve bölünme raporunun hazırlanması; Gerekirse ara bilanço düzenlenmesi; Ortakların inceleme hakkı ve yönetim organlarının yükümlülükleri; Bölünmenin karara bağlanması; Bölünmenin kesinleşmesi. 5. Bölünmenin Sonuçları: Tam bölünmede bölünen şirket tasfiyesiz sona ermekte ve malvarlığı, kısım kısım devralan şirketlere geçmektedir. Kısmi olarak bölünen şirket ise varlığını sürdürmekte, sadece kendi malvarlığından ayırarak devrettiği bölüm devralan şirkete geçmektedir. Bölünmeye katılan şirketlerin alacaklılarının korunması için onlara yapılması gereken çağrının esasları ve bu çağrıdan sonra, üç ay içerisinde, talepte bulunan alacaklılara teminat gösterilmesi kuralı ve bunun istisnaları hükme bağlanmıştır. Bölünmeye katılan şirketlerin sorumluluğu ile ortakların kişisel sorumluluğunun esasları da kanunda gösterilmiştir. C. Ticaret Ortaklıklarının Tür Değiştirmesi 1. Tanımı, İlgili Hükümler ve Önemi Bir ticaret şirketinin bir türden, diğer bir türe ekonomik ayniyetini ve bağımsızlığını koruyarak ve malvarlığını tasfiye etmeksizin dönüşesine tür değiştirme denir. 2. Tür Değiştirmenin Unsurları Ortada sadece bir tüzel kişilik mevcut olup, onun kılıfı değiştirilmektedir. Yeni şirket eskisinin devamıdır. Tüzel kişilik ve ekonomik ayniyeti devam ettiği için, malvarlığı, olduğu gibi ve kendiliğinden yeni şirkete geçer. Tek tüzel kişilik olması, onun, türünü değiştirerek devam etmesi ve malvarlığı devri gerekmemesinden dolayı, bir fesih veya tasfiye de gündeme gelmez. Sayfa 11 / 27

12 3. Geçerli Tür Değiştirmeler Bir sermaye şirketinin bir sermaye şirketi ve kooperatife, bir kollektif şirketin bir sermaye şirketine, bir kooperatife veya bir komandit şirkete, bir komandit şirketin bir sermaye şirketine, bir kooperatife veya bir kollektif şirkete, bir kooperatifin de bir sermaye şirketine dönüşebileceği düzenlenmiştir. Kısacası, sermaye şirketi ve kooperatiflerin, şahıs şirketlerine dönüşmesi yasaklanmıştır. 4. Tür Değiştirme Usulü Yeni türe dair kuruluş hükümleri yerine getirilir, Gerekirse ara bilanço düzenlenir, Tür değiştirme planı ve raporunun hazırlanması, Ortakların inceleme hakkı, Tür değiştirmenin karara bağlanması, Tür değiştirmenin kesinleşmesi. 5. Tür Değiştirmenin Sonuçları Yeni şirket eskisinin devamı sayılır, Değişiklikten önce doğmuş borçlar nedeniyle şirket ortakları alacaklılara karşı nasıl sorumlu iseler, değişimden sonra da aynı sorumluluğun devam etmesi zorunludur. D. Yapısal Değişikliklerin Ortak Hükümleri 1. Ortaklık paylarının/haklarının korunması davası Birleşme, bölünme ve tür değiştirmede, ortaklık paylarının ve haklarının gereğince korunmamış veya ayrılma akçesinin uygun belirlenmemiş olması halinde her ortak, ilgili kararların TTSG de ilanından itibaren iki ay içinde, işlemlere katılan şirketlerden birinin merkezinin olduğu yerlerdeki asliye ticaret mahkemesinden, uygun bir denkleştirme akçesi saptanmasını isteyebilir. 2. Yapısal değişikliklerin iptali davası Kanuna aykırılık halinde, genel kurul kararına olumlu oy vermemiş ve bunu tutanağa geçirtmiş ortaklar, kararın TTGS de ilanından itibaren iki ay içerisinde iptal davası açabilirler. 3. Zararlardan Sorumluluk Yapısal değişiklik işlemlerine herhangi bir şekilde katılmış herkes, şirketlere, ortaklarına ve alacaklılara karşı, kusurları sonucu verdikleri zararlardan sorumludurlar. 4. Ticari işletmenin şirket ile birleşmesi ve işletme ile şirket arasında dönüşme Bir ticari işletme de ticaret şirketi tarafından devralınmak suretiyle onunla birleşilebilir; bu durumda 182 ila 193 üncü madde hükümleri kıyasen uygulanır. Sayfa 12 / 27

