TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU OCAK 2009/I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Ocak 2009

2 Aralık ayının son haftası ile Ocak ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Hazine'den Sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, yaptığı açıklamada IMF ile yapılacak yeni anlaşmayı, nihai görüşmelerin başladığı Şubat ayında bitirmeye çalışacaklarını, oluşacak tedbir paketinin büyüklüğünün ise piyasanın finansman endişelerini giderecek düzeyde olacağını söyledi. Türkiye'nin içinde bulunduğu şartların geleneksel bir IMF anlaşmasından ziyade, farklı çözümler gerektirdiğini belirten Şimşek, bu nedenle yapılacak anlaşmanın ezber bozan bir anlaşma olacağını söyledi. Tarım sektöründe verimliliğin ve kalitenin artırılması, üretimin geliştirilmesi için Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafından tarımsal üretime düşük faizli yatırım ve işletme kredisi kullandırılacağı açıklandı. Bakanlar Kurulu'nun, Ziraat Bankası A.Ş ve TKK tarafından tarım üretimine dair düşük faizli yatırım ve işletme kredisi kullandırılmasına ilişkin kararı Resmi Gazete'de yayımlandı. Karar, 1 Ocak 2009 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. Karara göre, Ziraat Bankası ya da TKK tarafından gerçek ve/veya tüzel kişi üreticilere (kamu kurum ve kuruluşları hariç), hayvansal üretim konusunda azami 1 milyon 500 bin TL, su ürünleri yetiştiriciliği için azami 1 milyon TL, kontrollü örtü altı tarımı, organik tarım, iyi tarım uygulamaları, sertifikalı tohum ve fide üretimi konularında azami 750 bin TL, diğer konularında ise azami 250 bin TL'ye kadar kredi açılabilecek. Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, 2009 yılında Eximbank'ın ihracatçılara 6.9 milyar dolar nakdi kredi ve 6 milyar dolar sigorta olmak üzere toplam 12.9 milyar dolar tutarında finansman desteği sağlayacağını bildirdi. Tüzmen, Eximbank'ın 2008 yılına göre desteğini %37 büyütmeyi hedeflediğini ve 2009 yılında 109 milyar dolar civarında tahmin edilen toplam ihracatın da %11.5'ine desteğin sağlanmış olacağını söyledi. Tüzmen, Türk Eximbank kanalıyla ihracat sektörüne daha fazla kaynak aktarılması amacıyla Merkez Bankası nezdinde girişimlerde bulunulduğunu ve bankaya tanınan mevcut ihracat reeskont kredisi limitinin 900 milyon dolara yükseltildiğini bildirdi. Tüzmen, programdan dış ticaret sermaye şirketleri, sektörel dış ticaret şirketleri ile imalatçı-ihracatçı ve ihracatçı firmaların yararlanabileceğini söyledi. Türkiye ile Almanya arasında imzalanan 2007 Yılı Mali İşbirliği Anlaşması yürürlüğe girdi. Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Mali İşbirliği Anlaşması çerçevesinde, Almanya, Türkiye'ye kredi ve hibe olarak toplam 19,7 milyon euro tutarında finansman taahhüdünde bulundu. Anlaşma kapsamında bu tutarın, 18,7 milyon eurosu kredi, 1 milyon eurosu hibe olarak programlandı. Söz konusu kaynakların 17,7 milyon euro tutarındaki kısmı belediyelerin içme suyu, kanalizasyon ve katı atık projelerinin finansmanı ile eğitim ve danışmanlık hizmeti harcamalarının finansmanında, 2 milyon euro * Rapor 9 Ocak 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

3 tutarındaki kısmı ise bankacılık sektörü aracılığıyla küçük ölçekli işletmelere sanayide çevre koruma önlemleri için mikro kredi olarak kullandırılacak. Denetim ve danışmanlık firması Deloitte Türkiye'nin Ekonomist Dergisi işbirliğiyle hazırladığı "2008 Yılı Birleşme ve Satın Almalar Raporu'na göre, Türkiye'de 2008 yılında birleşme ve satın almalar toplam 172 işlemle ve 18.4 milyar dolarlık bir hacimle gerçekleşti. Raporda, özellikle 2007 yılının son çeyreğinde küresel durgunluğun etkilerinin birleşme ve satın almalarda hissedildiği belirtildi. Rapora göre, 2008 yılında İşlemler, enerji, finans ve hizmet sektöründe yoğunlaşırken, hacmin %75'i yabancı yatırımcı tarafından gerçekleştirildi. Yedi milyar doları bulan özelleştirmeler hariç tutulduğunda, işlem hacminde geçen yıla oranla %30 azalma görüldüğü belirtilen raporda, geciken özelleştirmelerin gündeme gelmesi, bazı sektörlerde beklenen ikinci konsolidasyon süreci ve finansal sıkıntı içine giren şirketlerin satışlarıyla birlikte gelecek yılın ikinci yarısından itibaren bir canlanma yaşanabileceği belirtildi. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Hazine Bakanlığı yaptığı açıklamada, General Motors'un hayatta kalabilmesi için büyük öneme sahip ABD otomotiv ve mortgage finans şirketi GMAC'ten 5 milyar dolar değerinde %8 temettü payı ödeyen imtiyazlı hisse alınacağını belirtti. Bakanlık ayrıca, GMAC'in banka holding şirketi statüsüne ulaşması için yeniden yapılanması sürecine destek olunması amacıyla General Motors'un GMAC'ten yapacağı hisse alımına da 1 milyar dolara kadar krediyle katkıda bulunacağını belirtti. ABD de tüketici güven endeksi Aralık ayında 38 değerini alarak beklentilerin altında açıklandı. Kasım ayında 44.7 değerini alan verinin Aralık ayında 45 olması bekleniyordu. ABD de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM imalat sanayi endeksi Aralık ayında 32.4 değerini alarak 1980 yılından bu yana en düşük değerine geriledi. Kasım ayında 36.2 olarak açıklanan verinin Aralık ayında 35.5 değerini alması bekleniyordu. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de fabrikalara gelen siparişler Kasım ayında beklentilerin üzerinde %4.6 düştü. Beklentiler verinin %2.5 azalması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ekim ayında %5.1 azalış olarak açıklanan veri ise %6 azalış olarak revize edildi. ABD de sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Kasım ayında %4 gerileyerek beklentilerin üzerinde düşüş gösterdi. Beklentiler verinin %1.0 gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ekim ayında %0.7 düşüş olarak açıklanan veri %4.2 düşüş olarak revize edildi. ABD de, işsizlik ve tarım dışı istihdam verilerinin ön göstergesi niteliğindeki ADP ulusal istihdam raporuna göre; özel sektörde istihdam, Aralık ayında beklentilerden daha fazla gerileyerek 693,000 kişi azalış gösterdi. ADP raporunun, Aralık ayında özel sektörde istihdamın 473,000 kişi azaldığını göstermesi bekleniyordu. Açıklamada ayrıca Kasım ayı için 472,000 kişi istihdam azalışı olarak açıklanan veri 476,000 kişi azalış olarak revize edildi. 2

4 ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de işsizlik maaşı almak için yapılan başvuruların sayısı, Aralık haftasında bir önceki haftaya göre beklentilerin üzerinde 94 bin azalarak 492 bin kişi olarak gerçekleşti. Beklentiler işsizlik başvurularının 11 bin kişi azalması yönündeydi. İşsizlik maaşı başvurularında beklentilerin üzerindeki bu azalma, doların önemli para birimleri karşısında değer kazanmasını sağladı. Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde emisyon, vadesiz mevduat, vadeli mevduat, repo ve likit fon toplamından oluşan M3 para arzı, Kasım ayında beklentilerden düşük gelerek yıllık bazda %7.8 artış gösterdi. Ekim ayında yıllık bazda %8.7 artış gösteren verinin Kasım ayında %8.5 artması bekleniyordu. Ayrıca yine ECB tarafından açıklanan verilere göre, Euro bölgesi özel sektör kredileri Kasım ayında yıllık bazda %7.1 artış gösterdi. Bir önceki ay %7.8 artan verinin Kasım ayında %7.5 artması bekleniyordu. İngiltere Merkez Bankası (BOE) faiz konulu para politikası toplantısında, gösterge faiz oranını 50 baz puan indirerek %1.5 e getirdi. BOE gösterge faiz oranını en son Aralık ayında 100 baz puan indirerek %2 seviyesine getirmişti. BOE, yaptığı bu son indirimle birlikte faizleri Ekim ayından bu yana 350 baz puan indirmiş oldu. BOE faiz indirimi kararının ardından yaptığı açıklamada, iş dünyası ve tüketici güveninin önemli derecede azaldığını ve dünya ticaret hacminin bu yıl uzunca bir süre en düşük seviyesinde gerçekleşmesinin muhtemel olduğunu belirtti. Euro Bölgesinde imalat PMI endeksi Aralık ayında 33.9 değerini alarak kayıtların tutulmaya başladığından bu yana en düşük seviyeye geriledi. Kasım ayında 35.6 değerini alan verinin Aralık ayında 34.5 e gerilemesi bekleniyordu. Endeksin 50 nin altında bir değer alması sektörün daraldığını işaret ediyor. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde enflasyon Aralık ayında geçici verilerle beklentilerin üzerinde azalarak yıllık bazda %1.6 ya geriledi. Kasım ayında yıllık bazda %2.1 artış gösteren verinin Aralık ayında yüzde 1.8 e gerilemesi bekleniyordu. Euro Bölgesinde hizmetler PMI (satın alma yöneticisi) endeksi, Aralık ayında 42.1 değerini alarak kayıtların tutulmaya başladığından bu yana en düşük seviyeye geriledi. Kasım ayında 42.5 değerini alan verinin Aralık ayında 42 seviyesine gerilemesi bekleniyordu. Eurostat tarafından yapılan açıklamada, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurtiçi Hasılasının (GSYH) 3. çeyrekte %0.2 azaldığı doğrulandı. Veri 2. çeyrekte de %0.2 azalış göstermişti. Açıklanan son verilerle birlikte Euro bölgesi GSYH si yıllık bazda %0.6 artmış oldu. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı Kasım ayında beklentilere paralel olarak %7.8 olarak gerçekleşti. Veri Ekim ayında %7.7 olarak gerçekleşmişti. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), petrol fiyatlarının düşmesi konusunda şubat ayında Kuveyt'te acil toplantı yapacağını açıkladı. İran'ın OPEC temsilcisi Muhammed Ali Hatibi, OPEC'in olağan toplantısını mart ayında yapmayı planladığını, ancak ''petrol fiyatlarının eğiliminin'' toplantının bir ay erken yapılmasını gerektirdiğini söyledi. 3

5 Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2008 yılı Kasım ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %17.5 oranında azalarak 9.3 milyar dolar, ithalat ise %27.5 oranında azalarak 12.1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %48.8 oranında azalarak 5.3 milyar dolardan 2.7 milyar dolara gerilemiştir Kasım ayında %68.1 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2008 Kasım ayında %77.4 e yükselmiştir. % Karşılama oranı (ihracat/ithalat) Aylar Dış Ticaret Hadleri (%) Ocak-Kasım döneminde; 2007 yılının aynı dönemine göre ihracat %27.4 oranında artarak milyar dolar, ithalat ise %23.8 oranında artarak milyar dolar olarak gerçekleşmiştir Ocak-Kasım döneminde 56.4 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2008 yılının aynı döneminde %17.5 oranında artarak 66.3 milyar dolara yükselmiştir yılı Kasım ayı itibarıyla Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı devam etmekte olup, toplam ihracat içindeki payı %46.6 olmuştur. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %31.9 oranında azalarak 4.3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Kasım ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (0.9 milyar dolar) olurken, bu faslı makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (0.8 milyar dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar (0.7 milyar dolar) izlemiştir. Aynı ayda, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (2.9 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam-parçaları (1.4 milyar dolar) ve demir-çelik (0.8 milyar dolar) olmuştur. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %10 oranında, ithalat miktar endeksi %27 oranında azalış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %7.7 ve ithalat birim değer endeksi de %0.6 oranında azalmıştır. Ana sektörler itibarıyla, Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %8, balıkçılık sektöründe %140.3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %6.3 oranında % Aylar

6 artış, imalat sanayii sektöründe ise %11.1 oranında düşüş göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %5.8 oranında, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %29.3, imalat sanayii sektöründe ise %27.6 oranında gerileme kaydetmiştir. Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %22.5, balıkçılık sektöründe %7.2, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %12.5 ve imalat sanayii sektöründe %6.8 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de aynı ayda, tarım ve ormancılık sektöründe %6.6, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %16 oranında artış, imalat sanayii sektöründe ise %3.6 oranında azalış göstermiştir. Bu gelişmelerden sonra, 2008 yılının Ekim ayında keskin bir hareketle ithalat lehine dönen dış ticaret hadleri, Kasım ayında bir önceki aya göre ihracat fiyatlarının (%-8.04) ithalat fiyatlarına göre (%-8.60) daha az düşmesi nedeniyle, bir önceki aya göre 0.5 puan artışla, 89.8 seviyesinde bir miktar ihracat lehine dönmesine sebep olmuştur. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2008 yılının Aralık ayında Üretici Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %3.54 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) ise %0.41 oranında düşüş göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre enflasyon üretici fiyatlarıyla %8.11, tüketici fiyatlarıyla ise %10.06 oranında gerçekleşmiş oldu. % /12 08/ /02 08/03 Yıllık Enflasyon / yılının Aralık ayında, 2.5 ÜFE de alt sektörler itibarıyla 0.0 en yüksek aylık artışlar %4.96 ile maden kömürü ve linyit, Aylar %1.90 ile iletişim teçhizatı imalatı, %0.88 ile de basın ve yayım sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE deki en yüksek aylık artışlar %1.49 ile çeşitli mal ve hizmet grupları, %0.59 ile de ev eşyası ve %0.59 ile de eğlence ve kültürde gerçekleşmiştir. TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2008 yılı Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %13.9 oranında azalarak olmuştur. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %0.9 oranında artış gösterirken, imalat sanayi sektörü endeksi %15.5, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %4.7 oranında azalmıştır. % ÜFE TÜFE 08/05 08/06 08/07 08/08 08/09 08/10 Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100) / / Aylar Ana Sanayi Grupları Sınıflamasına göre de; Aramalı İmalatının %16.9, Dayanıklı Tüketim Malı İmalatının %8.7, Dayanıksız Tüketim Malı İmalatının %6.0 ve Enerjinin %4.5 oranında düştüğü görülmektedir. 5

7 2008 yılı Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksi alt gruplarındaki en yüksek düşüş %41.2 ile motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalatında gerçekleşmiş olup, bu sektörü %27.2 düşüş ile tıbbi, hassas aletler ile saat İmalatı ve %25.7 düşüş ile de ana metal sanayi imalatı takip etmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Kasım ayında 54.6 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Aralık 2008 de bir önceki aya göre 2.3 puan gerileyerek 52.3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aralık ayında, sırasıyla, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması ve gelecek üç aydaki üretim hacmi eğilimine ilişkin beklentiler endeksi azalış yönünde etkilerken, mevcut mamul mal stok miktarı, gelecek üç ay ihracat sipariş miktarı, genel gidişat eğilimi ve gelecek üç ay toplam istihdam miktarı beklentisi endeksi artış yönünde etkileyen faktörler olmuştur T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Aralık Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu na göre; 2008 yılı Aralık ayında fiyat gelişmeleri döviz kurundaki hareketlerin kısa dönemli etkilerinin büyük ölçüde sınırlı kaldığını doğrulamaktadır. Bunun yanında petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki gerileme enflasyondaki düşüşü desteklemeye devam etmektedir. Talep koşullarındaki zayıflamaya paralel olarak hizmet fiyatlarında gözlenen yavaşlama genele yayılarak sürmektedir. Bu çerçevede, temel enflasyon göstergelerindeki olumlu görünüm devam etmektedir. Önümüzdeki dönemde enflasyonun kademeli olarak düşüşünü sürdürmesi beklenmektedir. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Aralık ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; nakit bazda toplam 12.9 milyar TL gelir elde edilmiş, 19 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 6.1 milyar TL faiz dışı açık oluşmuştur. Toplam 2.1 milyar TL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 7.5 milyar TL açık vermiştir. Yapılan açıklamada ayrıca, Ocak-Aralık döneminde nakit bazda toplam milyar TL gelir elde edildiği, 170 milyar TL faiz dışı harcama yapıldığı ve 24 milyar TL faiz dışı fazla oluştuğu belirtilerek, toplam 9.2 milyar TL özelleştirme geliri ve toplam 49.5 milyar TL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesinin 16.3 milyar TL açık verdiği ifade edilmiştir. Hazine Müsteşarlığı, Ocak ayı İç Borçlanma Stratejisi raporunu yayınladı. Rapora göre; Hazine, Ocak ayında iç piyasalara yapılacak olan 6.3 milyar YTL lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 5 milyar YTL borçlanma yapılmasının öngörüldüğünü açıkladı. Aynı dönemde, toplam 6.6 milyar TL lik iç borç servisine karşılık 5.3 milyar TL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi programlanmaktadır. Hazine, Ocak ayında toplamda üç ihale gerçekleştirecek. Hazine 12 Ocak ta 14 Ocak valörle itfa tarihli YTL cinsi iskontolu bonoyu ihraç edecek. Hazine ayrıca 13 Ocak ta 14 Ocak valörle itfa tarihli YTL cinsi iskontolu tahvili (gösterge) ihraç ederken, yine aynı gün aynı valörle itfa tarihli YTL cinsi değişken kuponlu tahvili yeniden ihraç edecek. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat Aralık ayında geçen yılın aynı ayına göre %25 gerileyerek 7.11 milyar dolar olurken, 2008 in tamamında ihracat bir önceki yıla göre %20.3 artarak milyar dolara çıktı. Açıklamada ayrıca 2008 yılında en fazla ihracat gerçekleştiren 6

8 sektörlerin 24.7 milyar dolar ile otomotiv ve yan sanayii, 9.3 milyar dolarla demir çelik ve 15.7 milyar dolarla hazır giyim olduğu belirtildi. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2009 Yılı Ocak Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2009 yılında %1.1 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %7.84 oranında artacağı, cari işlemler açığının 29,510 milyon dolar ve dolar kurunun TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7.64 ve %6.74 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %14.81, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %15.59 olarak beklenmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 19 Aralık Ocak 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %1.22 oranında daralarak 112,605 milyon YTL düzeyine gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %1.59, İç Varlıklar kalemi de %30.46 düzeyine azalış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %5.43 oranında gerilediği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %4.09, İç Yükümlülükler kaleminin ise %6.24 düzeyinde azalış kaydettiği göze çarpmaktadır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 104, , ,605 7,912-1,393 1.DIŞ VARLIKLAR 88, , ,612 25,085-1,834 2.İÇ VARLIKLAR 16,166-1,448-1,007-17, PASİFLER 104, , ,605 7,912-1,393 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 50,001 60,507 57,221 7,220-3, DIŞ YÜKÜMLÜKLER 19,915 22,804 21,871 1, İÇ YÜKÜMLÜKLER 30,086 37,703 35,350 5,264-2, Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 12,211 16,865 14,935 2,724-1, Bankaların Döviz Mevduatı 17,875 20,838 20,415 2, MERKEZ BANKASI PARASI 54,692 53,491 55, , REZERV PARA 44,851 54,810 44, , Dolaşıma Çıkan Banknot 27,944 33,698 32,826 4, Bankalar Mevduatı 16,748 20,964 11,731-5,017-9, Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI 9,841-1,320 10, , APİ den Doğan Borçlar 4,369-5,329 7,745 3,376 13, Kamu Mevduatı 5,472 4,009 2,796-2,676-1,213 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 71,263 71,334 69,715-1,548-1,619 Kaynak: TCMB Bu dönem Bankalar Mevduatı kaleminde %44.04 oranında gerçekleşen gerilemeye bağlı olarak, Rezerv Para kaleminin yaklaşık 10 milyar TL tutarında bir azalma kaydettiği görülmektedir. Öte yandan Emisyon hacmi de bu dönem %2.59 düzeyinde daralarak 32.8 milyar TL seviyesine gerilemiştir. Buna karşılık, Merkez Bankası nın politika araçlarından Açık Piyasa İşlemleri kalemi, bu dönemde 13 milyar TL tutarında artış kaydederek -5,329 milyon TL seviyesinden 7

9 7,745 milyar TL düzeyine yükselmiştir. Diğer bir ifade ile 19 Aralık tarihi itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 5,329 milyar TL tutarında alacaklı iken, bu dönemde piyasaya 7,745 milyar TL düzeyinde borçlu konumuna geçmiştir. Öte yandan Merkez Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise %30.25 oranında azalış göstererek 2.8 milyar TL seviyesine gerilemiştir. 14 Kasım 19 Aralık 2008 döneminde 2 milyar dolar artış kaydeden TC Merkez Bankası brüt rezervlerinin, bu dönemde tekrar azalış gösterdiği görülmektedir. 