Elementary Education Online, 9(1), , lköretim Online, 9(1), , [Online]:

Transkript

1 Elementary Education Online, 9(1), , 010. lköretim Online, 9(1), , 010. [Online]: The Effect of Metacognitive Strategies Instructed Through Cognitive Coaching on The Metacognitive Skills and Retention in 6 TH Grade Social Studies Lesson Özden Demir 1 Ahmet Doanay ABSTRACT. The aim of this study is to investigate the effect of metacognitive strategies instructed through cognitive coaching on the metacognitive skills and retention. The study was conducted in the second semester of education year with 6 th grade students of three schools chosen randomly and located in Seyhan, Adana. The data obtained from the metacognition scale and from the interview forms were analyzed using content analysis methods while the quantitative data were analyzed using One-way analysis of variance and covariance analysis. At the end of the study a significant difference was detected in experimental group s favour regarding self monitoring, evaluation, awareness, and cognitive strategies aspects in metacognition scale post test. As to the retention marks, although a significant difference was detected in experimental group s favor regarding awareness, no significant difference was found in experimental group s favor regarding cognitive strategies and evaluation aspects. However, the second control group displayed a significant difference in retention test in self monitoring aspect. Besides, students in the experimental group stated that the instruction improved their self evaluation, planning and organization skills. Key Words: Cognitive Coaching, Metacognition, Metacognitive Strategies, Social studies SUMMARY Purpose and significance: This study investigates the effect of metacognitive strategies instructed through cognitive coaching on the metacognitive skills and retention in 6 th grade social studies lesson. In accordance with this aim, social studies achievement test scores of the experimental group instructed metacognitive strategies through cognitive coaching and the control group which was not determined the following sub aims: 1) When the self monitoring, evaluation, awareness and cognitive strategies aspects pre test scores are covariated, is there a significant difference between the post test marks? ) When the self monitoring, evaluation, awareness and cognitive strategies aspects post test scores are covariated, is there a significant difference between the retention marks? In order to support the findings obtained from the experimental study with qualitative data, we sought for the answer to this question What are the opinions of students in the experimental group about the applications of the lesson? Methods: The data obtained from the study were analyzed using SPSS 1.0 statistical programming. After the means and the standard deviations were presented descriptively, their correlations were analyzed using One- way analysis of variance (Anova) and covariance analysis. And in this study qualitative research method was used. In the first step, a natural observation by the researchers and in the second step a semi-structured observation and semistructured interview were used. The findings were analyzed within the framework of the principles of content analysis. The findings were analyzed within the framework of the principles of content analysis. Results: The results obtained from the findings were summarized in the light of the research questions as follows: 1 Araş. Gör. Dr. Özden Demir, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, ozdemir@cu.edu.tr Yard. Doç. Dr. Ahmet Doğanay, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, adoganay@cu.edu.tr

2 1)When the Metacognition Scale Self Monitoring, Evaluation, Awareness and Cognitive Strategies sub scale pre test marks were covariated, a significant difference were found on the past test marks in favor of experimental group. ) When the Metacognition Scale Self Monitoring sub scale post test marks were covariated, a significant difference was found on the retention marks in favor of second control group. ) When the Metacognition Scale Evaluation and Cognitive Strategies sub scale post test marks were covariated, a significant difference wasn t found on the retention marks in favor of experimental group. ) When the Metacognition Scale Awareness sub scale post test marks were covariated, a significant difference was found on the retention marks in favor of experimental group. With regard to the implementation steps of metacognition strategy through cognitive coaching, students in the experimental group stated that they judged the courses positively, comprehended the topics better, gained metacognitive skills and applied these skills in other lessons. Discussions and Conclusions: As a result, students gaining metacognitive skills led to academic success. Gaining the planning, thinking, and evaluation skills of cognitive coaching made easier for the students to use self regulation, monitoring learning and planning skills. The study can be evaluated by conducting it in lower and upper level socio economical schools. The study carried out in social studies lesson and the sources of our county unit can be conducted in other lessons and students opinions can be investigated. 107

3 Bili+sel Koçluk Yöntemiyle Ö0retilen Bili+sel Farkndalk Stratejilerinin Altnc Snf Sosyal Bilgiler Dersinde Bili+sel Farkndalk Becerilerine ve Kalcl0a Etkisi Özden Demir Ahmet Doanay ÖZ. Bu araetfrmanfn amacf, biliesel koçlua dayalf biliesel farkfndalfk stratejileri temelli öretimin, biliesel farkfndalfk becerilerine ve kalfcflfa etkisini incelenmektedir. AraEtFrma öretim yflf bahar döneminde Adana li Seyhan lçesindeki yer alan yansfz olarak seçilen üç ilköretim okulunun altfncf sfnff örencileri üzerinde yürütülmüetür. BiliEsel farkfndalfk ölçei ve görüeme formundan elde edilen veriler; nitel boyutta temalara ayrflarak içerik analizine göre nicel boyutta ise tek yönlü varyans analizi ve kovaryans analizine göre çözümlenip yorumlanmfetfr. AraEtFrmadan elde edilen bulgulara göre, biliesel farkfndalfk ölçeinin son testinde kendini denetleme, deerlendirme, farkfnda olma ve biliesel stratejiler boyutlarfnda deney grubu lehine anlamlf farklflfk bulunmuetur. KalFcFlFk puanlarf açfsfndan ise farkfnda olma boyutunda deney grubu lehine anlamlf farklflfk bulunurken, biliesel stratejiler ve deerlendirme boyutlarfnda deney grubu lehine anlamlf bir farlflfk bulunamamfetfr. Buna karefn ikinci kontrol grubu kendini denetleme boyutunda kalfcflfk testinde anlamlf farklflaema göstermietir. Anahtar Kelimeler: BiliEsel koçluk, BiliEsel farkfndalfk, BiliEsel farkfndalfk stratejileri, Sosyal Bilgiler G6R67 Eitimin temel amacf olan örenmenin gerçekleemesinin, örenmeyi gerçekleetiren bireyin zihinsel, duyuesal süreçlerini ve istemlerini iee koemasfna balf olduu bir gerçektir (Pillay, 1998). Örenenin biliesel, duyuesal süreçlerini örenme sürecinin içine sokmasfnfn yoluysa bireyin kendini tanfmasfndan geçmektedir. Örenme, zihinsel ve duygusal kapasitelerin (düeünme becerileri gelietirme, problem bulma ve çözme, yaratfcf olma, duygularf kontrol etme, tutumlarf deietirme, deneyimlerden örenme yetileri) gelieimini içermektedir. Kuramsal anlamda örenme, genellikle yeni bir anlayfea dayalf olarak performansta deieiklilii bir Eeyi daha iyi daha hfzlf, daha düzgün, daha makul biçimde yapmak ya da bir Eeyi yapmak için en azfndan iyileemie bir kapasiteyi içermektedir (Davis ve Davis, 001, ). DFE çevreyle etkileeime girecek örenci örenme sürecinde kendi örenmesini düzenleyen aktif bir katflfmcfdfr, bilgi üretme sürecine örencinin aktif katflfmfnf salayan ise örencinin biliesel farkfndalffdfr. BiliEsel farkfndalfk bir düeünme sistematiidir. Örenmeyi örenme, dikkatini odaklama, yapflacak iei adfm adfm planlama, örenme sürecinin her aeamasfnf deerlendirme, gerekli düzeltme ve düzenlemeyi yapma ieidir. BaFmsFz örenmeyi ve kendi kendine örenmeyi örenenlerde olueturmak, bilginin üretim sürecine örenciyi aktif olarak sokmak çafmfzda artfk bir gereklilik halini almfetfr. Bilginin üretimi söz konusu olunca, bilgiye üründen çok süreç olarak bakma zorunluluu domaktadfr. Bilgiye bakfe acfmfzdaki bu deieim, eitim programlarfnfn da bilgi merkezli deil, örenme merkezli olmasf yaklaefmfnf beraberinde getirmektedir (Doanay, 1997, ). Ete bu nedenledir ki örenmeyi merkeze almak, kaçfnflmaz olarak örenenin merkezde olmasfnf, dolayfsfyla örencinin kendi yeterliliklerini, kabiliyetlerini, planlama becerilerini, düeünme süreçlerini, davranfelarfnf ve düeünme Eeklini kontrol etme gibi yeterliliklerini tanfmasfnf gerektirmektedir. DüEünmeyi örenme becerileri, kendisinin nasfl ilerlediini görme, neyi, neden yaptffnf açfklayabilme, hisleri hakkfnda konueabilme, planlama, problem çözme, kendi kendini düzenleme ve kontrol Bu makale Yard. Doç. Dr. Ahmet Doğanay danışmanlığında yapılan ve Ç.Ü. Araştırma Fonu EFD00978 nolu proje desteğiyle yürütülen doktora tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Araş. Gör. Dr. Özden Demir, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Yard. Doç. Dr. Ahmet Doğanay, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, 108