13 VI. Şirketler Topluluğu ( ) A. Topluluk İlişkisi Doğmasının(Hakimiyetin) Şartları Şirketler topluluğu, hakim şirket ile, ona doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan en az bir şirketten oluşur. Topluluk ilişkisinin doğabilmesinin şartları: a) Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketinin, doğrudan veya dolaylı olarak; 1. Oy haklarının çoğunluğuna sahipse veya 2. Şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkını haizse veya 3. Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa, b) Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketini, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa, birinci şirket hâkim, diğeri bağlı şirkettir. Bu şirketlerden en az birinin merkezi Türkiye de ise, bu Kanundaki şirketler topluluğuna ilişkin hükümler uygulanır. Bir ticaret şirketinin başka bir ticaret şirketinin paylarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması, birinci şirketin hâkimiyetinin varlığına karinedir. B. Karşılıklı İştirak ve Hakların Donması Birbirlerinin paylarının en az dörtte birine sahip olan şirketler, karşılıklı iştirak konumundadır. Bu şirketlerden birisi diğerine hakim ise, diğeri bağlı şirket sayılır; karşılıklı iştirak ilişkisi içindeki şirketlerden herbiri diğerine hakim ise, her ikisi de hakim ve bağlı şirket sayılır. Karşılıklı iştirak konumuna bilerek giren sermaye şirketlerinde iştirak konusu paylardan doğan toplam oylarıyla diğer pay sahipliği haklarının sadece dörtte biri kullanılabilir; bedelsiz pay edinme hakkı hariç, diğer tüm pay sahipliği hakları donar. C. Topluluk İlişkisine Bağlı Sonuçlar 1. Bildirim, tescil ve ilan yükümlülükleri: Bir teşebbüs, bir sermaye şirketinin sermayesinin, kanunda gösterilen oranlarda paylarına sahip olduğu veya payları, bu oranların( % 5, %10, %50) altına düştüğü takdirde, teşebbüs, durumu, işlemin tamamlanmasını izleyen en geç on işgünü içinde sermaye şirketine ve TTK. ile diğer kanunların öngördüğü yetkili makamlara bildirir. Yıllık faaliyet ve denetleme raporlarında da bu durum açıklanır ve sermaye şirketinin internet sitesinde ilan edilir. Bildirim, tescil ve ilan yükümlülüklerine uyulmadığı sürece, ilgili paylara ait tüm haklar donar. Hakimiyet sözleşmesinin geçerliliği, tescil ve ilan edilmesi şartına bağlıdır. 2. Rapor Hazırlama Yükümlülükleri Hakim şirket yıl sonunda bağlı şirketler üzerindeki hakimiyet hakkını ne kadar kullandığını ve/veya kullanmadığını açıklamak zorundadır. 3. Bağlı Şirketler Hakkında Bilgi Alma Hakkı Hakim şirketin bağlı şirketlerin finans ve malvarlığı durumları, hakim şirketle ve birbirleriyle ilişkileri, hakim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri, yöneticileri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri, Sayfa 13 / 27

14 yaptıkları işlemler ve sonuçları hakkında gerçeğe ve hesap verme ilkelerine uygun ve doyurucu bilgi verilmesini isteyebilir. 4. Bağlı şirket ortaklarının özel denetçi atanmasını talep hakkı Denetçi, özel denetçi, riskin erken saptanması ve yönetimi komitesi; bağlı şirketin, hâkim şirketle veya diğer bağlı bir şirketle ilişkilerinde hilenin veya dolanın varlığını belirtir şekilde görüş bildirmişse, bağlı şirketin her pay sahibi, bu konunun açıklığa kavuşturulması amacıyla, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını isteyebilir. 