Faaliyet Raporu 2002

Transkript

1 Faaliyet Raporu 2002

2 Ç NDEK LER 1 TÜPRAfi n Kimli i 2 Genel Bilgi 4 Yönetim Kurulu Baflkan n n Mesaj 8 Genel Müdür ün Mesaj 12 Yönetim Kurulu ve Denetçiler 13 Üst Yönetim 14 Finansal Göstergeler 15 Operasyonel Göstergeler 16 Dünden Bugüne TÜPRAfi Y l Faaliyetleri 24 Yat r mlar 26 Rafineriler 47 Denetim Raporu 68 Yat r mc ya Bilgi KAPAK: TÜPRAfi ZM T RAF NER S NDEN GÖRÜNÜM

3 TÜPRAfi IN K ML fi RKET N UNVANI TÜRK YE PETROL RAF NER LER ANON M fi RKET KURULUfi TAR H fi RKET MERKEZ KÖRFEZ/KOCAEL KAYITLI SERMAYE 500 TR LYON TL ÇIKARILMIfi SERMAYE TR LYON TL 2002 KAR (VERG SONRASI) TR LYON TL HALKA ARZ ED LEN H SSE SENED %34.2 HAMPETROL fileme KAPAS TES 27.6 M LYON TON/YIL PETROK MYA ÜRET M KAPAS TES 153 B N TON/YIL HAMPETROL DEPOLAMA KAPAS TES 2.0 M LYON M 3 (BRÜT) ÜRÜN VE ARA ÜRÜN DEPOLAMA KAPAS TES 2.7 M LYON M 3 (BRÜT) TÜPRAfi n vizyonu, Türkiye enerji sektörünün lider kuruluflu ve dünya klas nda bir rafineri flirketi olmakt r. TÜPRAfi n misyonu, ülkemizde sivil ve askeri tüm petrol ürünleri ihtiyac n karfl lamak, enerji ve petrokimya alanlar nda ilerlemek, hissedarlar na, müflterilerine, topluma ve çevre korunmas na katk lar n art rmakt r.

4 GENEL B LG KURULUfi TÜPRAfi, ktisadi Devlet Teflekkülü ve Kamu ktisadi Kurulufllar hakk ndaki 19 Ekim 1983 tarih ve 2929 say l kanun uyar nca 16 Kas m 1983 tarihinde kurulmufltur. Ülkemizdeki Kamu ktisadi Teflekküllerinin daha verimli çal flmalar n sa lamak amac yla yap lan bu düzenlemeler kapsam nda, kamuya ait rafinerilerin bir çat alt nda toplanmas kararlaflt r lm flt r. Bu amaçla, 1961 y l ndan beri faaliyet gösteren PRAfi n ( stanbul Petrol Rafinerisi A.fi.) Ana Sözleflmesi, 25 Ekim 1983 tarihinde yap lan Ola anüstü Genel Kurul Toplant s nda TÜPRAfi (Türkiye Petrol Rafinerileri A.fi.) Ana Sözleflmesi ne dönüfltürülmüfltür. PRAfi n zmit Körfezi nin Tütünçiftlik bölgesinde yapt rm fl oldu u zmit Rafinerisi nin yan s ra o tarihe kadar Türkiye Petrolleri A.O. na ba l olarak faaliyet gösteren zmir ve Batman rafinerileri ile yap m devam eden K r kkale Rafinerisi de yeni kurulan TÜPRAfi a devredilmifl, böylelikle dört petrol rafinerisine sahip büyük bir kurulufl meydana gelmifltir. Özellefltirme Yüksek Kurulu nun 5 Ekim 2001 tarih, 2001/54 say l karar ile Petkim Petrokimya Holding A.fi. nin kurdu u ilk kompleks olan Yar mca Tesisleri TÜPRAfi taraf ndan devir al nm fl ve Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlü ü ad n alm flt r. Halen komplekste Emülsiyon Stiren Butadien Kauçuk (SBR), Solüsyon Butadien Kauçuk (CBR), Karbon Siyah (KS), Polistiren (PS) ve Butadien Ekstraksiyon (BDX) fabrikalar üretime devam etmektedir. Ayr ca, TÜPRAfi n %29 hissesine sahip oldu u D TAfi n %50.98 hissesi de Özellefltirme Yüksek Kurulu nun tarih ve 2002/54 say l karar do rultusunda 16.5 milyon dolar bedel karfl l devir al nm fl ve TÜPRAfi n pay %79.98 e ulaflm flt r. Kuruldu u günden bu yana ülkemizin en büyük sanayi flirketi olan TÜPRAfi n ana faaliyetleri; ülkemizin petrol ürünleri ihtiyac n karfl lamak için gerekli hampetrolü tedarik etmek, rafine etmek, gerekti inde petrol ürünleri ithal ve ihraç etmek, bu maksatla yurtiçinde ve yurtd fl nda petrol rafinerileri ve yeni üniteler kurmak, sat n almak ve iflletmektir. KAPAS TE TÜPRAfi n kuruluflunda 17.2 milyon ton/y l olan hampetrol iflleme kapasitesi, zmir Rafinerisi Darbo az Giderme Projesinin son bölümünün 1984 y l nda tamamlanmas sonucunda 17.6 milyon ton/y la yükselmifltir. Ayr ca yap m tamamlanan 5.0 milyon ton/y l kapasiteli K r kkale Rafinerisi nin 1986 y l nda, yine 5.0 milyon ton/y l kapasiteli zmir Rafinerisi Tevsii Projesinin 1987 y l nda devreye al nmas ndan sonra TÜPRAfi n hampetrol iflleme kapasitesi 27.6 milyon ton/y la ulafl rken, Türkiye nin toplam hampetrol iflleme kapasitesi 32.0 milyon ton/y l olmufltur. TÜPRAfi ülkemizin toplam rafinaj kapasitesinin %86 s na sahiptir. fiirketin ayr ca hampetrol, LPG ve di er petrol ürünleri d flal m için mükemmel bir altyap s ve güçlü bir lojistik konumu bulunmaktad r. ÖZELLEfiT RME 10 Temmuz 1990 tarihinde özellefltirilmesine karar verilen TÜPRAfi n sermayesi T.C. Baflbakanl k Özellefltirme daresi Baflkanl na devredilmifltir y l nda TÜPRAfi n birinci halka arz gerçeklefltirilerek sermayesinin %2.5 i oran nda A grubu hisse senedi halka arz edilmifltir y l sonu itibar yla TÜPRAfi hisselerinin yaklafl k %3.58 i stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem görmekte, hisselerin kalan %96.42 lik bölümü ise Özellefltirme daresi Baflkanl n n elinde bulunmaktayd y l Nisan ay nda TÜPRAfi hisselerinin ikinci halka arz n n tamamlanmas yla stanbul ve Londra Menkul K ymetler Borsalar nda ifllem gören A grubu hisselerin toplam sermayeye oran %34.24 e yükselmifltir. TÜPRAfi ta kamu pay n n %50 nin alt na düflürülmesi amac yla planlanan üçüncü halka arz, piyasalar n mevcut durumunun elvermemesi nedeniyle ertelenmifl, Özellefltirme daresi taraf ndan en az %51 hisse olmak üzere blok sat fl gündeme getirilmifltir. Bu konudaki çal flmalar Özellefltirme daresi Baflkanl ve ilgili bakanl k taraf ndan yürütülmektedir. SERMAYE 22 Kas m 1990 tarihinde Kay tl Sermaye Sistemi ne geçen TÜPRAfi n 15 Ekim 2001 tarihinde yap lan Ola anüstü Genel Kurul Toplant s nda kay tl sermayesi 100 trilyon TL ndan 500 trilyon TL na yükseltilmifl olup, 24 Ekim 2001 tarih, 5410 say l Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nde ilan edilmifltir. Yönetim Kurulumuzun 20 Haziran 2001 tarihinde ald karar uyar nca TÜPRAfi n ç kar lm fl sermayesi, bedelsiz olarak %235 art flla trilyon TL na yükseltilmifl, karar 3 Eylül 2001 tarih, 5373 say l Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nde yay nlanm flt r. BA LI ORTAKLI IMIZ D TAfi-Deniz flletmecili i ve Tankercili i A.fi. Sermaye : 10 trilyon TL TÜPRAfi n pay : %79.98 TÜPRAfi SERMAYE GEL fi M trilyon TL kay tl sermaye ç kar lm fl sermaye TÜPRAfi'IN SON BEfi YILDA filetme VE T CAR FAAL YETLER (Bin Ton) filenen HAMPETROL ÜRET M TOPLAM SATIfiLAR ÜRÜN DIfiSATIMI ÜRÜN DIfiALIMI ,647 21,921 25,435 1,283 3, ,451 20,808 23,485 1,860 2, ,279 19,730 24,295 1,025 4, ,784 21,154 24,760 1,895 3, ,322 21,586 24,046 2,713 2,423