4 etme kfsaca örenmeyi örenme becerilerinin (biliesel farkfndalfk) kazandfrflmasf bir gereklilik olarak çafmfz toplumunda ortaya çfkmaktadfr. BiliEsel farkfndalfk bireyin kendi biliesel süreçlerinin farkfnda olmasf ya da bilmesi, onlarf denetlemesi ve yönlendirmesini niteler (Meichenbaum, 1986, Akt, Boyce, Baksa, Burruss, Sher, Johnson, 1997). BiliEsel farkfndalfk düeünmeyi düeünme olarak tanfmlanfr. Bireyler kendi düeünme süreçlerini yansftarak ve deerlendirerek, süreçleri düeünme ve hissetme konusunda daha iyi kontrol kazanfrlar, böylece daha iyi sonuca ulaefrlar (Barrows, 1988, Carr ve Borkowski, 1986, Akt, Gallagher, 1997). Örencilerin inançlarfnfn, yargflarfnfn ve seçimlerinin analizi öretim için önemli bir deere sahiptir ve sosyal etkileeimlerde dikkat çeker. BiliEsel farkfndalfk üzerindeki araetfrmalarfn önemli bir sonucu olarak; etkili öretimin ve örenmenin hem beceri, hem de istek gerektiren kendi kendine deer verme süreci olduu ortaya çfkmfetfr (Paris ve Cross, 198; Akt, Paris ve Winograd, 1990, 1). Bu nedenledir ki örencileri kendi kendine deer veren bir konuma getirmekte öretmenlere çok ie düemektedir. BiliEsel koçluk görevini üstlenen öretmenler örencilerle kurduklarf güvene, kareflfklf balflfa ve sevgiye dayalf bir iliekiyle örencileri kendi kendilerine deer veren bir konuma getirebilirler. YapFlan araetfrmalar (Aviram, Ophir, Raviv ve Shiloah, 1998; Bloom, Castagna ve Warren, 00; Cochran ve Chesere, 199; Costa, 1981; Costa, 198; Costa ve Kallick, 000; Costa ve Kallick, 00; Garmston, Linder ve Whitaker, 199; Grealish, 000; Gren, 00; Lovely, 00; Showers, 198; Waddell ve Dunn, 00) incelendiinde biliesel farkfndalfk stratejilerinin biliesel koçlua dayalf öretiminin örencilerin baearflarfnf artfrdff ve öretmenlere yapflan biliesel koçluun ise öretmenin öretim sürecindeki fonksiyonuna olumlu bir katkf saladff ortaya çfkmfetfr. AyrFca, biliesel farkfndalfk becerilerinin çeeitli derslerde; örenmede baearf ve kalfcflff artfrdff (Cooper 008; Georghiades, 00), soru sorma becerisini gelietirdii (Kramarski, 008), iebirlii ile uygulandffnda sosyal becerilerin olueumu ve baearfyf arttfrdff (Flavell, 000), biliesel düzenlemeyi saladff (Mevarech ve Amrany, 008), zamanf kontrolde faydalf olduu (Rosetta, 000) ortaya çfkmfetfr. Dünyadaki bu geliemeler ve Türk eitiminin özellikleri göz önüne alfndffnda sfnfflarda; örenmeyi örenme becerilerinin kazandfrflmasf bir gereklilik olarak ortaya çfkmaktadfr. Uygulamalara bakfldffnda biliesel farkfndalfk becerilerinin örencilere kazandfrflmasfnda dört yaklaefm ortaya çfkmfetfr. Bunlar; biliesel farkfndalffn dorudan öretilmesi, ders içerisinde rehberli örenme desteiyle öretilmesi, uzman biliesel koçlar taraffndan öretilmesi ve kubaefk örenme yöntemiyle öretilmesidir. AraEtFrmada bu stratejilerden biliesel farkfndalfk becerilerinin öretmen taraffndan öretilmesine ve biliesel koçluk yoluyla kazandfrflmasfna uygun olan stratejiler ele alfnmfetfr. BiliEsel koçlukla ilgili literatür tarandffnda yapflan çalfemalarfn çounlukla öretmenlere yönelik biliesel koçluk uygulamalarfyla ilgili olduu görülmektedir. Garmston, Linder ve Whitaker (199) taraffndan yapflan bir araetfrmada öretmenlere yapflan biliesel koçluun, öretmenlere kendi öretme stilleri repertuvarlarfnf gelietirmelerinde, kendi aralarfndaki kaydedilmemie kaynaklarf keefetmede yardfmcf olduu ortaya çfkmfetfr. Showers (198) taraffndan yapflan bir araetfrmada ise öretmenlere yapflan biliesel koçluun etkileri iki ana kategoriye ayrflmaktadfr. Bunlar; eitimde transferin kolaylaemasfnf katkf salamasf ve dayanfemayf salayfcf bir etkiyle biliesel farkfndalfk stratejilerinin kendi eitim hedefleri ve öretim genel hedefleri dorultusunda daha yerinde kullanflmasfnf salamasfdfr. Costa ve Kallick (000) taraffndan yapflan bir baeka araetfrmadaysa düeünme alfekanlffnf bireylere kazandfran biliesel koçluun, düeünmenin iç sesi olan kendi kendine konuemanfn ve paylaeflan düeünceyi gelietirici düeünmenin dfe sesinin kazandfrflmasfnda ve gelietirilmesinde destek saladff ifade edilmektedir. AynF araetfrmada, biliesel koçluun örencilerin düeündürücü olmasfnda yani nerede olduu hakkfnda biliesel olarak kendilerini deerlendirmelerinde, inceleyerek, sentez yaparak ve deerlendirerek bilgiyi ielemelerinde yardfmcf olduuna iearet edilmektedir. Paris, Jocobs ve Oka taraffndan gelietirilen sfnff içi müdahale etme programfnda (Paris, 198, Paris ve Jacobs, 198, Paris ve Oka, 1986; Akt, Paris ve Winograd, 1990, 7) biliesel koçluk öretimiyle biliesel farkfndalfk stratejilerinin öretiminde analojilerden 109

5 yararlanflmaktadfr. KullanFlan analojiler; ne tür stratejiler olduu, onlarfn nasfl ieledii, ne zaman kullanflmasf gerektii ve niçin yararlf olduu hakkfnda grup tartfemalarfnf baelatmaya yardfm etmektedir. Paris ve arkadaelarf (1986) biliesel farkfndalfk stratejilerinin koçluk yöntemiyle öretiminin örencilerin okuma davranfelarf üzerindeki olumlu etkilerini vurgulamaktadfrlar. Bereiter ve Scardamalia (198) kompozisyon sürecini arttfrma aracf olarak tanfmlanan yordamsal yardfm Eeklinde uygulanan biliesel koçluun, örencilerin yazarken daha düeünceli kararlar almalarfna yardfm ettiini ifade etmektedirler (Akt, Paris ve Winograd, 1990, 8). Ladyshewsky ve Ryan da (00) yaptfklarf araetfrmada biliesel koçluu bir tür akran koçluu olarak görerek liderde bilgiyi gelietirmenin yolunun biliesel farkfndalfk stratejilerinin kullanfmfyla mümkün olduunu vurgularlar. Ladyshewsky ve Ryan bilgi ve bilmenin sfnfrlarfnfn, bilginin deieebilirliinin, kesinliinin ve bilme kriterlerinin genellikle bireyler taraffndan yalnfz baefna olduklarfnda anlamalarfnfn zor olduu için (Biehler ve Snowman, 1997; Joyce ve Weil, 1996; Akt, Ladyshewsky ve Ryan, 00), biliesel koçluu bu örenme sürecini desteklemede kullanflabilen bir strateji olarak görmektedirler. lgili literatür incelendiinde biliesel koçlukla ilgili yapflan çalfemalarfn genellikle öretmen ve yetiekin eitiminde, okullarfn reforme edilmesine yönelik uygulamalarda, eleetirel okuma davranfelarfnfn kazanfmfnda ve düeünmenin makro süreçlerinden problem çözme becerisinin kazandfrflmasfna yönelik çalfemalarda younlaetff görülmektedir. Ülkemizde ise biliesel farkfndalfk stratejilerinin biliesel koçluk yoluyla öretimine iliekin bir çalfemaya rastlanflmamfetfr. BiliEsel koçluk acfsfndan bakfldffnda, yurt dfefnda bu kavramfn pek çok deiekenle iliekilendirilerek araetfrflmasf dikkat çekmektedir. BiliEsel koçluk yaklaefmf; öretmenin örenciye salayacaf destein onun gelieiminde daha etkili olacaf, daha kalfcf ve uygulanabilir olmasf, deieik yöntem ve stratejilerle uygulanabilirlii, akademik baearfyf artfrmasf ve örenmenin sosyal etkileeim süreci içerisinde oluetuu gerekçeleriyle araetfrmada merkeze alfnmfetfr. BiliEsel farkfndalfk becerilerinin örenen taraffndan kazanflmasf bireyin akademik baearfsfnfn artmasfna katkf salayacaktfr. Örenme, bir öz düzenleme ieidir. BiliEsel farkfndalfk bir düeünme sistematiidir. Örenmeyi örenme Eeklinde de ele alfnabilecek biliesel farkfndalfk örenmenin her aeamasfnda yer alfr. Bireyin kendi öz düzenlemesini salamada planlama, organizasyon, denetleme ve deerlendirme alanlarfnda becerilere sahip olmasf anlamlf örenmeleri beraberinde getirecektir. Bu nedenle biliesel ve biliesel farkfndalfk stratejilerinin kullanflmasf üst düzey kazanfmlarfn (analiz, deerlendirme, sentez) oluemasfnda daha çok ielevsel fonksiyonlara sahip olacaktfr. Örenen kendisi ve örenme süreci hakkfndaki bilgiye sahip olup ve kontrol ettiinde kalfcf ve üst düzey örenmeler beraberinde gelecektir. Nitekim yapflan araetfrmalarda bu görüeü dorular niteliktedir (Azevedo, Grene ve Moss, 007; BalcF, 007; Bannert ve Mengekamp, 008; Desoete, 008; Kramarski, 008; Shamir, Mevarech ve Gida, 008; Vrugt ve Oort, 008). BiliEsel farkfndalfk üst düzey örenmeyi öreten bir yaklaefmdfr. Örencilerde üst düzey düeünmenin yollarfnf öretirken öretmenin gerekli yardfmf adeta bir basketbol koçu gibi salamasf örencileri yaeam boyu örenen, bilgi edinme yollarfnf bilen, yaeamda kareflaetff problemleri çözen ve davranfelarfnfn sorumluluunu üstlenen bafmsfz bireyler haline getirecektir. YukarFda belirlenen problem ve gerekçe dorultusunda araetfrmanfn problem cümlesi, ilköretim sosyal bilgiler dersinde biliesel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerini örenmenin altfncf sfnff örencilerinin biliesel farkfndalfk becerilerine ve bunlarfn kalfcflfklarfna etkisi Eeklinde formüle edilmietir. Bu amaç dorultusunda araetfrmanfn alt amaçlarf aeafdaki Eekilde belirlenmietir. 1) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei kendini denetleme boyutu ön test puanlar kontrol altfna alfndffnda, bu boyutun son test puanlarf arasfnda deney grubu lehine anlamlf bir farklflfk var mfdfr? 110

