Başarının Kapsamı, Mekanı ve Kaynağı

Transkript

1 Cuma ÇİÇEK Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Kürt Siyaseti Üzerine: Başarının Kapsamı, Mekanı ve Kaynağı 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Kürt Siyaseti Üzerine: Başarının Kapsamı, Mekanı ve Kaynağı Cuma ÇİÇEK Paris Politik Etütler Enstitüsü (SciencesPo.) Uluslararası Etütler ve Araştırmalar Merkezi (CERI) 18 Ağustos 2014

2 Cuma ÇİÇEK Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Kürt Siyaseti Üzerine: Başarının Kapsamı, Mekanı ve Kaynağı İçindekiler Giriş 3 A. HDP ya da Yeni Siyasetin Kurucu Söylemleri 4 1. Radikal olmayan sınıf siyaseti 4 2. Özgürlükçü ve çoğulcu kimlik siyaseti 5 3. Kürt meselesinde ayrılıkçı olmayan Türkiye çözümü 5 4. Kadın özgürlüğü ve toplumsal cinsiyet eşitliği 5 5. Çevre ve ekoloji 6 6. Demokratik katılım ya da cumhur meclisleri 6 7. Çözüm ve gelecek vurgusu: Yeni yaşam 6 B. Başarının Kapsamı ve Mekanı 6 1. Politik Kürt Bölgesinde Yükseliş 8 2. Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesinde Yükseliş 9 3. Batı Metropollerinde Yükseliş Diğer Batı İllerinden Alınan Oylar 13 C. Başarının Kaynakları Cumhurbaşkanlığı seçimin özgünlüğü Seçim barajı meselesi Türkiyelileşme siyasetinin başarısının limitleri Kürt Siyasetinin Yükselişi Kürt Meselesinin Jeopolitiği Çözüm Süreci ve Güçlenen Legal Kürt Siyaseti Seçim Söylemi: Yeni Sol Siyasetin İnşası Başarılı Seçim Stratejisi ve Kampanyası Demirtaş ın Performansı Rakiplerin Pozisyonu 18 Son Söz 19

3 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Kürt Siyaseti Üzerine: Başarının Kapsamı, Mekanı ve Kaynağı Giriş Uzun bir tartışma sürecinden sonra Cumhurbaşkanlığı seçimlerini geride bıraktık. Seçim sonuçları farklı boyutlarıyla tartışılmaya devam ediyor. Mevcut sonuçlar tartışmaların bir süre daha devam edeceğini gösteriyor Cumhurbaşkanlığı seçiminin galibi ilk turda %50 oy oranından fazla oy olarak halk tarafından doğrudan seçilen ilk Cumhurbaşkanı vasfını kazanan Recep Tayip Erdoğan olmuştur. Öte yandan, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Milliyetçi Hareket Partisinin (MHP) aday gösterdiği ve daha sonra ondan fazla küçük partinin de desteklediği Ekmelettin İhsanoğlu nun kaybeden taraf olduğu aşikar. Bu konuda genel bir konsensüsün olduğu söylenebilir. Zira dört ay önce gerçekleşen yerel seçimde CHP ve MHP nin toplamda aldığı oy oranına bile erişememiştir. Bu anlamda seçimin ana kazananı Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ve adayı Erdoğan ise, seçimin ana kaybedeni de CHP, MHP ve adayları İhsanoğlu dur. Öte yandan, AK Partinin adayı Erdoğan ın seçimi kazanması, her iki adayın da kaybettiği anlamına gelmiyor kuşkusuz. Aksine, en az Erdoğan kadar Halkların Demokratik Partisinin (HDP) adayı Selahattin Demirtaş da seçimi kazanmıştır. Zira, bugün Barış ve Demokrasi Partisinin (BDP) ardılı Demokrat Bölgeler Partisi (DBP) tarafından temsil edilen ana akım Kürt Hareketi 1991 yılından bu yana yapılan seçimlerde %4-6 bandında yer almasına rağmen, ana akım Kürt Hareketinin ana bileşeni olan HDP nin adayı Demirtaş %9,76 oy almıştır. Elde edilen başarıyla, AK Parti ve MHP tarafından temsil edilen milliyetçi muhafazakar ve İslamcı Türk sağcılığı ile CHP tarafından temsil edilen milliyetçi, muhafazakar ve seküler Türk sağcılığı karşısında, Demirtaş ın temsil ettiği HDP önemli bir alternatif haline gelmiştir. Bu çalışmada, Erdoğan dan sonra seçimin en önemli kazananı olan HDP adayı S. Demirtaş ın başarısı üzerinden Kürt siyaseti ve ana gövdesini oluşturduğu HDP analiz ediliyor. Sonraki bölümlerde detaylı olarak yapılan tartışmaların ana sonucu, Demirtaş ın başarısının ana kaynağının hem Kürt bölgesinde hem de batı metropollerinde artan Kürt oyları olduğudur. Özellikle Irak Kürdistan Bölgesi ve Suriye Kürdistan Bölgesinde son yıllarda meydana gelen radikal değişimler Kürt meselesinin jeopolitiğinin ana parametrelerini değiştirmiş ve hem bölge genelinde hem de Türkiye de Kürt siyasetinin yükselişini sağlamıştır. 3

4 Bununla birlikte, elde edilen başarıda HDP projesinin kısmi de olsa bir katkısının olduğu görülüyor. Özellikle, CHP nin İslamcı ve sağcı bir aday göstermesi, başta Kürt Alevileri olmak üzere, daha önce CHP ye oy veren Alevilerin önemli bir kısmının Demirtaş a yönelmesine neden olmuştur. Ayrıca, Türkiyelileşme siyaseti batı illerinde sınırlı da olsa Kürt olmayan seçmenlerde karşılık bulmuştur. Özetle, Demirtaş ın başarısının ana kaynağını yeni sol söylemle ikna edilen Kürt olmayan ezilmişlerden ziyade, büyük oranda daha önce tercihini AK Partiden yana yapan sağcı Kürt seçmenlerle, CHP den yana yapan Kürt Aleviler oluşturmuştur. Çalışma üç bölümden oluşuyor. İlk bölümde, Demirtaş ve temsil ettiği HDP nin seçim kampanyasında kitlelere seslenirken kullandığı siyasi söylem ve kurucu bileşenleri ele alınıyor. İkinci bölümde, Demirtaş ın başarısının kapsamı ve mekanı irdeleniyor. Türkiye nin dört alt bölge bazında ele alındığı bu bölümde, hangi bölge ve illerde, ne düzeyde oy artışının sağlandığı 2014 yerel seçimleriyle karşılaştırmalı olarak ele alınıyor. Son bölümde ise, ikinci bölümdeki veriler analiz edilerek başarının kaynağını oluşturan temel dinamikler tartışılıyor. A. HDP ya da Yeni Siyasetin Kurucu Söylemleri Öncelikle, Demirtaş ın seçim stratejini ve söylemlerini kısaca da olsa hatırla(t)mak yerinde olacaktır. Demirtaş ın temsil ettiği HDP nin ana stratejisini ezilmişlerin çoğulcu birliği olarak özetleyebileceğimiz radikal demokrasi oluşturdu. Radikal demokrasi söyleminin seçim başarısındaki etkisini analiz etmek için kuşkusuz detaylı saha araştırmalarına ihtiyaç var. Zira seçmenler tek başına adayların/partilerin seçim söylemlerine bakarak tercihlerini yapmıyorlar. Bununla birlikte, seçim söylemlerinin sonucu belirleyen ana parametrelerden biri olduğu da açıktır. Demirtaş ın temsil ettiği HDP nin seçim söyleminin kurucu unsurları özetle şunlardı: 1. Radikal olmayan sınıf siyaseti 2. Özgürlükçü ve çoğulcu kimlik siyaseti 3. Kürt meselesinde ayrılıkçı olmayan Türkiye çözümü 4. Kadın özgürlüğü ve toplumsal cinsiyet eşitliği 5. Çevre ve ekoloji siyaseti 6. Demokratik katılım ya da cumhur meclisleri 7. Çözüm ve gelecek vurgusu: Yeni yaşam 1. Radikal olmayan sınıf siyaseti Demirtaş, toplumun alt ve orta sınıflarına hitap eden, yoksulları önceleyen, bununla birlikte radikal bir sermaye karşıtlığından uzak duran bir siyasi söyleme başvurdu. Gelir dağılımındaki eşitsizlik, yoksulluk, hükümetin sermaye ile kurduğu ilişki, hükümete ve Başbakan a yönelik yolsuzluk ve hırsızlık iddiaları bu siyasetin ana söylemlerini oluşturdu. Bu söylem Kürt Hareketini yakından takip edenler için kuşkusuz yeni söylemler değildi. Bununla birlikte, Türkiye geneline hitap ederken, 4