5 S.2-3 TÜPRAfi Mevcut Boru Hatlar Planlanan Boru Hatlar

6 YÖNET M KURULU BAfiKANI NIN MESAJI Doç. Dr. Kahraman EMM O LU Yönetim Kurulu Baflkan

7 S.4-5 De erli ortaklar m z, Yönetim Kurulu üyelerimiz, müflterilerimiz ve sevgili TÜPRAfi çal flanlar, fiirketimizin 2002 y l faaliyet raporunu sizlere sunmaktan mutluluk duyuyorum. Bilindi i üzere ülkemizin en büyük sanayi flirketleri s ralamas nda birinci durumda bulunan TÜPRAfi, 2002 y l nda da büyük baflar lara imza atm flt r. flletme faaliyetlerinde güvenilirli i, yüksek karl l, verimlili i, teknik üstünlü ü ilke edinen fiirketimiz, tüm bu de erleri gözetirken, çevre ve toplum sa l aç s ndan da duyarl bir tutum sergilemektedir. TÜPRAfi, ekonomik krizin henüz geçmedi i 2002 y l nda 23.3 milyon ton hampetrol iflleyerek 21.6 milyon ton ürün üretmifl, üretimde bir önceki y la göre %1.9 art fl sa lam flt r. Beyaz ürün art fl ise %3.9 olarak gerçekleflmifltir y l nda 15.5 katrilyon TL olarak kaydedilen brüt sat fl has lat, 2001 y l na göre %41 oran nda art fl göstermifl, net sat fl has lat ise %22.1 oran nda artarak 6.4 katrilyon TL ndan 7.8 katrilyon TL na yükselmifltir. Bu dönemde akaryak t ürünü sat fllar ndan Devletimize sa lanan vergi ve fon gelirleri ise %68 oran nda art fl göstererek 8.9 katrilyon TL na, dolar baz nda ise 4.4 milyardan, 6.1 milyar dolara ç km flt r y l nda yeniden yap lanmas n tamamlayan TÜPRAfi, bafllatt yat r m projeleri ile bir yandan ülke ekonomisine katk sa larken, di er yandan da hissedarlar için katma de er üretmeye devam etmifltir y l nda trilyon TL vergi öncesi kar elde eden fiirketimiz, marjlar n iyice darald 2002 y l n n ilk yar s nda yaln zca 15.5 trilyon TL kar sa layabilirken, ikinci yar daki s çrama ile y l n tamam nda trilyon TL vergi öncesi kara ulaflm flt r y l net kar m z ise trilyon TL olarak kaydedilmifltir. Dünya ekonomisinde durgunlu un hakim oldu u ve kuvvetli bir Irak savafl ihtimalinden kaynaklanan bölgesel riskin devam etti i 2002 y l nda ülkemiz ekonomisinde istikrar sa lay c önlemlerin üretim üzerindeki pozitif etkileri görülmeye bafllanm flt r. GSMH 2002 y l nda reel olarak %7.8 büyüme kaydetmifltir. Enflasyon toptan eflya fiyatlar nda %88.6 dan %30.8 e, tüketici fiyatlar nda ise %68.5 ten %29.7 ye gerilemifltir. Merkez Bankas n n s k para politikas, piyasaya hakim olan nispi güven ve büyümenin temelde iç talep destekli olmamas enflasyon de erlerinin düflmesinde etkili olmufltur y l genelinde Hazine, borçlanmalar nda olumlu bir performans sergilenmifl, Haziran ve Temmuz aylar nda artan siyasi belirsizliklere ra men ortalama borçlanma maliyeti istikrarl bir düflüfl e ilimi göstermifltir. Y l sonunda %63.8 olarak kaydedilen ortalama TL borçlanma maliyeti, Hazine ve IMF nin öngörülerinin alt nda bir oranda gerçekleflmifltir. Bütçe harcamalar y l sonu itibariyle katrilyon TL olarak gerçekleflmifl, bütçe gelirleri ise 76.4 katrilyon TL nda kalarak aç k 39,1 katrilyon TL na ulaflm flt r. Faiz d fl bütçe fazlas 12.8 katrilyon TL, GSMH ya oran ise %4.6 olmufltur. hracat 2002 de bir önceki y la oranla %12 artarak (bavul ticareti hariç) 35.1 milyar ABD dolar olarak gerçekleflirken, ihracatta lokomotif sektör olan tekstil ve haz r giyim %37 lik payla üstünlü ünü korumufltur y l ithalat 50.8 milyar dolarl k bir toplama ulafl rken, d fl ticaret dengesi 15.7 milyar dolar aç k vermifltir. Cari ifllemler aç ise 2002 y l için 1.8 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir.

8 YÖNET M KURULU BAfiKANI NIN MESAJI ÜLKEM Z N EN BÜYÜK SANAY fi RKETLER SIRALAMASINDA B R NC DURUMDA BULUNAN TÜPRAfi, 2002 YILINDA DA BÜYÜK BAfiARILARA MZA ATMIfiTIR. fi RKET M Z OPERASYONEL FAAL YETLER NDE GÜVEN L RL, YÜKSEK KARLILI I, VER ML L, TEKN K ÜSTÜNLÜ Ü LKE ED NM fit R.