6 ) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei deerlendirme boyutu ön test puanlar kontrol altfna alfndffnda, bu boyutun son test puanlarf arasfnda deney grubu lehine anlamlf bir farklflfk var mfdfr? ) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei farkfnda olma boyutu ön test puanlar kontrol altfna alfndffnda, bu boyutun son test puanlarf arasfnda deney grubu lehine anlamlf bir farklflfk var mfdfr? ) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei biliesel stratejiler boyutu ön test puanlar kontrol altfna alfndffnda, bu boyutun son test puanlarf arasfnda deney grubu lehine anlamlf bir farklflfk var mfdfr? )BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei kendini denetleme boyutu sontest puanlarf kontrol altfna alfndffnda kalfcflfk puanlarf arasfnda anlamlf bir farklflfk var mfdfr? 6) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei deerlendirme boyutu sontest puanlarf kontrol altfna alfndffnda kalfcflfk puanlarf arasfnda anlamlf bir farklflfk var mfdfr? 7) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei farkfnda olma boyutu sontest puanlarf kontrol altfna alfndffnda kalfcflfk puanlarf arasfnda anlamlf bir farklflfk var mfdfr? 8) BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejilerinin uygulandff deney grubu ile mevcut öretimin uygulandff kontrol gruplarfndaki örencilerin; biliesel farkfndalfk ölçei biliesel stratejiler boyutu sontest puanlarf kontrol altfna alfndffnda kalfcflfk puanlarf arasfnda anlamlf bir farklflfk var mfdfr? Bu alt amaçlarla birlikte, deneysel ielemle ilgili bulgularf nitel verilerle de desteklemek amacfyla Eu soruya da yanft aranmfetfr: BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejisi uygulama adfmlarfyla ilgili olarak deney grubu örencilerinin düeünceleri nelerdir? Ara+trma grubu YÖNTEM Bu araetfrma, bahar döneminde yaklaefk dokuz haftalfk süre içerisinde gerçekleetirilmietir. AraEtFrmanFn çalfema evrenini Adana li Seyhan lçesinde bulunan altfncf sfnff örencileri olueturmaktadfr. AraEtFrmanFn çalfema grubunu, bu okullardan yine Seyhan lçe sfnfrlarf içinde yer alan smet nönü lköretim Okulu, Celalettin Sayhan lköretim Okulu ve Töbank lköretim Okulu altfncf sfnff örencileri olueturmaktadfr. Söz konusu gruplarfn çalfema gruplarf olarak alfnmasfnda; kieisel bafmsfz deiekenlerden olan sosyo-ekonomik düzeyin ve anne-baba örenim düzeyinin bu okullarda homojen olarak bulunmasf etkili olmuetur. Deney ve kontrol gruplarfnfn iki ayrf okuldan seçilmesinin nedeni; deney ve kontrol gruplarfndaki aynf düzey sfnfflarfn aynf derslerde birbirlerinden etkilenmeleri olasflffnf yok etmektir. Bu Eekilde deneysel ielemin geçerlii artfrflmaya çalfeflmfetfr. Deney, birinci kontrol ve ikinci kontrol gruplarf belirlenirken kura yapflarak random yoluyla bir belirlenmeye gidilmietir. 111

7 Deney ve Kontrol Gruplarnn Belirlenmesi Adana Milli Eitim Müdürlüünden gerekli resmi izinler alfndfktan sonra; üç okul ve bu okullarfn yöneticileri yardfmfyla belirlenen ikieer Eubede bulunan, toplam 1 örenciye ölçme araçlarf uygulanmfetfr. Sosyal Bilgiler BaEarF Testti, BiliEsel FarkFndalFk Ölçei ve KiEisel Bilgi Formundan oluean bu testler 1 farklf günde toplam saatte her gruba, bizzat araetfrmacf taraffndan uygulanmfetfr. Kontrol deiekenleri olarak cinsiyet, anne-baba örenim durumu, ailedeki birey sayfsf, oturulan evin kime ait olduu, oturulan evin oda sayfsf, evin FsFnma düzeyi, anne-baba meslei, eve gazete ve dergi alma sfklff ele alfnmfetfr. Bu deiekenler üzerinde yapflan kaykare analizinde gruplar arasfnda cinsiyet açfsfndan anlamlf farklflaemanfn olmadff görülmüetür (X =.910 p>.0). Dier kontrol deiekenlerinde beeten küçük gözenek sayfsf %0 yi aetff için X yapflamamfetfr. Ancak betimsel deerler incelendiinde, bu deiekenler acfsfndan gruplarfn benzer olduu görülmüetür. GörüEme yapflan örencilerin seçiminde baearf testinden aldfklarf puanlar göz önünde bulundurulmue, üst, orta ve alt baearf seviyesinin her birinde üç olmak üzere toplam dokuz örenciyle gönüllü olarak görüeülmüetür. Deney ve kontrol gruplarf atanfrken random belirleme ile kura yoluyla bir atamaya gidilmietir. Bu dorultuda deney ve kontrol gruplarfnfn biliesel farkfndalfk ölçeindeki aritmetik ortalamalarf ve sfralamasf deney grubunda =110.1 (S:6.07) iken birinci kontrol grubunda =10.88 (S: 11.8) ve ikinci kontrol grubunda ise =10.0 (S: 1.01) dür. Bili+sel Farkndalk Becerilerine 6li+kin Öntest Analizleri Deney ve kontrol gruplarfnfn BiliEsel FarkFndalFk Ölçei ön test puanlarf açfsfndan birbirinden anlamlf bir Eekilde farklflaefp farklflaemadffnf ya da baeka bir ifadeyle birbirine ne kadar benzediini belirlemek üzere, gruplarfn bu ölçekten aldfklarf ön test toplam puanlarf arasfnda yapflan tek yönlü varyans analizi sonuçlarf Tablo 1 de verilmietir. Tablo.1 Bilisel Farkndalk Becerilerinin Ön Test Punlarna likin ANOVA Sonuçlar DeiEken Deney Kontrol 1 Kontrol F p BiliEsel farkfndalfk toplam BiliEsel farkfndalfk kendini denetleme BiliEsel farkfndalfk deerlendirme BiliEsel farkfndalfk farkfnda olma BiliEsel farkfndalfk biliesel stratejiler Tablo 1 deki bulgulara göre deney ve kontrol gruplarfnfn BiliEsel FarkFndalFk Ölçei öntest puanlarf alt ölçekteki aritmetik ortalamalara baktffmfzda kendini denetleme alt ölçeinde deney grubunda.7, birinci kontrol grubunda.80 ve ikinci kontrol grubunda ise.96 dfr. Deerlendirme alt ölçeine iliekin aritmetik ortalama deney grubunda.7, birinci kontrol grubunda.80 ve ikinci kontrol grubunda ise 0.9 olarak görülmektedir. FarkFnda olma alt ölçeine iliekin aritmetik ortalama deney grubunda 9.0, birinci kontrol grubunda 7.88 ve ikinci kontrol grubunda ise 7.8 dür. BiliEsel stratejiler alt ölçeine iliekin aritmetik ortalama deney grubunda 1., birinci kontrol grubunda 1.0 ve ikinci kontrol grubunda ise 1.0 olarak görülmektedir. Aritmetik ortalamalara baktffmfzda deney grubunun kendini denetleme, deerlendirme ve farkfnda olma boyutlarfnda kontrol grublarfna göre daha yüksek ortalamalara sahip olduu göze çarpmaktadfr. Ancak biliesel stratejiler boyutunda birinci kontrol grubunun, deney ve ikinci kontrol grublarfna oranla ön testte daha yüksek ortalamaya sahip olduu görülmüetür. Deney ve kontrol gruplarf arasfnda tek yönlü varyans analizi ile gruplar arasf anlamlflfk analizinde ise gruplarfn birbirinden anlamlf düzeyde farklflaemadff (SFrasFyla p =.10,.7,. 09,.7,.969) görülmektedir. Dier bir anlatfmla deney ve kontrol 11

8 gruplarf BiliEsel FarkFndalFk Ölçei öntest puanlarf açfsfndan birbirleriyle farklflaemamaktadfr. Bu durum bize gruplarfn sosyal bilgiler dersinde kullandfklarf biliesel farkfndalfk düzeylerinin birbirine çok benzediini göstermektedir. Veri Toplama Araçlar AraEtFrmada veri toplama aracf olarak; BiliEsel FarkFndalFk Stratejilerinin BiliEsel Koçluk Yöntemiyle UygulanmasF HakkFnda GörüEme Formu, KiEisel Bilgiler Formu ve BiliEsel FarkFndalFk Stratejileri Ölçei kullanflmfetfr. Bili+sel Farkndalk Stratejileri Ölçe0i AraEtFrmada biliesel farkfndalfk boyutundaki becerilerin örenciler taraffndan ne derecede kazanflfp kazanflmadffnf ölçmek için, Çetinkaya (000) taraffndan gelietirilen BiliEsel FarkFndalFk Ölçei kullanflmfetfr. Çetinkaya nfn 000 yflfnda tezinde kullandff BiliEsel FarkFndalFk Ölçei stanbul da toplam 6 altfncf sfnff örencisine uygulanmfetfr. Normal ve üstün zekâlf çocuklar için yapflan bir ölçek gelietirme çalfemasfdfr. Ölçek, dört alt boyuttan (farkfnda olma, kendini denetleme, deerlendirme ve biliesel yöntemler) oluemaktadfr. Çetinkaya nfn bu ölçei O Neil ve Abedi (1996) nin bulduklarf yapflarla benzer çizgidedir. Ölçein Cronbach Alfa sf ise toplamda.87 dir. BiliEsel FarkFndalFk Ölçeinin bu araetfrmada güvenirlilik ve geçerlik çalfemalarfnf yapmak için, ilgili ölçek iki ilköretim okulunun dört Eubesi (Cellalettin Sayhan ve SFtkF Kulak lköretim okulu) ve bir ilköretim okulunun üç Eubesinde (Töbank lköretim Okulu) toplam 81 altfncf sfnff örencisine uygulanmfe, alfnan sonuçlar üzerinde faktör analizi yapflmfetfr. Temel bileeenler yöntemi ve varimax döndürme yöntemiyle yapflan açfklayfcf faktör analizi sonucunda maddenin Kendini Denetleme, Deerlendirme, FarkFnda Olma ve BiliEsel Stratejiler (BiliEsel Yöntemler) olmak üzere dört alt boyutta toplandff görülmüetür. Scree plotun incelenmesi sonucunda da bu dört faktörün oluetuu anlaeflmfetfr. Bu maddeler incelendiinde, kendini denetleme (F1) boyutunda yer alan 10 maddenin tamamf olumlu ifade edilen maddeler olup bunlara ait madde toplam puan korelasyonlarf arasfndadfr ve Cronbach alfa iç tutarlfk katsayfsf.90 olarak hesaplanmfetfr. Deerlendirme (F) alt ölçeinde 8 madde tamamf olumlu ifade edilmie madde toplam puan korelasyonlarf ise arasfnda yer alfp Cronbach alfa iç tutarlfk katsayfsf.87 olarak hesaplanmfetfr. FarkFnda olma (F) alt ölçeine 8 tane olumlu ifade edilen madde yer alfp madde toplam puan korelasyonlarf arasfnda deiemie ve Cronbach alfa iç tutarlfk katsayfsf ise,.86 olarak bulunmuetur. BiliEsel Stratejiler (BiliEsel Yöntemler) (F) alt ölçeine bakfldffnda ise bu faktör altfnda tamamf olumlu ifadeler olan 6 madde yer almfetfr. Bu maddelerin madde toplam puan korelasyonlarf. -.7 arasfnda, Cronbach alfa iç tutarlfk katsayfsf ise,.8 dir. Toplam varyansfn %. ini açfklayan bu dört alt ölçein tamamfna iliekin Cronbach alfa iç tutarlfk katsayfsf.90 olarak hesaplanmfetfr. Bili+sel Farkndalk Stratejilerinin Bili+sel Koçluk Yöntemiyle Uygulanmas Hakknda Görü+me Formu BiliEsel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejisi dorultusunda, biliesel farkfndalfk görüeme formu hazfrlanmfetfr. Bu görüeme ile örencilerin gelietirilen biliesel koçluk yöntemiyle öretilen biliesel farkfndalfk stratejisi uygulamasf hakkfndaki görüeleri alfnmfetfr. Böylece deneysel ve nicel olan araetfrma verileri nitel olarak da kontrol edilebilmietir. Bu görüemeyle deney grubundaki örencilerin; uygulamadan önceki durumlarfnf ve görüelerini almak, uygulamadan sonra örencilerde oluean deieiklikleri anlamak ve yapflan uygulamayf deerlendirmek amaçlanmfetfr. GörüEme formu deneysel desenin üç aeamalf yapfsf dikatte alfnarak hazfrlanmfetfr. Planlama, düeünme ve deerlendirme görüemelerinde örencilere kazandfrflacak biliesel farkfndalfk becerilerinin kazanflma durumu örenciler taraffndan deerlendirilmietir. YarF yapflandfrflfmfe görüeme formun ilk kfsmfnda ön hazfrlfk çalfemasf olarakta deerlendirilen planlama görüemesinde yer alan etkinliklerle (güven, amaç belirleme, deerlendirme, sezinletme, soru sorma ve açfklama) iliekin sorular yer almfetfr. 11

