FARKLI ZAMANLARDA EKİLEN PAMUKTA DEĞİŞİK DEFOLİYANT UYGULAMA ZAMANLARININ VERİM VE KALİTEYE ETKİSİ *

Transkript

1 FARKLI ZAMANLARDA EKİLEN PAMUKTA DEĞİŞİK DEFOLİYANT UYGULAMA ZAMANLARININ VERİM VE KALİTEYE ETKİSİ * Effects of Defoliation Timings on Yield and Fiber Quality of Cotton Planted at Different Dates* Erdal ATAŞ Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Özgül GÖRMÜŞ Tarla Bitkileri Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışma Diyarbakır koşullarında farklı zamanlarda ekilen pamukta, makinalı hasada yardımcı yaprak döktürme uygulaması yöntemlerinden birisi olan çatlamış koza üstündeki boğum sayısı yöntemini kullanarak yapılan defoliyant uygulama zamanlarının pamuğun verimi ve lif kalitesine olan etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Ekim zamanı etkileri kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi, lif inceliği ve lif sarılığı üzerinde önemli bulunmuştur. Erken ekimlerde geciken ekimlere oranla kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi, lif inceliği ve lif sarılığı değerleri daha yüksek olmuştur. Defoliyant uygulama zamanları ise kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi, lif uzunluğu, lif kopma dayanıklılığı, lif inceliği, lif parlaklığı ve lif sarılığı özelliklerinde önemli farklılıklar oluşturmuştur. Çatlamış koza üstündeki boğum sayısının 4 olduğu dönemde yapılan defoliyant uygulamalarında kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi ve lif parlaklığı en yüksek olurken; çatlamış koza üstündeki boğum sayısının 6 olduğu dönemde yapılan defoliyant uygulamalarında lif uzunluğu, lif kopma dayanıklılığı ve lif inceliği en yüksek olmuştur. Anahtar Kelimeler : Pamuk, Defoliyant Uygulaması, Ekim Zamanı, Lif Kalitesi ABSTRACT This study was conducted to determine the effects of defoliation, harvest-aid treatments, timings by using application method of nodes above cracked boll on yield and fiber quality of cotton planted at different dates in Diyarbakır conditions. Planting timing main effects was found to be significant for seed cotton yield, gin turnout, lint yield, fiber fineness and yellowness. Early plantings compared to later plantings produced higher seed cotton yield, gin turnout, lint yield, fiber fineness and yellowness values. Defoliation timing affected seed cotton yield, gin turnout, lint yield, fiber length, fiber strength, fiber fineness, reflectance and yellowness. Highest yields, lint percentage and reflectance values were obtained when cotton was defoliated at 4 NACB.. Fiber length, fiber strength and fiber fineness values were higher for cotton defoliated at 6 NACB. Key Words : Cotton, Defoliant Application, Planting Date, Fiber Quality * Yüksek Lisans Tezi-MSc.Thesis 76

2 Giriş Maliyet unsurları içinde işçilik ücretlerinin, gün geçtikçe çok daha önemli yer tutmaya başlaması nedeniyle modern pamuk tarımının en önemli konularından birisi makineli hasat olmuştur. Mevcut pamuk üretim tekniklerinin makinalı hasada uyarlanabilmesi için tarla hazırlığından hasada, hatta hasat sonrası tüm işlemlerin makinaya uygun olarak yapılması gerekmektedir. Toplama yapılmadan önce pamuk bitkisinin yapraklarını döken defoliyant uygulaması ile kozaların açma yüzdesini artıran ethephon uygulaması birlikte yapılmalıdır. Makineli hasatta lif kalitesini azaltan en önemli etken kurumuş yaprak parçaları olup, toplamanın temiz yapılabilmesi ve hasat etkinliğinin arttırılabilmesi için açılmış olan kozalardaki lifleri