9 S y l boyunca sözü edilen, ABD nin Irak a yönelik operasyonu 2003 y l Mart ay nda bafllam flt r. Bu operasyonun menfi yans malar n n ülkemiz piyasalar nda en aza indirilmesi amac ile baz tedbirler al nm fl olmas na ra men, ekonomimizi etkilemifltir. Ancak bu etkinin ümit edilenden daha az oldu u görülmüfltür. Irak ta s cak çat flma ihtimalinin yüksekli i sebebiyle fiirketimiz, hampetrol ikmal kaynaklar n çeflitlendirerek riskini azaltm fl ve FOB bazda yapm fl oldu u ilave anlaflmalar ile önemli avantajlar sa lam flt r. ran, Suudi Arabistan, Libya, Suriye, Cezayir gibi ülkelerden y ll k anlaflmalarla temin edilen hampetrol kaynaklar na Tataristan Cumhuriyeti de ilave edilmifltir. Söz konusu anlaflmalar n FOB bazl yap lmas, TÜPRAfi n hampetrol tafl malar nda Türk bayrakl gemileri kullanma oran n n bundan böyle %90 n üzerinde gerçekleflmesi demektir. Uluslararas piyasalarda talep fazlas ürünlerdeki art fl ve Türk Liras n n 2002 y l nda de er kazanmas n n yan s ra, sektörde rekabetin h zlanmas sonucunda akaryak t da t c lar artan çal flma sermayesi ihtiyaçlar n ürün ithalat ile karfl lam fllard r. Yani Kuruluflumuzun (Devlet kuruluflu olmam zdan kaynaklanan) kredili ürün satmadaki isteksizli i yurt içi sat fllar n geçen y lki 22.8 milyon ton seviyesinden, 21.2 milyon tona gerilemesine sebep olmufltur. Fakat %43.2 oran ndaki ihracat art fl sonucu toplam TÜPRAfi sat fllar, yaln zca %3 lük düflüflle 24.0 milyon ton olarak gerçekleflmifltir y l bafllar nda 19.5 dolar/varil olan referans hampetrol fiyat, bölgedeki savafl riski ile 2002 y l n ortalama dolar/varil düzeyinde tamamlam flt r. fllenen hampetrol miktar ndaki 618 bin ton art fla ra men TÜPRAfi, 2001 y l nda 4.0 milyar dolar olan hampetrol ve petrol ürünleri ithalat faturas n 2002 y l nda 4.3 milyar dolar düzeyinde tutmay baflarm flt r. Y llard r gösterdi i baflar l performans ile sa l kl büyümesini sürdüren TÜPRAfi, k sa, orta ve uzun vadeli stratejilerini belirlemifltir. K sa ve orta dönem stratejileri; rafinaj kapasitesinin art r lmas, maliyetlerin düflürülmesi, kar optimizasyonu, AB standartlar nda üretim, kalite, çevre, ifl sa l ve ifl güvenli i yönetimi sistemlerinin uygulanmas, organizasyon yap s n n gözden geçirilmesi olarak tespit edilmifltir. Uzun vadeli planlar m z ise fiirketimizin özellefltirme ifllemleri tamamland nda ve kamu pay %50 nin alt na düflürüldü ünde hayata geçirmeyi öngörüyoruz. Bu planlar m z, yurtiçinde do al gaz da t m ve pazarlamas n, petrokimya veya enerji üretimi gibi alanlarda ifl çeflitlemesini, Orta Asya ve di er komflu ülkelerde rafinaj ve akaryak t pazarlamas alanlar nda co rafi çeflitlemeye gidilmesini kapsamaktad r. Ayr ca, ekonomik oldu u taktirde, BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) Boru Hatt ile Akdeniz piyasas na sunulacak hampetrolün rafinerilerimizde kullan lmas düflünülmektedir. Özellefltirme ile ilgili fikrimizi de burada k saca özetlemek istiyorum: ktisadi Devlet Teflekkülleri mutlaka uygun flekilde özellefltirilmelidir ve Devlet asli ifllevlerinin d fl na ç kmamal d r. Ancak flimdiye kadar ki uygulamalar n getirdi i baflar s zl klar özellefltirme ifllemini uzatmakta, böylece de müesseseler tabir caizse nezle olarak özellefltirmeye al n p k smen ask da tutularak (gereken yat r mlar ve yönetim gelifltirmeleri yap lmamakta) daha do rusu (yerinde yönetilmesi gerekirken) Ankara dan yönetilmesinin ataletiyle zatürre edilerek sat fla sunulmaktad r. Her hükümet hemen özellefltirece im derken piyasaya sat fl için zay f olarak ç kt n n fark nda olmam flt r; hemen de il, fiyat n buldu umda sataca m diyerek müesseseyi kuvvetlendirecek tedbirler al nmal d r. Bunun yolu da ÖZERKLEfiT RMEKT R, Y YÖNET MD R VE SIKI DENET MD R. Ümidimiz TÜPRAfi m z n yukar da belirtilen menfi tesirlerden ald nasip daha fazla derinleflmeden özellefltirilmesidir. nan yorum ki; Ankara müdahalesini ne kadar çok azalt rsa müesseselerin baflar l olma ihtimali de o kadar çok artacakt r. Ülkemizin gelece ine olan güvenimiz, misyonumuzu yerine getirmek için yapt m z aral ks z çal flmalarda bize k lavuz olmaya devam ediyor. Bir çok s k nt lara ra men yakalad m z baflar n n sürdürülmesi konusunda gösterdikleri üstün performans için çal flanlar m za teflekkür ederken, sa lad klar destek için hissedarlar m za ve Yönetim Kurulumuza flükranlar m sunar m. Doç. Dr. Kahraman EMM O LU Yönetim Kurulu Baflkan

10 GENEL MÜDÜR ÜN MESAJI Hüsamettin DANIfi Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür

11 S.8-9 Genel Bak fl Ülkemizin akaryak t ihtiyac n karfl lamak üzere kuruldu u 1983 tarihinden bu yana ülkemizin en büyük sanayi flirketi olan TÜPRAfi n ana faaliyetleri; ülkemizin petrol ürünleri ihtiyac n karfl lamak için gerekli hampetrolü tedarik etmek, rafine etmek, gerekti inde petrol ürünleri ithal ve ihraç etmek, bu maksatla yurt içinde ve yurt d fl nda petrol rafinerileri ve yeni üniteler kurmak, sat n almak ve iflletmektir. Do u Avrupa ve Balkanlar n en büyük rafineri flirketi konumunda olan TÜPRAfi, Avrupa klasman nda da 7. s rada yer almaktad r. fiirketimiz hampetrol rafinaj faaliyetleri sonucunda, LPG, nafta, benzinler, jet yak t, gazya, motorin, fuel oil ler, asfaltlar ve makina ya lar gibi akaryak t ürünleri üretmektedir. Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlü ümüz bünyesinde petrokimya ürünleri olarak CBR (polibutadien kauçuk), SBR (stiren butadien kauçuk), polistiren ve karbon siyah üretilmektedir. Ayr ca ton/y l kapasiteli ülkemizin tek makina ya kompleksi, zmir Rafinerimizde bulunmaktad r. TÜPRAfi n zmit, zmir, K r kkale ve Batman Rafinerileri, toplam 27.6 milyon ton/y l hampetrol iflleme kapasitesine sahip olup, Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlü ü nün petrokimya ürünü üretme kapasitesi 153 bin ton/y ld r faaliyetleri Son y llarda yaflanan ekonomik krizler do al olarak sektörümüzü de olumsuz bir flekilde etkilemifltir. Ekonominin genel olarak küçüldü ü kriz ortam nda azalan tüketim sonucu sektörde beklenen geliflme gerçekleflmemifltir y l nda akaryak t ürünleri yurt içi sat fllar nda %6.8 oran nda önemli bir daralma olmufltur. Ancak TÜPRAfi, önceki y llara göre ihracat n %86 oran nda art rarak 557 milyon dolara yükseltmifl ve yurt içi sat fllar ndaki daralmay kompanse ederek toplamda %2.9 gerileme ile y l kapatm flt r y l nda trilyon TL vergi öncesi kar elde eden TÜPRAfi n 2002 y l nda vergi öncesi kar, y l n ilk yar s ndaki çok düflük rafineri kar marjlar na ra men trilyon TL olmufltur. fiirketimiz 2001 y l nda trilyon TL net kar elde etmifl, 2002 y l n ise düflük kar marjlar nedeniyle ilk yar y lda tüm dünya rafinerileri zarar ederken, trilyon TL net kar ile kapatm flt r. TÜPRAfi n amortisman, faiz ve vergi öncesi karl l na bak ld nda, 2001 y l nda AFVÖK de eri trilyon TL iken, 2002 y l nda düflük kar marjlar na ra men trilyon TL olarak gerçekleflmifltir y l sonuna eriflildi inde son dört y l n yüksek karl l kla kapatan ve toplamda 1.5 milyar dolar karl l a ulaflan TÜPRAfi, ABD finans çevrelerinin yay n FORBES dergisinde dünyan n ilk 400 mükemmel flirketi aras na giren tek Türk flirketi olmay hak etmifltir. Yine 1 Nisan 2003 tarihli nüshas nda Financial Times gazetesi TÜPRAfi dünya rafinerileri aras nda bir y ld z olarak nitelemifltir. Irak Savafl n n etkileri TÜPRAfi olas Irak savafl na karfl çeflitli senaryolar dikkate alarak tüm haz rl klar n tamamlam flt r. Geçmifl y llarda ihtiyac olan hampetrolü büyük ölçüde Irak'tan karfl layan ve Körfez Krizi'nde zor durumlara düflen Türkiye döneminde oldu u gibi art k petrol aç s ndan tamamen Irak'a ba ml durumda de ildir. Geçmifl dönemlerden al nan dersler sonucunda TÜPRAfi hampetrol temin kaynaklar n geniflletmifl, Rusya'dan al nan petrolün 4 milyon tona kadar yükseltilmesiyle alternatifler art r lm flt r. TÜPRAfi, 2003 y l nda Libya dan 4 milyon ton, Suudi Arabistan dan 3.5 milyon ton, ran dan 4.8 milyon ton, Suriye den 1.1 milyon ton, Cezayir den 0.3 milyon ton, Rusya Federasyonu na ba l Tataristan Cumhuriyeti nden 2.4 milyon ton ve 3 milyon tonu TPIC ten, 2 milyon tonu ise boru hatt ndan olmak üzere Irak kaynakl 5 milyon ton hampetrol al m planlam flt r. Ancak son geliflmeler karfl s nda fiubat ay sonundan itibaren boru hatt ve TPIC arac l ile gerçeklefltirilen al mlar durdurulmufltur. Bu nedenle do acak 5 milyon ton hampetrol aç n n Karadeniz kaynakl, Rusya Federasyonu merkezli Siberian Light, Kumkol, Ural gibi petrollerle karfl lanmas planlanmaktad r.