9 Formun ikinci kfsmfnda ise düeünme görüemesinde yer alan etkinliklerle (stratejiyi planlama, soru üretme, bilinçli seçim, farklf deerlendirme, güven, yapamamf yasaklama, yansftma, örenci davranfelarfnf tanfmlama, örenci davranfelarfnf netleetirme, taklit, günlük tutma, model alma) iliekin sorular yer almfetfr. Deerlendirme görüemesine iliekin ise formda örencilerin genel olarak dersi ve kendi biliesel farkfndalfk becerilerini deerlendirmeye yönelik sorular yer almfetfr. Bu dorulutuda hazfrlanan görüeme formu Çukurova Üniveritesi Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümün de görev yapan öretim elemanlarfna inceletilip uzman görüeleri alfndfktan sonra, uygulanmfetfr. YarF yapflandfrflfmfe görüeme formunda yer alan sorularfn yanf sfra, görüemeler sfrasfnda gerekli görüldükçe ek sorular da yöneltilmietir. YaklaEFk 0 dakika süren ve okulda boe bulunan sfnfflar ve kütüphanede gerçekleetirilen örenci görüemelerinin hepsi ses kayft cihazfyla kaydedilmietir. Toplanan veriler bilgisayar ortamfna aktarfldfktan sonra, 86 sayfa ham veri metinleri elde edilmietir. DüEünme görüemesinde yer alan örnek bir soru ifadesi AnlayFp anlamadffnfzf sürekli izleyip örenmenizi kontrol edebiliyor musunuz? Eeklindedir. Ki+isel Bilgiler Formu Bu çalfemada kullanflan kieisel bilgiler formu, deney ve kontrol gruplarfnfn belirlenmesi için kullanflmfetfr. Bu formda, örencilerin cinsiyeti, anne-baba örenim durumu, ailedeki birey sayfsf, oturulan evin kendilerine aitlik durumu, oturulan evin oda sayfsf, evin FsFnma düzeni, anne-baba meslei, eve gazete ve dergi alfnma sfklff ile ilgili sorulara yer verilmietir. Deney Grubunda Dersin 6+leni+i Öretime baelamadan önce ünite ile ilgili ders planlarf ve öretimde kullanflacak materyaller hazfrlanmfetfr. Planlar hazfrlanfrken biliesel koçluk yöntemiyle biliesel farkfndalfk becerilerinin kazandfrflmasfna yönelik bir yaklaefm izlenmietir. Bu dorultuda biliesel koçlukta yer alan bee zihin durumu (biliesel esneklik, holonomi, güven, yansftfcf düeünme ve problem çözme) planlara yansftflmfetfr. BiliEsel koçluk bir tür akran koçluu tarzfdfr. BiliEsel koçun bir arabulucu gibi bireyin kendi düeünme becerilerini görmesine yardfm eden ve biliesel farkfndalfk becerilerini kullanmasfna destek salayan bir yaklaefmdfr. BiliEsel farkfndalfkla iliekili olarak biliesel koçluun adfmlarf ]ekil 1 de görülmektedir. ]ekil 1 de görüldüü gibi dersin öretiminin planlama, düeünme ve deerlendirme görüemeleri olmak üzere üç adfmf bulunmaktadfr ve her üç adfm birbiriyle iliekili bir Eekilde yürütülmektedir. Planlama görüemesi; ön hazfrlfk niteliinde uygulamada yer olan bir süreçtir. Örencilere biliesel farkfndalfk becerilerinin tanftfldff, güven iliekisinin kurulduu, eleetirel soru sorma yeteneinin kazandfrflmaya çalfefldff, amaç belirlemek ve kendi öz düzenlemesini yaparken bu amaçlarfn nasfl belirleneceinin biliesel koçca gösterildii ve tanftfldff bir süreçi olueturur. DüEünme görüemesinde ise stratejiyi planlama adfmf, planlama adfmfnfn açfklama adfmfyla birlikte yürütülmekte, dier adfmlarda öretmen dersin konusunda yer alan kazanfmlarf biliesel farkfndalfk becerilerinin örencilerce kullanflmasfyla kazandfrmfetfr. DüEünme görüemesi içerinde on iki adfmlf bir biliesel farkfndalfk stratejisi kullanflarak örencilere biliesel farkfndalfk becerileri (planlama, farkfnda olma, organizasyon, deerlendirme, kendini denetleme ) kazandfrflmfetfr. Deerlendirme görüemesinde ise bu on iki adfmfnfn deerlendirilmesi örencilerce yapflmfe bu görüemeden elde edilen veriler ayrfca nitel verilerin deerlendirilmesinde ek bir kaynak olarak ta kullanflmfetfr. BiliEsel koçluun özellikle hem bütün hem parça olabilme, kendini sürekli olarak deerlendirme, eleetirel soru sormayf düeünme sürecinin her aeamasfnda kullanma, üst düzey düeünme becerisi olan problem çözme becerilerini örencilere kazandfrma yollarf biliesel farkfndalfkla yakfndan iliekilidir. Nitekim biliesel farkfndalffn bireyin kendisini kontrolü ve sürecin kontrolü boyutlarfnda bu unsurlar yer almaktadfr. Öretim tasarfmfnda seçici (eklektik) olma amaca ulaemada önemli bir yer tutmuetur. Seçici yaklaefm; örencinin sfnfftaki hareketlerine, amaçlarfna ve sonuca iliekin sahiplik duygusu; olgunlaema ve kendini adama; akademik içeriin, etkinliklerin ve yaeantflarfn yapflandfrflmasf, kareflfklf bilgi alfe-veriei ve birlikte çalfema; örencinin kazandff biliesel 11

10 farkfndalfk becerisini kontrollü olarak kullanmasf ve bu beceriyi baeka alanlara transfer etme becerilerinden oluemaktadfr. Ünitenin öretimine dokuz haftalfk bir süre ayrflmfetfr. Sosyal bilgiler dersinin haftada üç saat olmasfndan dolayf toplam 7 saatlik bir sürede ünitenin deneysel deseni sürdürülmüetür. B6L67SEL FARKINDALIK STRATEJ6S6 B6L67SEL KOÇLUK YOLUYLA ÖARET6M Ders planfnf hazfrlama En verimli çalfema saatini dikkate alma Sezinletme AçFklama Soru sorma I- Planlama Güven I- Planlama GörüEmesi HazFrlFk yapma Ders konusundan haberdar olma Deerlendirme Amaç belirleme Ören dav net Taslak plan yapma Konu baelfklarfnf belirl. YansFtma Model alma Taklit II- Örgütleme II- DüEünme GörüEmesi Temel kavramlarf önce belirleme ÇalFEmanFn ana EemasFnF zihninde canlandfrma Günlük tutma Güven Soru üretmek ÇalFEmayF hfzla gözden geçirme Ana temalara göz atma FarklF deerlendirme Bilincli seçim ÇalFEFlan bilginin üst ve alt bilgisini ayfrt etme Stratejiyi planlama Ören dav tanfm III- Denetleme ÇalFEmayF yaparken anlayfp anlamadffnf kendine sorma YapamamF yasaklama Bilgileri örenirken tutarlflffna dikkat etme Bir konuyu okurken veya dinlerken anlayfp anlamadffnf kendine sorma Bilginin doruluunu önceki bilgileriyle kontrol etme III- Deerlendirme GörüEmesi IV- Deerlendirme Her ders çalfetfktan sonra kendini deer. SFnavdan aldff sonuçlarf bir sonraki sfnav için deer. Bilmedii sorunun nedenini araetfrarak analiz etme 11