19 Aralık Ocak 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 1.6 milyar dolar azalarak 69,715 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası Aralık ayının dördüncü haftasını %16.85 düzeyinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 23 Haziran 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, 2008 yılının son günleri ile yeni yılın Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi ilk işlem gününde, TC Merkez Bankası nın faiz indirimlerini itfa tarihli tahvil sürdüreceği yönündeki beklentilerin güçlenmesine bağlı olarak aşağı yönde bir seyir izledi yılını %16.45 düzeyinden kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, 2009 yılının ilk işlem gününde de %16.11 seviyesine geriledi. Ocak ayının ilk günlerinde IMF Getiri oranı (%) ile stand-by anlaşması çerçevesinde artan görüşmelerin yanı sıra, ABD de Obama hükümetinin açıklayacağı ekonomik canlandırma paketine yönelik iyimser beklentilere bağlı olarak gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi %15.75 seviyesine kadar gerilese de ilerleyen günlerde tablonun tersine döndüğü görüldü. Ocak ayının ilk haftasının ortasından itibaren ABD den gelen olumsuz makro ekonomik verilere bağlı olarak tahvil-bono piyasasında satışlar yoğunlaşırken, gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi de haftayı %16.41 düzeyine yükselerek kapattı. Döviz Piyasası Aralık ayının dördüncü haftasını TL seviyesinden kapatan dolar, yurt dışı borsaların kapalı olmasına rağmen yılın son günlerinde düşük işlem hacimlerinin yönlendirdiği etkiler sonucunda sınırlı da olsa yukarı yönlü bir seyir izledi. Yılın son işlem gününü TC Merkez YTL Bankası gösterge kurları 1.58 ABD Dolar Denge Kuru itibariyle TL düzeyine yükselerek kapatan dolar, yılının ilk günlerinde de 1.54 paritedeki gerilemeye bağlı 1.52 olarak yükselişini sürdürdü Ocak ayının ilk haftası 1.48 içerisinde TL seviyesine kadar yükselen dolar, ilerleyen günlerde Tarih Tarih

10 alternatif piyasalara gelen alımlar sonucunda 1.52 TL sınırının altına gerilese de haftanın son iki işlem gününde ABD den gelen olumsuz makro ekonomik verilere bağlı olarak yükselişine devam etti. Dolar, Ocak ayının ilk haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle TL düzeyine yükselerek kapatırken, bu dönemde TL karşısında %3.30 oranında değer kazanmıştır. Euronun yine bu dönem itibariyle TL karşısındaki değer kazancı ise 4.68 olarak gerçekleşmiştir. Aralık ayının dördüncü haftasını düzeyinden kapatan /$ paritesi, ayın son günleri ile 2009 yılının ilk işlem gününde ABD de haftalık işsizlik başvurularının beklentilerin altında kalması ve hükümetin otomotiv sektörüne sağladığı desteği, bir finansman şirketi olan GMAC yi de içine alacak şekilde genişletmesine bağlı olarak 1.39 seviyesinin altına geriledi. Ocak ayının ilk haftası içerisinde ise Euro bölgesinden olumsuz makro ekonomik verilerin yanı sıra İngiltere Merkez Bankası nın gerçekleştirdiği faiz indiriminin de etkisiyle paritenin gerilemesini sürdürdüğü görüldü. Ocak ayının ilk haftası içerisinde 1.34 seviyesinin altına gerileyen parite, gelen tepki alımları ile bir miktar toparlandı ve haftayı TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle seviyesinden kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Aralık ayının dördüncü haftasını 26,499 düzeyinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi, yılın son günlerinde uluslararası borsaların kapalı olmasının etkisiyle oldukça sıkışık bir seyir izledi. İMKB Bileşik Endeksi IMF ile stand-by anlaşması çerçevesinde gerçekleştirilen görüşmelerin etkisiyle, yılını 26,864 puana yükselerek tamamlayan Bileşik Endeks, yükselişini 2009 yılının ilk günlerinde de sürdürdü yılının ilk günlerinde ABD de Obama hükümetinin açıklayacağı ekonomik pakete ilişkin olarak oluşan iyimser Endeks beklentilerin yanı sıra yurtiçinde de IMF ile artan temaslara bağlı olarak 28,733 puana kadar yükselen Bileşik Endeks, hafta ortasından itibaren ABD den gelen olumsuz makro ekonomik verilerin etkisiyle artan satışlar sonucunda düşüş trendine girdi. Sözkonusu satışlarla Ocak ayının ilk haftasını 26,470 puana gerileyerek kapatan Bileşik Endeks, bu dönem içerisinde 1.1 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %67.69 düzeyinden %67.46 seviyesine gerilemiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 19 Kasım -19 Aralık 2008 döneminde %1.4 oranında daralarak milyar TL seviyesine yükselen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönem 5 oranında artarak, tekrar 460 milyar TL düzeyinin üzerine çıktığı görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen %1.1 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatların %3.5 düzeyinde azalma gösterdiği göze çarpmaktadır. Vadesiz mevduatlarda kaydedilen bu gerilemenin, yılbaşı öncesinde artan tüketim harcamalarının bir sonucu olduğu düşünülmektedir Tarih