12 GENEL MÜDÜR ÜN MESAJI 2002 YILI SONUNA ER fi LD NDE SON DÖRT YILINI YÜKSEK KARLILIKLA KAPATAN VE TOPLAMDA 1.5 M LYAR DOLAR KARLILI A ULAfiAN TÜPRAfi, ABD F NANS ÇEVRELER N N YAYINI FORBES DERG S NDE DÜNYANIN LK 400 MÜKEMMEL fi RKET ARASINA G REN TEK TÜRK fi RKET OLMAYI HAK ETM fit R.

13 S Yat r mlar TÜPRAfi 2 milyar dolarl k Yat r m Master Plan çerçevesinde, 2002 y l nda toplam 700 milyon dolar tutar ndaki devam eden yat r mlar nda çok önemli aflamalar kaydetmifltir. 420 milyon dolarl k yat r m n ihaleleri bitirilmifl ve saha çal flmalar na bafllanm flt r. Yat r mlar n emek yo un bir aflamada olmas nedeniyle 2002 y l nda Master Plan çerçevesinde kur fark hariç 81 trilyon TL yat r m harcamas gerçeklefltirilmifltir. Son 13 y ll k süreçte devletin kaynaklar kullan lmaks z n tamamlanan 1.3 milyar dolarl k yat r mlardan sonra TÜPRAfi, kalan yat r mlar için gerekli d fl kredi ihtiyac n, sektörde yaratt kredibilitesi sayesinde hazine garantörlü ü olmadan da kolayl kla karfl layabilmektedir. Master Plan çerçevesinde gerçeklefltirdi imiz yat r mlar n yan s ra, 1 Kas m 2001 tarihinde 60 milyon dolara devir ald m z Yar mca Petrokimya Tesisi nin 20 milyon dolar (30.9 trilyon TL) tutar ndaki 2002 y l na ait taksit ödemesini yapm fl ve dolar bazl yükümlülüklerimizi azaltm fl bulunuyoruz. Ayr ca TÜPRAfi' n deniz tafl mac l k aya n tamamlamak üzere 16.5 milyon dolara D TAfi flirketinin %50.98'i sat n al nm fl, y ll k ortalama milyon dolar ödenen hampetrol tafl malar daha ekonomik hale getirilmifltir hedefleri TÜPRAfi, 2003 y l nda 25 milyon ton petrol ürünü pazarlamay hedeflemektedir. Hampetrol ve petrol ürünleri ithalat n tamamen dövizle yapan, buna karfl n tüm yurt içi sat fllar n Türk Liras ile gerçeklefltiren fiirketimiz, 2002 y l nda elde etti i 10.3 milyar dolarl k cirosunu 2003 y l nda 11 milyar dolara ulaflt rmay hedeflemifltir. TÜPRAfi, yurt içi tüketim fazlas ürünlerini d fl piyasaya sunarak, üretim ve stok maliyetlerini afla çekerken döviz girdisi sa lamaktad r. fiirketimiz 2003 y l içerisinde de önemli ölçüde petrol ve petrokimya ürünü d flsat m gerçeklefltirecektir. Yurt içinde pazar bulunmayan yar mamullerin yan s ra talep fazlas görülen kurflunsuz benzin ve motorinin de ABD, AB ülkeleri ve Uzakdo u ya ihracat gerçeklefltirilecek olup, toplam ihracat m z n 800 milyon dolara ç kmas n beklemekteyiz y l nda 22.2 milyon ton ithal hampetrole 3.9 milyar dolar (FOB dolar/varil), petrol ürünlerine ise 506 milyon dolar olmak üzere, toplam 4.4 milyar dolar ödeme yapaca m z öngörüyoruz. Befl tesis, dört rafineriye sahip olan TÜPRAfi, 5'inci rafinerinin Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlü ü ne kurulmas için haz rl klara bafllam flt r. Yapt rd m z araflt rmalar sonucunda 2010 y l nda Türkiye'nin petrol ürünleri tüketiminin 35 milyon ton, 2020 y l nda ise 43 milyon ton olaca n saptad k. Mevcut durumda tüm Türkiye rafinerileri tam kapasite çal flm fl olsa dahi üretim toplam 30 milyon ton/y l olabilecektir. Bu sebeple ileride do acak ürün aç klar n karfl lamak için kapasitesi 10 milyon ton/y l olan bir rafineri kurmay planl yoruz. Söz konusu rafinerinin yap lmas için çal flmalar döneminde bafllayacak ve rafineri enerji üretimiyle beraber milyar dolar gibi bir rakama mal olacakt r. TÜPRAfi toplam yat r mlar n tamamlad nda AB'nin en modern rafinerilerine sahip olacak ve 2006 y l nda Türkiye ihtiyaçlar n AB ye tam uygun ürünlerle karfl lar duruma gelecektir. Ülke refah için azimle çal flmaya devam eden TÜPRAfi n baflar lar nda pay olan, tam bir tak m çal flmas örne i teflkil eden mesai arkadafllar ma, sürekli desteklerini esirgemeyen Yönetim Kurulumuza, Denetim Kurulumuza ve de erli hissedarlar m za sonsuz teflekkürlerimi sunar m. Hüsamettin DANIfi Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür

14 YÖNET M KURULU VE DENETÇ LER (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) Doç. Dr. Kahraman EMM O LU (1) Yönetim Kurulu Baflkan C. Sait OKRAY (4) Yönetim Kurulu Üyesi H. Sedat ERATALAR (7) Denetçi Haluk BÜYÜKBAfi (2) Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Aclan ACAR (5) Yönetim Kurulu Üyesi M. Ersin ALTINORDU (8) Denetçi Hüsamettin DANIfi (3) Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yusuf YEfi LIRMAK (6) Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah DEM RÖZ (9) Denetçi

15 ÜST YÖNET M S (1) (2) (3) (4) (5) Hüsamettin DANIfi (1) Genel Müdür Halil A. SEMERC (2) Genel Müdür Yard mc s Necdet DIfiPINAR (4) Genel Müdür Yard mc s Erkan HAT PO LU (3) Genel Müdür Yard mc s Bora GÜLERMAN (5) Genel Müdür Yard mc s

16 F NANSAL GÖSTERGELER F NANSAL VER LER* (Milyar TL) BRÜT SATIfiLAR 1,833,836 3,232,282 6,357,354 10,999,182 15,520,189 NET SATIfiLAR 828,983 1,557,859 3,975,328 6,352,357 7,757,379 VERG ÖNCES KAR 111, , , , ,546 VERG SONRASI KAR 96, , , , ,904 YATIRIM HARCAMASI 18,998 20,791 82, ,633 86,004 KAYITLI SERMAYE 100, , , , ,000 ÇIKARILMIfi SERMAYE 74,752 74,752 74, , ,419 H SSE BAfiINA KAR (TL) 1,289 2,849 3, H SSE BAfiINA TEMETTÜ (TL) 442 2,440 2, B LANÇO ÖZET * (Milyar TL) DÖNEN VARLIKLAR 298, ,779 1,170,669 1,351,158 1,936,235 DURAN VARLIKLAR 204, , , ,313 1,072,005 AKT F TOPLAMI 502,555 1,193,064 1,619,282 2,185,471 3,008,240 KISA VADEL BORÇLAR 209, , ,523 1,034,414 1,502,860 UZUN VADEL BORÇLAR 96, , , , ,113 ÖZKAYNAKLAR 196, , , ,815 1,122,266 PAS F TOPLAMI 502,555 1,193,064 1,619,282 2,185,471 3,008,240 UMS-29 GEL R TABLOSU** (Milyon Dolar) BRÜT SATIfiLAR 10,586 11,257 10,636 SATIfiTAN ADELER (4,001) (4,686) (5,340) NET SATIfiLAR 6,586 6,571 5,297 SATIfiLARIN MAL YET (5,973) (6,168) (5,174) BRÜT SATIfi KARI FAAL YET G DERLER (93) (81) (90) ESAS FAAL YET KARI (ZARARI) BA LI KURULUfiTAN KAR D ER G DERLER (60) (12) 2 F NANSAL GEL RLER F NANSAL G DERLER (78) (462) (188) PARASAL KAZANÇ (KAYIP) (43) VERG ÖNCES KAR VERG (221) (190) (61) OLA ANDIfiI KALEMLER ÖNCES KAR OLA ANDIfiI GEL RLER (G DERLER) (VERG SONRASI) (5) 8 - NET KAR UMS-29 B LANÇO ÖZET ** (Milyon Dolar) DÖNEN VARLIKLAR 1,141 1,229 KASA, BANKA VE MENKUL KIYMETLER D ER DÖNEN VARLIKLAR DURAN VARLIKLAR 1,179 1,081 AKT F TOPLAMI 2,320 2,310 KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR UZUN VADEL BANKA BORÇLARI D ER UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR ÖZKAYNAKLAR 1,089 1,090 * Bu tablolar, Türk Muhasebe Standard na ve Sermaye Piyasas Kurulu prensiplerine göre haz rlanm flt r. **Bu tablolar enflasyon oran yüksek ekonomiler için Uluslararas Muhasebe Standard (UMS-29)'na uygun olarak haz rlanm flt r.