5. Satın Alma Hakkı Hâkim şirket, doğrudan veya dolaylı olarak bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse, azlık şirketin çalışmasını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, fark edilir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa, hâkim şirket azlığın paylarını varsa borsa değeri, yoksa 202 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen şekilde belirlenen değer ile satın alabilir. (Şirketten Çıkarma, Squeze Out) 6. Sorumluluk Hükümleri a) Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması: Hakim şirket, bu hakimiyetini, bağlı şirketi zarara uğratacak şekilde kullanamaz; aksi takdirde zararı denkleştirme yükümlülüğü doğar. Bu yüküme de aykırılık gerçekleştiği takdirde, bağlı şirketin her pay sahibi ve şirket alacaklıları, hakim şirketten ve onun kaybına yol açan yönetim kurulu üyelerinden, şirket zararının tazminini talep edebilirler; hakim tazminat yerine, davacıların paylarının hakim şirketçe satın alınmasına veya duruma uygun düşen başka bir çözüme karar verebilir. b) Güven Sorumluluğu: Hakim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Sayfa 14 / 27

15 &4. Anonim Ortaklık I. Tanımı ve Unsurları Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, borçlarından dolayı sorumluluğu malvarlığı ile, ortaklarının sorumluluğu ise taahhüt etmiş oldukları sermaye miktarı ile sınırlı ve yalnızca şirkete karşı olan ortaklık şeklinde tanımlanabilir. A. Sermaye Unsuru ve Özellikleri Kayıtlı sermaye sistemi, ana sözleşmede gösterilen alt ve üst limitler arasında, yönetim kurulu kararı ile ve ana sözleşme değilikliği usulüne uyulmaksızın sermaye artırımına izin veren bir sistemdir. Alt limite başlangıç sermayesi; üst limite kayıtlı sermaye ve bu ikisi arasında, fiilen ulaşılan, yani karşılığında pay oluşturulmuş olan rakama da çıkarılmış sermaye denilmektedir. Yani çıkarılmış sermayenin asgari miktarını, başlangıç sermayesi oluşturmaktadır. Bu sistemi benimseyen AŞ lerde, sermaye artırımı için ana sözleşme değişikliği usulüne uymak gerekmemekte; şirketin ihtiyaçları ve piyasa şartları doğrultusunda, yönetim kurulu kararları ile kolayca sermaye artırımı yapılabilmektedir. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş AŞ lerde başlangıç sermayesi en az TL olması öngörülmüştür. Esas sermaye sisteminde ise, kuruluş sırasında şirketin ana sözleşmesinde gösterilerek ticaret siciline tescil edilen ve daha sonra değiştirilebilmesi, ana sözleşme değişikliği gerektiren bir tek rakam vardır; o da esas sermayedir. Esas sermaye en az TL olması öngörülmüştür. AŞ ye para, mal, hak, alacak gibi değerler sermaye olarak konulabilmekte; fakat getirilen sermaye payının mutlaka (TL) olarak ifade edilmesi gerekmektedir. Kişisel emek, ticari itibar sermaye olarak konulamaz. Sermaye olarak nakdi sermaye taahhüt edilmiş ise, sermayenin 1/4ü peşin olarak bankaya tüzel kişilik adına yatırılacak geri kalan 3/4 ü ise 24 ay vadeyle bankaya teminat olarak yatırılır. Ayni sermaye taahhüt edilmiş ise, bilirkişinin yapacağı kıymet takdiri sonucu TL karşılığı ana sözleşmeye yazılır, tapuya şerh düşülür. Esas veya çıkarılmış sermayenin, ortaklığın kuruluşu sırasında, sermaye artırımı söz konusu ise artırım sırasında tamamen taahhüt edilmiş ve nakit sermayenin, ödenmesi öngörülmüş olan kısmının da ödenmiş olması gerekir. Esas veya çıkarılmış sermaye, ortaklığın kuruluşu sırasında belirlenen ve ana sözleşmede gösterilen sabit bir rakamdır. Pay(hisse), esas/çıkarılmış sermayenin bir parçası/pay senedi/ortaklık statüsü olmak üzere