11 7ekil 1. BiliEsel Koçluun BiliEsel FarkFndalFkla liekisi Kontrol Gruplarnda Derslerin 6+leni+i Birinci kontrol grubunda dersler dersin öretmeni taraffndan, öretim programfnda belirtilen yapflandfrmacf anlayfe dorultusunda öretmen kflavuz kitabf, örenci ders kitabf ve örenci çalfema kitabf temel alfnarak ielenmietir. Bu grupta dersin öretmeni ve örencileriyle yapflan görüemeler sonunda, öngörülen etkinliklerin bir kfsmfnfn yetiemedii ve bunlarfn ev ödevi olarak verildii belirtilmietir. kinci kontrol grubunda ise dersler araetfrmacf taraffndan ielenmietir. Bu grupta da dersler yine öretim programfnfn öngördüü Eekilde öretmen kflavuz kitabf, ders kitabf ve çalfema kitabf temel alfnarak ielenmietir. Verilerin Toplanmas ve Analizi Tüm ön test, son test ve kalfcflfk testleri sfnff ortamfnda örencilere toplu olarak uygulanmfetfr. Uygulama sfrasfnda araetfrmacf sfnffta bulunmuetur. KalFcFlFk testi son test uyugulamasfndan yaklaefk bir ay sonra uygulanmfetfr. Verilerin çözümünde SPSS 1 paket programf kullanflmfetfr. Analizler deney grubunda 0 örencinin, birinci kontrol grubunda örencinin ve ikinci kontrol grubunda örencinin ön test, son test ve kalfcflfk testlerinden aldfklarf puanlar üzerinde yapflmfetfr. Verilerin aritmetik ortalamasf, standart sapmasf betimsel olarak verildikten sonra, deney ve kontrol gruplarfnfn ön test puanlarf arasfnda fark olup olmadff tek yönlü varyans analizi (Anova) ile test edilmietir. Deney ve kontrol gruplarfnfn son test puanlarf arasfnda fark olup olmadffnf belirlemek için kovaryans (Ancova) analizi kullanflmfetfr. AyrFca deney ve kontrol gruplarfnfn kalfcflfk testti puanlarf arasfnda fark olup olmadffnf belirlemek için de kovaryans (Ancova) analizinden yararlanflmfetfr. Deney grubunda biliesel koçluk yöntemiyle yapflan uygulamanfn örencilerin biliesel farkfndalfk becerilerine etkisini nitel verilerle desteklemek amacfyla alt, orta ve üst baearf düzeyinden toplam dokuz örenciyle görüeme yapflmfetfr. Alt orta ve üst baearf düzeyinin belirlenmesinde baearf testi sonuçlarf temele alfnmfetfr. BaEarF testinden en yüksek alan üç örenci üst, en düeük alan üç örenci alt ve orta düzeyde not alan üç örenci de orta baearf düzeyi olarak belirlenmietir. GörüEme verilerinden içerik analizi yoluyla elde edilen bulgular biliesel koçluun planlama, düeünme ve deerlendirme görüemelerinde yer alan her bir adfm için ayrf ayrf verilmietir. AraEtFrmanFn nitel verilerinin analizinde kodlama, temalarfn bulunmasf, verilerin kod ve temalara göre organize edilmesi aeamalarfndan oluean içerik analizi yapflmfetfr. AraEtFrmada kullanflan kfsaltmalar; f: frekans sayf, Ö 1 : Birinci örenci gibi sfra numarasf verilerek belirtilmietir. BULGULAR Bulgular, araetfrma amaçlarf dorultusunda aeafda sfrasfyla verilmietir. AraEtFrmanFn yapfldff grubun son test olarak uygulanan biliesel farkfndalfk ölçeinin alt boyutlarfndan elde ettikleri puanlarfn aritmetik ortalamalarf ve kovaryans analizi sonuçlarf Tablo de sunulmaktadfr. Tablo incelendiinde, deney grubu ve birinci kontrol gruplarfnfn kendini denetleme, deerlendirme, farkfnda olma ve biliesel stratejiler boyutlarfnda son test ortalamasfnfn deney grubunda kontrol gruplarfndan yüksek olduu gözlenmektedir. Bulgular deney grubunun kontrol gruplarfna oranla son testte daha baearflf olduunu göstermektedir. Kovaryans analizi sonuçlarf, kendini denetleme, deerlendirme, farkfnda olma ve biliesel stratejiler ön test puanlarf kontrol altfna alfndffnda, gruplarfn son test düzeltilmie ortalama puanlarf açfsfndan gruplama ana etkisinin anlamlf olduunu göstermietir (kendini denetleme; F (-66) =.169, p<.0, 116

12 deerlendirme; F (-66) = 7.66, p<.0, farkfnda olma; F (-66) = 9.06, p<.001, biliesel stratejiler; F (-66) =.070, p<.0 ). Belirlenen farklflffn hangi gruplar arasfnda olduunu saptamak için Bonferroni çoklu kareflaetfrmalar testi uygulanmfe ve kendini denetleme, deerlendirme, farkfnda olma ve biliesel stratejiler alt ölçeklerinde deney grubu lehine anlamlf farklflfk bulunmuetur. Tablo. Son Test Olarak Uygulanan Bilisel Farkndalk Ölçe inin Alt Boyutlarna likin Puanlarn Aritmetik Ortalamalar ve Kovaryans Analizi Sonuçlar BiliEsel FarkFndalFk BoyutlarF Testler Deney (n=0) Kontrol1 (n=) Kontrol (n=) F P ÖT Kendini denetleme ST DüzeltilmiE ÖT Deerlendirme ST DüzeltilmiE ÖT FarkFnda olma ST DüzeltilmiE ÖT BiliEsel stratejiler ST DüzeltilmiE ÖT: Ön test ST: Son test AraEtFrmanFn yapfldff grubun kalfcflfk test olarak uygulanan biliesel farkfndalfk ölçeinin alt boyutlarfndan elde ettikleri puanlarfn aritmetik ortalamalarf ve kovaryans analizi sonuçlarf Tablo de sunulmaktadfr. Tablo. Kalclk Testti Olarak Uygulanan Bilisel Farkndalk Ölçe inin Alt Boyutlarna likin Puanlarn Aritmetik Ortalamalar ve Kovaryans Analizi Sonuçlar BiliEsel FarkFndalFk BoyutlarF Testler Deney (n=0) Kontrol1 (n=) Kontrol (n=) F P ST Kendini denetleme KT DüzeltilmiE ST Deerlendirme KT DüzeltilmiE ST FarkFnda olma KT DüzeltilmiE ST BiliEsel stratejiler KT DüzeltilmiE ST: Son test KT: KalFcFlFk testi

13 Tablo incelendiinde, deney grubu ve birinci kontrol gruplarfnfn farkfnda olma ve biliesel stratejiler boyutlarfnda kalfcflfk testi ortalamasfnfn deney grubunda kontrol gruplarfndan yüksek olduu gözlenmektedir. Ancak kendini denetleme ve deerlendirme boyutlarfnda ikinci kontrol grubunun düzeltilmie ortalamasfnfn deney ve birinci kontrol grubunun düzeltilmie ortalamasfndan yüksek olduu gözlenmektedir. Bulgular deney grubunun kontrol gruplarfna oranla kalfcflfk testinde farkfnda olma ve biliesel stratejiler boyutlarfnda daha baearflf olduunu göstermektedir. Ancak kendini denetleme ve deerlendirme boyutlarfnda kalfcflfk testindeki baearf ikinci kontrol grubu lehinedir. Kovaryans analizi sonuçlarfna baktffmfzda kendini denetleme alt ölçeinde, son test puanlarf kontrol altfna alfndffnda, gruplarfn kalfcflfk testti düzeltilmie ortalama puanlarf açfsfndan gruplama ana etkisinin anlamlf olduunu göstermietir (kendini denetleme; F (-66) = 97.8, p<.001). Belirlenen farklflffn hangi gruplar arasfnda olduunu saptamak için Bonferroni çoklu kareflaetfrmalar testi uygulanmfe ve kendini denetleme alt ölçeinde ikinci kontrol grubunun lehine anlamlf farklflfk bulunmuetur. Deerlendirme ve biliesel stratejiler alt ölçeklerinde ise anlamlf farklflfk bulunamamfetfr (deerlendirme; F (-66) =1.6, p=.91, biliesel stratejiler; F (-66) =.0, p=.10). FarkFnda olma alt ölçeinde ise deney grubu lehine anlamlf bir farklflfk bulunmuetur (farkfnda olma; F (-66) =.6, p<.01). BiliEsel farkfndalfk stratejisinin biliesel koçluk yoluyla öretiminin planlama, düeünme ve deerlendirme boyutlarfna iliekin örenci görüelerine bakacak olursak genel olarak sosyal bilgiler dersinin zevkli geçtii yönündedir. AyrFca örenciler bu uygulamada düeünme ve biliesel farkfndalfk becerilerini örenip dier derslerinde ve günlük hayatlarfnda da kullandfklarfnf belirtmielerdir. Bu yönde görüe bildiren örencilerin bir kaçfnfn görüeü dersin üç aeamalf yapfsfna ( planlama, düeünme ve deerlendirme görüemeleri) yönelik aeafdaki gibidir: Uygulanan öretim tasarfmfnfn planlama aeamasfnfn etkililiiyle ilgili görüeme yapflan dokuz örenciden gelen yanftlar güven, amaç belirleme, kendini deerlendirme, sezinletme, etkili soru sorma, kendinden haberdar olma duygusunu gelietirme ve açfklama olmak üzere planlama boyutunun yedi aeamasfnda toplanmfetfr. Tablo de, planlama boyutunun adfmlarfna iliekin örenci görüelerinin toplu analiz sonuçlarf görülmektedir. Tablo de görüldüü gibi örencilerin planlama boyutuna iliekin görüeleri biliesel farkfndalffn iki temel kategorisi dorultusunda analiz edilmie ve sunulmuetur. Tablo de belirtildii gibi kieinin kendisi hakkfndaki bilgisi ve kendisinin kontrolü ile ilgili, örencilerin en fazla paylaetff görüe kendini daha iyi deerlendirmeyi kolaylaetfrma görüeüdür. Kendini daha iyi deerlendirmeyi kolaylaetfrdffnf söyleyen örencilerden biri:..hangi tür de erlendirmenin bana daha uygun oldu unu görmemi sa lad. (Ö 6 ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. Örencilerin en fazla paylaetff görüelerden biri drama etkinliklerini etkili yapmalarfna yardfmcf olma dfr. GörüEme yapflan örencilerden beei bu görüeü ortak bir nokta olarak belirtmielerdir. Bu yönde görüe bildiren örencilerden birinin görüeü ise: Kurduk ilk bata arkadalarmz daha iyi tanmada yardmc oldu. Fiziksel güven ilikisinde dramlarn yardmn gördük. Öncelikle arkadalarmz daha iyi tanmaya çaltk öncelikle. (Ö ) Eeklindedir. Güven iliekisini sürdürmeye yardfm ettiini üç örenci belirtmietir. Örencilerden bir tanesi bu konuyu, nsanlara daha çok güvenmemi sa lad, dikkatimin derse daha çok çekilmesine yardm etti. (Ö ) sözleriyle vurgulamfelardfr. Sezinletme aeamasfnfn saladff yararlara iliekin olarak, konuya merakf artfrmaya yardfm ettiini söyleyen bir örenci: Yeni kazanaca m bilgi ve davranlarn farknda olmam derse olan ilgimi arttrd. Bu da benim konunun içeri ini tahmin etme yetene imin de artmasna katk sa lad.. (Ö ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. 118