kirletmeden, pamuk yapraklarının döktürülmesi, başka bir deyişle hasat zamanından önce yaprakların bitkiden uzaklaştırılması gerekmektedir. Bu amaçla yaprak döktürücüler kullanılmaktadır. Pamukta defoliasyon, hasada hazırlık açısından, yaprak dökülmesini, koza açılmasını teşvik etmek ve yeniden büyümeyi engellemek amacıyla kullanılan yaygın bir uygulamadır. Defoliasyon çoğunlukla ethephon gibi koza açtırıcılar ile birlikte hormonal ya da herbisidal defoliyantların birlikte kullanımı ile gerçekleştirilmektedir. Defoliyantların etkinliği öncelikle bitkinin fizyolojik koşulları ve kimyasalın uygulandığı ve uygulanmasından sonraki çevre koşullarına bağlıdır. Uygulama için bitkilerin fizyolojik olgunluğa ulaşmış olmaları ve vejetatif olarak dormant olmaları gereklidir. Optimum olarak, bu koşullar yüksek olmayan sıcaklıklar, yüksek atmosferik su içeriği, yeterli yaprak turgoru ve yeterli güneş ışığı gibi, hızlı metabolik aktiviteyi teşvik eden çevre koşullarında karşılanabilmektedir (Snipes ve Wills, 1994). Hasata yardımcı kimyasalların kullanım amacı makinalı hasadı kolaylaştırmak ve daha erken hasada olanak verecek biçimde lif ve tohum kalitesini korumaktır. Böylece olumsuz tarla koşullarında ürün kaybı azalmakta, traş içeriği ve lif kirlenmesi en aza indirgenmektedir. Makineli hasatta kalitenin bozulmaması, kütlü pamuğun temiz ve uygun zamanda toplanmasına bağlı olduğundan yaprak döktürücüde en önemli konulardan birisi kimyasalın bitkiye ne zaman atılacağının belirlenmesidir. Pamukta hasat öncesi uygulanacak döktürücülerin uygulama zamanları ise yetiştirilen çeşitlere, çevreye göre değişmektedir. Yaprak döktürmede en önemli konu, ilacın bitkiye ne zaman atılacağının belirlenmesidir. Genel bir tanımla, kozaların % nın açtığı zaman uygun zamandır denilebilir. Bununla birlikte, bitki gelişimindeki değişkenlikler bu öneriyi değiştirebilmektedir. Pamuğun indeterminate büyüme özelliğinden dolayı, koza populasyonu hasat dönemine yakın farklı olgunlaşma dönemlerinde olabilmektedir. Son yıllarda yaprak döktürücü uygulama zamanının belirlenmesinde açmış koza yüzdesi ve çatlamış koza üstündeki boğum sayısı yöntemleri kullanılmaktadır. Bu çalışma Diyarbakır koşullarında farklı zamanlarda ekilen pamukta, yaprak döktürme yöntemlerinden birisi olan çatlamış koza üstündeki boğum sayısı yöntemini kullanarak yapılan defoliyant uygulama zamanlarının pamuğun verimi ve lif kalitesine olan etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. 77

3 Materyal ve Metot Materyal Deneme Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanlarında 2007 yılı yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Bölgenin standart çeşitlerinden Delta Opal (Gossypium hirsutum L.) çeşidi ile Dropp Ultra (Bayer) defoliyantı materyal olarak kullanılmıştır. Metot Deneme Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü araştırma alanındaki sulanabilir arazide, bölünmüş parseller deneme deseninde, 3 yinelemeli olarak kurulmuştur. Denemede parseller 6 sıralı, 10 m uzunluğunda ve sıra arası 0.7 m ve sıra üzeri 0.2 m olarak düzenlenmiştir. Ekim zamanları ana parsel, defoliasyon zamanları ise alt parsel olarak alınmıştır. Gözlemler ve hasat ortadaki 4 sıra üzerinden (22.4 m 2 lik alan) yapılmıştır. Ekim 18 Mayıs ve 1 Haziran 2007 tarihlerinde mibzerle yapılmıştır. Dekara saf olarak 14 kg N ve 7 kg P 2 O 5 esas alınmış, azotun yarısı ve fosforun tamamı ekimle birlikte kompoze gübresi ile, azotun diğer yarısı ise ilk sulamadan hemen önce