11 Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 369, , , Vadeli 308, , , Vadesiz 60,999 60,903 58, KREDİLER TOPLAM KREDİLER 289, , , YTL 218, , , YP 70, , , YP Krediler/Toplam Krediler (%) Krediler * /Mevduat (%) Takipteki Alacaklar (Brüt) 10,314 13,080 13, Takipteki Alacaklar / Krediler (%) Menkul Değerler Portföyü 164, , , MDP/ Mevduat (%) (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK 19 Kasım -19 Aralık 2008 döneminde %3.7 oranında daralan bankacılık sektörü toplam kredi hacmindeki gerilemenin, bu dönemde ivme kaybetmekle birlikte devam ettiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, bu dönem de 2 oranında daralarak milyar TL seviyesine inmiştir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerin 1, yabancı para cinsinden kredilerin de 4 düzeyinde gerileme kaydettiği göze çarpmaktadır. Ancak döviz sepetinin aynı dönem itibariyle 3.7 oranında değer kaybettiği göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerdeki azalışın esas olarak döviz kurlarındaki gerilemeden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Yaklaşık dört aylık bir süredir düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde de devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem %4.1 oranında artış kaydederek 13.6 milyar TL düzeyini geçerken, takipteki alacakların kredilere oranı da %3.6 seviyesine yükselmiştir. 19 Kasım -19 Aralık 2008 döneminde kayda değer bir değişiklik göstermeyen bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, bu dönemde 6 oranında gerileyerek milyar TL düzeyine indiği görülmektedir. Buna bağlı olarak MDP/Mevduat oranı da %41.7 seviyesine gerilemiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /2355 mustafa.tosun@kalkinma.com.tr 10

12 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER 2008 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağust. Eylül Ekim Kasım Aralık GSYİH (Milyon $) 526, , Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) * * * İmalat Sanayi KKO (%) İşsizlik Oranı (%) Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -31,893-37,684-4,120-3,847-4,275-5,126-4,776-5,531-3,994-3, , Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041-62,800-5,712-4,953-5,383-6,525-6,830-7,699-7,959-8,202-5,075-5,213-2, İhracat-FOB (Milyon $) 85, ,262 10,626 11,073 11,429 11,364 12,475 11,773 12,595 11,048 12,806 9,725 9, İthalat-CIF (Milyon $) 139, ,063 16,339 16,026 16,812 17,889 19,305 19,472 20,554 19,250 17,881 14,938 12,060 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 171, ,617 15,781 17,628 13,779 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 13,788 15,107 17, Vergi Gelirleri (Milyon TL) 137, ,832 14,159 15,177 10,920 12,902 16,902 12,691 13,778 18,920 11,827 13,044 15, Diğer Gelirler (Milyon TL) 33,756 36,785 1,623 2,452 2,858 4,660 2,309 5,852 4,142 7,528 1,961 2,063 2,237 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 175, ,501 16,306 16,608 18,649 18,638 15,823 14,566 21,237 20,437 23,215 15,178 21, Faiz Harcamaları (Milyon TL) 45,945 48,732 4,283 4,714 4,753 4,166 1,681 1,142 7,436 8,140 5,022 2,013 5, Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 129, ,769 12,023 11,893 13,895 14,472 14,141 13,424 13,801 12,297 18,193 13,165 15,935 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -3,995-13, ,021-4,870-1,076 3,389 3,978-3,317 6,010-9, , Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 41,951 34,848 3,759 5, ,090 5,070 5,120 4,119 14,150-4,404 1,942 2,055 - Merkezi Yönetim Toplam 178, , , , , , , , , , , , ,287 - İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 66,576 67,117 66,695 67,271 71,251 71,451 69,697 70,892 68,197 67,669 66,695 67,271 71,251 - Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 11