5 Kürt siyasetinin bu yüzü bugüne kadar hem görülmedi hem de gösterilmedi. HDP ile birlikte seçim çalışmalarında bu sol söylemin merkeze taşınması, görünür kılınması ve ana akım Türk medyası tarafından kabulü en önemli yenilik olarak not edilebilir. Kürt siyasetinin öncü gücü olduğu HDP nin bugün BDP nin ardılı DBP tarafından temsil edilen ana akım Kürt Hareketinden farklı olarak sol söylemi merkeze aldığı söylenebilir. 2. Özgürlükçü ve çoğulcu kimlik siyaseti Sınıf siyasetinin yanı sıra Demirtaş ın başvurduğu ikinci önemli söylem özgürlükçü ve çoğulcu kimlik siyasetiydi. Etnik/ulusal, dini, mezhepsel, cinsel yönelim gibi toplumsal kutuplaşmanın olduğu alanlarda Demirtaş eşitlikçi ve özgürlükçü bir politik hattı izledi. Hristiyanlar, Yahudiler, Êzidiler gibi dini azınlıklar, Ermeniler ve Rumlar gibi ulusal azınlıklar, Aleviler, LGTBİ üyeleri bu eşitlikçi ve özgürlükçü söylemin temel hedef kitlesini oluşturdu. Bu söylemin aynı zamanda liberal demokrat kitleyi de hedeflediğini not etmek gerekir. Çoklu kimliklere vurgu yapmakla birlikte niceliksel olarak bu grubun ana dinamiğini Alevilerin oluşturduğunu belirtmek önem arz ediyor. Zira, Demirtaş ın stratejisinin en önemli hedef kitlesi AK Parti iktidarıyla birlikte dikkate değer düzeyde mobilize olan ve ulus-ötesi bir kolektif kimliğe sahip Alevilerdi. 3. Kürt meselesinde ayrılıkçı olmayan Türkiye çözümü Kürt meselesinin çözümünde ayrılıkçı olmayan iç çözüm söylemi seçim stratejisinin üçüncü önemli siyasetiydi. Çoğulcu kimlik siyasetinin uzantısı olarak da okunabilecek olan bu siyasetle Demirtaş, özetle, Kürtlerin kendi kaderini tayin hakkını vurgulamakla birlikte, ana akım Kürt Hareketinin ve HDP nin bu hakkı iç çözüm yönünde okuduğunu ve bölgesel bir desantralizasyonla yerel/bölgesel yönetimlerin güçlendirilmesini savundu. Yerelleşme/bölgeselleşmeyle hem Kürt meselesinin çözülebileceği hem de her geçen gün daha da tekleşen ve konsolide olan merkezin gücünün yerel/bölgesel yapılarla dengelenip denetlenerek Türkiye nin demokratikleşmesine hizmet edeceği söylemi bu siyasetin temel argümanını oluşturuyordu. 4. Kadın özgürlüğü ve toplumsal cinsiyet eşitliği Kadın özgürlüğü ve toplumsal cinsiyet eşitliği seçim söyleminin dördüncü ayağını oluşturdu. Ana akım Kürt Hareketinin en önemli dinamiklerinden biri olan Kadın özgürlüğü eksenli sosyo-politik mobilizasyon, Demirtaş şahsında Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de kendini göstermiştir. Demirtaş, eşbaşkanlık kurumu/sistemiyle sembolize olan toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın özgürlüğü siyasetini her fırsatta gündeme taşımış, bu konuda özgürlükçü bir siyaseti savunarak başta kadınlar olmak üzere, kadın-erkek eşitliğine önem veren toplumsal kesimlerini desteğini almaya çalışmıştır. 5

6 5. Çevre ve ekoloji Önceki söylemlere göre biraz zayıf kalsa da, çevre ve ekoloji Demirtaş ın seçim söyleminde önemli bir yer tutmuştur. Demirtaş, eşi, çocukları ve kampanya gönüllüleriyle birlikte Diyarbakır da Hasankeyf, Munzur ve Karadeniz in dereleri ile İstanbul Kuzey ormanlarına dikkat çekmek amacıyla düzenlenen bisiklet turu bu siyasetin en çok görünür olduğu andı. 6. Demokratik katılım ya da cumhur meclisleri Son olarak, demokratik katılım söylemini not etmek gerekir. Üç aday, iki çizgi yarışıyor söylemiyle özetleyebileceğimiz bu siyasetle, Demirtaş, diğer iki adayı devletin adayları olarak kodlayarak, bu iki aday karşısında kendisini halkın yegane adayı olarak sunmuştur. Cumhur meclisleriyle Cumhurbaşkanlığı makamını demokratik katılım mekanizmalarına açma, sorunları birlikte çözme, devlet sanatçısı yerine halk sanatçısı gibi önerilerle bu söylem güçlendirilmeye çalışılmıştır. Tek adam rejimi söyleminin ve endişelerinin yükseldiği bugünlerde, Demirtaş bu söylemle radikal demokrasinin demokratik katılım mekanizmaları üzerinden yükseleceği mesajını vermiştir. 7. Çözüm ve gelecek vurgusu: Yeni yaşam Özetle, radikal olmayan sınıf siyaseti, özgürlükçü ve çoğulcu kimlik siyaseti, Kürt meselesinde ayrılıkçı olmayan Türkiye çözümü, kadın özgürlüğü ve toplumsal cinsiyet eşitliği, çevre ve ekoloji, demokratik katılım ya da cumhur meclisleri olarak özetlediğimiz altı temel söylem üzerinden Demirtaş, seçmenlere yeni bir yaşamı birlikte kurmayı önermiştir. Bu seçim söylemlerine ek olarak, iktidarı eleştirmekle sınırla kalmayan ve geleceğe odaklanarak çözüm öneren siyaset dilinin de Demirtaş ın başarısını sağlayan önemli bir dinamik olduğunu not etmek gerekir. Bununla birlikte, mevcut seçim başarısını tek başına seçim söylemine dayandırarak Türkiyelileşme siyasetinin başarısı olarak analiz etmenin doğru olmayacağı açıktır. Zira hem söylem yeni bir söylem değil hem de seçim söylemi dışında bakılması gereken başka dinamikler var. Elde edilen başarının kapsamına ve mekanına bakmak bu dinamikleri anlamayı kolaylaştıracaktır. B. Başarının Kapsamı ve Mekanı Önceki bölümde Demirtaş ın seçim söylemi özetledik ve altı kurucu söylem üzerinden seçmenlere yeni yaşamı birlikte kurmayı önermesinin elde edilen başarıda önemli bir yer tuttuğunu ileri sürdük. Bununla birlikte, başarının seçim söylemine indirgenmeyeceğini iddia ettik. Seçim başarısını mümkün kılan diğer dinamikleri analiz etmeden önce, mevcut başarının kapsamını ve mekanını irdelemek yerinde olacaktır. 6