taraklanma döneminde üre (%46 N) gübresi kullanılarak verilmiştir. ekilmiştir. Çalışmada kütlü pamuk verimi, lif verimi, çırçır randımanı ve önemli bazı lif kalite özellikleri ilgili yöntemleri uyarınca belirlenmiştir. Çalışmanın esasını oluşturan defoliyant uygulama zamanlarının belirlenmesinde çatlamış koza üstündeki boğum sayısı (ÇKÜB) yöntemi kullanılmıştır. Çatlamış koza terimi; çenetlerin çatlayarak bir miktar lifin göründüğü, ancak toplama makinesinin dişlerinin lifleri yakalaması için henüz yeterli açıklıkta olmadığı çenetlerin uç kısımda birbirinden 3-4 mm ayrıldığı dönem olarak kabul edilmektedir. Bu yöntem uyarınca bitkinin en üst kısmındaki çatlamış koza baz alınmakta, bu kozanın üstündeki irilik olarak normal büyüklüğe ulaşmış kozaya kadar ana sap üzerinde boğumlar sayılmaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu; hem çatlamış kozanın, hem de en üstteki normal irilikteki kozanın dal üzerinde ilk konum kozaları olması gerektiğidir. Denemede 5 değişik yaprak döktürme zamanı uygulanmıştır.bunlar; ÇKÜB2, ÇKÜB4, ÇKÜB6, ÇKÜB8 ve ÇKÜB10 dönemleridir. Araştırmada elde edilen veriler MSTATC istatistik paket programı kullanılarak, bölünmüş parseller deneme desenine göre analiz edilmiş; uygulamalar arasındaki farklılıklar F testine göre belirlenmiş; ortalama değerler arasındaki farklılıklar, E.G.F testi uyarınca %5 ve %1 önem düzeyinde irdelenmiştir. Araştırma Bulguları ve Tartışma Kütlü pamuk verimi (kg/da) : Ekim zamanı ve defoliyant uygulamaları arasında kütlü pamuk verimi yönünden önemli farklılıklar olduğu saptanmıştır. 78

4 1. ekim zamanında başka bir deyişle daha erken yapılan ekimde oluşan kütlü pamuk veriminin (427 kg/da), 2. ekim zamanında oluşan kütlü pamuk verimine (304 kg/da) oranla önemli düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir. Defoliyant uygulamalarına göre en yüksek kütlü pamuk veriminin ÇKÜB4 üstündeki boğum uygulamasında oluştuğu, bunu önemli farkla ÇKÜB6 uygulamasında oluşan kütlü pamuk veriminin izlediği; ÇKÜB2, ÇKÜB8 ve ÇKÜB10 uygulamalarında oluşan kütlü pamuk verimlerinin birbirinden farksız ve önemli düzeyde daha düşük olduğu görülmektedir (Çizelge 1). Bu sonuçlar ekim zamanı ve defoliyant uygulamalarının kütlü pamuk verimi üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmada ekim zamanına ilişkin bulgularımız, erken ekimle en yüksek kütlü pamuk veriminin elde edildiğini (Galanapoulou-Sendouka ve ark., 1980; Nehra ve ark. 1981) belirten araştırıcıların bulgularını destekler niteliktedir. Defoliyant uygulamalarına ilişkin bulgularımız, % oranında koza açım devresinde yapılan yaprak döktürme uygulamasında kütlü pamuk veriminde azalmalar ve uygulama zamanının gecikmesine bağlı olarak bu değerlerde bir artış olduğunu (Çiçek ve ark., 2003)belirten araştırıcıların bulguları ile uyum içerisindedir. Çizelge 1. Farklı ekim zamanlarında defoliyant uygulamalarından elde edilen ortalama kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi E.G.F. değerleri ve oluşan gruplar. Ekim Zamanı Kütlü Pamuk Verimi (kg/da) Çırçır Randımanı (%) Lif Verimi (kg/da) 1.Ekim Zamanı(18 Mayıs) 427a 43.3a 186a 2.Ekim Zamanı(1 Haziran) 304b 39.7b 122b EGF(0.005) Defoliyant Uygulama Zamanı ÇKÜB2 337c 41.8b 141c ÇKÜB4 426a 44.3a 190a ÇKÜB6 378b 42.0b 160b ÇKÜB8 353bc 40.3c 144c ÇKÜB10 336c 39.2c 133c EGF(0.05) Çırçır randımanı (%) : Ekim zamanı ve defoliyant uygulamaları arasında çırçır randımanı yönünden önemli farklılıklar olduğu saptanmıştır. 1. ekim zamanında başka bir deyişle erken yapılan ekimde oluşan çırçır randımanının (% 43.3), 2. ekim zamanında oluşan çırçır randımanına (% 39.7) oranla önemli düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir. Defoliyant uygulamalarına göre en yüksek çırçır randımanının ÇKÜB4 uygulamasında oluştuğu, bunu önemli farklarla ÇKÜB6 ve ÇKÜB2 uygulamalarında oluşan çırçır randımanlarının izlediği; ÇKÜB8 ve ÇKÜB10 uygulamalarında oluşan çırçır 79