17 OPERASYONEL GÖSTERGELER S TÜPRAfi Bin Ton ÜRET M 21, , , , ,586.4 YURT Ç SATIfi 24, , , , ,217.2 DIfiSATIM 1, , , , ,713.4 KKTC TOPLAM SATIfi 25, , , , ,045.8 ZM T Bin Ton ÜRET M 8, , , , ,347.9 YURT Ç SATIfi 10, , , , ,519.0 DIfiSATIM , , ,180.0 KKTC TOPLAM SATIfi 10, , , , ,703.9 ZM R Bin Ton ÜRET M 10, , , , ,297.6 YURT Ç SATIfi 9, , , , ,324.7 DIfiSATIM ,533.4 KKTC TOPLAM SATIfi 10, , , , ,968.4 KIRIKKALE Bin Ton ÜRET M 2, , , , ,152.3 YURT Ç SATIfi 3, , , , ,495.0 DIfiSATIM KKTC TOPLAM SATIfi 3, , , , ,495.0 BATMAN Bin Ton ÜRET M YURT Ç SATIfi DIfiSATIM KKTC TOPLAM SATIfi TÜPRAfi RAF NER LER TOPLAM SATIfiLARI (Bin Ton) ZM T 10,703.9 ZM R 8,968.4 KIRIKKALE 3,495.0 BATMAN 875.7

18 DÜNDEN BUGÜNE TÜPRAfi TÜPRAfi: AVRUPA NIN 7. BÜYÜK, DO U AVRUPA VE BALKANLAR IN EN BÜYÜK RAF NER fi RKET Güneydo u Anadolu Bölgesi nde Türkiye nin ilk modern petrol rafinerisi olan Batman Rafinerisi devreye al nd Ege Denizi k y s nda 3.0 milyon ton/y l rafinaj kapasiteli zmir Rafinerisi devreye al nd. zmit Rafinerisi 1. Tevsii Projesi tamamlanarak hampetrol iflleme kapasitesi 5.5 milyon ton/y la yükseltildi. zmit Körfezi nde 1.0 milyon ton/y l rafinaj kapasiteli zmit Rafinerisi devreye al nd Türkiye nin tek madeni ya üretim kompleksi zmir Rafinerisi nde devreye al nd. Kamuya ait rafinerilerin tek bir çat alt nda yeniden yap lanmas maksad yla TÜPRAfi kuruldu. zmit Rafinerisi 2. Tevsii Projesi tamamlanarak hampetrol iflleme kapasitesi 11.5 milyon ton/y la yükseltildi.

19 S Son 14 y l n en fazla petrol ürünleri d flsat m yap larak, milyon dolar ile TÜPRAfi tarihindeki en yüksek d flsat m tutar na eriflildi. zmit Rafinerisi zomerizasyon Ünitesi devreye al nd zmir Rafinerisi Tevsii Projesi tamamlanarak, rafinaj kapasitesi 10 milyon ton/y la yükseltildi. Orta Anadolu Bölgesi nde 5.0 milyon ton/y l kapasiteli K r kkale Rafinerisi devreye al nd zmit Rafinerisi Hydrocracker & CCR Kompleksi devreye al nd. zmir ve K r kkale rafinerilerinde modern Hydrocracker Kompleksleri devreye al nd kinci halka arz n n tamamlanmas yla TÜPRAfi hisseleri stanbul ve Londra Menkul K ymetler Borsalar nda ifllem görmeye bafllad. PETK M Yar mca Kompleksi, TÜPRAfi taraf ndan devir al nd ve unvan Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlü ü olarak de ifltirildi. TÜPRAfi n kay tl sermayesi 100 trilyon TL ndan 500 trilyon TL na yükseltildi. zmir Rafinerisi CCR Reformer ve zomerizasyon Üniteleri devreye al nd.

20 2002 YILI FAAL YETLER 2002 YILINDA TÜPRAfi RAF NER LER NDE 21.4 M LYON TONU THAL (%92), 1.9 M LYON TONU YERL (%8) OLMAK ÜZERE TOPLAM 23.3 M LYON TON HAMPETROL filenm fit R. HAMPETROL TEM N 2002 y l nda TÜPRAfi rafinerilerinin hampetrol ihtiyac ran, Suudi Arabistan, Libya, Suriye, Cezayir, Irak (s n r ticareti), di er anlaflmal ülkeler (Rusya) ve yurt içinden karfl lanm flt r. TÜPRAfi n 2002 y l nda ithal etti i hampetrol miktar 2001 y l na göre %10.1 artarak 22.2 milyon tona ulaflm fl, ancak hampetrol birim fiyatlar ndaki %2.1 lik yükselmenin etkisiyle toplam tutar %14.8 artarak 3.8 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir y l nda ithal edilen hampetrol ortalama FOB birim fiyat 23.3 dolar/varil olmufltur y l nda yurt içinden temin edilen 1.8 milyon ton yerli hampetrole 434 trilyon TL ödeme yap lm flt r. filenen HAMPETROL 2002 y l nda TÜPRAfi rafinerilerinde 21.4 milyon tonu ithal (%92), 1.9 milyon tonu yerli (%8) olmak üzere toplam 23.3 milyon ton hampetrol ifllenmifltir. Bu miktar ülkemizde ifllenen 26.1 milyon ton hampetrolün %89 unu teflkil etmektedir. TÜPRAfi rafinerilerinde ifllenen 23.3 milyon ton hampetrolün 9.8 milyon tonu zmit, 9.1 milyon tonu zmir, 3.4 milyon tonu K r kkale, 1.0 milyon tonu Batman Rafinerisi nde ifllenmifl olup, kapasite kullan m %85 olarak gerçekleflmifltir. HAMPETROL TEM N milyon ton 21.0 ithal yerli HAMPETROL TEM N ithal (milyar dolar) yerli (trilyon TL)

21 S filenen HAMPETROL milyon ton 8.5 zmit zmir K r kkale Batman ÜRET M 2002 y l nda ifllenen hampetrolden 9.3 milyon tonu zmit, 8.3 milyon tonu zmir, 3.2 milyon tonu K r kkale, 0.9 milyon tonu Batman Rafinerisi nde olmak üzere toplam 21.6 milyon ton sat labilir ürün üretilmifltir. Rafineri üretimlerinin ifllenen hampetrole göre a rl kça verimleri, zmit Rafinerisi nde %93.7, zmir Rafinerisi nde %91.1, K r kkale Rafinerisi nde %91.1 ve Batman Rafinerisi nde %93.6 olmufltur TÜPRAfi RAF NER LER ÜRET MLER (bin ton) Ürünler % De iflim LPG Nafta 2, ,429.7 (28.7) Benzinler 2, , Jet Yak t / Gazya 1, ,631.9 (0.2) Motorin 6, , Fuel Oil'ler 5, ,635.6 (5.1) Asfaltlar 1, , Makina Ya lar Di er TOPLAM ÜRET M 21, , Net Ürün Verimi (%)

22 2002 YILI FAAL YETLER LPG bin ton NAFTA milyon ton KURfiUNSUZ SÜPER BENZ N bin ton , , SÜPER/NORMAL BENZ N milyon ton JET YAKITI milyon ton MOTOR N milyon ton

