: Prof. Dr. Nurettin PARILTI

Transkript

1 Aralık 2014 Yıl : 81 Sayı : 936 ISSN : Aralık 2014 Yıl : 81 Sayı : 936 ISSN : YIL : 81 SAYI : 936 Aralık 2014 ISSN: Türk Kooperatifçilik Kurumu Basın, Yayın, Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri İşletmesi Adına Sahibi Prof.Dr. Ali Fuat ERSOY Yazı İşleri Müdürü Doç. Dr. Hasan YAYLI Yayın Kurulu Hasan YAYLI M.Akif ÖZER Nail ÖZTAŞ Hikmet KAVRUK Tevfik ERDEM Muharrem ÇETİN Serdar SAĞLAM İdare ve Yazışma Adresi (Yönetim Yeri) Head Office and Correspondence Address Ceyhun Atıf Kansu Cd sk. Nu: 35/ Balgat / ANKARA Tel: (0312) Belgegeçer : (0312) admin@koopkur.org.tr Hesaplarımız T.C. Ziraat Bankası Cevizlidere Şubesi Hesap Nu: Posta Çeki Hesap Nu: Başyazı 1 Seçkin CENKIŞ YENİ DÜZENLEMELERE GÖRE TARIM SATIŞ KOOPERA- TİFLERİ VE BİRLİKLERİNDE YÖNETİM KURULU 3 İsmail ULUOCAK 3. SEKTÖR VE KOOPERATİFÇİLİK 9 Şafak Handan KARAKULAK SAĞLIK HİZMETLERİ KOOPERATİFLERİ 13 Yasin YAVUZ KOOPERATİFLERDE BİLGİ EDİNME HAKKI 17 Saadettin Tunahan BAYKARA GAYRİMENKUL İŞLETME KOOPERATİFİ ile YAPI (KONUT/ İŞYERİ) KOOPERATİFLERİNİN VERGİSEL İŞLEMLER YÖNÜYLE FARKLARI 21 Başkan Başkan Yrd. Muhasip Üye Üye Üye Üye Üye Üye Üye Üye Üye : Prof. Dr. Ali Fuat ERSOY : Prof. Dr. Nurettin PARILTI : Prof. Dr. Mehmet ARSLAN : Prof. Dr. Nevzat AYPEK : Prof. Dr. İzzet GÜMÜŞ : Prof. Dr. Harun TANRIVERMİŞ : Prof. Dr. Hikmet KAVRUK : Prof. Dr. Nail ÖZTAŞ : Prof. Dr. Enver AYDOĞAN : Prof. Dr. Mehmet Akif ÖZER : Doç. Dr. Haşim ÖZÜDOĞRU Prof. Dr. Mevlüt KARAKAYA Dr. Erol DEMİR Turgut AĞIRNASLIGİL Abone Şartları Yıllık Abone Bedeli: 60 TL (KDV Dahil) Fiyatı: 5 TL (KDV Dahil) Meryem ÖZTAŞ 2013 YILI DÜNYA KOOPERATİFÇİLİK RAPORU 27 The Subscription Price to the review is (USA Dolars) 24 a year, air mail included Correspondence relating to the review should be sent to Türk Kooperatifçilik Kurumu Basın, Yayın, Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri İşletmesi Ceyhun Atıf Kansu Cd sk. Nu: 35/ Balgat / ANKARA / TÜRKİYE 20 Mayıs 1931'de kurulan kamu yararına çalışır, TÜRK KOOPERATİFÇİLİK KURUMU Basın, Yayın, Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri İşletmesinin aylık dergisi KARINCA is the monthly journal of Turkish Cooperative Association founded in 1931 Gulnara SULEYMANOVA SOVYET DÖNEMINDE TARIMSAL KOOPERATIFÇILIK 30 Ayşe Kübra BIREY JAPONYA DA TARIMSAL KOOPERATİFLER 33 Hasan YAYLI 21 ARALIK DÜNYA KOOPERATİFÇİLİK GÜNÜ ETKİNLİĞİNİN ARDINDAN 38 Hüsnü POYRAZ Prof. Dr. İhsan ERDOĞAN Özdemir ÜNSAL Yazılarda savunulan fikirler yazarlarına aittir. Gönderilen yazı ve haberler iade edilmez Yazılar elektronik ortamda teslim edilir YAYIN TÜRÜ Yerel Süreli Yayın İbrahim BOZACI KOOPERATIFLERIN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERILERI 40 Basım Tarihi TASARIM & CTP & BASKI Boyut Tanıtım Matbaacılık Sanayi ve Ticaret LTD.ŞTİ. Ostim Organize San. Böl. Uzay Çağı Caddesi 352.Sokak No:24 Tel: Belgegeçer: Dergimizde yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.

2 Başyazı Dünyada kamu yönetimi anlayışındaki değişimler sonucu devletlerin ekonomik ve sosyal alandaki rollerini azaltmakta olduğu, idari, politik ve ekonomik yapıları serbestleştirirken, farklı ekonomik sektörlerin gelişimini de dengelemeye doğru yöneldikleri görülmektedir. Bu noktada, yardımlaşma ve dayanışma esasına göre çalışan kooperatifler kamu otoritesinin boşalttığı alanlarda önemli görevler üstlenmişlerdir. Şöyle ki, dünyada 1980 lerde ekonomik krizin derinleşmesi, işsizliğin artması, toplumsal dışlanma ve yoksulluğun yaygınlaşması gibi problemler,toplum yararına yeni çözüm arayışlarını ön plana çıkarmıştır. Küreselleşme sürecindeki gelişmeler, özelleştirmeler ile kamu sektörünün küçülmesi ve kamu sektörünün mevcut yapısıyla artan sosyal sorunlara çözüm getirememesi,özel sektörün doğası gereği sosyal sorunlara yalnızca kâr amacıyla yaklaşması, sosyal ekonomi ya da üçüncü sistem ya da üçüncü sektör olarak adlandırılan yeni bir ekonomik, toplumsal ve siyasal yaklaşımı gündeme getirmiştir. Zira özel sektörün kar olarak nitelendirilen temel amacına karşın kamu söktöründe politika yapıcıların kamu yararı nı tesis etmek olan amaçlarının ölçülmesinde kullanılan siyasi yarar ki bu yararın ölçüsü oy olarak ortaya çıkmaktadır, arasında değer üretmek amaçlı organizasyonların kurumsallaşmasını gerektirmektedir. Gönüllü ve Herkese Açık Üyelik, Üyeler Tarafından Gerçekleştirilen Demokratik Denetim, Üyelerin Ekonomik Katılımı, Özerklik ve Bağımsızlık, Eğitim, Öğrenim ve Bilgilendirme, Kooperatifler Arasında İşbirliği, Topluma Karşı Sorumluluk olarak ICA tarafından belirlenen kooperatifçiliğin evrensel ilkeleri, devletin küçültülmesi esasına dayanan yeni ekonomik ve idari politikaların sosyal boyutunda ortaya çıkabilecek olası olumsuz etkilerin yönetilebilmesi açısından kopperatif işletmelerin önemini ekonomik boyutunun yanı sıra sosyal politika alanında da önemli bir aktör olarak öne çıkmasını sağlamıştır. Bu kapsamda gelişmiş ülkelerde kooperatifler, diğer benzeri kuruluşlarla birlikte üçüncü sektör olarak tanımlanmıştır. Günümüzde devletlerin fonksiyonlarının önemli bir bölümünü sivil toplum örgütlerine devretme eğilimi giderek ağırlık kazanmakta ve kooperatiflerin de dahil edildiği üçüncü sektör, bu alanda önemli ve yeni görevler üstlenmektedir Dünyayı derinden etkileyen son finansal kriz, kooperatiflerin önemini bütün dünyaya bir kez daha hatırlatmış ve bu girişimler aracılığıyla küresel çapta sürdürülebilir bir ekonomik ve sosyal kalkınmaya ulaşılmasının teşviki amacıyla 1