7 2014 Mart ayında gerçekleşen seçimlerde BDP ve HDP nin aldığı oylar ile Mardin büyükşehirde bağımsız aday olarak seçimi kazanan Ahmet Türk ün aldığı oylar toplamda iken (%6,61), Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde S. Demirtaş (%9,76) oy almıştır. Bu oyların yaklaşık bir milyon civarında arttığını ve oy oranının %3,15 yükseldiğini göstermektedir. Demirtaş ın temsil ettiği HDP çizgisinin oylarında yaklaşık %50 artış anlamına gelen bu sonuç, hiç kuşkusuz çok önemli bir başarı olarak takdir edilmelidir. Harita 01: 2014 Cumhurbaşkanlığı Türkiye Geneli Seçimi Sonucu Harita 02: Kürt Coğrafyasının Siyasi Haritası Haritanın hazırlanmasına katkı sağlayan Mazlum Güney e teşekkür ederim. 7

8 Bu başarının detaylı analizini yaparken, Cumhurbaşkanlığı seçimiyle 2014 yerel seçim sonuçlarının iller bazında kıyaslanması yerinde olacaktır. Aşağıdaki bölümlerde, ana akım Kürt Hareketinin hegemonik bir güç olduğu iller ile ana muhalefet olduğu illeri kapsayan Politik Kürt Bölgesi; tarihsel ve kültürel olarak Kürt bölgesinin bir parçası olmasına rağmen, politik anlamda Kürt bölgesi olmaktan çıkmış Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesi ve Batı Metropolleri sınıflandırması altında Demirtaş ın aldığı oylar 2014 yerel seçim sonuçlarıyla kıyaslanmıştır. Bu illerin seçiminde açıktır ki Kürt nüfusunun yoğunluğu ve ana akım Kürt siyasetinin siyasi etkinliği, başka bir ifadeyle Kürt Coğrafyasının Siyasi Haritası 1 dikkate alınmıştır. 1. Politik Kürt Bölgesinde Yükseliş Ana akım Kürt siyasetinin dikkate değer bir sosyokültürel ve sosyopolitik mobilizasyon gücünün olduğu Politik Kürt Bölgesi 15 ili kapsamaktadır yerel seçimleri üzerine yazdığımız yazı dizisinde (cumacicek.blogspot.com adresinde bu yazı dizisi erişime açıktır) bu bölgenin kendi içinde yeşil, sarı ve kırmızı alt-bölgelere ayrıldığını ileri sürdük. Diyarbakır, Mardin, Van, Batman, Şırnak ve Hakkari illerini kapsayan Yeşil Bölgede bugün DBP tarafından temsil edilen ana akım Kürt Hareketi hegemonik bir güçtür. Siirt, Bitlis, Muş, Ağrı, Iğdır ve Dersim illerini kapsayan Sarı Bölgede, ana akım Kürt Hareketi hegemonik bir denge gücüdür. Kars, Bingöl ve Urfa dan oluşan Kırmızı Bölgede ise ana akım Kürt hareketi ana muhalefet hareketidir. Tablo Yerel Seçimlerden Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Kürt Siyasetinin Seçim Performansı: Politik Kürt Bölgesi 2014 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ 2014 YEREL SEÇİM POLİTİK KÜRT BÖLGESİ SAYISI KATILIM SAYISI KATILIM FARKI ORAN FARKI DİYARBAKIR , ,11 82, ,06 MARDİN , ,21 83, ,81 VAN , ,19 81, ,36 ŞANLIURFA , ,54 87, ,30 BATMAN , ,47 84, ,15 SİİRT , ,65 86, ,44 ŞIRNAK , ,62 86, ,55 HAKKARİ , ,27 83, ,34 MUŞ , ,31 80, ,93 AĞRI , ,16 77, ,11 IĞDIR , ,38 83, ,44 KARS , ,21 81, ,68 BİTLİS , ,03 82, ,69 BİNGÖL , ,65 83, ,91 DERSİM , ,25 83, ,00 TOPLAM Cuma ÇİÇEK, 1991 den 2014 e Kürt Coğrafyasının Siyasi Haritası, Kurdistan24 News, Nisan 2014, Erişim Tarihi: 18 Ağustos