üç anlama gelmektedir. Her payın itibari değeri ana sözleşmede gösterilmedir. Bu payların itibari değeri en az bir kuruş olabilir. Diğer anlamda pay, payın bağlandığı kıymetli evrakı ifade eder. Ortaklık statüsü olarak pay, o pay nedeniyle bazı hak ve yükümlülüklerin de sahibi olmaktadır. B. Malvarlığı ile Sorumluluk Her kişi gibi AŞ. de, alacaklılarına karşı malvarlığı ile sorumludur. Ortakların sorumluluğu sınırlı olduğu için, şirket alacaklarıların tek güvencesini de ortaklık malvarlığı oluşturur. C. Ortakların Sınırlı Sorumluluğu Ortaklar şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye miktarı ile sınırlı olarak sorumludurlar. Bir ortağın sınırlı sorumluluğunun sona ermesi içi, ortaklığa karşı tek borcu olan sermaye taahhüdünü tamamen ifa etmiş olması gerekir. Bu borç ifa edilmiş ise, tüm ortaklar oybirliği ile karar almadıkça, ortakları, ilave bir sermaye taahhüdü altına sokulamazlar. Sayfa 15 / 27

16 TTK 421/2,a hükmü, bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararların alınabilmesi için oybirliğinin şart olduğunu hükme bağlamıştır. Ortakların sınırlı sorumluluğunun şirkete karşı olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu durumda, şirketten alacağını tahsil edemeyen bir şirket alacaklısı, sermaye borcunu henüz ifa etmemiş ortağa değil, şirket tüzel kişiliğine başvurabilecek, ortağın sermaye koyma borcunun ifasını ise ancak şirketin yönetim kurulu, şayet şirket iflas halinde ise iflas idaresi veya tasfiye halinde tasfiye memurları isteyebilecektir. II. Anonim Ortaklıklarının Kuruluşu A. Kuruluş Türü ve Aşamaları Anonim şirketin kuruluşu denetim ilkesi usulünce şekilcidir ve sıkı kurallara tabidir. Bazı durumlarda devletten kuruluş için ayrıca izin alınması gerekir. Yeni kanunla birlikte tedrici kuruluş kalkmıştır. Bütün anonim şirketler ani kurulur. Önceki kanunda aşamalı kuruluş vardı; Bu usulde öncelikle kurucular bir araya gelir ve esas sözleşme düzenler, daha sonra halka çağrı yaparlardı. Yatırımcılar gelip sermayenin taahhüt edilmemiş kısmını taahhüt eder ve şirket kurulmuş olurdu. Yeni kanunda ise ani kuruluş kabul edilmiştir. Kurucular ve ilk paydaşlar aynı kişilerdir(gerçek ve/veya tüzel kişi). Şirket, sermayenin ilk esas sözleşmeyi düzenleyenler tarafından tamamen taahhüt edilmesiyle kurulur. Sermaye taahhüt edip esas sözleşmeyi imzalayan gerçek ve tüzel kişiler kurucudur. Kurucular, sermayeyi taahhüt edip esas sözleşmeyi imzalama işlemini üçüncü bir kişinin hesabına yaptıkları takdirde, bu kişi de kuruluştan doğan sorumluluk bakımından kurucu sayılır. Söz konusu üçüncü kişi, kendisi hesabına iş gören kimsenin bildiği veya bilmesi gereken bir hususu kendisinin bilmediğini ileri süremez. Şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi şartsız taahhüt ettikleri esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur. Bu sözleşmedeki imzalar noterce onaylanır. Yeni TTK da anonim ortaklığın kurulması ve tüzel kişilik kazanması birbirinden ayırmıştır. Bu düzenlemeye göre, anonim ortaklık kurmak amacıyla bir araya gelen kurucuların, sermayenin tamamını ödemeyi şartsız taahhüt ettikleri ve şirket kurma iradelerini açıkladıkları ana sözleşmedeki imzalarının, noterce onaylanması ile tescil arasında geçen süre içerisinde ön ortaklık (TTK.355) ortaya çıkmaktadır. Ön ortaklık sayesinde, gelecekte kurulmak istenen şirket adına hak sahibi olunabildiği gibi, borç altına da girilebilmektedir. Kurulmak istenen anonim şirketi tek kişilikse bu ön