23 S MAK NA YA I bin ton KALOR FER YAKITI milyon ton FUEL O L LER milyon ton KÜKÜRT bin ton SATIfiLAR 2002 y l nda akaryak t ürünleri yurt içi sat fllar nda %6.8 oran nda önemli bir daralma olmas na ra men, önceki y llara göre ihracat n miktar olarak %43 art rarak 2.7 milyon tona yükselten TÜPRAfi, yurt içi sat fllar ndaki daralmay kompanse ederek toplamda %2.9 gerileme ile y l kapatm flt r y l nda 24.8 milyon ton olan petrol ürünü sat fllar, 2002 y l nda 24.0 milyon ton düzeyinde gerçekleflmifltir. TOPLAM SATIfiLAR milyon ton 25.4 yurt içi sat fllar d flsat m KKTC sat fllar TÜPRAfi n ana ürünler itibar yla 2001 ve 2002 y llar na ait sat fl miktarlar afla daki tabloda karfl laflt rmal olarak verilmifltir ASFALTLAR milyon ton TÜPRAfi PETROL ÜRÜNLER SATIfiLARI (bin ton) Ürünler % De iflim LPG 3, ,567.0 (15.7) Nafta 1, (28.2) Benzinler 2, ,217.1 (9.4) Jet Yak t / Gazya 1, , Motorin 6, ,330.0 (8.7) Fuel Oil'ler 5, , Asfaltlar 1, , Makina Ya lar Di er TOPLAM YURT Ç SATIfiLAR 22, ,217.2 (6.8) DIfiSATIM 1, , KKTC TOPLAM SATIfi 24, ,045.8 (2.9)

24 2002 YILI FAAL YETLER PAZAR PAYI 2002 y l nda Türkiye petrol ürünleri tüketimi 28.5 milyon ton olarak gerçekleflmifltir y l nda 22.8 milyon ton ürün sat fl yla ülke tüketiminin %81 ini karfl layan TÜPRAfi, 2002 y l nda 21.2 milyon ton ürünü yurt içinde pazarlayarak ülke tüketiminin %74 ünü karfl lam flt r. Pazar pay ndaki azalman n önemli nedenlerinden biri naftan n benzine çevrilerek d flsat ma sunulmas d r. Bafll ca petrol ürünlerinin 2001 ve 2002 y llar ülke tüketimleri afla daki tabloda karfl laflt rmal olarak verilmifltir. ÜRÜN DIfiSATIMI TÜPRAfi, gelifltirdi i teknolojik yap ile üretti i nitelikli ürünleri rekabetçi dünya pazar na da sunarak son y llarda giderek artan oranda ihracat ve müflteri potansiyeline kavuflmufltur. Yurt içi piyasan n ekonomik koflullar nedeniyle darald dönemlerde ortaya ç kan tüketim fazlas ürünlerin d fl piyasaya sunulmas, üretim ve stok maliyetlerinin ciddi flekilde afla çekilmesine yard mc olmaktad r. fiirketimiz 2002 y l nda yurt içi ürün taleplerinin tamamen karfl lanmas ndan sonra, üretim/tüketim fazlas ürünleri ihraç etmifltir. TÜPRAfi 2002 y l nda 392 bin ton nafta, 24 bin ton izomerat, 891 bin ton kurflunsuz benzin, 202 bin ton platformate, 486 bin ton motorin, 230 bin ton fuel oil no.6, 477 bin ton HVGO ve 10 bin ton gazya olmak üzere toplam 2,713.4 bin ton ürün ihracat karfl l nda milyon dolar döviz geliri elde etmifltir. Ayr ca Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti ne 26.0 milyon dolar tutar nda bin ton petrol ürünü sat lm flt r. TÜPRAfi n 2002 y l petrol ürünleri ihracat, 2001 y l na göre miktar olarak %43.2, de er olarak %86.2 art fl göstermifltir y l TÜPRAfi ihraç ürünleri için miktar olarak son 14 y l n (1988 y l ndan beri) en fazla petrol ürünleri ihracat n n yap ld y l olmufltur. fiirketimiz taraf ndan gerçeklefltirilen milyon dolarl k ihracat tutar na ise TÜPRAfi tarihinde ilk kez ulafl larak ülke ekonomisine katk sa lanm flt r. TÜRK YE PETROL ÜRÜNLER TÜKET M (bin ton) Ürünler % De iflim LPG 3, ,538.4 (7.9) Nafta 1, , Benzinler 3, ,008.4 (8.3) Jet Yak t / Gazya 1, , Motorin 9, , Fuel Oil'ler 6, , Asfaltlar 1, , Makina Ya Di er (0.3) TOPLAM 28, , PAZAR PAYI milyon ton Türkiye tüketimi TÜPRAfi sat fllar ÜRÜN DIfiSATIMI miktar (milyon ton) de er (milyon dolar)

25 S ÜRÜN DIfiALIMI TÜPRAfi iç piyasadaki ürün aç klar n ve mevsimsel talep de iflikliklerini karfl layabilmek için ürün d flal m yapmaktad r. Ürün d flal mlar içerisinde en büyük paya, yurt içi taleplerin karfl lanmas nda rafineri üretimlerinin çok yetersiz kald LPG sahiptir. TÜPRAfi 2002 y l nda 1.9 milyon ton LPG, 26.3 bin ton motorin, bin ton Fuel Oil, 8.8 bin ton Makina Ya, 1.8 bin ton Butadiene 1-3, 11.2 bin ton Stiren, 9.9 bin ton Karbon Siyah olmak üzere toplam milyon dolar de erinde 2,446.1 bin ton petrol ve petrokimya ürünü ithalat yapm flt r. Ürün ithalat m z 2001 y l na göre miktar olarak %20.4, de er olarak %26.4 azal fl göstermifltir. ÜRÜN DIfiALIMI 3.6 miktar (milyon ton) de er (milyon dolar) ,

26 YATIRIMLAR TÜPRAfi 1989 y l nda, rafinerilerini modernize etmek, Avrupa Birli i çevre standartlar nda ürün üretmek ve böylece flirketin kar potansiyelini ve rekabet gücünü art rmak için dönemini kapsayan bir Master Yat r m Plan çerçevesinde kapsaml bir yat r m program bafllatm flt r. Master Yat r m Plan n n temel amaçlar ; Düflük de erli siyah ürünlerin yüksek beyaz ürünlere dönüfltürülmesi, Ürün kalitesinin iyilefltirilmesi ve Avrupa Birli i spesifikasyonlar na ulafl lmas, Enerji tasarrufu sa lanmas, Çevre kirlili inin önlenmesi ve insan sa l n n korunmas d r. TÜPRAfi n Master Yat r m Plan kapsam nda 2.0 milyar dolar bulan toplam yat r mlar n n 2002 y l sonu itibariyle 1,3 milyar dolarl k bölümü tamamlanm fl olup, 700 milyon dolarl k bölümü devam etmektedir. Devam eden yat r mlar n kalan k sm da 2004 ve 2005 y llar nda tamamlanacakt r. Bu yat r mlar n tamamlanmas yla TÜPRAfi rekabet gücünü art racak, çevre ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirecek, en son teknolojilerin kullan lmas sonucunda yüksek kalitede ürün üretilecek ve Avrupa Birli i nin önümüzdeki y llar içinde hedefledi i ürün standartlar na ulafl lacakt r y l ndan itibaren ardarda devreye al nan zmir Rafinerisi CCR-Reformer ve zomerizasyon Üniteleri ile zmit Rafinerisi zomerizasyon Ünitesi sayesinde TÜPRAfi n kurflunsuz benzin üretim kapasitesi 2002 y l nda 1.6 milyon ton artm fl ve toplam benzin üretimi 4.7 milyon tona yükselmifltir. Devam eden yat r mlar n tamamlanmas yla 2005 y l nda kurflunsuz benzin üretim potansiyeli 5.8 milyon tona yükselecektir. YATIRIMLAR milyar TL yat r m ödenekleri yat r m harcamalar 152, ,633 91,057 82,853 92,232 86,004* 21,374 30,000 18,997 20, * Kur fark dahil.