14 Tablo. Ö rencilerin Dersin lenmesinde Kullanlan Bilisel Koçluk Yaklamnn Planlama Boyutuna Yönelik Görüleri ve Frekans Da lm Stratejinin Planlama Boyutunun Güven Admna 6li+kin Ö0renci Görü+leri Ki+inin Kendisi Hakkndaki Bilgisi ve Kendisinin Kontrolü Ki+inin Süreç Hakkndaki Bilgisi ve Sürecin Kontrolü Tema f Tema f Kendi görüelerini deerlendirme KalFcF örenme Etkili sorularf olueturmayf kolaylaetfrma Drama etkinliklerini etkili yapma Kendi yetenek ve ilgi alanlarfnf görme Örenilecek bilgiyi fark etme Amaca uygun davranma Eski bilgilerini deerlendirmeye katkf Dersin amacfnf belirlemeye katkf Güven iliekisinin sürdürme Konunun nasfl ieleneceini görme Kendine güveni arttfrma DüEünmenin geliemesine katkf Beyin ffrtfnasfnf etkili kullanfmfna katkf Seçim yeteneini gelietirme Konunun önemli noktalarfnf deerlendirmeyi kolaylaetfrma Konunun içeriini belirleme Doru bilgiye ulaema Derse dikkatti arttfrma Konunun ana baelfklarfnf belirleme Konuda yer alan bilgilerin faydasfnf deerlendirme Dersin zevkli hale gelmesi Ortak çalfemalarf arttfrma Konuyla ilgili sorular olueturma Eski ve yeni bilgileri iliekilendirme Toplam Etkili sorularf olueturmaya katkf saladffnf bildiren örencilerden biri: ledi imiz konularn önemli noktalarn içine kapsayan güzel sorular. Sosyal bilgiler dersinde ne, neden, niçin, nasl gibi kelimeleri kullanarak daha etkili sorular oluturduk. (Ö 8 ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. KalFcF örenmeye katkf saladffnf ifade eden bir örenci ise : Bu bizim kafamzda yer edindi ve daha etkili sorular sormaya baladk. Etkili soru cevabnn tam ve anlalr oldu u bazen gibi cevaplarn yer almad sorulardr. Tam olarak cevabnn net oldu u sorulardr. (Ö ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. Kendi yetenek ve ilgi alanlarfnf görmeye katkf saladffnf ifade eden örencilerden biri:...kendimi daha iyi tanmama yapabileceklerimi daha iyi görmeme ve kendime güvenmeme fayda sa lad. (Ö ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. Kendini deerlendirmeye katkf saladffnf ifade eden bir örenci ise: Bu konuyu sevip sevmedi imi, yetene im hakknda, ilgi alanlarm hakknda sevip sevmedi imi, bu alanda baarl olup olamayaca m düünüyorum. Bu sayede de kendi yetenek ve ilgi alanlarm belirleyebiliyorum. Yetene imi ilgimi kendi yeteneklerimi derken baarabilece im, baard m, günlük hayatta da rahatlkla yapabilece im. (Ö 1 ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. Planlama boyutuyla ilgili olarak örencilerin, kieinin süreç hakkfndaki bilgisi ve sürecin kontrolü boyutuyla ilgili doru bilgiye ulaemaya ve derse olan dikkatin artmasfna katkf saladffnf söyleyen iki örencinin:..ö retmenimin bana kar söyledi i bilgilere güveniyorum onun do rulu u hakknda, fiziksel olarak da dramalarda olsun bu konularda arkadalarmla ya da ö retmenimle fiziksel olarak ilikiler kurabiliyorum. (Ö 1 ), ve...nsanlara daha çok güvenmemi sa lad, dikkatimin derse daha çok çekilmesine yardm etti. (Ö ) sözleriyle planlama boyutunun önemini ifade etmielerdir. Kendini Deerlendirme aeamasfnfn sorularfn kontrolünü kolaylaetfrmaya katkf saladffnf söyleyen bir örenci: Atyorum, sorularda bir snava girdi im zaman bu sorunun yanl ve do rularn belirliyorum. Bu konuda yanllarm göze alarak kendi baarm de erlendirebiliyorum. (Ö 1 ) sözleriyle görüeünü belirtmietir. 119

15 Buna ek olarak stratejinin planlama boyutunun sezinletme adfmfnda bee, etkili soru sorma adfmfnda iki, kendinden haberdar olma duygusunu gelietirme adfmfnda bir ve açfklama (ön bilgilerini harekete geçirme) bee örenci bu adfmlarda zorlandfklarfnf ifade etmielerdir. Özetle, yukarfdaki görüe ve bulgulardan yola çfkarak, planlama boyutunun örenciler taraffndan sevildii ayrfca, kalfcf örenmeye katkf saladff ve güven iliekisinin olueturulmasfnda ve sürdürülmesinde etkili olduu söylenebilir. Stratejinin düeünme boyutuyla ilgili görüeme yapflan dokuz örenciden gelen yanftlar stratejiyi planlama, soru olueturma, bilinçli seçim, farklf deerlendirme, güven salama, yapamam kelimesini yasaklama, farklf Eekillerde söyleme, örenci davranfelarfnf tanfmlama, örenci tanfmlarfnf netleetirme, rol oynama, günlük tutma ve model alma olmak üzere düeünme boyutunun on iki adfmfnda toplanmfetfr. DüEünme boyutunun on iki adfmf içinde örenciler bu adfmlarfn faydalarfna iliekin görüelerini belirtmielerdir. Tablo de, düeünme boyutuna iliekin örenci görüelerinin analiz sonuçlarf görülmektedir. Tablo. Ö rencilerin Dersin lenmesinde Kullanlan Bilisel Koçluk Yaklamnn Düünme Boyutuna Yönelik Görüleri ve Frekans Da lm Stratejinin Dü+ünme Boyutuna 6li+kin Ö0renci Görü+leri Ki+inin Kendisi Hakkndaki Bilgisi ve Kendisinin Kontrolü Ki+inin Süreç Hakkndaki Bilgisi ve Sürecin Kontrolü Tema f Tema f KalFcF örenme Kendini deerlendirmeye katkf AraEtFrma yapmayf kolaylaetfrma Eski ve yeni bilgilerini iliekilendirme Etkili sorular olueturma PlanlF ve düzenli çalfemaya yardfm Bilgiyi deerlendirme Tahmin gücünü gelietirme Yeni kazanacaf bilgi ve davranfelarfn farkfnda olma Öncelikli konularf seçme AnlatFm becerilerini gelietirme Hayal gücünü gelietirme Dikkati arttfrma Etkili cevaplar olueturma Kendine güveni salama Yaparak örenmeye katkf DüEünce gücünü gelietirme Konunun amacfnf belirleme Örenilen bilgileri günlük hayatta kullanma Jest ve mimiklerini gelietirme ArkadaElarFnFn yerine kendini koyup empati kurma Amaca uygun tercihler yapma KarEFlFklF güven gelietirme Dersten zevk alma Konunun bütün yönlerini deerlendirme Konunun alt ve üst bilgilerini belirleme Konunun deieik yönlerini görme Konudaki önemli bilgileri dikkatte alma çerik haritasf olueturma Bilgiler arasfnda ilieki kurma Dersin zevkli geçmesi Çözüm yollarf üretme KonularF iliekilendirme Bilginin doruluunu deerlendirme Konunun bütün yönlerini deerlendirme Bilgileri zihinde yapflandfrma Konunun deerini anlama KonularF günlük hayatla iliekilendirme Konunun faydasfnf görme SorunlarF çözerken izlenen düeünme yolunu deerlendirme Toplam

16 Tablo de görüldüü gibi örencilerin düeünme boyutuna iliekin görüeleri biliesel farkfndalffn iki temel kategorisi dorultusunda analiz edilmie ve sunulmuetur. Tablo de belirtildii gibi kieinin kendisi hakkfndaki bilgisi ve kendisinin kontrolü ile ilgili, örencilerin en fazla paylaetff görüelerden biri araetfrma yapmayf kolaylaetfrma görüeüdür. GörüEme yapflan örencilerden on beei bu görüeü düeünme boyutunun farklf aeamalarfnda ortak bir nokta olarak belirtmielerdir. Bu yönde görüe bildiren örencilerden birinin görüeü Eöyledir: Eski ve yeni bilgilerimi ilikilendiriyorum. Do rulu unu kontrol edebiliyorum, bu tahminleri yaptktan sonra ee bu konu hakknda aratrma yapyorum. Aratrmann do rulu unu kontrol etmek için ö retmenime soruyorum. Böylelikle de tahminlerimin do rulu unu kontrol etmi oluyorum.. (Ö 1 ). Örencilerin en fazla paylaetff görüelerden biri (f: 7) kalfcf örenme ve yeni bilgileri fark etme görüeüdür. KalFcF örenmeye katkf saladffnf ifade eden örencilerden birinin görüeü Eöyledir: Bu aama konuyu daha iyi kavramama yardmc oluyordu. Çünkü bir konuyu daha önce dersde ö rendi imde eve gitti imde unutmu olabiliyordum. Ama imdi bir konuyu bir kere kavryorum ve tekrar etti imizde bir daha unutmamam sa lyor. (Ö ) Bunun yanfnda, Tablo den de anlaeflacaf gibi, örenciler yirmi kez düeünme boyutunda yapflan etkinliklerin kendini deerlendirmeye katkf saladffnf belirtmietir. Bu yönde görüe bildiren örencilerden birinin görüeü Eöyledir: Soru oluturarak, kendi anlamam kontrol etmeyi ö rendim. Ne, neden, niçin ve benzeri sorular kendi anlamam de erlendirmek için kullanmay ö rendim. (Ö ). BiliEsel koçluk yaklaefmfn düeünme boyutuyla ilgili olarak örencilerin, kieinin süreç hakkfndaki bilgisi ve sürecin kontrolü boyutuyla ilgili görüelerinden konunun alt ve üst bilgilerini belirlemeye katkf saladffnf söyleyen bir örencinin görüeü Eöyledir: çerik haritas yaparak bilgileri daha anlalr bir ekilde gördüm. Buda anlamam kolaylatrd. Eskiden içerik haritas ile ilgili pek bilgimiz yoktu iyi ki bunu ö rendik imdi yeni bilgiler için bunlar kullanabiliyorum.. Mesela eskiden ö rendi imiz yeni bilgi eski bilginin biraz daha açlm gelimii oldu u için eski bilgiyle zaten böyle yan yana koydu umuzda o ilikilendiriliyor. Sadece hangisinin önce ya da sonra gelece i kalyor onlar da kendim yapabildi im için bilgiyi organize edebiliyorum. Bilgilerin farkl ve benzer yönlerini daha iyi görmemi sa lad. (Ö ) iken konunun deieik yönlerini görmeye katkf saladffnf söyleyen bir örencinin görüeü: Hayalimizde ön bilgileri ve ön yaantlar canlandryorum, böylece konunun önemli bilgilerini görmem yardmc oldu. Eski ö rendiklerimi yeni ö rendiklerimle ilikilendirmeme yardm etti. Ne bilip ne bilmedi imi görmeme yardmc oldu. Drama yaptk bu eski bilgileri nasl ilikilendirebilece imizi düündük. (Ö ) Eeklindedir. BiliEsel koçluk yaklaefmfnfn düeünme boyutunun örencilerin empati kurma becerilerini gelietirmeye katkf salamasf, araetfrmanfn dikkat çeken bulgularfndan biridir. Nitekim bu konuda dört örenci (f:) arkadaelarfnfn yerine kendini koyup empati kurma görüeünü paylaemfetfr. Bu yönde görüe bildirenlerden biri: Kurdu umuz bu güven ilikisini dersten sonrada sürdürdük. Buda birbirimizi daha iyi anlamamz sa lad. (Ö ) sözleriyle görüeünü ifade etmektedir. Bunun yanfnda, biliesel koçluun düeünme boyutunun, farklf Eekillerde söyleme adfmfnfn yeni bilgilerin ortaya çfkmasfna katkf saladffnf ifade eden örencilerden birinin görüeü: Mesela bir soru sorar ö retmen, o sorunun cevabn söylerim. Ö retmen benim söyledi imi daha anlalr bir biçimde söylemesi kendi söyledi imi daha iyi anlamama yardm ediyor. (Ö ) Eeklinde ifade etmietir. Tablo de görüldüü gibi örencilerin düeünme boyutunun rol oynama basamafna iliekin görüelerinde ilgi çekici bir tema jest ve mimiklerini gelietirme görüeüdür. GörüEme yapflan örencilerden dördü bu görüeleri ortak bir nokta olarak belirtmielerdir. Jest ve mimiklerini gelietirmeye katkf saladffnf söyleyen dört örencilerden birinin görüeü : Mimik ve hareketlerimin gelimesini kazandrd. Rol oynayp taklit yapmak bakasnn yapp bizim izlememizde de anlamam güçlendiriyordu. Kendi yaptklarm o konuyu anlad m belirtti ve daha çok anlamama yardmc oluyordu.. (Ö 9 ) Eeklindedir. Buna ek olarak stratejinin düeünme görüemesinin stratejiyi planlama boyutunun tahminlerin doruluunu kontrol etme boyutunda bir ve günlük tutma boyutunda bir örenci bu adfmlarda zorlandfklarfnf ifade etmielerdir. 11