ortaklık özel malvarlığıdır; birden fazla kişilikse ön ortaklığa adi ortaklık hükümlerinin uygulanmaması için hiçbir neden yoktur. Asgari ortak sayısı yeni kanunda birdir. Eski kanunda anonim şirketin ortak sayısının beşten aşağı düşmesi fesih sebebiydi. Tek kişi ortak olan kişi bunu şirkete bildirir ve şirket de bunu tescil ettirir. Ancak yine organlar ve haklar vardır. Tek kişi şirketlerde Genel Kurul kararı alınması için bazı kolaylıklar getirilmiştir. Şirketin kendisinin tüm paylarına sahip olması yasaklanmıştır. B.Kuruluş Belgeleri Anonim şirketin kuruluş belgesi esas sözleşmeden ibaret değildir. Bazı belgeler hazırlanacak, bunların hazırlanmasında belirli bir prosedür takip edilecek, bazı durumlarda Gümrük ve Ticaret Bakanlığın izni alınacaktır. Sayfa 16 / 27

17 Kuruluş aşamasında nitelikli kuruluş ve basit kuruluş ayrımı yapılır. Nitelikli kuruluş gereken durumlarda bazı ek prosedürlerin takip edilmesi gerekmektedir. Esas sözleşme, kurucular beyanı, kuruluşla ilgili sözleşmeler, değerleme raporları gibi belgeler kuruluş belgeleridir. Bu belgeler sicil dosyasına konulur ve 5 yıl süreyle saklanır. Bazı durumlarda esas sözleşmenin yapılmasından önce yapılan işlemler vardır. Ayni sermaye getiriliyorsa ve kuruluş aşamasında ayın devralınıyorsa, bunlara değer biçilmesi için öncelikle değerlendirme yapılıp değerlendirme raporunun alınması gerekmektedir. Değerleme objektif olarak, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesinin atadığı bilirkişilerce yapılır. Bilirkişiler devralınan ayın hakkında değerleme yapılırken yerindelik denetimi de yapabilirler. Sermaye olarak alacak konulmuşsa alacağın geçerliliği, tahsil edilebilirliği, tam değerleri takdir edilir. Ayni olarak konulan her varlık karşılığında tahsis edilmesi gereken pay miktarı ile Türk Lirası karşılığı tespit edilir. Bütün bu hususlar değerleme raporuna yazılır. Rapora kurucular ve menfaat sahipleri itiraz edebilir. Rapor mahkemenin onayına sunulur ve mahkemenin onayıyla kesinleşir. Onaydan sonra temyiz edilmesi veya daha ileriki bir tarihte bu işlemlere itiraz edilmesi mümkün değildir. Üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Sınırlı ayni hakkın kendisi sermaye olabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olamaz. Sermaye olarak taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak tesis edilemez. Anonim şirkete sermaye olarak getirilebilecek şeylerin sınırlanmasının nedeni, anonim ortaklığın sermaye ortaklığı olması ve ortakların sınırlı sorumlu olmasıdır. Esas sözleşme yazılı olarak yapılmalıdır ve imzalar noter tarafından onaylanmalıdır. Esas sözleşmenin zorunlu içeriğinin mutlaka esas sözleşmede yer alması gerekir. Esas sözleşmede bulunması zorunlu hususlar(ttk 339/2): Şirketin ticaret ünvanı ile merkezinin bulunacağı yer; Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış işletme konusu; Şirketin sermayesi ile her payın itibari değeri ile bunların ödenmesinin şekil ve şartları; Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bu kişilerden ortaklık adına imza atmaya yetkili olanlar ve ilk yönetim kurulu üyelerinin kimler olduğu; Genel kurulların toplantıya ne şekilde çağrılacakları; Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı; Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının tür ve miktarları; Şirketin hesap dönemi. Değerlendirme raporu ve esas sözleşmeden sonra kurucular beyanı düzenlenir. Kurucular beyanında kurucular, kuruluş işlemleri sırasında yapılan işlemlerin