9 Tablodaki rakamların teyit ettiği üzere ana akım Kürt Hareketi Politik Kürt Bölgesinde dikkate değer bir başarı elde etmiştir. Şanlıurfa ve Iğdır dışında, 13 ilin tamamında oylarını artırmıştır. Oy oranı Şanlıurfa da %4,3 Iğdır da %0,44 oranında azalırken, diğer 13 ilde ortalama %10 civarında artmıştır. Oy oranı artışı Dersim de %19 ları, Ağrı da %19,11 i, Muş ta %14,93 ü, Şırnak ve Hakkari de %12 lerin üstünde gerçekleşmiştir. Ana akım Kürt Hareketi dört ay önce gerçekleşen yerel seçimlerde 15 il içerisinde sadece 6 ilde %50 nin üstünde oy alırken, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 10 ilde %50 nin üstünde oy almıştır. Yeşil, sarı ve kırmızı Kürt alt-bölgeleri bazında bakıldığında, ana akım Kürt Hareketi hegemonik bir güç olduğu yeşil bölgenin tamamında oylarını artırmıştır. Bu artış Diyarbakır da 9,06, Mardin de 8,81, Van da 1,36, Batman da 7,15, Şırnak ta 12,55 ve son olarak Hakkari de 12,34 puan olarak gerçekleşmiştir. Bu bölgede, en düşük oy oranı %54,55 olarak Van da elde edilirken, Şırnak ta bu oran %83,17 i bulmuştur. Sarı bölgede, oy artışı yeşil bölgeden daha fazla gerçekleşmiştir. Yerel seçimlerde sarı bölgede dikkate değer ölçüde oylarını artıran ana akım Kürt siyaseti, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bu yükselişini sürdürmüştür. Hegemonik bir denge gücü iken (%40-45 bandında oy alırken), bu seçimde altı ilin dördünde %50 in üstünde oy almıştır. Dersim de oy oranını 19, Ağrı da 17,11, Muş ta 14,93, Siirt te 7,44, Bitlis te ise 5,69 puan artırmıştır. Sadece Iğdır da 0,44 gibi göz ardı edilebilecek düzeyde bir gerileme olmuştur. Özellikle Muş ve Ağrı da oyların %61 in üstüne çıkması, sarı bölgenin yeşil bölgeye dönüşme potansiyelinin, başka bir ifadeyle ana akım Kürt Hareketinin hegemonik güç olduğu bölgenin genişleme olasılığının yüksek olduğunu gösteriyor. Kırmızı bölgeye gelince, Şanlıurfa da oy aranı 4,3 puan gerilemiştir. Bu gerileme şu şekilde açıklanabilir: 1991 seçimlerinden bu yana ana akım Kürt Hareketi Urfa da %15-20 bandında yer almıştır yerel seçimlerde, Osman Baydemir gibi güçlü bir isimle seçime giren Kürt Hareketi dikkate değer bir yükseliş yaşayarak oylarını %30,56 a çıkarmıştır. Bu artışın büyük oranda Baydemir den kaynaklandığı ve Kürt hareketine verilmiş emanet oylar olduğunu ileri sürülebilir. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde %26,24 oy alan Demirtaş ın aslında Urfa da alınan emanet oylarının önemli bir kısmını konsolide ettiği söylenebilir. Bu anlamda bir başarısızlıktan ziyade bir başarının olduğu iddia edilebilir. Kırmızın Bölgenin diğer iki iline baktığımızda oy artışının Kars ta 7,68 puan, Bingöl de ise 8,91 puan olduğu görülüyor. 2. Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesinde Yükseliş Ana akım Kürt Hareketi Politik Kürt Bölgesinde olduğu gibi, Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesinde de oylarını dikkate değer ölçüde artırmıştır. Öncelikle toplam 10 ilden oluşan bu bölgede Kürtlerin tüm illerde çoğunluğu oluşturmadığını not etmek gerekir. Özellikle, Ardahan, Erzurum, Erzincan, Sivas ve Maraş ın sadece belirli ilçe, belde ve köylerinde Kürtlerin nüfus çoğunluğunu oluşturduğunu not 9

10 etmeliyiz. Yukarıda saydığımız beş ilden farklı olarak, Malatya, Elazığ, Adıyaman, Antep ve Kilis te Kürtler çoğunluğu oluşturmaktadır. Bu noktada, Erzurum un özel bir duruma sahip olduğunu belirtelim. Ana akım Kürt Hareketi il genelinde politik olarak marjinal bir grubu temsil etmesine rağmen, dört güney ilçesinde hegemonik bir güçtür. Bu anlamda bu ilçelerin Politik Kürt Bölgesinin içinde değerlendirilmesi gerekir. Zira bu dört ilçede ana akım Kürt siyaseti istikrarlı olarak %60 ların üstünde oy almaktadır. Tablo Yerel Seçimlerden Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Kürt Siyasetinin Seçim Performansı: Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesi 2014 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ KATILIM SAYISI SAYISI 2014 YEREL SEÇİM KATILIM FARKI ORAN FARKI POLİTİK OLMAYAN KÜLTÜREL KÜRT BÖLGESİ ARDAHAN , ,32 82, ,77 ERZURUM , ,23 86, ,84 ERZİNCAN , ,42 87, ,65 SİVAS , ,16 87, ,06 MALATYA , ,57 87, ,74 ADIYAMAN , ,87 86, ,40 ELAZIĞ , ,66 87, ,23 MARAŞ , ,31 90, ,98 ANTEP , ,22 85, ,34 KİLİS , ,06 89, ,73 TOPLAM Yukarıdaki tablodaki rakamlar irdelendiğinde, 10 ilin tamamında oyların arttığı görülmektedir yılından bu yana yapılan seçim sonuçlarına bakıldığında, Adıyaman (%5-12 arası) ve Ardahan (%7-17 arası) dışında, geriye kalan sekiz ilde ana akım Kürt Hareketinin %10 un üstünde oy alamadığı görülüyor. Buna karşın, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, beş ilde oy oranı %10 un üstüne çıkmıştır. Ardahan da %23,09, Erzurum da %13,07, Adıyaman da %15,27, Elazığ da %10,89, Antep te %10,56 oy alınmıştır yılından bu yana bu illerdeki seçim sonuçları dikkate alındığında, özellikle Ardahan ve Adıyaman ın orta vadece bu trendin devam etmesi halinde- Politik Kürt Bölgesi ne dahil olabileceği söylenebilir. Öte yandan Gaziantep ve Erzurum daki oy artışları dikkate değerdir. Ana akım Kürt Hareketi Erzurum da en yüksek oyunu (%9,84) 2002 genel seçimlerinde almıştı. Bu seçimde, %13,07 oy oranıyla dikkate değer bir yükseliş yaşamıştır. Yine Antep ilinde en yüksek oyu 2002 seçimlerinde %8 olarak gerçekleşirken, bu seçimde %10,56 oranında seçmen desteği alınmıştır. Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesindeki oy artışının önemi, oy sayısındaki artışa bakıldığında çok daha iyi görülmektedir. Bir önceki seçime göre, seçime katılım oranı neredeyse 10 puan düşmesine rağmen, bu 10 ilde yerel seçimlerde oy alınmışken, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy alınmıştır. Bu oy 10

11 artışı anlamına gelmektedir. Başka bir ifadeyle bu bölgede oylar yaklaşık %80 oranında artmıştır. Politik Kürt Bölgesindeki 15 ildeki toplam oy sayısı artışı ve oy oranı artışı %10 olduğu dikkate alındığında, ana akım Kürt Hareketinin Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesinde çok önemli bir başarı elde ettiği açıktır. 3. Batı Metropollerinde Yükseliş Demirtaş ın temsil ettiği HDP nin başarısını analiz etmek için, son olarak Kürtlerin yoğun nüfusa sahip olduğu batı metropollerindeki seçim sonuçlarına bakmak lazım. Aşağıdaki tabloda dokuz ana batı metropolünde Demirtaş ın aldığı oylar 2014 yerel seçim sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Kürt illerinde olduğu gibi, batı metropollerinde de önemli başarılar elde edilmiştir. Batı metropollerinde oylar oranları yaklaşık %70 oranında artmıştır. Tablo Yerel Seçimlerden Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Kürt Siyasetinin Seçim Performansı: Batı Metropolleri 2014 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ 2014 YEREL SEÇİM BATI METROPOLLERİ SAYISI KATILIM SAYISI KATILIM FARKI ORAN FARKI İSTANBUL , ,84 89, ,25 İZMİR , ,37 90, ,61 ANKARA , ,87 91, ,59 BURSA , ,67 90, ,49 KOCAELİ , ,36 91, ,13 AYDIN , ,11 90, ,85 ANTALYA , ,31 89, ,00 MERSİN , ,65 89, ,81 ADANA , ,35 88, ,31 TOPLAM İstanbul da oylar %4,84 ten %9,09 a, İzmir de %3,37 den %7,98 e, Ankara da %0,87 den %3,46 a çıkmıştır. Bu üç büyükşehirde oyların yaklaşık olarak ikiye katlandığını gösteriyor. Yine oy oranları Bursa da %1,67 den %4,16 a, Kocaeli nde %2,36 dan %5,49 a, Aydın da %3,11 den %6,96 a yükselmiştir. Akdeniz bölgesine bakıldığında, oy oranlarının Antalya da %2,31 den %5,31 e, Mersin de %9,65 ten %13,46 a ve Adana da %7,35 ten %10,66 ya yükseldiği görülüyor. Oy sayılarına bakıldığında matı metropollerindeki başarı çok daha net bir şekilde görülmektedir. Örneğin üç büyük ile baktığımızda, İstanbul da yeni seçmenin desteği alınmıştır. Bu rakam İzmir de iken, Ankara da olarak gerçekleşmiştir. Yine toplamda 2014 yerel seçimlerinde oy alınırken, Cumhurbaşkanlığı seçiminde bu rakam olarak gerçekleşmiştir. Bu dokuz batı metropolünde toplamda yeni seçmen desteğinin alındığı anlamına gelmektedir. Bu artış, Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesindeki 10 ilin toplamında alınan oyların yaklaşık iki katıdır. Mardin, Van ve Şanlıurfa büyükşehirlerinde alınan toplam oya denk bir oydur. 11