27 S Ülkemiz petrol ürünleri tüketiminin (rafineri yak tlar hariç) 2005 y l nda 31.0 milyon ton, 2010 y l nda ise 35.4 milyon ton düzeyine ulaflaca tahmin edilmektedir. Artan petrol ürünleri taleplerini karfl lamak üzere, Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlü ü arazisinde yeni bir petrol rafinerisi kurulmas na yönelik olarak yeni rafineri konfigürasyonu ve karl l hakk nda ön çal flmalar m z devam etmektedir. fiirketimiz yasal bir yükümlülü ü olmad halde piyasaya Avrupa Birli i standartlar nda ürünler sunma konusunda öncülük etmektedir. TÜPRAfi önemli bir ad m atarak 1 A ustos 2002 tarihinden itibaren Kurflunlu Normal Benzini üretimden kald rm flt r. Ayr ca Kurflunlu Süper Benzinin kurflun içeri i 0.4 gr/lt den 0.1 gr/lt ye düflürülerek yaklafl k 320 ton daha az kurflun katk s kullan lmas sa lanm flt r. Yine ayn tarihten itibaren Kurflunsuz Benzin içinde do al olarak maksimum gr/lt seviyesinde bulunan kurflun içeri i de Avrupa Birli i nde oldu u gibi gr/lt ye indirilmifltir. Tamamen kurflunsuz benzin üretimine geçilmesi yan nda benzen, kükürt ve aromatik için geçerli Avrupa Birli i spesifikasyonlar nda üretim yapabilmek için gerekli yat r m çal flmalar da sürmektedir. Master Yat r m Plan kapsam ndaki dizel kükürt giderme ünitesi projelerinin en önemli hedefi 2005 ve 2006 y llar nda, son derece kat olan 2005 y l Avrupa Birli i motorin standartlar na uygun üretim yapmakt r. Dizel kükürt giderme ünitelerinin tamamlanmas yla Avrupa Birli i nde 2005 y l ndan itibaren yürürlü e girecek olan % kükürt oran hedeflenmifltir. Motorindeki hacimce maksimum poliaromatik oran ise %6 ya indirilecektir y l TÜPRAfi yat r mlar için Devlet Planlama Teflkilat nca onaylanan 92,232 milyar TL yat r m ödene ine karfl l k, y l içinde kur fark hariç 80,665 milyar TL harcama yap larak %87 lik nakdi gerçekleflme sa lanm flt r. Ayr ca d fl proje kredisi kullan m ndan dolay 5,339 milyar TL kur fark tahakkuk etmifltir.

28 ZM T RAF NER S

29 S ZM T RAF NER S HAMPETROL VE ARA ÜRÜN fileme KAPAS TELER Hampetrol Üniteleri 36,000 m 3 /gün Vakum Üniteleri 14,200 m 3 /gün FCC (Dönüflüm) Ünitesi 2,200 m 3 /gün Hydrocracker Ünitesi 3,656 m 3 /gün Reformer (Oktan Yükseltici) Üniteleri 3,225 m 3 /gün zomerizasyon Ünitesi 2,628 m 3 /gün Desulfurizer (Kerosene flarj na göre kükürt giderme) Üniteleri 6,900 m 3 /gün Kükürt Üretim Üniteleri 137 ton/gün HAMPETROL VE ÜRÜN DEPOLAMA KAPAS TELER Hampetrol Depolama Brüt 915,000 m 3 (15 Tank) Ürün ve Ara Ürün Depolama Brüt 877,000 m 3 (89 Tank) ARITMA ÜN TELER Endüstriyel At k Su Ar tma Ünitesi 1,000 m 3 /saat Balast Su Ar tma Ünitesi 750 m 3 /saat Evsel At k Su Ar tma Ünitesi 550 m 3 /gün 11 Ocak 1960 tarihinde kurulan stanbul Petrol Rafinerisi A.fi. nin ( PRAfi) zmit Körfezi nin Tütünçiftlik bölgesinde yapt rd rafinerinin, 1961 y l nda 1.0 milyon ton/y l olan hampetrol iflleme kapasitesi zaman içinde gerçeklefltirilen iki darbo az giderme ve iki tevsii projesi sonunda 1982 y l nda 11.5 milyon ton/y l olmufltur. zmit Rafinerisi bünyesinde üç adet atmosferik ve vakum distilasyon, üç adet kerosen/dizel kükürt giderme, bir adet hydrocracker, bir adet hidrojen, ikifler adet unifiner/reformer, bir adet FCC, bir adet izomerizasyon, asfalt, kükürt üretim, izopentan ve nafta tatl laflt rma üniteleri ile ilgili yard mc servis üniteleri bulunmaktad r. Ülkemizin en büyük rafinerisi durumundaki zmit Rafinerisi nin büyük yat r mlar devam etmektedir.

30 ZM T RAF NER S

31 S YATIRIMLAR ZM T RAF NER S N N TAMAMLANAN YATIRIMLARI ZM T RAF NER S ZOMER ZASYON PROJES Bu projeyle, halen oktan (RON) de eri ile benzine kat lan rafineri hafif nafta ürününün tamam daha yüksek oktanl (88.5 RON) izomerata dönüfltürülecektir. Hafif naftan n oktan ndaki bu art fl sayesinde benzindeki kurflun katk s azalaca gibi zmit Rafinerisi toplam benzin üretiminde y lda ortalama 200,000 tonluk art fl sa lanacakt r. Ünite kapasitesi 2,628 m 3 /gün olarak tespit edilmifltir. Projenin mühendislik, sat n alma ve inflaat/montaj iflleri ihalesi sonuçland r larak 9 Aral k 1998 tarihinde TECNICAS REUNIDAS- spanya/entes-türkiye konsorsiyumu ile sözleflme imzalanm fl, inflaat ve montaj iflleri 28 Eylül 1999 tarihinde fiilen bafllam flt r. Söz konusu projenin tamamlanma tarihi 28 Ocak 2002 olmas na ra men ifl iki hafta önceden tamamlanarak projenin tümü için 13 Ocak 2002 tarihinde Time for Completion kabulü yap lm fl ve ilgili sertifika taraflarca imzalanm flt r. Performans test çal flmalar yap lm fl olup istenilen garanti de erleri de sa lanm flt r. 24 May s 2002 tarihi itibariyle geçici kabulü yap lan projenin toplam yat r m tutar 78 milyon dolar olup, iç karl l k oran %13 dür. Yat r m kendisini 7 y lda geri ödeyecek ve milli ekonomimize y lda yaklafl k 19 milyon dolar katma de er sa layacakt r. ZM T RAF NER S N N DEVAM EDEN PROJELER ZM T RAF NER S YEN REFORMER VE D ZEL KÜKÜRT G DERME ÜN TES TES S PROJES Proje kapsam ndaki yeni dizel kükürt giderme ünitesinin amac, motorindeki kükürt üst s n r de erini Avrupa Birli i ülkelerinde 2005 y l nda yürürlü e girecek olan 50 ppm düzeyine düflürmektir. Proje kapsam nda rafineri benzin paçal n n oktan n art rmak için yeni bir CCR Reformer Ünitesinin tesisi de öngörülmüfltür. Projenin Yeni Reformer ve Dizel Kükürt Giderme Ünitelerine ait temel mühendislik ve garanti anlaflmas UOP firmas yla yap lm flt r. Detay mühendislik, sat n alma ve inflaat/montaj iflleri ihalesi sonuçland r larak, TECNICAS REUNIDAS- spanya ALARKO-Türkiye/AKFEN-Türkiye konsorsiyumu ile 13 Kas m 2002 tarihinde sözleflme imzalanm flt r. Dizel iflleme kapasitesi 8,500 m 3 /gün, CCR Reformer flarj kapasitesi ise 4,500 m 3 /gün olarak belirlenen tesislerin 2005 y l nda tamamlanmas planlanm fl olup, toplam yat r m tutar 285 milyon dolard r. Projenin iç karl l k oran %18.8 olup, yat r m kendisini 5 y lda geri ödeyecek ve milli ekonomimize y lda yaklafl k 51 milyon dolar katma de er sa layacakt r. ZM T RAF NER S ENSTRÜMAN S STEMLER N N MODERN ZASYONU PROJES Bu proje ile 1972 ve 1982 y l nda devreye al nan ünitelerin mevcut analog kontrol sistemlerinin bilgisayarl kontrol sistemlerine (DCS) dönüfltürülmesi ile prosesler daha hassas kontrol edilerek ürün kalitelerinin iyilefltirilmesi, ünitelerin verim ve karl l klar n n art r lmas amaçlanm flt r. Gerekli enstrüman malzemelerinin tümü temin edilmifl olup, DCS de Honeywell firmas ndan temin edilmifltir. Projenin 2003 y l nda bitirilmesi planlanm flt r. KARLILIK ARTIRMA ÇALIfiMALARI ZM T RAF NER S KAR ARTIRMA ÇALIfiMASI TÜPRAfi ve UOP Firmas, Mart 2001 de Kar Art rma Program na bafllam flt r. PEP (Profit Enhancement Program) çal flmas n n amac TÜPRAfi zmit Rafinerisi nin karl çal flmas n gelifltirici projeleri teflhis etmek ve uygulamakt r. Firma çal flanlar ve TÜPRAfi elemanlar kar art r c projeleri maliyet gerektirmeyen, düflük maliyetli ve yat r m gerektiren uygulamalar olmak üzere belirlemifl olup, 2002 y l nda uygulanmas na karar verilen projeler tamamlanm flt r. PEP Projesi ile 2002 y l n n sonuna dek toplam 8.7 milyon dolar kar elde edilmifltir. Kar art r c çal flmalar devam etmektedir.