17 Dokuz örenciyle yapflan görüeme sonucunda deerlendirme görüemesi; anladfklarfnf kendi sözcükleriyle anlatma, öretmen desteini fark etme, planlama, düeünme ve deerlendirme aeamalarfnfn adfmlarfnf tekrar gözden geçirme, kendi deerlendirmesini yapma, arkadaelarfnfn deerlendirmesini yapma ve gerektiinde öretmenden yardfm alma Eeklinde altf aeamada toplanmfetfr. Deerlendirme boyutunun altf adfmfnda örenciler yaklaefmfn faydalarfyla iliekin görüelerini belirtmielerdir. Tablo 6 da, deerlendirme boyutuna adfmlarfna iliekin örenci görüelerinin toplu analiz sonuçlarf görülmektedir. Tablo 6. Ö rencilerin Dersin lenmesinde Kullanlan Bilisel Koçluk Yaklamnn De erlendirme Boyutuna Yönelik Görüleri ve Frekans Da lm Stratejinin De0erlendirme Boyutuna 6li+kin Ö0renci Görü+leri Ki+inin Kendisi Hakkndaki Bilgisi ve Kendisinin Kontrolü Ki+inin Süreç Hakkndaki Bilgisi ve Sürecin Kontrolü Tema f Tema f Kendini deerlendirme AnlatFm yeteneini gelietirme KalFcF örenme Güvenin artmasfna katkf Hayal gücünün geliemesi Etkili sorular olueturma FarklF düeünceleri deerlendirme Anlama gücünün artmasf Kendi sözcükleriyle özetleme yapma Önemli noktalarf dikkate alma Doru cümleler kurma Eski bilgilerle yeni bilgileri iliekilendirme NasFl öreneceini planlama çerik haritasfnf daha etkili bir Eekilde yapma Yeni davranfe ve bilgileri kazanma Kendini tanfmaya katkf TartFEma becerilerinin artmasf Dinleme becerisinin geliemesi Önerileri deerlendirme Konunun bütün yönlerini görme Eski ve yeni bilgilerini kareflaetfrma Bilginin doruluunu deerlendirme Konunun farklf yönlerini deerlendirme Bilgiye güvenin artmasf Önemli bilgileri fark etme Konunun içeriini anlama Yeni bilgilere ulaema AnlatFm Eekillerini deerlendirme Toplam Tablo 6 da görüldüü gibi örencilerin deerlendirme boyutuna iliekin görüeleri biliesel farkfndalffn iki temel kategorisi dorultusunda analiz edilmie ve sunulmuetur. Tablo 6 da belirtildii gibi kieinin kendisi hakkfndaki bilgisi ve kendisinin kontrolü boyutunda örencilerin en fazla paylaetff görüe (f:1) kendini deerlendirmeye katkf görüeüdür. GörüEme yapflan örencilerden, on üçü bu görüeü ortak nokta olarak belirtmielerdir. Kendini deerlendirmeye katkf saladffnf söyleyen örenciden birinin görüeü : Olaylar bütün yönleriyle de erlendirebiliyorum Neler ö renmek istedi imi, neler bilmedi imi dikkatte alyorum. Onlar daha ön plana koyuyorum. (Ö 7 ) Eeklindedir. AnlatFm yetenei gelietirme görüeü örencilerin deerlendirme boyutunun saladff katkf olarak gördükleri dier bir boyuttur. GörüEme yapflan örencilerden altfsf bu görüeü ortak bir nokta olarak belirtmielerdir. AnlatFm yetenei gelietirmeye katkf saladffnf söyleyen örenciden birinin görüeünü : Ö retmenim bunu derste de yapmtk yani konuyla ilgili ne, neden, niçin ve nasll kullanarak sorular oluturuyorduk ve bu sorularn cevaplarn da kendi sözcüklerimle arkadama 1

18 özetliyordum.sorular cevapladktan sonra birkaç ksa cümle ile ifade edebiliyorum. Özette, en önemli noktalar en iyi ifade edebilecek ekilde seçiyorum. (Ö ) Eeklinde belirtmietir. Bunun yanfnda, Tablo 6 dan da anlaeflacaf gibi, deerlendirme boyutunun gözden geçirme adfmfnfn konunun bütün yönlerini görmeye katkf saladffnf ifade eden örencilerden birinin görüeü: Olaylara bütün yönleriyle bakyorum, olayn art ve eksilerini belirleyerek bakyorum. Bana ne gibi yararlar olur, ne gibi zararlar olur o tarafna bakarak hayalimde canlandryorum. Olaylara farkl boyutlaryla yaklayorum, art ve eksilerini belirliyorum. Daha sonra o konu hakknda unu da yapabilirim, bunu da yapabilirim diyerek de erlendiriyorum. (Ö ) Eeklindedir. Deerlendirme boyutunun beeinci adfmf olan arkadaelarfnfn deerlendirmesini yapma adfmfna iliekin kieinin kendisi hakkfndaki bilgisi ve kendisinin kontrolü boyutuyla ilgili örencilerin en fazla paylaetff görüe (f:) farklf düeünceleri deerlendirmeye katkf görüeüdür. FarklF düeünceleri deerlendirmeye katkf saladffnf söyleyen dört örenciden birinin görüeü: Bu aama da hem onlarn hem de kendi düüncemi daha net gördüm. Yanllarm düzeltmem de yardmc oldu. (Ö 6 ) Eeklindedir. BiliEsel koçluun deerlendirme boyutuyla ilgili olarak örencilerin, kieinin süreç hakkfndaki bilgisi ve sürecin kontrolü boyutunda en fazla paylaetfklarf görüelerden biri eski ve yeni bilgilerini kareflaetfrmaya katkfdfr. Bu yönde görüe bildiren örencilerden birinin ifadesi: Aklmda kalan bilgileri özetleyebiliyorum. Çünkü eski bilgilerimle yeni bilgileri karlatrd m zaman ortaya bir bilgi çkar bu bilgiyi de kendi sözcüklerimle arkadalarma anlatabiliyorum. Özetleme ve konular de erlendirme yetene imi gelitirdi. (Ö 7 ) Eeklindedir. Bunun yanfnda, Tablo 6 dan da anlaeflacaf gibi, öretmen desteini fark etme adfmfnfn bilgiye güvenin artmasfna katkf saladffnf ifade eden örencilerden birinin görüeü: Ö retmenimin söyledi i bilgilere daha çok güvenmemi, çekinmeden ona soru sormam sa lad. (Ö ) Eeklindedir. BiliEsel koçluun deerlendirme boyutunun ikinci adfmf olan öretmen desteini fark etme adfmfna iliekin örenci görüelerinin analizinde örencilerin kieinin kendisi hakkfndaki bilgisi ve kendisinin kontrolü boyutuyla ilgili örencilerin en fazla paylaetff görüeler (f:) güvenin artmasfna katkf, kendine duyulan güvenin artmasf, kendi yeteneklerini daha iyi görme, nasfl öreneceini planlama, içerik haritasfnf daha etkili bir Eekilde yapma ve anlamanfn artmasf görüeleridir. GörüEme yapflan örencilerden ikisi bu görüeleri ortak nokta olarak belirtmielerdir. Güvenin artmasfna katkf saladffnf söyleyen örenciden birinin görüeü : Fiziksel ve sözel olarak güven daha iyi oldu. Derse katlmam daha çok arttrd. (Ö 8 ) Eeklindedir. Gerektiinde öretmenden yardfm alma basamafyla ilgili olarak örencilerin, kieinin süreç hakkfndaki bilgisi ve sürecin kontrolü boyutuyla ilgili görüelerinden ortaya çfkan dier tema ise konunun içeriini anlamaya katkf (f:) Eeklinde belirtilmietir. Bunun yanfnda, deerlendirme boyutunun, gerektiinde öretmenden yardfm alma adfmfnfn konunun içeriini anlamaya katkf saladffnf ifade eden örencilerden birinin görüeü: Mesela bir konuyu anlamad m zaman ö retmenden bunu bana nasl daha iyi anlayabilirim diye söyledi im zaman ö retmenden çeitli öneriler ve ödevler isteyebiliyorum. Bu ödevleri yapt m zaman konular daha iyi anlayabilmi oluyorum. Böylelikle ö retmenden düünmemin etkli olmas konusunda yardm alm oluyorum. (Ö 1 ) Eeklindedir. SONUÇ, TARTI7MA VE ÖNER6LER BiliEsel koçluun biliesel farkfndalfk becerilerini arttfrmadaki etkisi ile ilgili yapflan literatür taramasf sonuçlarf da araetfrma bulgularfnf destekler niteliktedir. BiliEsel koçluk; kareflfklf diyaloglarf, dorudan açfklamayf, model almayf ve teevik etmeyi içermektedir. Muchlinksi (199), Ushijima (1996), Wadell ve Dunn (00), Ladyshewsky (006) biliesel koçluun örencilerin biliesel farkfndalfk becerilerini, etkili soru sorma becerilerini ve problem 1