12 Tablo Yerel Seçimlerden Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Kürt Siyasetinin Seçim Performansı 2014 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ KATILIM SAYISI SAYISI 2014 YEREL SEÇİM KATILIM FARKI ORAN FARKI POLİTİK KÜRT BÖLGESİ DİYARBAKIR , ,11 82, ,06 MARDİN , ,21 83, ,81 VAN , ,19 81, ,36 ŞANLIURFA , ,54 87, ,30 BATMAN , ,47 84, ,15 SİİRT , ,65 86, ,44 ŞIRNAK , ,62 86, ,55 HAKKARİ , ,27 83, ,34 MUŞ , ,31 80, ,93 AĞRI , ,16 77, ,11 IĞDIR , ,38 83, ,44 KARS , ,21 81, ,68 BİTLİS , ,03 82, ,69 BİNGÖL , ,65 83, ,91 DERSİM , ,25 83, ,00 TOPLAM POLİTİK OLMAYAN KÜLTÜREL KÜRT BÖLGESİ ARDAHAN , ,32 82, ,77 ERZURUM , ,23 86, ,84 ERZİNCAN , ,42 87, ,65 SİVAS , ,16 87, ,06 MALATYA , ,57 87, ,74 ADIYAMAN , ,87 86, ,40 ELAZIĞ , ,66 87, ,23 MARAŞ , ,31 90, ,98 ANTEP , ,22 85, ,34 KİLİS , ,06 89, ,73 TOPLAM BATI METROPOLLERİ İSTANBUL , ,84 89, ,25 İZMİR , ,37 90, ,61 ANKARA , ,87 91, ,59 BURSA , ,67 90, ,49 KOCAELİ , ,36 91, ,13 AYDIN , ,11 90, ,85 ANTALYA , ,31 89, ,00 MERSİN , ,65 89, ,81 ADANA , ,35 88, ,31 TOPLAM GENEL TOPLAM

13 4. Diğer Batı İllerinden Alınan Oylar Yukarıda analiz edilen 34 ilin toplamında oyların dan a çıktığı görülüyor. Yani bu 34 ilde, Demirtaş ın temsil ettiği merkezinde ana akım Kürt siyasetinin olduğu HDP yeni seçmen desteğini almıştır. Bu durumda, kalan oy artışının diğer 47 batı ilinden alındığı görülüyor. Tablo 4 te Politik Kürt Bölgesi, Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesi ve Batı Metropollerinden alınan oyların 2014 yerel seçim sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Bu başarıyı nasıl okumak gerekir. Başarının kapsamı ve mekanı bizlere neler söylüyor. Bu başarıyı Türkiyelileşme siyasetinin başarısı olarak okuyabilir miyiz? Yoksa Türkiyelileşme siyasetinden ziyade, Kürt siyasetinde mi bir yükseliş var? Kürt Ulusal Hareketi Kürt Bölgesinde gücünü derinleştirirken batı metropollerinde yayılıyor mu? Sonraki bölümde bu sorular ele alınıyor. C. Başarının Kaynakları: İlk bölümünde Demirtaş ın seçim söyleminin ana bileşenlerini ve başarının kapsamı ve mekanını analiz ettik. Özetle, radikal demokrasi olarak formüle edilen ve ezilmişlerin çoklu birliği olarak da okuyabileceğimiz Demirtaş ın seçim söyleminin yedi alt-söylemden oluştuğunu belirttik. Bu alt söylemler şunlardı: 1. Radikal olmayan sınıf siyaseti 2. Özgürlükçü ve çoğulcu kimlik siyaseti 3. Kürt meselesinde ayrılıkçı olmayan Türkiye çözümü 4. Kadın özgürlüğü ve toplumsal cinsiyet eşitliği 5. Çevre ve ekoloji siyaseti 6. Demokratik katılım ya da cumhur meclisleri 7. Çözüm ve gelecek vurgusu: Yeni yaşam İkinci bölümünde ise elde edilen başarının kapsamını ve mekanını irdeledik. Bu kapsamda, Türkiye genelinde oyların yaklaşık %50 oranında artığını not ederek bu artışın mekânsal dağılımını dört alt bölge bazında yaptık: 1. Politik Kürt Bölgesi (15 İl) 2. Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesi (10 İl) 3. Batı Metropolleri (9 Büyükşehir) 4. Diğer Batı İlleri (47 İl) Özetle, BDP-HDP nin 2014 yerel seçimlerde aldığı oylar dikkate alındığında, dört altbölgenin tamamında Demirtaş ın oyları dikkate değer ölçüde artırdığını gösterdik. Oy artışları Politik Kürt Bölgesinde yaklaşık %10, Politik Olmayan Kürt Bölgesinde 13