3 kooperatifçiliğin geniş kitlelere ulaşması için sivil toplum ve kamu sektörü, özellikle farkındalık yaratma ve kooperatif girişimlerini destekleme çerçevesinde eylem planları ortaya koymalıdırlar. Çağdaş kooperatifçilik uygulamalarının başlangıcı açısından yüz elli yılı aşkın geçmişe sahip ülkemizde kooperatifler, bugün 8 milyonu aşkın insanımızın gönüllü olarak katıldığı ekonomik girişim modeli olmasına ragmen dünya örnekleri ile karşılaştırıldığında ekonomik ve toplumsal fonksiyonlar yönünden henüz yeterince güçlü bir noktada değildir. Türk Kooperatifçilik Kurumu kurulduğu günden beri bir sivil toplum kuruluşu olarak toplumda kooperatif farkındalığının oluşturulması ve geliştirilmesi çerçevesinde ortaya koyduğu çalışmalarını süreli ve süresiz yayınlar üretmek, sempozyumlar ve paneller düzenlemek gibi etkinliklerle devam ettirmektedir. Bu bağlamda 21 Aralık Dünya Kooperatifçilik günü kutlama etkinliği bu yıl Kurumumuz ve Kırıkkale Üniversitesi Keskin Meslek Yüksek Okulu ile ortaklaşa olarak, yönetim kurulumuzun, çalışma kurullarımız, üyelerimiz, Keskin MYO öğrencileri, Keskin İlçe protokolü ve Keskinli vatandaşlarımızın geniş katılım ve yoğun ilgisi ile Keskin Kaymakamlığı konferans salonunda gerçekleştirilmiştir. Hüsnü POYRAZ ın moderatörlüğünde gerçekleştirilen ve Prof.Dr. Nevzat Aypek in Yeni Nesil Kooperatifler, Yrd. Doç. Dr. Kamil Şahin in Türk Toplumsal Hayatında Kooperatifçilik, Yrd. Doç. Dr. Refik Yaslıkaya nın Yerel Kalkınmada Kooperatiflerin Rolü ve Önemi isimli sunumlarla katıldıkları Yerel Kalkınmada Kooperatiflerin Rolü temalı panelde sunulan bildiriler Karınca dergisinin Ocak ayı sayısında siz değerli okuyucularımızla paylaşılacaktır. Kurumumuzun 1944 yılından beri belli aralıklarla düzenlemiş olduğu milletlerarası düzeydeki Kooperatifçilik kongresinin 21. si Mayıs 2015 tarihinde Safranbolu da düzenlenecektir. Geniş bilginin kurumumuz internet sayfasından edinilebileceği kongreye tüm kooperatif dostlarının katılımını beklediğimizi belirtmek istiyorum. Bu vesile ile 21 Aralık dünya Kooperatifçilik gününü koperatiflerimiz ve kooperatifçiliğimiz için yeni bir ivmenin başlangıcı olması temennisi ile kutluyorum. Bu ay 936. Sayısını sizlerle buluşturacağımız Karınca dergisinde yer alan yazıların tamamının Kooperatifçilik ile ilgili olmasına özen gösterdik. Bu içeriği ile dergimizin siz değerli okuyucularımıza katkı sağlayacağını umuyoruz. Daha doyurucu ve kaliteli yeni sayılarda buluşmak için, dergimiz hakkındaki görüşlerinizi bize iletmeniz dileği ile sağlıcakla kalın 2

4 YENİ DÜZENLEMELERE GÖRE TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ VE BİRLİKLERİNDE YÖNETİM KURULU Seçkin CENKIŞ * GİRİŞ Karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle mesleki faaliyetleri ile ilgili ihtiyaçlarını gidermek, ürünlerini daha iyi şartlarla değerlendirmek ve ekonomik menfaatlerini korumak amaçlarıyla üretici ortaklar tarafından kurulan tarım satış kooperatifleri ve birlikleri uzun yıllardır faaliyetlerini sürmektedirler. Üretici ortakların ürünlerinin uygun şartlarda değerlendirilmesi noktasında önemi bir işleve sahip olan bu kuruluşların kooperatifçilik ve işletmecilik ilke ve kurallarına uygun bir şekilde yönetilmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda, kooperatiflerin basiretli tacir gibi yönetilmesi, çağdaş yönetim ilkelerinin ve modern işletmecilik anlayışının dikkate alınması amaçlarıyla 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanunda 11/04/2013 tarihinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Daha sonra bu değişikliklerin hayata geçirilmesi ve profesyonel yönetim anlayışının yerleşmesi amaçlarıyla örnek anasözleşmelerde de önemli değişiklikler yapılmıştır. Kanun ve anasözleşmelerle getirilen yeni düzenlemelere göre tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin organları arasında bulunan yönetim kurulu üzerinde durulacaktır. * Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Denetçisi (S.Cenkis@gtb.gov.tr) TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ VE BİRLİKLERİNİN YÖNETİM KURULLARI 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanunda yapılan değişikliklerle kooperatif ve birliklerde organlar yeniden düzenlenerek, genel kurul ve yönetim kurulu olarak belirlenmiş ve denetim kurulu kaldırılmıştır. Bu çalışmada, yeni düzenlemelere göre kooperatif ve birliklerde yönetim kurullarının oluşumu, yapısı ve işleyişi açıklanmıştır. 1- Kooperatiflerde Yönetim Kurulu Yönetim kurulu, kanun, anasözleşme ve genel kurul kararları ile kooperatif bir birliğe bağlı ise birliğin belirleyeceği ilke ve esaslar doğrultusunda kooperatif faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esasları saptayan, yıllık çalışma programları, politika ve stratejiler ile personel politikasını belirleyen, iş ve işlemlerin bunlara uygun yürütülmesini gözeten, genel kurul ve yönetim kurulu kararlarının yerine getirilmesini denetleyen ve açıkça genel kurulun yetkisinde tanımlanan hususlar dışında kooperatifin işletme konusunun ve amacının gerçekleştirilmesi için gerekli olan kararları alan bir karar organıdır. Yönetim kurulu, genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip ortaklar arasından genel kurulca azami dört yıl için seçilen en az 2, en fazla 4 üye ile kooperatif müdürü 3

5 veya vekilinden oluşur. Ancak, yönetim kurulu seçiminin yapıldığı genel kurul öncesinde tamamlanan son dört hesap dönemi net satışlar ortalaması, Bakanlıkça farklı bir tutar belirlenmemiş ise, 20 milyon Türk Lirası nı aşan kooperatif, bağlı bulunduğu Birliğin olumlu görüşü ve kooperatif genel kurul kararıyla yönetim kurulu üye sayısını 6 ya kadar çıkarabilir. Görev süresi dolan yönetim kurulu üyelerinin görevleri, altı ayı geçmemek üzere, yapılacak ilk genel kurul toplantısına kadar devam edebilir. Yönetim kuruluna seçilen asıl üye sayısı kadar da aynı süreyle yedek üye seçilir. Süresi sona eren yönetim kurulu üyelerinin tekrar seçilmeleri mümkündür. Yönetim kurulu üyelerinin, 4572 sayılı Kanun çerçevesinde azilleri söz konusu ise, aynı genel kurulda yeni seçilen yönetim kurulu üyeleri öncekilerin görev sürelerini tamamlayacaktır. Tarım satış kooperatiflerinde yönetim kurullarının yapısı ve üyelerinin sayısı diğer kooperatiflerden farklılıklar göstermektedir. Kooperatiflerin büyüklüklerinde göre genel kurula katılma hakkı olan ortaklar arasından değişen sayıda yönetici seçilebilmektedir. Bunlara ilave olarak kooperatif müdürü veya vekili de yönetim kurulunun doğal üyesi sayılmaktadır. Bu durumda kooperatiflerde genel kurulun kararına bağlı olarak 3, 5 veya 7 kişiden oluşan yönetim kurulları mümkündür. Yönetim kurulu asıl ve yedek üyelerinde gerek seçimleri sırasında, gerekse görev yaptıkları süre içinde aşağıdaki şartlar aranır. a) Türk vatandaşı olmak, b) En az ilkokul mezunu olmak, c) Genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip ortak olmak, ç) Kooperatifin çalıştığı ürünler üzerinde ticaret veya komisyonculuk yapanlar ve faizle para veya mal olarak kredi verenlerle menfaat veya eş ya da birinci dereceden kan ve kayın hısımlık ilişkisi bulunmamak, d) Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, görevi kötüye kullanma, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, i- haleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da 1163 sayılı Kanun hükümlerine göre mahkûm olmamak, e) Diğer yönetim kurulu asıl üyeleri ve yedek üyelerle, eş veya ikinci derece dahil kan ve kayın hısımlık ilişkisi olmamak, f) Gerek ortağı olduğu kooperatif ve bağlı olduğu birliğin, gerekse aynı ürün üzerinde çalışan başka kooperatif veya birliğin personeli olmamak, g) Başka bir tarım satış kooperatifi yönetim kurulu üyesi olmamak, ğ) Aynı zamanda kooperatifin denetçisi olmamak. Yönetim kurulu üyeliği için bu şartlara genel kurula katılma hakkına sahip ortak olmak, yani istisnai haller dışında kooperatife borcu olmamak, ürün teslim taahhüdünde bulunmak ve teslimini taahhüt ettiği ürünün en az % 50 sini teslim etmiş olmak da eklenmelidir. Diğer taraftan, deprem, kuraklık, don, su baskını, dolu, yangın gibi tabi afetler, bitki ve hayvan hastalıkları gibi kendi elinde olmayan sebeplerden dolayı, teslim taahhütlerini yerine getiremeyen ve bu durumu resmi kurum ve kuruluşlardan alacakları belgelerle kanıtlayan ortakların yönetim kurulu üyeliğine seçilebilmeleri de mümkündür. Yine, kooperatif müdürleri veya vekille- 4

6 ri için birden fazla kooperatifte vekaleten müdür olarak görev almaları durumunda, başka bir tarım satış kooperatifi yönetim kurulu üyesi olmama şartı ihlal edilmiş olmamaktadır. Yönetim kurulu üyeliği için aranan şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan kaybedenlerin görevleri kendiliğinden sona erer. Görevi sona eren yönetim kurulu üyelerinin yerine sırasıyla yedekler çağrılır. Yönetim kurulu asıl üyeliğine seçilenlerden, kooperatif denetçisi, kooperatifin bağlı bulunduğu birliğin yönetim kurulu üyesi veya denetçisi olarak görevli bulunanlar, bunlardan ancak birini tercih etmek zorundadır. Ayrıca, yönetim kurulu üyeleri, kooperatifin ve kooperatifin bağlı olduğu üst kuruluşların hissedarı oldukları şirketlerde, katıldıkları vakıflarda ve diğer teşekküllerde yönetim kurulu üyesi veya denetçi olamaz, personel olarak yahut başka bir şekilde ücretli görev alamaz. Bu görevleri bulunmasına rağmen yönetim kurulu üyesi olarak seçilenler, seçildikleri tarih itibariyle diğer görevlerinden ayrılmak zorundadır. Bu görevlerinden ayrılmayanların yönetim kurulu üyeliğine seçilmelerine ilişkin işlemler hükümsüzdür. Seçildikten sonra sayılan bu görevleri edinen yönetim kurulu üyelerinin sonradan edindikleri görevlere ilişkin seçilme veya görevlendirme işlemleri ile sözleşmeleri de hükümsüzdür. Aynı şekilde, yönetim kurulu üyelerinin fiilen bu görevleri yürüttükleri dönemde; bunların eş ve ikinci derece dahil kan ve kayın hısımları, kooperatif ve kooperatifin bağlı bulunduğu üst kuruluşlar ile bunların % 50 den fazla hissedarı oldukları şirketlerde, katıldıkları vakıflarda ve diğer teşekküllerde yönetim kurulu üyesi veya denetçi olamaz, personel olarak veya başka bir şekilde ücretli olarak işe alınamaz. Ancak bu yasağı getiren Kanun değişikliğinin yürürlük tarihi olan 12/4/2011 tarihinden önce seçilen ya da göreve başlayan eş veya hısımlarının durumu saklıdır. Yönetim kuruluna seçilemeye engel suçlarla ilgili olarak haklarında kamu davası açılmış olanların görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim kurulunca bu durumdaki üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur. Yönetim kurulu üyeleri, seçimlerini takiben yapacakları ilk toplantıda seçimle gelen üyeler arasından bir başkan, bir başkan vekili, gereğine göre de bir katip ve muhasip üye seçerek görev bölümü yaparlar. Ayrıca bu toplantıda yönetim kurulu toplantılarına çağrının ne şekilde yapılacağı kararlaştırılır. Yönetim kurulu başkanın, yokluğunda müdürün veya vekilinin çağrısı üzerine toplanır. Yönetim kurulu ayda bir kez olağan olarak, kooperatif işlerinin zorunlu kıldığı durumlarda, gerekçeli olarak, olağanüstü toplanabilir. Yönetim kurulu üyelerine ödenecek huzur hakkı ve harcırah ayda en fazla iki toplantıyı geçememektedir. Toplantı, en az yarıdan fazla üyenin katılmasıyla yapılır. Kararlar toplantıda hazır bulunanların çoğunluğu ile verilir. Oyların eşitliği halinde keyfiyet gelecek toplantıya bırakılır. Bu toplantıda da eşitliğin devam etmesi halinde söz konusu teklif reddedilmiş sayılır. Toplantılarda bulunmayan üyeler temsilen oy kullanamaz ve toplantılara vekil aracılığı ile de katılamaz. Alınan kararların, kullanılmadan önce notere onaylattırılmış bir karar defterine tarih ve numara sırasıyla yazılması veya kararları içeren tutanakların bu deftere yapıştırılarak kenarlarının kooperatif mührü ile mühürlenmesi şarttır. Verilen karara karşı olanlarla çekimser kalan üyeler, karşı olma veya çekimser kalma sebeplerini 5

7 kararın altına yazarak imzalarlar. Toplantıya katıldığı halde, alınan kararları imzalamayan veya karara muhalefet şerhini düşmeyen üye, ilgili toplantıya katılmamış sayılır. Yönetim kurulu üyesi, kendisinin kooperatif dışı kişisel menfaatiyle veya alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin kişisel ve kooperatif dışı menfaatiyle kooperatifin menfaatinin çatıştığı konulara ilişkin müzakerelere katılamaz. Bu hükümlere aykırı hareket eden yönetim kurulu üyesi ve menfaat çatışması nesnel olarak varken ve biliniyorken ilgili üyenin toplantıya katılmasına itiraz etmeyen üyeler ve söz konusu üyenin toplantıya katılması yönünde karar alan yönetim kurulu üyeleri bu sebeple kooperatifin uğradığı zararı tazminle yükümlüdür. Yönetim kurulunun kooperatif faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin bir karar ve gözetin organı olarak görev ve yetkileri Kanun ve anasözleşme maddelerinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Yönetim kurulu kooperatif işlerini müdür veya vekili aracılığıyla yürütür. Kooperatif müdürü veya vekilinin en az dört yıllık yükseköğrenim kurumlarından mezun olması şarttır. Kanun, anasözleşme ve ilgili mevzuat ile münhasıran yönetim kuruluna verilmiş olanlar hariç olmak üzere, kendi sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla, kooperatif işlerinin yürütülmesinin zorunlu kıldığı görev ve yetkileri müdüre veya vekiline devredebilir. Yönetim kurulu üyelerinin görevleri aşağıda belirtilen hallerde kendiliğinden sona ermektedir. a) Ölüm veya istifa etme, b) Geçerli ve makul bir özür olmaksızın arka arkaya üç toplantıya katılmama veya özürlerinin sürekli olarak altı aydan fazla sürmesi, c) Müteselsil kefalet borçları dahil borçlarını, erteleme sebepleri hariç vadeyi takip eden altı ay içerisinde ödememe, ç) Görevde bulundukları her iş yılında doğal afet, bitki hastalıkları gibi kendi elinde olmayan nedenler dışında rekolte beyannamesi vermeme, d) Teslimini taahhüt ettiği ürünün istisnalar haricinde en az %50 sini teslim etmeme, e) Kooperatif ortaklığından çıkma veya çıkarılma, f) Yönetim kurulu üyeliğine seçilmeye mani halleri bulunduğunun sonradan anlaşılması veya seçilme şartlarından birini kaybetme. Yönetim kurulu üyeliğinin boşalması halinde, yedekler arasından sıralamaya göre yönetim kurulu kararıyla yedek üyeler göreve çağrılır. Yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse boşalan yönetim kurulu üyeliklerine müdür veya vekili tarafından gecikilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağrılır. Yedek üyelerle de yönetim kurulunun tamamlanamaması halinde, eğer yönetim kurulu toplantı nisabını kaybetmemişse, üyelik şartlarını haiz birini geçici olarak yönetim kurulu üyeliğine seçip ilk genel kurulun onayına sunar. Yönetim kurulu toplantı nisabının altına düşmüşse, kooperatifin bağlı bulunduğu birlik veya mahkemeden alacakları izinle müdür veya vekili ya da ortaklardan biri tarafından seçimler yapılmak üzere derhal genel kurul toplantıya çağrılır. Kooperatifi resmi dairelerle, mahkemeler ve üçüncü şahıslara karşı müdür veya vekili ile yönetim kurulu temsil eder. Kooperatifin taahhüt altına sokulabilmesi, kooperatif a- dına düzenlenecek evrakın muteber olması veya kooperatifin ilzamı için, kooperatif unvanı altında müdür veya vekili ile birlikte imzaya yetkili kişilerden en az birinin müşterek imzası gerekmektedir. Kooperatif yönetim kurulu ile temsile yetki- 6

8 li personeli, tüm faaliyet ve kararlarında, iş ve işlemlerinde genel kabul görmüş rasyonel işletmecilik uygulamaları ile kurumsal yönetim ve kooperatifçilik ilkelerini dikkate almak, kooperatifin kuruluş amaçları doğrultusunda hareket etmek, varlıklarını, mali yapısını ve rekabet gücünü koruyup geliştirme yönünde gerekli titizliği göstermek ve basiretli bir tacir gibi davranmak zorundadırlar. Yönetim kurulu üyeleri, yönetim kurulundaki faaliyetleri sırasında öğrendikleri kooperatif ile kooperatif birliğe bağlı ise birliğe ve bu kuruluşların bağlı ortaklıklarına ait ticaret veya işletme sırlarını saklamakla yükümlüdür. Üyeler ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz. Üyelerin kooperatif ortağı olmayan, alt ve üst soylarından biri, eşi yahut üçüncü dereceye kadar, üçüncü derece dahil, kan ve kayın hısımlarından herhangi biri kooperatife nakit borçlanamaz. Bu kişiler için kooperatif kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yüklenemez, bunların borçlarını devralamaz. Yine, yönetim kurulunca kooperatifi tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz. Yönetim kurulu üyeleri, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumlu olup, kooperatife tazmin etmekle yükümlüdür. Kusurlu olmadığını ispat eden üyeler ile karara muhalif kalıp durumu hemen denetçiye yazılı olarak bildiren veya özrü nedeniyle toplantıda hazır bulunmayan üyeler sorumluluktan kurtulur. Sorumlu olanlara karşı tazminat isteme hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki ve her hâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Türk Ceza Kanununa göre daha uzun dava zamanaşımı söz konusu ise, tazminat davasına da bu zamanaşımı uygulanır. Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları, bilânço, tutanak, rapor ve başka bütün evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılır sayılı Kooperatifler Kanununun ceza hükümleri kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile personeli hakkında da uygulanmaktadır. 2- Birliklerde Yönetim Kurulu Yönetim kurulu, kanun, anasözleşme ve genel kurul kararları doğrultusunda birlik faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esasları saptayan, yıllık çalışma programları, politika ve stratejiler ile personel politikasını belirleyen, iş ve işlemlerin bunlara uygun yürütülmesini gözeten, genel kurul ve yönetim kurulu kararlarının yerine getirilmesini denetleyen ve açıkça genel kurulun yetkisinde tanımlanan hususlar dışında Birliğin işletme konusunun ve amacının gerçekleştirilmesi için gerekli olan kararları alan organdır. Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, görev süresi, azli, görevlerin sona ermesi, seçilme şartları ve bağdaşmayan görevler, görev bölümü, toplantı ve karar nisapları, huzur hakkı, yönetim kurulunun görev ve yetkileri, müzakerelere katılma yasağı, hukuki ve cezai sorumluluk, yasak muameleler, temsil ve ilzam hususları kooperatif yönetim kurulları ile hemen hemen aynı hükümlere tabi olup, bu konularda birbirine benzer uygulamalar yapılmaktadır. Kooperatif yönetim kurullarından farklı olan hususlardan ö- nemli olan konulara aşağıda yer verilmiştir. 7

9 Tarım satış kooperatifleri birliklerinde, yönetim kurulu genel kurulca en çok dört yıl için seçilen en fazla 6 (altı) üye ile birlik genel müdürü veya vekilinden oluşur. Yönetim kuruluna seçilen asıl üye sayısı kadar da aynı süreyle yedek üye seçilir. Genel kurulca seçilecek yönetim kurulu üyelerinin hem asıl, hem de yedeklerinin en az ikisinin dört yıllık yükseköğrenim görmüş kişilerden olması zorunludur. Kooperatif temsilcileri ve genel kurula katılma hakkına sahip kooperatif ortakları dışından yükseköğretim kotasından seçilen kişilerin yönetim, pazarlama, ürün ticareti, denetim, finansman, mühendislik, hukuk ve benzeri konuların birinde en az beş yıllık iş deneyimine sahip olmaları gerekmektedir. Yönetim kurulu üyelerinin değişik kooperatiflerin temsilcileri arasından seçilmeleri gerekmektedir. Ancak Birliğe bağlı kooperatif sayısı dörtten az ise, her kooperatife en az bir üyelik verilmek kaydıyla, aynı kooperatiflerin temsilcileri arasından birden fazla üye seçilebilmektedir. Kooperatif sayısı dörtten fazla olan birliklerde, aynı kooperatiften seçime katılan temsilcilerden fazla oy alan yönetim kurulu üyeliğine seçilmiş sayılmaktadır. Yükseköğretim mezunu kotasından seçilenlerin de kendi aralarında farklı kooperatifleri temsil etmesi esastır. Ancak, kooperatif temsilcileri veya ortakları dışından yönetim kurulu üyeliğine seçilenlerin kooperatifleri temsil etme zorunluluğu bulunmamaktadır. Birlik genel müdürü ve varsa genel müdür yardımcılarının, en az dört yıllık yükseköğretim kurumlarından mezun, kamu kurum ve kuruluşlarında ya da kooperatif ve birliklerde veya özel kuruluşlarda yönetim, pazarlama, ürün ticareti, denetim, finansman veya bu kuruluşların faaliyet konularında en az sekiz yıl çalışmış, 1163 sayılı Kanunda sayılan ve yönetim kurulu üyelik görevine seçilmeye engel teşkil eden suçlar veya görevi kötüye kullanma suçu nedeniyle mahkum olmayan kişiler arasından yönetim kurulunca atanması gerekmektedir. Birliklerde profesyonel yönetim anlayışının yerleşmesi bakımından, seçimle gelen yönetim kurulu üyelerinden en az ikisinin ve doğal üye olan genel müdürün dört yıllık yükseköğretim kurumlarından mezun olması şartı getirilmiştir. Ayrıca profesyonelliğin gereği olarak da ortaklar arasında yeterli sayıda üniversite mezununun bulunmaması halinde az sayıda kişiye mahkum olmamak için dışardan yönetim kurulu üyesi seçilmesine imkan sağlanmıştır. Aynı zamanda, bu konularda karar verme yetkisi bütün ortakları temsil eden ve en yetkili organ olan genel kurula aittir. SONUÇ Üretici ortakların ürünlerini değerlendirme ve ekonomik çıkarlarını koruma noktasında hizmet eden tarım satış kooperatifleri ve birliklerinde, bir taraftan ortakların kooperatiflerine sahip çıkmaları beklenirken, diğer taraftan da bu kuruluşların profesyonel bir şekilde yönetilmeleri gerekmektedir sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanunda ve örnek anasözleşmelerde yapılan değişikliklerle bu amaçların gerçekleşmesi bağlamında bazı düzenlemeler hayata geçirilmiştir. Bu kuruluşların rasyonel işletmecilik kuralları ve uluslararası kooperatifçilik ilkeleri çerçevesinde yönetilmeleri için karar organı ve icranın daha yetkin ve nitelikli kişilerden oluşması, görev ve yetkilerin etkin, verimli ve rasyonel bir şekilde kullanılması, yetki karmaşasına izin verilmemesi, sorumlulukların bilinmesi ve kooperatif ve birliklerin sınırlı gelire sahip birçok ortağın sermayelerinden oluştuğu bilinciyle profesyonelce kararlar alınması çok önemli hususlardır. 8

10 3. SEKTÖR VE KOOPERATİFÇİLİK İsmail ULUOCAK * Küreselleşen dünyamızda, toplumlarda sosyal dokuyu koruma ve refahın iyileştirilmesi için bağımsız olarak resmi ve özel kurumların dışında çalışan üçüncü sektör kuruluşları (dernek, vakıf, sendika vb.) çok yönlü bir sorumluluk içerisindedirler. Farklı alan ve düzeylerde örgütlenen bu kuruluşlar sosyal, ekonomik, politik, kültürel, hukuki ve çevresel amaçlar doğrultusunda çalışmalarını gerçekleştirirler. Bu kuruluşlar gelirlerini, bağışlar ve/veya üyelik ödemeleri ile sağlayarak üyelerini ve çalışanlarını gönüllülük esasıyla kâr amacı gütmeme çerçevesi içinde bünyesinde bulundururlar. Kâr gütmeyen kuruluşlar (non profit organizations), kâr gütmeyen sektör (non profit sector), gönüllü kuruluşlar (voluntary organizations), sivil toplum kuruluşları (civil society organizations), hükümet dışı kuruluşlar (non governmental organizations NGO), üçüncü sektör (third sector), beşinci kuvvet, hayırsever yardım kuruluşları (charitable organizations), vergiden muaf kuruluşlar (tax exempt organizations) gibi literatürde farklı adlandırmalarla yer alan 3.sektör kuruluşlar, katılımcı ve sürdürülebilinir demokrasinin aktif oyuncularından biridir. Küreselleşme ile önemi artan 3.sektör kuruluşlar Türkiye de son 10 yılda % 44 lük bir artış göstermiştir. Ülkemizdeki başlıca 3.sektör kuruluşları olarak dernekler, vakıflar, meslek, ticaret ve sanayi odaları, kooperatifler ve sendikaları sayabiliriz. * Dr. Araştırmacı - Yazar (misiristan@gmail.com) Bu yazımızda yukarıda kısaca girişi yaptığımız 3.sektör kuruluşları olarak kabul edilen ve kooperatif ile karıştırılan vakıf, dernek, sendika kavramları üzerinde durarak kooperatifçiliğin net olarak anlaşılmasını ve diğer kurumlardan farklarını ortaya koymayı hedefliyoruz. Zira kooperatifçilik kavramı hala net olarak anlaşılamamış ve kooperatif kavramını kamu kurumu, vakıf, hayır kurumu, dernek tarzı yapılanmalar olarak gören kişi sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Özellikle kooperatifçiliği tanımaya yönelik olarak yaptığımız çalışmalarda ve anketlerde bu durumu net olarak görebiliyoruz. Ekonominin tüm alanlarında faaliyet göstermesi beklenen ve istenen kooperatifçiliğimizin ne yazık ki ülkemizde belirli sektörlerde yoğunlaştığını ve bu sektörlerde de kısıtlı bir etki oluşturduğunu üzülerek gözlemlemekteyiz. Kooperatifçiliğin temelinde var olan birlik, beraberlik, dayanışma ve yardımlaşma unsurlarının ekonomik hayata uyarlanmasında yapılan yanlışlıklar ve bu unsurların bulunduğu noktada bir ekonomik faaliyet olamayacağı hissiyatı gibi durumlar kooperatiflerin ekonomide ki etkilerini sınırlı kılmış ve kooperatiflerin birer dernek, vakıf, hayır kurumu vb. gibi algılanmalarına neden olmuşlardır. Kooperatifler özünde bir kişi birlikleri olmalarına rağmen diğer özel kamu ve tüzel kişilerinden ayrılırlar. Özel hukuk tüzel kişiler, özel hukuk hükümlerine tabi olup kişilerin iradeleri ile kurulabilen tüzel kişiler olarak tanımlanırken, kamu hukuku tüzel kişileri ise, kamu hukuku kurallarına bağlı 9