32 ZM R RAF NER S

33 S ZM R RAF NER S HAMPETROL VE ARA ÜRÜN fileme KAPAS TELER Hampetrol Üniteleri 36,000 m 3 /gün Vakum Üniteleri 12,672 m 3 /gün FCC (Dönüflüm) Ünitesi 2,208 m 3 /gün Hydrocracker Ünitesi 2,616 m 3 /gün Reformer (Oktan Yükseltici) Üniteleri 4,668 m 3 /gün zomerizasyon Ünitesi 1,908 m 3 /gün Desulfurizer (Kerosene flarj na göre kükürt giderme) Üniteleri 2,880 m 3 /gün Visbreaker Ünitesi 3,100 m 3 /gün Kükürt Üretim Üniteleri 113 ton/gün HAMPETROL VE ÜRÜN DEPOLAMA KAPAS TELER Hampetrol Depolama Brüt 590,000 m 3 (10 Tank) Ürün ve Ara Ürün Depolama Brüt 1,045,000 m 3 (135 Tank) ARITMA ÜN TELER Endüstriyel At k Su Ar tma Ünitesi 2x600 m 3 /saat Balast Su Ar tma Ünitesi 2x260 m 3 /gün Evsel At k Su Ar tma Ünitesi 150 m 3 /saat Türkiye nin artan petrol ürünleri talebini karfl lamak amac yla zmir in Alia a ilçesinde 1968 y l nda yap m na bafllanan zmir Rafinerisi 1972 y l nda iflletmeye al nm flt r. Kuruluflunda 3.0 milyon ton/y l olan hampetrol iflleme kapasitesi, kademeli olarak uygulanan darbo az giderme projeleri ve 1987 y l nda tamamlanan tevsii projesi sonunda 10.0 milyon ton/y la ulaflm flt r. zmir Rafinerisi nde iki adet atmosferik distilasyon ve vakum distilasyon, kerosen/dizel kükürt giderme, LPG, kükürt üretim, iki adet unifiner/reformer, FCC, asfalt, hydrocracker, visbreaker, nafta ve kerosen tatl laflt rma üniteleri ile bu ünitelerin yard mc servis gereksinimini karfl layan sistemler bulunmaktad r. Ayr ca 300,000 ton/y l kapasiteli ülkemizin tek makina ya kompleksi zmir Rafinerisi ndedir. Ülkemizin ikinci büyük rafinerisi olan zmir Rafinerisi büyük yat r mlarla yenilenmifl ve modernize edilmifltir.

34 ZM R RAF NER S

35 S YATIRIMLAR ZM R RAF NER S N N DEVAM EDEN PROJELER ZM R RAF NER S D ZEL KÜKÜRT G DERME ÜN TES TES S PROJES Projenin amac, motorindeki kükürt üst s n r de erini Avrupa Birli i ülkelerinde 2005 y l nda yürürlü e girecek olan 50 ppm düzeyine düflürmektir. Projenin temel mühendislik paketi UOP den temin edilmifl olup, detay mühendislik, sat nalma ve inflaat/montaj iflleri ihalesi sonuçland r larak LG Engineering-Güney Kore/GÜR fi-türkiye konsorsiyumu ile 15 Ocak 2002 tarihinde sözleflme imzalanm fl, inflaat ve montaj iflleri 21 A ustos 2002 tarihinde fiilen bafllam flt r. Dizel iflleme kapasitesi 9,600 m 3 /gün olarak belirlenen tesisin 2004 y l nda tamamlanmas planlanm fl olup, toplam yat r m tutar 121 milyon dolard r. Projenin iç karl l k oran %35.3 olup, yat r m kendisini 1.8 y lda geri ödeyecek ve milli ekonomimize y lda yaklafl k 89.5 milyon dolar katma de er sa layacakt r. KARLILIK ARTIRMA ÇALIfiMALARI ZM R RAF NER S KAR ARTIRMA ÇALIfiMASI TÜPRAfi ve KBC Firmas, Mart 2001 de Kar Art rma Program na (PEP) bafllam flt r. PEP çal flmas n n amac TÜPRAfi zmir Rafinerisinin karl l n art r c projeleri saptamak ve uygulamakt r. Firma çal flanlar ve TÜPRAfi elemanlar kar art r c projeleri maliyet gerektirmeyen, düflük maliyetli ve yat r m gerektiren uygulamalar olmak üzere belirlemifl olup, 2002 y l nda uygulanmas na karar verilen projeler tamamlanm flt r. PEP projesi ile 2002 y l n n sonuna dek toplam 7.2 milyon dolar kar elde edilmifltir. Kar art r c çal flmalar devam etmektedir. ZM R RAF NER S ENSTRÜMAN VE ELEKTR K S STEMLER N N MODERN ZASYONU PROJES Proje kapsam nda Makina Ya lar Kompleksi, 7000 Ünitesi, FCC Ünitesi ve kazanlar n DCS e geçirilmesi ifli ile 6.3 kv elektrik sisteminin rehabilitasyonu gerçeklefltirilecektir. 6.3 kv sistem analizi planlama ve projelendirme ifli SIEMENS firmas taraf ndan tamamlanm fl ve elektrik sisteminin rehabilitasyonu ile ilgili avan proje haz rlanm flt r. 7000, 7500, 3200 üniteleri enstrüman sistemlerinin modernizasyonu iflinde tüm malzeme rafineriye gelmifl olup, montaj çal flmalar tamamlanm flt r. DCS Yokogowa firmas ndan temin edilmifl olup, devreye alma çal flmalar tamamlanm flt r. FCC ünitesinin enstrüman sistemlerinin modernizasyonu iflinde DCS ve saha cihazlar n n sat nalma ifllemleri bitirilmifl, FCC ünitesi ve DCS devrede olup, 21 Temmuz 2002 tarihi itibariyle geçici kabul yap lm flt r. Makina Ya lar Ünitesi nin enstrüman sistemlerinin modernizasyonu iflinde DCS ve saha cihazlar n n sat n al nmas ile ilgili ihale dosyas haz rl klar tamamlanm fl ve firmalardan al nan teklifler de erlendirilerek kazanan firma 14 Kas m 2002 tarihinde ifle bafllam flt r. Mühendislik çal flmalar devam etmektedir. ZM R RAF NER S BENZ N SPES F KASYONLARI Y LEfiT RME ÇALIfiMALARI Avrupa Birli i ne üye ülkelerde yeni spesifikasyonlar benzinde kükürt içeri i 50 wt. ppm. max., benzen içeri i %1 vol. max. ve aromatik içeri i %35 vol. max. olarak verilmektedir. Hedeflenen spesifikasyonlarda benzin üretiminin gerçeklefltirilmesi için, kükürt içeri i yüksek olan FCC benzininde kükürt giderme, benzen içeri i yüksek olan reformatta benzen giderme tesislerinin kurulmas planlanm flt r y l nda tamamlanmas planlanan projenin toplam yat r m tutar 20 milyon dolar olup, iç karl l k oran %35 tir. Yat r m kendisini 2 y lda geri ödeyecek, milli ekonomimize y lda yaklafl k 13.5 milyon dolar katma de er sa layacakt r.