19 çözme becerilerini arttfrdffnf belirtmielerdir. AyrFca örencide biliesel farkfndalfk deieimini salamada öretmenin biliesel koç olarak etkisini Butler ve Winne (199) ifade etmektedir. Bu deieimi gerçekleetirmede önemli bir role sahip olan öretmenler, biliesel farkfndalfk becerileri aracflffyla örencilerine bir model sunmaktadfr. Bu modelleme ne kadar açfk ve belirgin yapflfrsa, örencilerin biliesel farkfndalfk becerileri de o derecede gelieecektir. Nitekim araetfrmanfn nitel bulgularfnda bir örenci; Olaylara her yönüyle objektif bakabilmeyi ö rendi imiz için yaplan aktivitelerin artlarn ve eksilerini genellikle de erlendirebiliyorum. Bu de erlendirmelerde olayn artlarn ve eksilerini belirliyorum, bu sayede daha iyi de erlendirebiliyorum (Ö 1 ) sözleriyle biliesel farkfndalfk becerilerinin model olarak sunulmasfnfn önemine deinmektedir. Garmston, Linder ve Whitaker (199), Edwards, Jennifer, Green, Kathy, Lyons, Cherie, Rogers, Mary, Swords ve Marcia (1998), Aviram, Ophir, Raviv ve Shiloah (1998), Costa ve Kallick (000) öretmenlere yapflan biliesel koçluun ise öretmenlerin düeünme becerilerinin gelietirilmesine katkf saladffnf belirtmielerdir. Benzer Eekilde örencilere yapflan biliesel koçlukta örencilerin düeünme becerilerinin geliemesine katkf salamaktadfr. DüEünme boyutunda bir örenci Ders amacm daha iyi belirlememe yardmc oldu. Bundan önce benzer ekilde amacm belirlememitim. Amacm belirleyerek o konunun üzerinde daha iyi nasl çalaca m anladm. Konunun içeri inin de iik yönlerini görerek amac belirlememize yardmc oldu (Ö ), sözleriyle bu katkfyf ifade etmektedir. Costa ve Kallick de (000) yaptfklarf araetfrmada biliesel koçun örencileri düeündürücü olmaya götüren bir arabulucu olarak görev yaptffnf vurgulamaktadfrlar. DüEündürücü olmayf ise nerede olduunu anlamak için yapflan zihinsel dolaema olarak açfklarlar. AraEtFrmada öretmenin biliesel koç olarak görev almasfnfn örencilerin etkili düeünmelerinde katkf saladff nitel bulgularla desteklenmektedir. Nitekim düeünme boyutunda bir örenci Ö retmenimin benim söylediklerimi veya arkadalarmn düündüklerini de iik ekillerde ifade etmelerinin sonucunda kendi düüncelerimi daha iyi anladm (Ö 6 ) sözleriyle bu katkfyf ifade etmektedir. Blakey ve Spence (1990), biliesel farkfndalfk becerilerinin hayatfmfzda kareflaetffmfz problemlerin çözümünde ve problem çözme becerilerinin gelietirilmesinde önemli rol oynadffnf ortaya koymuelardfr. Nitekim araetfrmanfn nitel bulgularf bunu destekler niteliktedir. BiliEsel koçluk yoluyla öretimin problem çözmeye etkisine iliekin örencilerden biri görüeünü;.bir problemi çözerken kulland mz süreçleri netletirebiliyoruz. Nasl netletiriyorum, bunlar öncelikle olaylara objektif bakarak, olaylarn artlarn ve eksilerini düünüyorum. Bu sayede de bir problemi çözerken de süreçleri netletirebiliyorum (Ö 1 ) Eeklinde ifade etmietir. DüEünme boyutunda arkadaefndan yardfm alma uygulamalarfnfn biliesel farkfndalfk üzerindeki etkisi araetfrmanfn nitel bulgularfnda göze çarpmaktadfr. Zohar ve David in (007) yaptfklarf araetfrma, meta stratejik bilginin açfk öretiminin örencilerin biliesel farkfndalfk becerilerini artfrmada olumlu bir etkiye sahip olduunu göstermektedir. DüEünme boyutunda yer alan örenci tanfmlarfnf netleetirme adfmfndaki uygulamalarfn bu dorultudaki olumlu etkisi araetfrmanfn nitel bulgularfnda görülmektedir. Nitekim örencilerden biri; Eskiden bizim için yeni olan kelimelerin ve kavramlarn neler oldu una tam bakmazdk, imdi yeni kavramlarn altn farkl renkli kalemlerle çizerek beyin frtnas yaptk. Bu da beynimin bir köesinde o konu hakknda bir eyler oldu unu görmemem yardm etti...(ö ) sözleriyle bunu örneklendirmektedir. Desoete de (008) yaptff araetfrmada biliesel farkfndalfk becerilerinin genellikle birbiriyle ilgili olduunu bulmuetur. AraEtFrma bulgularf biliesel farkfndalffn planlama becerisinin asfl ölçüsü olarak tecrübeli bir öretmenin deerini göstermietir. Örencilerden biri;..çünkü çok de iik ve çeitli yönleriyle ifade ettiniz ve biz bu konular çok güzel bir ekilde anladk. Özellikle hazrlanan araçlar dikkatimi çok çekti. Bizde bu konular çok iyi ekilde anladk. (Ö ) sözleriyle bunu örneklendirmektedir. Desoete nin (008) araetfrmasfnda biliesel farkfndalfk becerilerine sahip olmanfn düeünme performansfnf arttfrdffna da iearet edilmektedir ki bu araetfrma bulgularfnf desteklemektedir. Kramarski de (008) biliesel farkfndalfk sorularf gelietirmenin öretmen adaylarfnfn öz düzenleme becerilerine etkisine bakmaktadfr. AraEtFrma sonucu geliemie biliesel farkfndalfk sorularf gelietiren öretmenlerin, geometrik problem 1

20 çözmede deerlendirme stratejilerini ve kendini yansftmayf kullanmada hiç biliesel farkfndalfk yardfmf almayan gruba göre daha etkili olduunu gösterir. Bu sonuç, araetfrma bulgularfnf destekleyen bir sonuçtur. AraEtFrmanFn nitel bulgularfnda örencilerden biri; Konunun içerisinde kendi anlamadklarmza ne, neden, niçin, nasl gibi sorularla yaklayorum bu sorular not alarak yazyorum. Bu sorularn cevabn arkadalarmla tartmaya girerek ve aratrma yaparak buluyorum... (Ö 7 ) sözleriyle bunu örneklendirmektedir. Buraya kadar deinilen araetfrmalar, örenci görüeleriyle birlikte deerlendirildiinde; biliesel farkfndalfk becerilerinin biliesel koçluk yaklaefmfyla öretilmesiyle ielenen sosyal bilgiler dersinin biliesel farkfndalfk becerilerini artfrmada etki saladff görülmektedir. BiliEsel koçluk yaklaefmf biliesel farkfndalfk becerilerinin öretiminde kullanflan bir yaklaefm olmasfna ramen bu yaklaefmfn ülkemizde biliesel farkfndalfk becerilerinin kazandfrflmasfnda kullanfmf yenidir. AltFncF sfnff sosyal bilgiler dersinde yürütülen çalfemada biliesel koçluk, biliesel farkfndalfk becerilerinin kazandfrflmasfnda bir yaklaefm olarak kullanflmfe bu da örencilerin davranfelarfnda istendik yönde farklflaemayf beraberinde getirmietir. Örencilerin, biliesel koçluk yaklaefmfyla ielenen dersin planlama, düeünme ve deerlendirme boyutlarfyla ilgili görüeleri olumlu yöndedir. Özellikle planlama boyutunun; kendi görüelerini deerlendirmeye, kalfcf örenmeye, etkili sorularf olueturmaya, drama etkinliklerini etkili yapmaya, kendi yetenek ve ilgi alanlarfnf görmeye, örenilecek bilgiyi fark etmeye ve amaca uygun davranmaya olumlu katkf saladff üzerinde durmuelardfr. DüEünme boyutunun; kalfcf örenmeye, kendini deerlendirmeye, araetfrma yapmaya, eski ve yeni bilgileri iliekilendirmeye, etkili sorular olueturmaya, planlf ve düzenli çalfemaya, bilgiyi deerlendirmeye ve davranfelarfn farkfnda olmaya ve öncelikli konularf seçmeye olumlu katkf saladffnf belirtmielerdir. Deerlendirme boyutununsa kendini deerlendirmeye, kalfcf örenmeye, güvenin artmasfna, hayal gücünün geliemesine ve etkili sorular olueturmaya katkf salayacafnf yapflan görüemede belirtmielerdir. Bu sonuçlar özellikle biliesel koçluun, biliesel esneklik, holonomi (hem bütün hem parça olma), öz düzenleme gibi becerilerinin örencilerce olueturulduunu göstermektedir. Örenme bireyde gerçekleeen bir süreçtir. Ancak öreneni bafmsfz örenen konuma getiren, biliesel koç olan öretmenlerdir. Bu nedenle öretmenin sahip olacaf biliesel koçluk becerilerinin örenende biliesel farkfndalff olueturmada oldukça etkili olabilecei söylenebilir. BiliEsel farkfndalfk becerilerinin örencilerce kazanflmasf da akademik baearfnfn artmasfnf da beraberinde getirecektir. DolayFsFyla örenciler biliesel koçluun planlama, düeünme ve deerlendirme boyutlarfndaki becerileri kazanarak kendini düzenleme, yapacaf etkinlikleri organize etme ve kendi örenmesini deerlendirme becerilerini daha kolay kullanabileceklerdir. Orta sosyo-ekonomik düzeyde bir ilköretim okulunun 6. sfnfffnda yürütülen bu çalfema, alt ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki ilköretim okullarfnda tekrarlanarak sonuçlarf deerlendirilebilir. Lise ve üniversite düzeyinde biliesel koçluk yaklaefmfna dayalf olarak biliesel farkfndalfk becerilerinin öretimi yapflabilir. Sosyal bilgiler dersinde ve Ülkemizin KaynaklarF ünitesinde yapflan çalfema baeka derslerde ve baeka ünitelerde yapflarak örencilerin dersi nasfl deerlendirdikleri incelenebilir. AraEtFrma orta üst sosyo ekonomik düzeyde bulunan iki ilköretim okulunun altfncf sfnff sosyal bilgiler dersinin bir ünitesinde, biliesel koçluk yöntemiyle öretilen dokuz haftalfk uygulama ile sfnfrlfdfr. AraEtFrma bulgularfnfn yorumlanmasf ve genellenmesinde bu sfnfrlflfklarfn dikkate alfnmasfnda yarar vardfr. KAYNAKÇA Aviram M., Ophir R., Raviv D. ve Shiloah M. (1998). Experiential learning of clinical skills by beginning nursing students: coaching project by fourth-year student interns. Journal of Nursing Education, 7(), 8-1. BalcF, G. (007). lkö retim beinci snf ö rencilerinin sözel matematik problemlerini çözme düzeylerine göre bilisel farkndalk becerilerinin incelenmesi, yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. 1