11 olan kişi ve mal toplulukları olarak tanımlanmaktadır. Bilindiği üzere kooperatiflerle ilgili birçok tanım yapılmıştır. Bu tanımların bazılarında kooperatifçiliğin ekonomik boyutları, bazılarında sosyal yönü vurgulanmıştır. Özellikle sosyal boyutu ele alınarak yapılan kooperatif tanımlamalarında dernek kavramını içine alan yaklaşımlar da sergilenmiştir. Örneğin, Hilal MÜFTÜOGLU tarafından yapılan bir tanıma göre kooperatif, ekonomik güçlüklerle karşılaşan insanların bu güçlükleri ortadan kaldırmak için kendi aralarında eşit hak ve görevlerle bireysel sorumluk e- sasına göre serbestçe birleşerek ekonomik işlerinden bir veya bir kaçını devretmek suretiyle kurdukları ortaklıklardır. Kooperatifler bu şekilde tanımlandıklarında derneklerle önemli derecede ortak yönleri bulunan kuruluşlar olarak anlaşılmaktadır. Bu itibarla zaman zaman kooperatifler hakkında yeterli bilgisi bulunmayan kitlelerin kooperatifler ile derneklerin statülerini birbirleriyle karıştırdıkları görülmektedir. Kooperatiflerin daha iyi anlaşılabilmesi için, derneklerle kooperatifler arasındaki farklılıkların ortaya konulması gerekmektedir. Dernekler, kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir gayeyi gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmeleri suretiyle oluşturdukları teşekküllerdir. Derneğin tanımına bakıldığında, derneklerin kazanç paylaşma dışındaki faaliyetlerle ilgilendiği, yani daha çok sosyal amaçlarla bir araya gelen kimselerce oluşturulduğu görülmektedir. Kooperatifler ise, ekonomik amaçlarla kurulmaktadır. Yani kooperatiflerin amacı ticari faaliyetlerle ilgilidir. Bu nedenle, kooperatiflerin farklı özellikleri nedeniyle kendi kanunları olmasına rağmen, diğer şirket türlerinin tabi olduğu hükümleri düzenleyen Türk Ticaret Kanunundan tam anlamıyla ayrılmamışlardır sayılı Kooperatifler Kanununun 98. maddesinde Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim Şirketlere ait hükümler uygulanır. denilmek suretiyle Kooperatifler Kanununda hüküm bunmayan hususlarda, kooperatiflerin anonim şirketlere uygulanan hükümlere tabi olacağı belirtilmektedir. Bu itibarla; kooperatifler defter tutma, iflas, sicil işlemleri, haksız rekabet, unvan ve ibra gibi hususlarda anonim şirketlerin tabi olduğu hükümleri uygulamaktadır. Ayrıca Türk Ticaret Kanununun 136. maddesinde ise, Kooperatifler ticaret şirketlerinin türleri arasında gösterilmiş, 18. maddesinde de ticaret şirketlerinin tacir sayıldıkları hükme bağlanmıştır. Bu nedenle kooperatifler, anonim şirketler gibi bir şirket türüdür. Kooperatiflerin ticari nitelikte bir şirket olduğu konusunda Alman Kooperatifçilik Uzmanı Prof. Dr. Hanry HAGEN, kooperatiflerin yürüttükleri faaliyetlerde başarılı olabilmesi için bunların ticari yönden diğer ticari şirketlerden hiçbir fark ve ayrıcalıklarının bulunmadığının yasalardaki kooperatif tanımlarında mutlaka vurgulanması gerektiğini belirtmektedir. Dolayısıyla kooperatifler, ortakları arasında karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma imkanı sağlayan bir ticari şirket statüsündedir. Aynı zamanda kooperatifler, organları itibariyle anonim şirkete benzerlikler göstermektedir. Kooperatiflerinde şirketler gibi genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu olmak üzere üç organı bulunmakta olup, bu organların mahiyet ve görevleri de birbirlerine oldukça benzemektedir. Kooperatiflerle karışan kavramlardan biri 10

12 de vakıf tır. Vakıflar gerçek ve tüzel kişilerin, yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. Vakıflar da dernekler gibi ticari amaçlar değil sosyal gayeler taşırlar. Vakıflar ortaklık unsurunun bulunmaması, tek kişinin irade açıklamasıyla veya vasiyet yoluyla kurulabilmesi ve mal topluluğu olma özellikleriyle kooperatiflerden ayrılırlar. Kooperatif işletmelerinden farklı olarak vakıf ve dernek işletmelerinde mülkiyet payı yoktur. Üyeler, üyelik sözleşmesinde belirtilmiş olan yıllık bir aidatı ödemeyi yükümlendiklerinde üye olarak kabul edilmişler veya üye seçilmişlerdir; yıllık aidatlarını her sene öderler. Vakıfların Kurucuları gerçek şahıslar veya tüzel kişiler olabilir. Vakıf kurucularının sayısında herhangi bir sınırlama olmayıp bir veya birden fazla kurucu olabilir. Yabancılar, Türkiye de, hukukî ve fiilî mütekabiliyet esasına göre yeni vakıf kurabilirler. Vakıfların yönetim organı vakıf senedine göre oluşturulur ve bu vakıfların yönetim organlarında görev alanların çoğunluğunun, Türkiye de yerleşik bulunması gerekir. Vakıflarda bir idare organı olması zorunludur. Bu organ vakfı kuran kişiler olabileceği gibi çoğunluğu dışarıdan olmamak şartıyla oluşturulan bir yönetim kurulu olarak da belirlenebilmektedir. Denetim organı da zorunlu bir organ olmamakla birlikte uygulamada sıklıkla oluşturulan bir organdır. Organların seçim usulü, toplantı ve karar nisabı, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usullerine, vakıf senedinde ayrıntılı şekilde yer verilir. Kooperatif ile karışabilen bir diğer kavram ise sendika dır. Sendikalar, ekonomik mücadele amacıyla kurulmakta ve üyelerinin çalıştırma koşullarını geliştirme iktisadi durumlarını kuvvetlendirme maksadını gütmekte ve hedeflerine ulaşmak için toplu sözleşme, grev, politik hareketlere katılmak ya da bunları desteklemek gibi araçlar kullanmaktadırlar. Sendikalar, amaçları ile düzenledikleri alanlar bakımından ve kitle örgütü olmaları nedeni ile kooperatiflerden ayrılırlar. Genel hatları ile incelemeye çalıştığımız 3.sektör kuruluşları olarak adlandırılan dernek, vakıf, sendika ve kooperatiflerin varlığı bir ülke için büyük önem arz etmektedir. Bu kuruluşlar aynı zamanda sivil toplum örgütleri olarak adlandırılmakta ve bulundukları bölgelerde önemli fonksiyonlar üstlenmektedirler. Her ne kadar kooperatifler de 3.sektör kuruluşlar olarak adlandırılsalar da hem amaçları hem de işlevleri bakımından dernek, vakıf ve sendikalardan ayrılırlar. Kooperatifler sosyal özellikleri yönü ile dernek, vakıf ve sendikal yapılanmalara benzerken ekonomik amaçları yönüyle de ticari şirket niteliğine bürünürler. Bu nedenledir ki kooperatifleri tam bir ticari şirket türü olarak ele almak uygun düşmeyeceği gibi salt bir sosyal yapılanma olarak ele almakta uygun olmayacaktır. Bu makale, kooperatifçiliğin 3.sektör kuruluşları ile olan benzerliklerinin yanı sıra aynı zamanda ticaret kanunumuza bağlı şirket türlerinden biri sayılması hasebiyle ayrı bir platformda analiz edilmesinin uygun olacağı düşüncesiyle kaleme alınmıştır. İlerleyen sayılarda Şirketler ve Kooperatifler ardından 4. Sektör Kooperatifçilik adlı makaleler ile tekrar buluşmak üzere hepinize kooperatifçi saygı ve selamlarımı sunuyorum. YARARLANILAN KAYNAKLAR Geray, Cevat. Tan Ayhan, Duymaz İsmail, Taraklı Duran, Polat Hüseyin, Çaloğlu 11

13 Oktay ve Vargı Sinan. Kooperatifçilik Temel Bilgileri, 2.Baskı, Ankara: Türk İş Yayınları no:165, Karalar, Rıdvan ve Üskül M. Zafer. Sosyalist Ülkelerde Kooperatifçilik Üzerine, İstanbul: Bilim Yayınları, Tunç, Hasan. Cumhuriyet Sonrası Kooperatifçiliğimiz ve Devletin Kooperatifçiliğe Yaklaşımı, (Yüksek Lisans Tezi, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Kooperatifçilik Enstitüsü, 1977). Üner, Nurel. Kooperatif İşletmeciliği, İzmir: 9.Eylül Üniversitesi İ.B.F. Bilgi İşlem Bilimi Masa Üstü Yayınları, Ökçesiz, Abdullah. Üçüncü Sektör Kooperatifler Kooperatifçilik, Trabzon: İnkilap Yayınları. Poroy, Reha. Tekinalp Ünal ve Ersin Çamoğlu. Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 9.Basım, İstanbul: Beta Yayıncılık, Tosbi, Sadrettin. Kooperatif Ders Notları, İstanbul: Hüsnütabiat Yayınları,1979. Turan, Kamil. Kooperatifçiliğin Sosyo-Politik Yapısı, Ankara: Özkan Yayınları,

14 SAĞLIK HİZMETLERİ KOOPERATİFLERİ Şafak Handan KARAKULAK * Giriş Artan ve yaşlanan dünya nüfusu, sağlık ve sosyal hizmetlerin geniş bir yelpazede sağlanmasında güçlüklerin yaşanılması kaçınılmaz kılmaktadır. Ülkelerdeki hükümetler ve özel sektör bütün bu gelişen ve büyüyen ihtiyaçlarını karşılamakla görevlidir. Bazı ekonomistlere göre sağlık, 21. yüzyılda ekonominin en büyük sektörü olacaktır. Milyonlarca insanın önümüzdeki on yıl içinde sağlık hizmetleri için harcama yapacağı ve bunun büyük bir ekonomik devinim olduğu düşünülmektedir. Dünya örneklerine bakıldığında, sağlık kooperatifleri sağlık ve sosyal hizmetler erişim için kilit bir role sahiptir. Sağlık kooperatiflerinin uluslararası görüntüsüne bakıldığında, sosyal hizmet sağlayan kooperatifleri, sağlık sigortası ürünleri sunan kooperatifleri veya ortaklıkları ya da ecza / ilaç kooperatiflerini kapsayan geniş bir hizmet ağına sahip olduğu görülmektedir. Sağlık kooperatifleri, risk altındaki nüfuslara ulaşan, gelişmekte olan ülkelerdeki düşük gelirli insanlara karşılıklı sağlık sigortası sağlayan ve ya eczacılık kooperatifleriyle düşük maliyetle ilaç satışını teşvik eden bir kooperatif türü olarak kooperatifçilik sektöründe özel bir yere sahiptir. Sağlık sektöründe kooperatifçilik uygulamasının doğuşu * Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü nde Gümrük ve Ticaret Uzman Yardımcısı S.Karakulak@gtb.gov.tr Sağlık hizmetlerinin teminini sağlayacak bir örgütlenme modeli olan sağlık kooperatiflerine duyulan ihtiyacın bir takım nedenleri vardır. Bu nedenleri özetlersek; Sağlık kooperatifleri, gelişmekte olan ya da gelişmemiş ülkelerdeki insanların yaşadığı sağlık hizmetlerine erişimi zorlaştırıcı faktörlerin - mesafeler ve bekleme süresinin uzaması problemi- ve sosyal güvenlik sistemlerinin kapsayıcı olmaması ya da dar kapsamlı olması ya da uygulamasındaki sıkıntılar sebebiyle yaşanılan eşitsizliklerin giderilmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. Bu doğrultuda, sağlık kooperatifleri, diğer kooperatif türlerinde olduğu gibi bireylerin ve paydaşların ihtiyaçları ve eylemleri doğrultusunda oluşmuş sivil toplum seferberliği olarak değerlendirilebilir. Dünya örneklerinde, sağlık hizmetleri sunan kooperatiflerin kurulduğu bölgelerde ciddi ortak topladığı, bu kolektif projeye ortakların katılımıyla kooperatifin başarısını arttığı, ortakların ihtiyaçlarının giderilmesinin yanı sıra ortakların finansal karlar elde ettiği ve çok ortaklı bu oluşumun siyasi bir ağırlığa sahip bir hal aldığı görülmektedir. Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Birliği(IHCO) Uluslararası Kooperatifler Birliği(ICA) nin son tüzüğünün 28 inci maddesi uyarınca bu birliğin sektörel organizasyonu olan Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Birliği(IHCO), Japonya, İspanya ve Brezilya gibi ülkelerin dünyadaki sağlık-bakım kooperatiflerini bir araya getirerek yaptıkları üç önemli organizasyonda yaptıkları istişa- 13

15 re toplantıları doğrultusunda 1996 yılında kurulmuştur. Burada belirtmek gerekir ki Brezilya günümüzde dünyadaki en büyük sağlık kooperatifi gruplarına sahiptir. Yapılan bu üç önemli organizasyonda, dünyanın her tarafında düzenlenen konferanslar, forumlar vb. platformlarda sağlık kooperatiflerinin tecrübeleri doğrultusunda bilgi paylaşılması ve gelişim için bir bakış açısı oluşturabilmesi ile dialogların gelişmesine yardımcı olacak bir yapının oluşturulmasının ne kadar önemli olduğu görülmüştür. Böylece, IHCO yaklaşık 20 yıl önce doğmuştur. IHCO nun düzenlediği konferanslar ile, Japonya, İspanya, Brezilya ve hatta Arjantin deki kooperatiflerin; Malezya daki doktorlar kooperatifinin, Belçika daki Ecza kooperatifi ağının ortaklarının kendi tecrübelerini konuşabildikleri yabancı ülkelerdeki kooperatif modellerini görebildikleri bir ortam sağlanmış olmaktadır. Konferanslara katılan kişiler, sağlık kooperatiflerinin liderleri, doktorlar, kamu politikası üretenler, sağlık kuruluşları temsilcileri ve sağlık kooperatifi camiasındaki kilit aktörlerdir. IHCO tarafından, dünyadaki sağlık kooperatiflerini geliştirme bağlamında hazırlanmış olan bir anlaşma Birleşmiş Milletlerle imzalanmıştır. Bu anlaşma, 1997 de Birleşmiş Milletlerce hazırlanan Sağlık ve Sosyal bakım sektöründeki Kooperatif Girişimi: Küresel bir Araştırma çalışma kapsamında oluşturulmuştur. Birleşmiş Milletlerin bu çalışması, sağlık sektörünü incelemesinin yanı sıra, sosyal bakım ve evde bakım hizmetlerini de içeren sağlık kooperatiflerinin gelişimine katkıda bulunacak diğer sektörleri de incelemektedir. Bu sebepten, Sağlığı geniş kapsamlı bir yaklaşımla ele almıştır. Hala da, bu çalışma, uluslararası olarak tamamlanmış tek sektörel proje olarak kabul görmektedir. 1 1 Interview with Jean-Pierre Girard,a researcher/consultant in collective enterprises for nearly 30 year 2013 International Dünya da Sağlık Kooperatifçiliği Dünya çapında 100 milyon haneye sağlık kooperatifleri aracılığıyla hizmet sunulmaktadır. 2 Sağlık hizmetlerinin sunulmasında Kanada genelinde 1 milyondan fazla kişiye bakım sağlayan 101 üzerinden sağlık kooperatifi bulunmaktadır. Columbiya daki Saludcoop, bir sağlık kooperatifi olarak ikinci büyük ulusal işverendir ve nüfusun% 25 ine hizmet vermektedir. 3 Japonya da 125 in üzerinde tıbbi kooperatifler yaklaşık 3 milyon hastaya hizmet sağlamaktadır. 4 Yine, Kanada da sağlık kooperatiflerinin çoğunluğu evde bakım hizmetleri sunumu gerçekleştirmektedir. Kısaca, dünyanın birçok ülkesinde hastaneler gibi büyük ölçeklerde faaliyet gösteren Sağlık Kooperatifleri bulunmaktadır. Uluslararası Kooperatifler Birliği nin Cape Town da açıkladığı 2013 küresel istatistik projesinin sonucu olan rapora göre, Dünyanın en iyi 300 kooperatifi 2011 yılında 2097 milyar dolar toplam ciro elde ederek büyümeye devam etmiştir yılındaki dünyanın en iyi 300 kooperatifi milyar dolar ciroya sahip olduğu göz önünde bulundurulursa yıllık ciddi bir artış olduğu kabul edilmektedir. 5 Rapor, sağlık ve sosyal Summit of Cooperatives, interview in 03/12/ sommetinter.coop/cms/en_ca/home/bibliotheque-virtuelle/ nouvelles/content/nouvelles/entrevue-avec-m-jean-pierregira.html (Erişim tarihi: 16/08/2014) 2 Lee MACKAY, Health Cooperatives in BC: The Unmet Potential BCMJ, Vol. 49, No. 3, April 2007, s bcmj.org/mds-be/health-cooperatives-bc-unmet-potential#6 (Erişim tarihi: 01/08/2014) 3 Lee MACKAY, 2007, s Committee for the Promotion and Advancement of Cooperatives. The Contribution of Cooperatives to the Implementation of the World Summit for Social Development Declaration and Programme of Action. Conference Room Paper. New York, May Full Text

16 bakım sektöründe ise, 2011 yılında 12 ülkedeki 53 kooperatifin 20,84 milyar dolar toplam ciro yaptığını gözler önüne sermektedir. 10 büyük sağlık kooperatifinin cirosu toplam 15,25 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu on kooperatifin yedisi Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Birliği üyesidir. 6 Sağlık kooperatifleri, üye kontrolüne dayalı sağlık hizmetleri sunumunda alternatif örgütsel bir yapıdır. Birleşmiş Milletlerin çalışmalarında, Kooperatifler aracılığıyla, yılında 43 farklı ülkede milyonlarca insana sağlık hizmetlerinin sunulmasında önemli rol oynadığı belirtilmiştir. Bu kooperatiflerin yaklaşık %80 i Avrupa, Kuzey Amerika Ülkeleri, Japonya ve İsrail i de içeren kuzey ülkelerinde yer almaktadır. 8 Sağlık Kooperatifçiliği uygulamalarında ileri bir ülke: Kanada Kanada nın Quebec eyaleti hariç tüm eyaletlerindeki sağlık kooperatifleri, Kanada Hükümetlerinin Kooperatifler Sekreterliğine tabi olarak çalışmaktadır. IHCO nun topladıkları veriler doğrultusunda hazırladığı raporda 9, Kanada daki 40 kooperatife anket çalışması için ulaşılmış; bu 40 kooperatiften 13 tanesi olumlu ya da olumsuz dönüş yapmıştır. Bu kapsamda 12 olumlu dönüş yapan kooperatiften edilen bilgiler kapsamında Kooperatiflerin genel durumuna bakan bir rapor hazırlanmıştır. Hazırlanan bu raporda, bu 12 kooperatifin kullanıcıların sahip olduğu 3 adet; hiz- 6 web.pdf p.26 (Erişim tarihi: 19/08/2014) 7 Birleşmiş Milletler, dünyadaki sağlık kooperatifleri ile ilgili yayınlanan bu küresel araştırmasından sonra başka bir araştırması yayınlanmamış olması sebebiyle 1997 verileri kullanılmıştır. 8 Health Co-op Around the World : a survey (HCW 14) previewihco.files.wordpress.com/2013/12/survey-health-coop-2014-summary.pdf (Erişim Tarihi: 19/08/2014) 9 Health Co-op Around the World : North America-Canada IHCO, 2007, s.4 sites/irecus/documents/ihco_jeanpierre_girard/coops_world_ anglais/canada_anglais.pdf (Erişim Tarihi: 22/08/2014) met sağlayıcıların sahip olduğu 2 adet ve çok ortaklı yapıya sahip olan 7 adet kooperatif katılmıştır. Bu kooperatifler kullanıcıya hizmet vermekte olup bunların ortağa sahiplerdir ve bu ortaklardan u kullanıcı ortaktır. Bunlara ek olarak, 278 kişiyi istihdam eden bu kooperatiflerin yıllık gelirleri 11.5 milyon dolara yakındır. Yaklaşık 34 doktor ve 32 hemşire çalışmakta olup 130 dan fazla sağlık uzmanıyla işbirliği yürütmektedirler. Ülkede Sağlık hizmeti kooperatiflerinin çeşitli örnekleri vardır. Çoğu daha küçük işletmeler olup belediyelerde ya da bölgesel düzeyde hizmet vermektedir. Sağlık klinikleri yönetme, evde bakım hizmetleri dağıtma, uzun dönem bakım tesisleri işletme, zihinsel hastalıklar ya da yetersizlikler için bakım hizmeti konusunda uzmanlaşma gibi çeşitli faaliyet alanlarında hizmet vermektedir. Bu raporun dışında tutulan Quebec eyaletine bakıldığında, Quebec sağlık kooperatifçiliğinin en gelişkin ve farklı uygulamalarının gerçekleştirildiği tek eyalettir. Kanada daki ilk sağlık kooperatifinin 1944 yılında kurulduğu Quebec eyaletinde, son 15 yılda 40 tanesi aktif olmak üzere 50 sağlık hizmeti kuruluşuna tanıklık etmiştir. Kurulan bu kooperatifler sadece kırsal alanlarda ya da küçük merkezlerde değil şehir merkezlerinde de hizmet vermektedir. Yaklaşık 30 yıldır kollektif işletmelerde araştırmacı / danışman olarak çalışan; Quebec te, Kanada da ve hatta Dünya da sağlık kooperatiflerinin gelişmesinde gözlemci / analist olarak bulunmuş, ayrıca Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Birliği nde 12 yıldır icra direktörü olarak çalışmış ve sınır tanımayan doktorlar ve Birleşmiş Milletler i de kapsayan birçok uluslararası kuruluşta konuk uzmanlık yapmış Jean-Pierre Girard a göre, Quebec teki bu kooperatifler, 1990 lardaki gibi bir tür 15

17 hıçkırık olmaktan çıkmış ve günümüzde Quebec teki sağlık ağının resmi üyesi haline gelmiştir. 10 Sonuç Farklı bir model olan Sağlık Kooperatifleriyle sağlığa dair ihtiyaçların giderilmesi amaçlanmış ve bu anlamda bir alternatif yaratılmıştır. Böylece, Sağlık Kooperatifleri, ortakları tarafından yönetilen, başta ortaklar olmak üzere ihtiyaç sahiplerine hizmet eden, kar amacı gütmeyen, mevcut ekonomik sistemde kendi kendini finanse ederek yüksek cirolarla büyük ölçeklere ulaşabilmiş örneklerin olduğu, güven temelli bir model olarak gelişmiş ülkelerin sağlık sistemlerinde yerini almıştır. KAYNAKÇA 1) Health Co-op Around the World :a survey (HCW 14) com/2013/12/survey-health-co-op summary.pdf 2) International Health Cooperative Organization. 3) International Cooperative Alliance. Statistics. 4) Committee for the Promotion and Advancement of Cooperatives. The Contribution of Cooperatives to the Implementation of the World Summit for Social Development Declaration and Programme of Action. Conference Room Paper. New York, May Full Text 5) health-cooperatives-worldwide-amounted billion/ 6) com/2013/11/wcm2013_web.pdf 7) The Role of Co-operatives in Health Care National and International Perspectives Report Prepared by Catherine Leviten-Reid Centre for the Study of Co-operatives University of Saskatchewan June ) Opportunities For Co-Operative Health Provision in Rural, Remote And Northern A- boriginal Communities Written By:Shannon Rohan,Government Affairs & Public Policy,November ) Health-Care-Co-ops 10) Health Co-op Around the World : North America-Canada IHCO, documents/ihco_jeanpierre_girard/coops_ world_anglais/canada_anglais.pdf 11) Jean-Pierre Girard Health Co-ops in Quebec: 15 Years of Progress, Adaptation And Learning June 2011, Health%20Co-ops.pdf 7 12) Interview with Jean-Pierre Girard,a researcher/consultant in collective enterprises for nearly 30 year 2013 International Summit of Cooperatives, interview in 03/12/ bibliotheque-virtuelle/nouvelles/content/ nouvelles/entrevue-avec-m-jean-pierre-gira. html 13) Lee MACKAY, Health Cooperatives in BC: The Unmet Potential BCMJ, Vol. 49, No. 3, April 2007, health-cooperatives-bc-unmet-potential#6 10 Jean-Pierre Girard Health Co-ops in Quebec: 15 Years of Progress, Adaptation And Learning June 2011, productionslps.com/en/user/i42011jun24_qc%20health%20 Co-ops.pdf (Erişim Tarihi: 22/08/2014) 16

18 KOOPERATİFLERDE BİLGİ EDİNME HAKKI Yasin YAVUZ * Bilindiği üzere kooperatifler, tüzel kişiliğe haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklardır. Kooperatif ortakları, 1163 sayılı Kooperatif Kanunu nun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve vecibelerde eşit sayılmışlardır. Kooperatiflerin bu yapıları, ortaklık haklarının korunmasını elzem hale getirmiştir. Bu duruma istinaden, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu muz ortaklık haklarının korumasına yönelik birçok hükümler barındırmaktadır. Hiç kuşkusuz bunlardan en önemlisi ortakların bilgi edinme haklarıdır. Zira, bu hakkın kullanımı sayesinde kooperatif ortakları, kooperatifin mali, idari, hukuki durumu, ortaklık haklarının ihlal edilip edilmemesi, kooperatifin kaynaklarının etkin ve verimli kullanılıp kullanılmaması hususlarında bilgi alabilmektedir. Biz de bu yazımızda 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu na göre Kooperatiflerde bilgi e- dinme hakkına, bu düzenlemelerin olumlu ve olumsuz noktalarına değindikten sonra, konu ile ilgili çözüm önerilerimize yer vereceğiz. * Gümrük ve Ticaret Müfettişi (yasinyavuz1988@hotmail.com) ORTAKLARIN BİLGİ EDİNME HAKKININ KANUNİ ÇERÇEVESİ 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu nun Bilgi edinmek hakkı, bilanço başlıklı 24 üncü maddesinde; yönetim kurulunun gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini ihtiva eden yıllık çalışma raporu ile bilanço ve denetçilerin 66 ncı madde hükümlerine uygun olarak tanzim edecekleri raporun genel kurulun yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile kooperatif merkezinde ve varsa şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulacağı, talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesinin mecburi olduğu, ortakların bilgi edinmek hakkının, anasözleşme veya kooperatif organlarından birinin kararıyla bertaraf edilemeyeceği ve sınırlandırılamayacağı hususları hüküm altına alınmıştır. Bu madde sayesinde, Kooperatif ortakları, Kooperatifin bir yıl önceki; bilanço, gelir tablosu, yönetim kurulu faaliyet raporu, denetçi raporu gibi ticari evraka 1 yıl boyunca ulaşım sağlayabilecek, bilgi alabilecek, bu belgelere istinaden menfaatlerinin zedelendiği bir durum var ise mahkemeye başvurabilecektir. Ortakların söz konusu belgeleri genel kuruldan önce incelemek suretiyle bilgi sahi- 17

19 bi olmaları genel kurulda bilinçli ve daha sağlıklı oy kullanmalarını sağlaması açısından da önemlidir. Şayet Kooperatif tasfiye halinde ise tasfiye memurları da, ortaklara tasfiye işlemlerinin durumu hakkında her zaman bilgi ve istedikleri takdirde bu hususta imzalı bir belge vermeye, ayrıca tasfiye sonunda da tasfiye iş ve işlemlerine ilişkin ortaklara hesap vermeye mecburdur. Öte yandan, Kooperatifler Kanunu nun Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza başlıklı 25 inci maddesinde; Kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususlarının tetkiki, genel kurulun a- çık bir müsaadesi veya yönetim kurulunun kararı ile mümkün olduğu, incelenmesine müsaade edilen defter ve vesikalardan öğrenilecek sırlar hariç olmak üzere, hiçbir ortağın kooperatifin iş sırlarını öğrenmeye yetkili olmadığı, her ortak ne suretle olursa olsun öğrenmiş olduğu kooperatife ait iş sırlarını, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi daima gizli tutmak zorunda olduğu, bu mecburiyete uymayan ortağın meydana gelecek zararlardan kooperatife karşı sorumlu olduğu gibi kooperatifin şikayeti üzerine herhangi bir zarar umul-masa dahi bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu maddenin ise günün şartlarında oldukça katı kurallar içerdiğini söylemek gerekir. Kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususlarının tetkiki, genel kurulun açık bir müsaadesi veya yönetim kurulunun kararı ile mümkün olması, ortakların bilgi edinmesi açısından oldukça önemli bir engel teşkil edecektir. Konuyu örneklendirmek gerekirse Kooperatif yönetim kuruluna muhalif olan bir ortağın yönetim ku-rulunun izni ile ticari defterleri ve haber-leşme ile ilgili bilgi alması neredeyse im-kansızdır. Genel kurul aracılığı ile de orta-ğın bu izni alması oldukça güçtür. Zira, Kooperatif olağan genel kurul toplantıları yılda sadece bir kere müteakip yılın ilk 6 ayı içerisinde yapılmaktadır. Ayrıca bilgi edinme izni alabilen ortak, kooperatifin tüm bilgilerini değil, sadece talep ettiği hususları öğrenmeye yetkilidir. Bahse konu madde ile kooperatif ortaklarının bilgi edinmesine ilişkin ciddi tahditler getirilmiş, bu sınırlamalara uymayanlara hukuki sorumluluğun yanı sıra adli para cezası veyahut hapis cezası gibi ağır yaptırımlar ön görülmüştür. Bu tür sınırlamalar, günümüz şartları göz önünde bulundurulduğunda şeffaflık, hesap verebilirlik gibi evrensel temel ilkelere aykırıdır. Diğer taraftan, Kooperatifler Kanunu nun Genel kurul toplantılarına katılma hakkı başlıklı 26 ncı maddesinde ise üç ay evvel ortak olmayanlar hariç her ortağın genel kurula katılma hakkına sahip olduğu, yapı kooperatiflerinde genel kurul toplantılarına katılmak için bu şartın da aranmayacağı hususu hüküm altına alınmış olup, bizce yapı kooperatifleri hariç diğer kooperatif ortaklarının genel kurul toplantılarına katılmaları için şart olarak koşulan en az 3 ay öncesinden ortak olma şartı da doğru değildir. Kooperatifler Kanunu nun 23 üncü maddesinde düzenlenen ortakların hak ve vecibelerde eşit olması ilkesi de var olan kanaatimizi pekiştirmektedir. Genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip olan ortaklar, genel kurulda yapılan görüşmelere katılma, bu görüşmeler sırasında düşüncelerini açıklama, soru sorma, önerge verme, yönetim ve denetim kurullarının ibrası ve diğer konularda istediği 18

20 yönde oyunu kullanma; yönetim kurulu üyeliğine, denetim kurulu üyeliğine, genel kurulda divan başkanlığına veya üyeliğine, oluşturulacaksa hesap tetkik komisyonu üyeliğine seçilme ve bunları seçme haklarına sahiptir sayılı Kooperatifler Kanunu nda bilgi edinme hakkı ve bu hakkın kullanımının genel manada bu şekilde düzenlendiğini ve çerçevesinin çizildiğini görmekteyiz. DİĞER KANUNLARA İSTİNADEN BİLGİ EDİNME HAKKI Bilindiği üzere 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun 124 üncü maddesine göre Kooperatifler bir şirket türüdür. Bu itibarla, anonim, limitet, kolektif, komandit şirketlerin nasıl ki genel kurul tutanakları, adres değişiklikleri, yönetim ve denetim kurulu üyeleri, sermaye değişiklikleri ticaret odaları bünyesinde yer alan ticaret sicili müdürlüklerinde tescil ediliyorsa, kooperatiflerin de bunlara benzer birçok bilgisi ticaret siciline tescil edilmektedir. Ticaret sicili kayıtları herkese açıktır(aleniyet ilkesi).ticaret sicili kayıtlarını incelemek isteyen bir kişi bu ilgisinin sebebini açıklamak ve ispat etmek zorunda değildir. Böylece, herkes, ticaret sicilinin içeriğini, tescil işleminin dayandığı dilekçe, beyanname, senet, belge vb. her türlü evrakı inceleyebilir. Dolayısı ile ortaklar; ticaret sicili müdürlükleri ve ticaret sicili gazetesin-den(www. ticaretsicil.gov.tr) önemli bilgiler edinebilirler. Ancak şunu belirtmekte yarar var ki tescil edilen her unsur ticaret sicili gazetesinde yayımlanmamaktadır. YAŞANAN SORUNLARA İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Yazımızın ilk kısmında kooperatiflerde bilgi edinme hakkının yasal çerçevesinden, olumlu ve olumsuz yönlerinden bahsederek konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunduk. Peki yaşanan bu olumsuzluklara ilişkin çözüm önerileri neler olabilir? Öncelikle şunu belirtmekte fayda vardır ki, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 10/05/1969 tarihli, sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olup, birçok hükmü günümüz ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Yapılacak mevzuat değişikliği ile mutlak suretle Kooperatif ortaklarının bilgi edinme hakkının genişletilmesine ihtiyaç vardır. Yeni düzenlemeler ile şeffaflık, hesap verebilirlik gibi evrensel bir takım ilkeler göz önünde bulundurulmalı, kooperatiflerin asıl hedefinin ortakların temel ihtiyacını gidermek olduğu unutulmamalıdır. Zira, ortaklar kooperatif için değil, kooperatifler ortaklar için vardır ve ortaklar Kooperatiflerin temel taşıdır. Ortakların bilgi edinme hakkı yönetim kurulu veya genel kurul iznine bağlı olmaktan çıkarılmalı, müeyyideler hafifletilmeli, genel kurul toplantılarına katılmak için şart koşulan 3 ay evvelden kooperatife ortak olma şartı da kaldırılmalıdır. Bu sayede, kooperatifler günümüz şartlarında daha modern ve hesap verebilir müesseseler olacak, ortaklarına daha etkin ve verimli hizmet sunabilecektir. Ayrıca, bu şekilde yapılacak değişiklikler ile insanların Kooperatiflere katılımı önemli ölçüde artacaktır. 19