5 randımanlarının birbirinden farksız ve önemli düzeyde daha düşük olduğu görülmektedir (Çizelge 1). Bu sonuçlar ekim zamanı ve defoliyant uygulamalarının çırçır randımanı üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmadan ekim zamanına ilişkin bulgularımız, çırçır randımanı değerinin ekimin gecikmesiyle birlikte azaldığını belirten Galanapoulou-Sendouka ve ark.., 1980 nın bulguları ile uyum içerisinedir.defoliyant uygulama zamanlarına ilişkin bulgularımız, ÇKÜB10 uygulamasının 6, 4 ve 2 ile karşılaştırıldığında, çırçır randımanını azalttığını belirten (Nichols ve ark.2005) nın bulgularını destekler; en yüksek çırçır randımanının, en erken defoliasyon zamanlarında, en düşük çırçır randımanının ise en geç defoliasyon zamanlarında gözlendiğini belirten (Clay ve ark.2006) nın bulguları ile çelişir niteliktedir. Lif verimi (kg/da) : Ekim zamanı ve defoliyant uygulamaları arasında lif verimi yönünden önemli farklılıklar olduğu saptanmıştır. 1. ekim zamanında başka bir deyişle erken yapılan ekimde oluşan lif veriminin (186 kg/da), 2. ekim zamanında oluşan lif verimine (122 kg/da) oranla önemli düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir.defoliyant uygulamalarına göre en yüksek lif veriminin ÇKÜB4 uygulamasında oluştuğu, bunu önemli farkla ÇKÜB6 uygulamasında oluşan lif veriminin izlediği, diğer uygulamalarda oluşan lif verimlerinin birbirinden farksız ve önemli düzeyde daha düşük olduğu görülmektedir (Çizelge 1). Bu sonuçlar ekim zamanı ve defoliyant uygulamalarının lif verimi üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmadan ekim zamanına ilişkin bulgularımız, geç ekimlerde lif veriminin azaldığını belirten Silvertooth ve ark., 1997 nın bulgularını destekler; erken ekimlerin lif verimini önemli düzeyde azalttığını belirten Kittock ve ark., 1987 nın bulguları ile çelişir niteliktedir. Çalışmadan defoliyant uygulamalarına ilişkin bulgularımız, maksimum lif verimlerinin hasada yardımcı kimyasalların %77 ve %99 koza açımında uygulandığında en yüksek olduğunu belirten Bednarz ve ark., 2002 nın bulguları ile uyum içerisinde; çatlamış koza üstündeki boğum sayısının 4 den az ya da 4 e eşit olduğu dönemde yapılan defoliasyonun, verimde azalmayı sonuçladığını belirten Kerby ve ark nın bulguları ile çelişir niteliktedir. Yüzde çepel (%): Yüzde çepel yönünden uygulamalar arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılık bulunmamıştır (Çizelge 2). Lif uzunluğu (mm): Ekim zamanı uygulamaları lif uzunluğunda önemli farklılık oluşturmamıştır. Defoliyant uygulamaları ile lif uzunluğunda önemli farklılıklar saptanmıştır. ÇKÜB6 ve ÇKÜB8 uygulamalarında en uzun liflerin elde edildiği, bunu önemsiz farklarla ÇKÜB4 ve ÇKÜB10 uygulamalarında oluşan lif uzunluklarını izlediği; ÇKÜB2 uygulamasında ise en kısa liflerin oluştuğu görülmektedir (Çizelge 2). 80