14 %80, Batı Metropollerinde ise %68 olarak gerçekleşmiştir. Toplamda yaklaşık bir milyon oy artışının %80 i Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı 34 ili kapsayan üç altbölgede gerçekleşmiştir. Geriye kalan 47 batı ilinde ise toplam 206 bin oy artışı sağlanmıştır. Bir önceki bölümde ayrıntılı tablolarla ortaya koyduğumuz ve yukarıda özetlediğimiz sonuçları dikkate alarak çeşitli tezler ileri sürebiliriz: 1. Cumhurbaşkanlığı seçimin özgünlüğü Her şeyden önce, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin özgünlüğünü not etmek gerekir. Elde edilen başarının boyutlarını anlamak için, bu yazı dizisinde de yapıldığı gibi, daha önceki seçim sonuçlarıyla kıyaslama yapılabilir. Ancak bu sonuçların bugün DBP ve HDP tarafından temsil edilen ana akım Kürt Hareketinin politik gücünü birebir göstermemektedir. Zira, Ahmet Hamdi Akkaya nın altını çizdiği üzere (bkz.: iki turlu, barajın olmadığı, sadece üç adayın yarıştığı bir seçimde oy verenlerin motivasyonunun diğer seçimlerden farklı olacağı açık. AK Partinin kurucularından ve Kürt sağı içinde önemli bir temsil gücü olan Dengir Mir Mehmet Fırat ın Demirtaş ı destekleyeceğini seçim öncesi kamuoyuna deklere etmesi, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin özgünlüğünü anlamak için çarpıcı bir örnektir. Fırat ın sözlerini hatırlayalım: Ben hiçbir zaman PKK lı olmadım yani Marksist, Leninist bir siyasete ve şiddete de inanmadım, ama her şeye rağmen Cumhurbaşkanı seçiminde oyum Selahattin Bey in lehine olacak. Çünkü bu iki turlu bir seçim. Hepimiz oy versek bile Selahattin Demirtaş ın seçilmesi mümkün değil, ama Türkiye de yüzde 20 bir Kürt varlığı söz konusu ve bu seçim bu varlığı gösterme konusunda çok önemli. İlk defa böyle bir fırsat doğuyor ve ben bir Kürt olarak her ne kadar farklı bir düşüncem olsa da oyum Selahattin Bey den yana olacak. 2. Seçim barajı meselesi Elde edilen oy oranı seçim barajının aşılması konusunda HDP camiasında büyük bir umut yarattı. Bununla birlikte, Politik Kürt Bölgesinin seçmen sayısının toplam seçmen sayısı içindeki payı dikkate alındığında, seçime katılmayanların seçime katılması durumunda, başka bir ifadeyle seçime katılım oranının %75 değil de %85-90 olması durumunda, Demirtaş ın oy oranının %8-8,5 arasına denk düştüğünü not etmek önem arz ediyor. Dolayısıyla, normal şartlar altında 2015 yaz döneminde gerçekleşecek olan genel seçimlerde HDP nin bağımsız adaylar yerine parti adıyla seçime girmesi yönündeki önerilerin cumhurbaşkanlığı seçiminin özgünlüğü ve Demirtaş ın aldığı oyların reel karşılığı dikkate alındığında aşırı iyimserlik taşıdığı açıktır. 3. Türkiyelileşme siyasetinin başarısının limitleri Elde edilen başarıda Türkiyelileşme siyasetinin etkisinin olduğu söylenebilir. Bununla birlikte bu etkinin sınırlarını görmek gerekir. Zira, reel artışın %2 civarında olduğu 14

15 görülmektedir. Bu artış içerisinde Kürt olmayan seçmenin payı sınırlıdır. Türkiyelileşme siyasetini, HDP aracılığıyla ana akım Kürt Hareketinin Türkiye nin sol, demokrat muhalefetiyle birlikte ülke genelinde Kürt seçmenler kadar Kürt olmayan seçmenlerden de destek alan bir muhalefet hareketine dönüşme siyaseti olarak tarif edersek eğer, Demirtaş ın Kürt olmayan seçmenden sınırlı oranda oy aldığı görülüyor. Bu oran en iyi ihtimalle %1 civarındadır. Şöyle ki: Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Kürt bölgesi ve batı metropolleri dışında kalan 47 ilde, Demirtaş ın aldığı oylar yaklaşık dört milyon oyun %10 unu oluşturuyor (400 bin) ve bu illerdeki oy sayısındaki artış 200 bin civarındadır. Bu seçmenlerin tamamının Türk olduğu varsayılsa bile, bu yeni oylar oy kullanan 40 milyon seçmenin yaklaşık %0,5 ini oluşturmaktadır. Öte yandan, daha önceki seçimlerin tamamında bu 47 ilin çoğunda Kürt seçmenin, aday gösterilmemesi, seçilme ihtimalinin hiç olmaması, parti ismiyle seçime girilmemesi gibi nedenlerle oy kullanmadığı ya da diğer partilerin adaylarına oy verdiği iddia edilebilir. Dolayısıyla bu oylar, belli ölçülerde daha önce oy kullanmayan ya da Kürt Hareketine oy vermeyen Kürt seçmenleri de kapsamaktadır. Bu konuda elbette sandık ve ilçe bazlı detaylı karşılaştırmalar yapmadan kesin bir kanaate varmak doğru olmayacaktır. 4. Kürt Siyasetinin Yükselişi Tam da bu noktada, Demirtaş ın başarısını sağlayan asıl oyların Türkiyelileşme siyasetinin getirdiği yeni seçmen desteğinden ziyade, yükselen Kürt oyları olduğunu not etmek gerekir. Önceki bölümde detayları verilen rakamlara göre ana akım Kürt Hareketi hem Politik Kürt Bölgesinde, hem Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesinde hem de Batı Metropollerinde oylarını artırmıştır. Artan oyların yaklaşık %80 i Kürtlerin çoğunlukta olduğu Kürt illerinde ve dikkate değer bir nüfusa sahip olduğu dokuz metropol şehirde gerçekleşmiştir. Ana akım Kürt Hareketi Politik Kürt Bölgesindeki hegemonyasını yaymış ve derinleştirmiştir. Demirtaş, 2014 yerel seçim sonuçlarına göre, Politik Kürt Bölgesinde dikkate değer oy artışları sağlamıştır. Oy oranı Dersim de 19 puanı bulurken, Muş ve Ağrı gibi illerde arasında gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2014 yerel seçimlerinde 2014 yerel seçimlerinde sadece 6 ilde %50 in üstünde oy alan ana akım Kürt Hareketi, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 10 ilde %50 in üstünde oy almıştır. Bu sonuçlar, yeşil Kürt alt-bölgesinin genişleme olanaklarının ortaya çıktığını, başka bir ifadeyle Kürt Hareketinin hegemonik güç olduğu bölgenin genişlediğini göstermektedir. Politik Kürt Bölgesinde olduğu gibi, toplam 10 ilden oluşan Politik Olmayan Kültürel Kürt Bölgesinde de oylar önemli oranda artmıştır. Bu bölgede kazanılan yeni seçmen sayısı Politik Kürt Bölgesinden daha fazladır. Oran olarak baktığımızda, bu bölgede oylar %80 civarında artmıştır. Politik Kürt Bölgesindeki başarıyla birlikte 15