neden yapıldığına dair hesap verir. Kuruluştan doğan sorumluluk bakımından kurucular beyanı kurucuları bağlar. Bazı durumlarda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Bakanlığından izin alınması gerekir. Kural olarak Bakanlığın izni gerekmez. İznin gerekli olduğu şirketler Bakanlık tebliğinde gösterilmiştir. Bankalar, finansal kiralama şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, SPK ya tabi şirketler gibi bazı şirketler Bakanlık iznine tabidir. Bu izne tabi şirketlerin Genel Kurul unda Bakanlığın temsilcisi bulunur. İznin alınmaması durumunda kuruluş işlemleri tamamlanmaz. Bakanlık yerindelik denetimi yapamaz. Kanunun emredici hükümlerine uygun olup olmadığını denetler. Kanunda sayılan haller dışında anonim şirketin işleri ve işlemleri izne bağlanamaz. Bu yasak özel kanunlarla delinmiştir. C. Pay Bedellerinin Ödenmesi (Sermaye Taahhüdünün İfası) Yeni kanunda tescil gerçekleşmeden önce sermayenin ifasına ilişkin de şartlar getirilmiştir. Nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de Sayfa 17 / 27

18 şirketin tescilini izleyen yirmi dört ay içinde ödenir. Payların çıkarma primlerinin tamamı tescilden önce ödenir. Ayni sermaye borcunun ifası tamamen kuruluş anında gerçekleştirilmelidir. Ayni sermaye borçlarında siciller arası bildirim mekanizması getirilmiştir. Nakdi ödemeler, kurulmakta olan şirket adına açılacak özel bir hesaba sadece şirketin kullanabileceği şekilde yatırılarak yapılır. Şirket tüzel kişilik kazanınca sicil müdürlüğünden bankaya bir bildirim yapılır. Banka da şirkete sadece bu bildirimden sonra ödeme yapar. Şirket esas sözleşmenin noterce onaylanması tarihinden itibaren üç ay içinde tüzel kişilik kazanamadığı takdirde, bu hususu doğrulayan bir sicil müdürlüğü yazısının sunulması üzerine, bedeller banka tarafından sahiplerine geri verilir. Esas sözleşmede taahhüt edilmiş olup da taahhüt sahiplerince, şirketin tescilinden itibaren en geç iki ay içinde halka arz edileceği esas sözleşmede belirtilmiş ve ayrıca garanti edilmiş bulunan nakdî payların karşılıkları satıştan elde edilen gelirden ödenir. Bu durumda nakdi sermayenin ¼ ünün tescilden önce ödenmesi mecburiyetinden muaf olunur. Halka arzdan elde edilen gelir ve artı prim doğrudan şirkete ödenir. Böylece pay taahhüt edip bunu ödememiş olanın borcu ile pay satımından elde edilen gelir takas edilmiş olur. Halka arz edilip de süresinde satılmayan payların bedellerinin tamamını taahhüt eden öder. Süresinde halka arz edilmeyen payların bedellerinin yüzde yirmi beşi, iki aylık süreyi izleyen üç gün içinde ödenir. Paylarının çıkarma primlerinin tamamı tescilden önce ödenir. İtibari değerin üstünde fiyatla bir pay çıkartılmışsa, aradaki fark bedelin tamamının tescilden önce ödenmesi gerekir. Kayıtlı sermaye sisteminde pay bedelinin tamamının tescilden önce ödenmesi gerekmektedir. D. Tescil Şirket esas sözleşmesinin tamamı, şirketin kuruluşunu izleyen otuz gün içinde şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Süre Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izniyle kurulacak olan anonim şirketlerde izin tarihinden itibaren başlar. Şirket tescille tüzel kişilik kazanır. Tüzel kişilikle taraf ehliyeti, dava ehliyeti, hak ehliyeti ve fiil ehliyeti doğar. Şirket kuruluş işlemlerini kuruluş tarihinden itibaren 3 ay içinde kabul ederse işlem şirket adına yapılmış sayılır. Tescilden sonra ilan da yapılır. İlanın etkisi kurucu değil, açıklayıcıdır. E. Kuruluş İşlemlerinde Eksiklik ve