6 Yapılan çalışmalarda % 40 ile % 57 koza açım dönemlerinde yapılan defoliyant uygulamasında en uzun liflerin oluştuğu; daha da geciken defoliasyonun lif uzunluğunu azalttığı (Bednarz ve ark., 2002) belirtilmektedir Çalışmadan da benzer olarak daha geç dönemde yapılan defoliyant uygulamaları ile ortalama lif uzunluğunda düşüşler olduğu saptanmıştır. Lif yeknesaklığı (%) : Lif yeknesaklığı yönünden uygulamalar arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılık bulunmamıştır (Çizelge 2). Çalışmadan defoliasyon zamanlarının lif yeknesaklığı üzerinde etkilerinin önemli olmadığı yönünde saptanan bulgularımız Larson ve ark. (2005); Clay ve ark. (2006) nın bulgularını destekler niteliktedir. Lif kopma dayanıklılığı (g/tex) : Ekim zamanı uygulamaları lif kopma dayanıklılığında önemli farklılık oluşturmamıştır. Defoliyant uygulamaları arasında önemli farklılıklar saptanmıştır. ÇKÜB6 uygulamasında en sağlam liflerin elde edildiği, diğer tüm defoliyant uygulamalarında oluşan lif kopma dayanıklılığı değerlerinin birbirinden farksız ve ÇKÜB6 uygulamasında oluşan lif kopma dayanıklılığından önemli düzeyde daha düşük olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Yapılan çalışmalarda erken defoliasyonun (% 20 koza açımında) daha geç uygulamalara oranla lif kopma dayanıklılığını arttırdığı (Snipes ve Baskin, 1994); % 6 koza açımı kadar çok erken dönemde yapılan defoliasyonda da lif kopma dayanıklılığının en yüksek olduğu (Bednarz ve ark., 2002) belirtilmektedir. Çalışmadan defoliyant uygulamalarına ilişkin bulgularımız, %90 koza açımında yapılan defoliasyonun lif kopma dayanıklılığını azalttığını belirten (Bednarz ve ark. 2002) nın bulgularını desteklemektedir. Erken defoliasyonun lif kopma dayanıklılığını arttırdığını (Snipes ve Baskin 1994); defoliasyon zamanlarının lif kopma dayanıklılığı üzerindeki etkilerinin önemli olmadığını belirten (Larson ve ark.., (2005); Görmüş ve Özkan,(2002); Çiçek ve ark., (2003) nın bulguları ile ise çelişir niteliktedir. 81

7 Yüzde Çepel (%) Lif Uzunluğ u (mm) Lif Yek. (%) Lif Kop. Day. (g/tex) Lif İnceliği Parlaklık Sarılık Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2008 Cilt:19-4 Çizelge 2.Farklı ekim zamanlarında defoliyant uygulamalarından elde edilen ortalama yüzde çepel, lif uzunluğu, lif yeknesaklığı, lif kopma dayanıklılığı, lif inceliği, parlaklık ve sarılık E.G.F değerleri ve oluşan gruplar. Ekim Zamanı 1.Ekim Zamanı 2.Ekim Zamanı a a b b EGF(0.05) Ö.D Ö.D Ö.D Ö.D 0.37 Ö.D 0.22 Defoliyant Uyg.Zamanı ÇKÜB b b 3.97d c ÇKÜB ab b 4.00cd b ÇKÜB a a 4.67a ab ÇKÜB a b 4.40b ab ÇKÜB ab b 4.23bc a EGF(0.05) Ö.D 1.18 Ö.D Lif İnceliği : Ekim zamanı ve defoliyant uygulamaları arasında lif inceliği yönünden önemli farklılıklar olduğu saptanmıştır. En ince lifler geciken ekimde oluşmuştur. Defoliyant uygulamalarında en kaba liflerin başka bir deyişle lif inceliği değeri en yüksek liflerin ÇKÜB6) uygulamasında oluştuğu, bunu önemli farklarla ÇKÜB8 ve ÇKÜB10 uygulamalarında oluşan lif inceliği değerlerinin izlediği; ÇKÜB4 ile ÇKÜB2 uygulamalarında oluşan lif inceliği değerlerinin birbirinden farksız ve tüm uygulamalar içerisinde oluşan en ince lifler olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Çalışmamızdan ekimin gecikmesiyle birlikte lif inceliğinde azalma olduğu yönünde saptanan bulgularımız lif inceliği değerinin ekimin gecikmesiyle birlikte azaldığını (Galanapoulou-Sendouka ve ark., 1980); geç ekimlerde liflerin daha ince olduklarını (Greeff ve Human, 1988; Porter ve ark., 1996) belirten araştırıcıların bulguları ile uyum içerisindedir. Yapılan çalışmalarda çok erken dönemde yapılan defoliasyonun lif inceliğini azaltabildiği; lif inceliğindeki bu azalmanın daha geç oluşan kozaların gelişiminin durması nedeniyle oluştuğu (Jost, 2008); bununla birlikte %60-80 koza açım 82