16 düşünüldüğünde, ana akım Kürt Hareketinin Kürt coğrafyasında genel olarak oylarını artırdığı görülüyor. Batı metropollerinde artan oyların sadece Kürt seçmenden gelmediği, bununla birlikte Türkiyelileşme siyaseti sonucunda Türk seçmenin de ikna edildiği ileri sürülebilir. Ancak, İstanbul daki oy artışlarının ilçeler bazında analizi, oyların Kürt seçmenlerin yoğunlukta olduğu ilçelerden sağlandığı görülüyor. İstanbul genelinde %9,09 oy alan Demirtaş, örneğin CHP nin güçlü olduğu Beşiktaş ta %6,65, Bakırköy de %6,67, Kadıköy de %6,00 oy alırken, Kürt seçmenlerin yoğun olduğu ve AK Partinin güçlü olduğu Bağcılar da %13,67, Bahçelievler de %10,45, Küçükçekmece de %10,96, Esenyurt ta %17,18, Sultanbeyli nde %16,21 oy almıştır. Bu rakamlar, metropollerdeki oy artışının esas kaynağının Türkiyelileşme siyasetinden ziyade, Kürt siyasetindeki genel yükselişin olduğunu gösteriyor. Yukarıdaki rakamlar, ana akım Kürt Hareketinin oy artışının büyük çoğunluğunun sol seçmenden ziyade sağ seçmenlerden geldiğini gösteriyor. Zira, Kürt coğrafyasında Kürt Hareketinin ana muhalefetini milliyetçi, muhafazakar ve İslamcı damarlardan oluşan Türk sağının temsilcisi AK Parti oluşturuyor. Örneğin Muş ve Ağrı da sağlanan %15-17 artış, sağ seçmenin Kürt Hareketine kayma düzeyinin sanılandan çok daha fazla olduğunu gösteriyor. Kürt bölgesinde olduğu gibi batı metropollerinde de daha önce AK Partiyi tercih eden sağ eğilimli Kürt seçmenlerin bir kısmı bu seçimde Dermirtaş ı tercih etmiştir. Kuşkusuz sağ seçmenlerin ana akım Kürt Hareketine yönelmesi sol seçmenin yönelmediği anlamına gelmiyor. Özellikle Kürt Alevilerinin bu artışta önemli bir rolü olduğu görülüyor. Dersim in bu artışı iyi temsil ettiği ileri sürülebilir yılından bu yana Dersim de yapılan seçimlerde Kürt Hareketi %15-32,5 bandında yer alırken, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Demirtaş %52,25 oy almıştır. Başta metropoller olmak üzere diğer illerdeki Kürt Alevilerinin desteğinde de Dersim dekine yakın bir oy artışının sağlandığı söylenebilir. Kürt Alevileri kadar olmasa da Türk ve Arap Alevilerinin de belirli ölçülerde Demirtaş ı desteklediği iddia edilebilir. Hatay ilinde alınan %3,6 lık oy, örneğin, bu desteğin bir göstergesi olarak okunabilir. 5. Kürt Meselesinin Jeopolitiği Bu noktada, Kürt siyasetinin yükselişindeki ana nedenlere bakmak gerekiyor. İlk akla gelen dinamik Kürt meselesinin jeopolitiğinde meydana gelen değişimler. Daha açık bir ifadeyle, son bir kaç yıldır hem Irak Kürdistan Bölgesinde hem de Suriye Kürdistan Bölgesi Rojava da meydana gelen radikal değişimlerin Türkiye Kürtleri üzerinde dikkate değer bir etki yarattığı ve politik tercihlerinin şekillenmesinde etkili olduğu söylenebilir. Kürt meselesinin bir ulus-ötesi/sınır-ötesi (Kürtlerin dört devletin egemenliği altında yaşaması) ve uluslararası (uluslararası sistemin Kürtlerin mevcut politik durumu 16

17 onaylaması ve ilgili dört devletin politikalarını desteklemesi) bir sorun olduğu dikkate alındığında, meseleye dair analiz yapılırken ilk bakılması gereken dinamiğin jeopolitik olduğu görülüyor. Açıktır ki, hem ulus-ötesi hem de uluslararası bağlamda Kürt meselesinin jeopolitiğinin ana parametreleri Rojava ve Irak Kürdistan Bölgesindeki gelişmelerden sonra radikal olarak değişmiştir ve yeni parametreler oluşum aşamasındadır. Özetle, hem Türkiye de hem de bölge genelinde Kürt meselesini merkeze alan Kürt siyasetinin yükselişte olduğu söylenebilir. Bu noktada, bu yükselişin son bir kaç ay içinde meydana gelen gelişmelerle sınırlı olmadığını, son bir kaç yılı bulduğunu ve Cumhurbaşkanlığı seçiminde Demirtaş ın elde ettiği başarının bu yükselişin devam ettiğini gösterdiğini not etmek önem arz ediyor. Oy artışında, Kürt meselesinin jeopolitik dinamiklerinde meydana gelen radikal değişimlerin yanı sıra, Irak-Şam İslam Devletinin dehşet saçan vahşetinin etkisinin olduğu ileri sürülebilir. Kobani başta olmak üzere Rojava ya yapılan saldırılar, Êzîdî Kürtlerin maruz kaldığı soykırıma varan saldırılar, genel olarak Kürt hassasiyetini hem Türkiye de hem de bölgede önemli oranda artırmıştır. Ayrıca, onca vahşetten sonra bile İŞİD i terörist örgüt olarak tanımlamaktan uzak duran AK Partinin yaşanan saldırılar karşısındaki politik tutumunu da not etmek gerekir. Bu tutum, Kürt siyasetinin bölge genelindeki yükselişinde rol oynayan önemli etkenlerden biri olarak görülebilir. 6. Çözüm Süreci ve Güçlenen Legal Kürt Siyaseti Mevcut oy artışındaki bir diğer önemli etkenin devam eden barış/çözüm süreci olduğu ileri sürülebilir. Bu anlamda artan oylar, güçlenen ve öne çıkan legal Kürt siyasetinin desteklendiği şeklinde yorumlanabilir. Özellikle batı metropollerinde yaşayan ve bu anlamda olası bir iç çatışma ya da ayrılık sürecinde kaybetme riski en fazla olan Kürt seçmenlerin desteğinin artmasında çözüm sürecinin önemli bir faktör olduğu ileri sürülebilir. Bu anlamda, ana akım Kürt Hareketinin Türkiyelileşme siyasetini, Kürt olmayan kesimlerin desteğini almaktan çok, İstanbul başta olmak üzere metropol kentlerde yaşayan Kütlerin sosyo-politik mobilizasyonunu hedefleyen ve politik cepheye dahil etmeyi amaçlayan bir siyaset olarak da okumak gerektiği açıktır. İşin doğrusu hem Kürt coğrafyasında hem de batı metropollerinde artan oylar dikkate alındığında, ana akım Kürt siyasetinin HDP ve DBP yönelimlerinin birbirinin alternatifi projeler olmaktan ziyade birbirini desteklediği görülüyor. Ana akım Kürt Hareketi bir yandan HDP ile batı metropollerindeki Kürtler ve olası diğer ezilenler politik mücadeleye dahil edilirken, öte yanda DBP ile Kürt bölgesindeki hegemonyayı hem derinleştirip hem de yaymaya çalışmaktadır. Bu anlamda demokratik özerklik gibi güncel siyasi projelerin desteklenmesinden öteye genel olarak Kürt meselesini merkeze alan siyasetin toplumsal etki gücünün bir yandan derinleştiği bir yandan da yayıldığı söylenebilir. 17

18 7. Seçim Söylemi: Yeni Sol Siyasetin İnşası İlk bölümde detaylı olarak ele aldığımız seçim söyleminin de başarıda etkili olduğunu not etmek gerekir. Kuşkusuz insanlar politik akımları değerlendirirken, sadece projenin içeriğine bakmazlar. Bununla birlikte, seçim kampanyasında radikal demokrasi olarak formüle edilen söylemin de önemli oranda etkide bulunduğu söylenebilir. Özellikle, Erdoğan ve AK Partiye dair artan tek adam rejimi, otoriterleşme kaygıları ve eleştirileri, radikal demokrasi söylemini daha da etkili kılmıştır. Metropoller başta olmak üzere, batı illerindeki oy artışında bu söylemin özellikle etkili olduğunu not etmek gerekir. Hem Kürt coğrafyasında hem de batı metropollerinde Kürt kitlesinin büyük oranda yoksulluk ve yoksunluk içinde yaşadığı dikkate alındığında, bu yeni sol söylemin Alevi Kürtler ve demokratik, sol, liberal çevreler kadar, Kürt yoksullarında da etki yarattığı iddia edilebilir. 8. Başarılı Seçim Stratejisi ve Kampanyası Yukarıda özetlediğimiz makro dinamiklerin yanı sıra, Demirtaş ın seçim stratejisi ve kampanyası da elde edilen başarıda önemli bir etken olmuştur. Özellikle İhsanoğlu ndan ziyade Erdoğan ın eleştirisini merkeze alma; eleştirmekle sınırlı kalmadan alternatifler önerme; tek adam rejimi ve otoriterleşme eleştirilerin yoğunlaştığı bir ortamda liderin rolünden ziyade yeni yaşamı birlikte inşa söyleminin vurgulanması; adayı destekleyen siyasi partilerden ve gruplardan ziyade Demirtaş ın ve ilkelerin kampanyanın merkezine taşınması gibi seçim stratejisinin ve kampanyasının ilk akla gelen bileşenleri başarıda önemli bir rol oynamıştır. 9. Demirtaş ın Performansı Seçim stratejisini ve kampanyasını oldukça iyi bir performansla temsil eden Dermirtaş, elde edilen başarıda çok önemli bir paya sahiptir. Kampanya sürecince inşa ettiği samimi, açık sözlü, mütevazi, entelektüel, espirili, sözünü esirgemeyen, davasına inanmış, iyi aile ilişkileri olan, özetle temsil düzeyi yüksek, güven veren bir aday portresinin seçmene sunulması elde edilen başarıda göz ardı edilemeyecek bir rol oynamıştır. 10. Rakiplerin Pozisyonu Son olarak rakiplerinin pozisyonundan bahsetmek gerekir. Hiç kuşkusuz elde edilen başarıda hükümetin adayı Erdoğan ve ana muhalefet partilerinin adayı İhsanoğlu nun çok önemli bir etkisi olmuştur. Mevcut başarıyı bu etkiyi analiz etmeden anlamak mümkün değildir. İlk olarak, Erdoğan ın seçime önemli ölçüde yıpranarak girdiğini ileri sürebiliriz. Bir yandan, barış/çözüm sürecinin üzerinden iki yıl geçmesine rağmen, çok sınırlı düzeyde ilerlemenin kaydedilmesi, Rojava da hükümetin izlediği politikalar, bir yandan tek adamlaşma ve otoriterleşme eleştirileri, bir yandan da kendisine ve ailesine dair devam eden yolsuzluk iddiaları ve bu iddialar karşısında aklanmamış olmaları bundan bir kaç yıl öncesine nazaran Erdoğan ın Kürt seçmenleri 18

19 üzerindeki etkisini önemli oranda azalttığı ileri sürülebilir. Sağ muhafazakar Kürt seçmenin Demirtaş a yönelmesinde hükümetin ve temsilcisi Erdoğan ın pozisyonun önemli oranda etkili olduğunu not etmek gerekir. Nitekim, Erdoğan ın en çok oy kaybettiği illerin başında Kürt Hareketinin etkili olduğu illerin olması bu sonucu teyit ediyor. Erdoğan ın pozisyonu sağ seçmenin Demirtaş a yönelmesine neden olurken, CHP nin İhsanoğlu gibi ideolojik ve politik yönelim ve kültürel değerler bağlamında daha çok MHP yi temsil eden milliyetçi, muhafazakar, İslamcı bir sağcı adayı desteklemesi, CHP yi destekleyen Aleviler ve sol, liberal demokrat kesimler üzerinde önemli ölçüde negatif etki yaratmıştır. Bu kesimlerin bir kısmı seçimi boykot ederken, bir kısmı da Demirtaş ı desteklemiştir. Demirtaş ın başarısında bu hususun göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Bu kesimden gelen desteğin emanet oylar olduğu ve bundan sonraki süreçte ilgili aktörlerin alacakları pozisyona göre yeniden şekilleneceği açıktır. Son Söz Sonuç olarak, 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Demirtaş ın temsil ettiği ana akım Kürt Hareketi ve HDP takdire şayan bir başarı sergilemiştir. Ana akım Kürt Hareketi politik gücünü Politik Kürt Coğrafyasında derinleştirirken, Türkiye genelinde genişletmiştir. Bu başarının gerçekleşmesinde bir çok faktör etkili olmuştur. Bununla birlikte, ana dinamiğin Kürt meselesinin jeopolitiğinde meydana gelen radikal değişimler sonucu Kürt siyasetinin hem Türkiye de hem de bölge genelinde yükselişinden kaynaklandığı söylenebilir. Bu anlamıyla Türkiye deki Kürt siyasetini belirleyecek en önemli dinamiğin Kürt meselesinin jeopolitiği olduğunu belirtmek gerekir. Öte yanda, Türkiye genelinde farklı toplumsal kesimlerin desteğini alan etkili bir muhalefet hareketi olma anlamında Türkiyelileşme siyasetine dair dikkate değer bir umut doğmuştur. Bununla birlikte, Türkiyelileşme siyasetinin sınırlarını da göz ardı etmemek gerekir. Türkiyelileşme siyasetine dair, dikkate alınması gereken en önemli sonuç, hiç kuşkusuz batı metropollerindeki Kürtlerin desteğindeki artıştır. Bu anlamda, bu sonuçlardan sonra, Türkiyelileşme siyasetinin, Kürt olmayan kesimlerin toplumsal desteğini kazanmaktan öteye, batı metropollerinde yaşayan Kürtlerin desteğini almaya yönelecek şekilde yeniden formüle edilmesi gündeme gelebilir. Zira, inşa edilen ve yeni sol siyaset olarak özetleyebileceğimiz radikal demokrasi söylemini, batı metropollerindeki yoksulluk ve yoksunluk içinde yaşayan Kürtlerin daha fazla duymaya açık olduğu iddia edilebilir. Altı çizilmesi gereken bir diğer önemli husus çözüm süreci ve legal Kürt siyasetinin güçlenmesidir. Kürt siyaseti legalleştikçe ve bu alanda güçlendikçe toplumsal desteği artmaktadır. Çözüm sürecinin devam etmesi bu trendi büyük ölçüde hızlandıracaktır. 19

20 Son olarak, siyaset alanının birçok değişkenin etkileşimi sonucu sürekli şekilde yeniden kurulan bir süreç olduğunu not etmek gerekir. Aktörlerin olası yönelimlerini ve muhtemel güzergahları anlamak için, siyaset alanının bu çok-boyutlu, çok-aktörlü sosyo-politik, ilişkisel bir inşa olma niteliğini her zaman dikkate almak gerekir. 20