Aykırılıkların Yaptırımı Sorunu (m.353) Kanun koyucu, ortaklığın tüzel kişilik kazanmasından sonra, artık yokluk ya da butlanın ileri sürülememesini temel bir ilke olarak kabul etmiş ve fesih davasını hükme bağlamıştır. TTK. 353 de, kuruluşta ve sermaye artırımında önemli sebeplerin varlığında, kuruluş eksikliklerinden dolayı tescil ve ilandan itibaren üç aylık hak düşürücü süre içinde, belirli şartlarla, ortaklığın feshi davası açılabilmesine olanak tanımıştır. Bu şartlar, Şirketin kurulmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, pay sahiplerinin veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veya ihlal edilmiş olursa, yönetim kurulunun, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının, ilgili alacaklının veya pay sahipleri anonim ortaklığın tescil ve ilanından itibaren üç ay içinde şirketin feshi için dava açabilirler. Tasfiye sonucunu doğuran şirketin feshi davası şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde açılır. Mahkeme davanın açıldığı tarihte gerekli önlemleri alacak, ayrıca eksikliklerin giderilmesi için ortaklığa ek süre verebilecektir. Sayfa 18 / 27

19 F. Kuruluş Sırasında Yapılan İşlemlerden(Ön ortaklık) Ortaklığın Sorumluluğu (m.355) Tüzel kişiliğin doğmamış olduğu bir aşamada, ortaklığı temsilen işlem yapılması, özel bir hükümle düzenlenmiştir. Esas sözleşmenin imzalanması ve noterden onaylanmasından sonra ve tescilden önce şirket hesabına işlem yapanlar ve taahhütte bulunanlar, işlem ve taahhütten şahsen ve müteselsilen sorumludurlar. Ancak, işlem ve taahhütlerin, ileride kurulacak şirket hesabına yapıldığı açıkça bildirilmiş ve şirketin ticaret siciline tescilinden sonra üç aylık süre içerisinde bu taahhütler şirket tarafından kabul olunmuşsa, yalnız şirket sorumlu olur. Şirketçe kabul olunmadığı takdirde kuruluş giderleri kurucular tarafından karşılanır. Bunların pay sahiplerine rücu hakları yoktur. Şirket, 3 aylık süre içerisinde işlemleri ve taahhütleri kabul etmez veya ortaklık kurulmaz ise kurucuların sorumluluğu yoluna gidilemez. G. Kuruluştan Sonra Devralma Nakit dışı sermaye ile ortaklık kurulması, mahkemeye başvurma, bilirkişi seçimi, değer takdiri, ana sözleşmeye bu değerin yazılması gibi bir takım ağır ve ek formaliteler gerektirmektedir. Kurucular, bu formalitelerden kaçınarak, ortaklığın tescilinden sonra işletme veya bazı ayınları devralmak isteyebilir. Bu durum kanuna karşı hile sayılmış olup TTK. m.356 da yaptırımı hükme bağlanmıştır. TTK 356 ya göre, Şirketin tescilinden itibaren iki yıl içinde bir işletme veya aynın, sermayenin onda birini aşan bir bedel karşılığında devralınmasına veya kiralanmasına ilişkin sözleşmeler, genel kurulca onaylanıp ticaret siciline tescil edilmedikçe geçerli olmaz. Bu sözleşmelerin onaylanmasından ve tescilinden önce, bunların ifası amacıyla yapılmış olan ödemeler dâhil, her türlü tasarruf geçersizdir. Hükmün uygulanabilmesinin şartları: - Ortaklığın tescilinden itibaren iki yıl içinde, bir işletme veya ayın şirketçe devralınmalı, - Devralınan veya kiralanan değer, ortaklık sermayesinin 1/10 unu geçmeli, - Bu devir veya kiralama, şirketin işletme konusuna girmemeli veya cebri icra yoluyla gerçekleşmemeli, Hükmün sonuçları: TTK. 356 kapsamına giren devralma ve kiralamalar; genel kurulca tasdik ve ticaret siciline tescil edilmedikçe geçerli olmaz. Geçerlilik kazanabilmesi için, YK nın başvurusu üzerine, bilirkişi atanır ve değer tespiti yapılır. Ağırlaştırılmış yeter sayı ile genel kurulun toplanması, konuyu görüşmesi ve onay kararı alması gerekir. Sözleşme genel kurulun onay kararıyla birlikte tescil ve ilan onulur. III. Anonim Ortaklığın Organları ve İşleyişi A. Zorunlu Organlar ve İlişkileri Yeni kanun sisteminde, genel kurul ve yönetim kurulu olmak üzere, kanunen zorunlu iki organa yer verilmiştir. Bu organlardan birinin uzun süre yokluğu veya genel kurulun toplanamaması durumunda, yine, ortaklığın feshi için, pay sahiplerine, şirket alacaklarına ve bakanlığa, dava açma yetkisi tanınmıştır. Denetçilerin anonim ortaklığın organı olmaktan çıkarıldığı; her ölçekteki ortaklıkların denetiminin, bağımsız denetim kuruluşlarına veya küçük anonim ortaklıklarda serbest muhasebeci mali müşavire veya yeminli mali müşavire bırakıldığı belirtilmiştir. Sayfa 19 / 27

20 Denetçinin yetkileri yalnızca finansal konularla sınılanmış olup, organsal yetkileri bulunmamamaktadır. Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hallerde karar alır. Yönetim kurulu ve kendisine bırakılan alanda yönetim, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir. B. Genel Kurul Pay sahipleri veya temsilcilerinin katılımı ile, yılda en az bir defa gerektiğinde toplanan bir organ olup, ortaklığın bir çok konudaki kararları GK da alınır. Aldığı kararlar, toplantıya katılsın katılmasın tüm ortakları, yönetim kurulunu, diğer yöneticileri ve ortaklığı bağlar. Yürütme değil, karar organı olduğu içindir ki, sorumluluğu da yoktur; sorumluluk, alınan kararları uygulayan yönetim kurulunda ve organ niteliği olmamasına rağmen bağımsız denetçilerdedir. Pay sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını -istisnalar saklı kalmak üzere- kural olarak, genel kurulda kullanır. Genel kurul kararlarının iptalini ve geçersizliğinin tespitini talep hakkı gibi kanunda tanınan dava hakları, bilgi alma ve inceleme hakkı gibi genel kurul dışında kullanılan haklari kanunda belirtile istisnalar arasında sayılabilir. TTK, pay senetleri borsaya kote olmayan şirketler için toplantıya elektronik ortamda katılım sisteminin uygulanması şirketin isteğine bağlıdır. Buna karşın pay senetleri borsaya kote olan şirketlerde, Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren, genel kurullara elektronik ortamda katılma ve oy kullanma sisteminin uygulanması zorunludur. 1. GK nın Yetkileri ve Yetki Devri Genel kurulun kanunda ve ana sözleşmede açıkça öngörülmüş olan durumlarda karar alacağını hükme bağlayan m.408, genel kurulun devredilemez görev ve yetkilerini de toplu olarak göstermiştir. Bu hükme göre, çeşitli hükümlerde öngörülmüş bulunan devredilemez yetki ve görevler saklı kalmak şartıyla, -Ana sözleşmenin değiştirilmesi; -Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, görev süreleri, ücretleri ile huzur hakkı ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi, görevden alınmaları; -Kanunda gösterilen istisnalar dışında denetçinin seçimi ile görevden alınması; -Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kar üzerinde tasarrufa, kar paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kara katılması dahil kullanılmasına dair kararların alınması; -Kanunda öngörülen istisnalar dışında ortaklığın feshi; -Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı, genel kurulun devredilemez yetkisine giren konulardandır. Tek pay sahipli anonim ortaklıklarda bu pay sahibi, genel kurulun yüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerliliği, bu kararların yazılı olması şartına bağlıdır. Sayfa 20 / 27