8 döneminde yapılan uygulamalarda maksimum lif inceliğine ulaşıldığı; dolayısıyla optimum zamanda yapılan defoliasyonun lif inceliğini etkileyebileceği bildirilmektedir (Bednarz ve ark., 2002). Çalışmadan daha erken ve daha geç dönemlerde yapılan uygulamalarda oluşan liflerin daha ince olduğu yönünde saptanan bulgularımız; erken defoliasyonun lif inceliğini azalttığını (Snipes ve Baskin, 1994); erken %30-60 koza açımında yapılan defoliasyonlar arasında lif inceliği yönünden önemli farklılıklar oluşmadığını (Kelley ve ark., 2000) belirten araştırıcıların bulgularını desteklemekte; geciken defoliasyonlarda lif inceliğinin arttığını (Edmisten, 2006); yaprak döktürücü uygulamalarının lif inceliği yönünden önemli olmayan farklar oluşturduğunu (Özkan ve Görmüş,2002; Karademir ve ark., 2003) belirten araştırıcıların bulguları ile çelişir niteliktedir. Sarılık : Ekim zamanı ve defoliyant uygulamaları arasında sarılık değeri yönünden önemli farklılıklar olduğu saptanmıştır. Erken ekimde oluşan liflerde sarılık değerinin, geciken ekimde oluşan liflerde sarılık değerine oranla önemli düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir Lif sarılık değeri en yüksek liflerin ÇKÜB10 uygulamasında; en düşük sarılık değerinin ise ÇKÜB2 uygulamasından elde edildiği görülmektedir (Çizelge 2). Parlaklık : Ekim zamanı uygulamaları lif parlaklık değerinde önemli farklılık oluşturmamıştır. Defoliyant uygulamaları arasında ise önemli farklılıklar saptanmıştır. Parlaklık değeri en yüksek liflerin ÇKÜB4 uygulamasında oluştuğu, bunu önemsiz farklarla ÇKÜB2 ve ÇKÜB6 uygulamalarında oluşan parlaklık değerlerinin izlediği; ÇKÜB8 ile ÇKÜB10 uygulamalarında oluşan parlaklık değerlerinin birbirinden farksız ve önemli düzeyde daha düşük olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Pamuk renk bileşenlerinden birisi olan parlaklık pamuğun hasada dek tarlada kalma koşullarından, çevre koşullarından etkilenmektedir. Pamuk defoliasyonu da pamuk renk bileşenlerini oldukça önemli düzeyde etkilyebilen amenajman etkenlerindendir. Dolayısıyla zamanında yapılan defoliasyonun tarlada kalma süresi boyunca pamuk renginin olumsuz etkilenmesini önleyebilmektedir (Jost, 2008; Bednarz, ve ark., 2002). Çalışmadan bunu destekleyecek biçimde erken uygulamaya oranla daha daha geç dönemlerde yapılan defoliyant uygulamalarında lif parlaklığının daha fazla olduğu yönünde bulgular saptanmıştır. Sonuç Bu araştırmada elde edilen sonuçlara göre; ekim zamanı uygulamalarının yüzde çepel, lif uzunluğu, lif yeknesaklığı, lif kopma dayanıklılığı ve lif parlaklığı özellikleri üzerinde etkisinin önemli bulunmadığı; kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi, lif inceliği ile lif sarılığı özelliklerinde önemli farklılık oluşturduğu saptanmıştır. 83

9 Erken ekimlerde oluşan kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi, lif inceliği ile lif sarılığı değerleri daha geç ekime oranla önemli düzeyde yüksek olmuştur. Defoliyant uygulama zamanlarının yüzde çepel, lif uzunluğu, lif yeknesaklığı özellikleri üzerinde etkisinin önemli bulunmadığı; kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi, lif uzunluğu, lif kopma dayanıklılığı, lif inceliği, lif parlaklığı ve lif sarılığı özelliklerinde ise önemli farklılıklar oluşturduğu saptanmıştır. En yüksek lif uzunluğu, lif kopma dayanıklılığı ve lif inceliği değerleri çatlamış koza üstündeki boğum sayısı 6 olduğunda yapılan defoliyant uygulamalarında; en yüksek kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, lif verimi ve lif parlaklık değerleri çatlamış koza üstündeki boğum sayısı 4 olduğunda yapılan defoliyant uygulamalarından elde edilmiştir. Sonuç olarak Diyarbakır ili koşullarında yapılan bu çalışmada farklı zamanlarda ekilen pamukta defoliyant uygulamalarının incelenen verim ve lif kalite özellikleri yönünden önemli farklıklar oluşturduğu saptanmış olup; verim ve önemli lif kalite özellikleri yönünden çatlamış koza üstündeki boğum sayısı 4 ve 6 olduğunda yapılan defoliyant uygulamalarında önemli ve olumlu yöndeki etkilerin gözlenmesi, makinalı hasada yardımcı olmak açısından anılan dönemlerde yapılan uygulamaların bölge koşullarında güvenli olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Kaynaklar BEDNARZ, C.W., W.D. SHURLEY, W.S. ANTHONY Losses in yield, quality and profitability of cotton from improper harvest timing. Agron. J. 94: CLAY, P.A., YOUNG K.M.,TAYLOR, E.R Effect of Heat Unit Accumulation On cotton defoliation, Lint yield and fiber quality Arizona Cotton Report. ÇİÇEK, B., M. OĞLAKÇI, O. ÇOPUR Pamukta yaprak döktürmenin verim ve kalite unsurlarına etkisi. Harran Üni. Ziraat Fakültesi Dergisi. Cilt 7, Sayı 1-2 EDMISTEN, K.L Cotton classification. p K.L. Edmisten (ed.). North Carolina Cotton Information. Publ. AG-417. North Carolina Cooperative Ext. Serv., GALANOPOULOU-SENDOUKA, Effect of population density, planting date, and genotype on plant growth and development of cotton Agronomy Journal GREEF, A. I., HUMAN, J. J., The effect of date of planting on the fibre properties of four cotton cultivars grown under irrigation South African Journal of Plant and Soil JOST, P Cotton Fiber Quality and the Issues in Georgia. KARADEMİR, E., C. KARADEMİR, S. BASBAG Determination the effect of Defoliation timing on cotton yield and quality. Journal of Central European Agriculture Vol 8 (3 ): KELLEY, M., R. BOMAN, And N. HOPPER Harvest-aid combinations and 84

10 Application timing effects on lint yield and quality of fiber and seed. p In Proc. Beltwide Cotton Conf., San Antonio, TX 4-8 Jan Natl. Cotton Counc. Am., Memphis,TN. LARSON, J. A., GWATHMEY, C. Q. And. HAYES, R. M Effects of defolation timing and desiccation on net revenues from ultra-narrow-row cotton The Journal of Cotton Science. (9) : NEHRA, D. S., VIRESHWAR SINGH, KAIRON, M. S Response of nitrogen levels and dates sowing on cotton (Gossypium hirsutum l.. ) varieties. Cotton Development 11 (2/3) NICHOLS, S., E.C. SNIPES, S. MARTIN Nichols, S., E.C. Snipes, S. Martin Effects of defoliation timing on cotton lint yield and fiber quality. research_updates / fall _ 2005 /nichols_effects_defoliation_timing_cotton.htm ÖZKAN, N., Ö. GÖRMÜŞ Harran ovası şartlarında yaprak döktürücü Uygulama dönemlerinin pamuğun (Gossypium hirsutum L.) bazı kalite özellikleri üzerine etkisi. M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 7 (1-2): 27-3 PORTER, P. M., M. J. SULLİVAN, And L. H. HARVEY Cotton cultivar Response to planting date on the southeastern coastal plain. J. Prod. Agric. 9: SNIPES, C.E. And C.C. BASKIN Influence of early defoliation on cotton yield, seed quality, and fiber properties. Field Crops Res. 37: establishment on quality of cotton. Indian Botanical Reporter 8 (2): SNIPES, C. E., And G. D. WILLS Influence of temperature and Adjuvants on thidiazuron activity in cotton leaves. Weed Science 42: