Sonunda Fed faiz artışı kapıda: Sonrasına bakalım

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Fed in önümüzdeki hafta Para Politikası Kurulu toplantısında lift off döneminin başlamasına artık kesin gözüyle bakılıyor. Bu kapıdan bir kere geçildi mi, bundan sonra önemli olan Fed in nasıl bir tempoda faiz artışlarına devam edeceği. Bunu kestirebilmek için ABD ekonomisindeki son durumun resmine baktık bu hafta. FED in de 16 Aralık ta aynı resme bakarak faiz artırması son derece normal ve bu adımın bunca aydan sonra atılmasının belirsizliği azaltacak olması, hepimizi rahatlatmalı yılında FOMC; Ocak, Mart, Nisan, Haziran, Temmuz, Eylül, Kasım ve Aralık olmak üzere tam sekiz kere toplanacak. Seri faiz artışlarıyla her ay ilerlemesini gerektiren bir neden bulmak zor. Sekiz toplantıdan en fazla dördünden faiz artışı kararı gelmesi ve faizin sıfırdan sene sonunda %1 e gelmesi bekleniyor. Sonunda Fed faiz artışı kapıda: Sonrasına bakalım Rusya-Türkiye ilişkileri tüm gerginliğiyle devam ediyor; ancak Suriye-Kuzey Irak eksenindeki sürekli hareket halindeki olaylar, doğru ve tam kapsamlı bir analiz yapmayı zorlaştırmakta. Bakan Şimşek ten gelen hesaplamalara göre en kötü senaryoda Rusya ile ticari ilişkilerin alacağı yaranın maliyeti 9 milyar dolara kadar çıkabilir. Bu rakam devleti değil ama Rusya yla iş yapan firmaları zorlayacak boyutta; başta turzim olmak üzere. Diğer yandan, Enerji Bakanlığı ndan gelen bilgilere göre Rusya nın gazı kesmesi halinde Türkiye elindeki Grafik 1: ABD 10 Yıllık Tahvil Faizleri Yukarı Gitmeyi Bekliyor 2016 ve sonrasında gelişmekte olan piyasalar içinde bir ülke olarak Türkiye de işler, artık 2013 öncesinde olduğundan daha zor olacak. Ancak bu durum aynı zamanda hükümet adına kafayı dış politikadan biraz kaldırarak, ekonominin uzun denebilecek bir zamandır ertelenen yapısal problemlerine yeniden odaklanma ihtiyacını doğuracak. 1 Kaynak: US Treasury, ShortSideOfLong.com, Egeli & Co.

2 stoklarla en fazla 15 gün dayanabilir. Doğalgaz akışı sadece ısınmak için değil; sanayi faaliyetlerinin devam edebilmesi açısından da kritik. Gerçi, Rusya nın şimdilik doğal gazı kesmeyeceğini varsayabiliriz. Ancak, düşük bir olasılık da olsa, olayların o noktaya gitmesi halinde Rusya ile bozulan ilişkilerin maliyetinin 9 milyar dolardan daha fazla olma potansiyeli taşıdığını belirtmek gerekli. Türkiye ekonomisindeki potansiyel dalgalanmaları yakalayabilmek amacıyla, yükselen jeopolitik riskleri incelemeye devam edeceğiz. Ancak, bu haftaki konumuz Fed in faiz artırımı. Malum, Fed in önümüzdeki hafta Salı- Çarşamba yapacağı Para Politikası Kurulu (FOMC) toplantısında lift off döneminin başlamasına artık kesin gözüyle bakılıyor. Zaten bir süredir tartışmaların odak noktasında, %0-0,25 olan faizin Aralık ta artışından sonraki süreçte, Yellen başkanlığında FOMC nin nasıl bir tempoda ilerleyerek faiz artış döngüsünü şekillendireceği var. Bunu kestirebilmek ABD ekonomisindeki son durumun resmine bakalım önce. ABD de Kasım ayı istihdam verileri (+211bin) beklentilerden (+200bin) bir miktar daha iyi geldi. Dikkat çeken nokta önceki aylarda açıklanan verilerin de kısmen yukarı yönde güncellenmiş olması. İstihdam verilerinde trende bakmak önemli. Grafik 2-3 ten de anlaşılacağı üzere 2013 ortalarından bu yana aylık istihdam artışı üzerinde düzenli hale gelmiş durumda. Tarım dışı istihdam artışı ise güçlü bir trend içinde halen yükselmeye devam ediyor ve asıl, ekonominin üretim gücünün arttığı alanı gösteriyor. Diğer yandan, işsizlik başvurularındaki düşüşü gösteren Grafik 4, aynı zamanda ABD ekonomisinin iş yaratma potansiyelini de yansıtmakta Grafik 5 ten görüleceği üzere. Grafik 4 zaten kendi başına bir ayrı hikâye. ABD de işsizlik başvuruları 1973 ten bu yana Grafik 2: Aylık İstihdam Grafik 3: Özel Sektör Tarım Dışı İstihdam Kaynak: Breau of Labor Statistics, ScottGrannis, Egeli & Co. 2

3 Grafik 4: İşsizlik Başvuruları Grafik 5: Özel Sektör İstihdam Artışı Kaynak: Breau of Labor Statistics, ScottGrannis, Egeli & Co. en düşük seviyede. Son birkaç senedir, hatta adının koyalım, 2012 den bu yana ABD ekonomisi son derece istikrarlı bir şekilde senede % 2 nin üzerinde istihdam artışı sağlıyor. Bu bile Büyük Durgunluk döneminin ardından gelen muazzam bir ekonomik başarı. ABD ekonomisindeki toparlanmanın faiz artışı noktasına gitmesi de altın fiyatlarındaki düşüşü sanki hızlandıracak gibi; çünkü belirsizlik azaldıkça bireyler para koruma amaçlı sığındığı altından ayrılmaya başlıyor. Grafik 6 dan görüleceği gibi üç senedir, 5 yıllık tahvilin reel faizi arttıkça, altın fiyatı da düşüyor. Bu sürecin devam edeceği düşünülürse, altının da 2016 da 1000 doların biraz altına inmesi beklenebilir. Diğer yandan doların reel değeri de, uzun vadeli ortalamaların bir miktar üzerine çıkıldığına işaret ediyor Grafik 7 den bakınca. Fed in hazırladığı iki endeks var; biri en geniş kur sepetine karşı doların değeri, diğeri de seçilmiş kurlar karşısında doların değeri. İki seride de doların uzun dönem ortalama değerinin %2-10 üzerinde işlem gördüğü ortada. Ancak, aynı grafik üzerinde biraz geriye bakınca, doların uzunca bir süre çok daha değerli seviyede tutunabildiği izlenebilir. Şimdiki döngüde de doların diğer ülkeler faiz artırana kadar yavaşlayarak da olsa değer kazanmaya devam etmesi daha akla yatkın. Zaten mantık çok basit: ABD kısa vadeli faizler yükselir, Euro bölgesinde kısa vadeli faizler eksiye dönmüşken, doların değer kazanmasından daha normal bir şey yok. Bu hareketin arkasında Avrupa ya, Çin e, Japonya ya göre çok daha kuvvetli temeller üzerinden büyüyen bir ABD ekonomisi var. Bu anlamda da güçlü bir doların güçlenen ABD ekonomisinin aynası olması da çok normal. Son bir haftadır euro/ dolardaki hareketten de bahsetmeden geçmemek 9 Aralık2015 3

4 gerek. Fed in faiz artışı ve Grafik 8: Euro/Dolar Avrupa Merkez Bankası nın (ECB) daha uzunca bir süre sıfır faizle parasal genişlemeye devam edeceği artık herkesin bildiği hikâye. Bunun piyasalardaki karşılığı da hedge fonlarla spekülatörlerin 25 milyar dolardan fazla bir miktarda Euro short pozisyonda durdukları. ECB Başkanı Draghi geçen hafta parasal genişlemenin devam edeceğini ama plana uygun seviyede devam edeceği açıklamasını yapınca, euronun değerinde bugüne dek görülmemiş sertlikte bir hareket yaşandı. Ancak, bu sıçramanın kalıcı olması zor. Draghi nin toplantısı tam Fed faiz artışı öncesine denk geldi Kaynak: ECB, CFTC, ShortSideOfLong.com, Egeli & Co. ve bir de ekstradan genişleme parasal genişlemeye mesajı verseydi, Euro dolara planlanandan öteye devam karşı pariteye doğru hızla haberi önümüzdeki aylarda gidebilirdi. Arada böyle gelecek lift off başladıktan sürprizler olsa da ABD ve AB sonra gelecek. Kısaca, ekonomiler karşılaştırıldığında euronun dolara karşı mevcut paritenin ana trendinde seviyesini koruması çok zor. değişiklik zor. Bu nedenle Draghi nin toplantısı tam Fed çok büyük olasılıkla ECB nin Grafik 6: Altın-ABD Reel Faiz (ters eksen) Grafik 7: Reel Dolar Endeksi Kaynak: Bloomberg, ScottGrannis, Egeli & Co. 4

5 Grafik 9: Toplam Krediler Grafik 10: Ticari Krediler faiz artışı öncesine denk geldi ve bir de ekstradan genişleme mesajı verseydi, Euro dolara karşı pariteye doğru hızla gidebilirdi. Arada böyle sürprizler olsa da ABD ve AB ekonomiler karşılaştırıldığında paritenin ana trendinde değişiklik zor. Bu nedenle çok büyük olasılıkla ECB nin parasal genişlemeye planlanandan öteye devam haberi önümüzdeki aylarda gelecek lift off başladıktan sonra gelecek. Kısaca, euronun dolara karşı mevcut seviyesini koruması çok zor. ABD ekonomisine kuşbakışı çalışmamıza dönelim. Bankacılık sisteminde krediler son iki buçuk senede yıllık % 7,5 artışla 800 milyar dolarda. Ticari kredilerdeki artış son beş senede ortalama %10,5 artışla daha da hızlı bir Kaynak: Fed, ScottGrannis,, Egeli & Co. trend yakalamış durumda. Yazılanlara göre bankaların halen elinde fazladan kredi olarak dağıtabilecekleri 2,5 trilyon dolar var. Bu miktarın hepsi verilmeyecek olsa da teorik olarak ekonomiyi destekleyecek güçte ABD bankacılık sistemi. Zaten bankaların elindeki bu seviye rezerv de Fed in neden yeni bir parasal genişleme turu daha yapmadığının-yapmayacağının Grafik 11: Enerji Hariç Tüketici Fiyatları Enflasyonu Grafik 12: TÜFE Enflasyonu ve Çekirdek Enflasyon Kaynak: Fed, ScottGrannis, Egeli & Co. 5

6 açıklayıcısı. Bankaların fazla rezervlerini Fed de park etmek yerine bu kadar kuvvetli bir şekilde kredi vermeleri, Fed in normalleşmede önünü görmesini sağlayan etkenlerden. İşin kritik noktası enflasyon. Petrol fiyatlarının etkisiyle manşet tüketici enflasyonu neredeyse son 12 aydır sabit, yükselmiyor. Ama alttan alta yeni yeni ısınmaya başlamış bir ekonomiden bahsetmek mümkün. Enerji dışı enflasyon son bir sende %2 patikasına oturmuş durumda. ABD ekonomisi hakkında yazılan birçok makalede dikkat çekilen manşet enflasyondaki düşüklük değil zaten. Ekonomik toparlanma sürecinin öncekilere göre zayıf olmasına rağmen, çekirdek enflasyonun %2 de sabitlenmiş olması ana endişe kaynağı. Bu da Fed in tam da haftaya faiz artışıyla harekete geçecek olmasının temel nedeni. Hatta biraz daha geriye dönersek, enerji dışı enflasyonun uzunca bir süredir %2 seviyesinde dolaşıp, arasında yukarı yönde hareketlendiğini görüyoruz grafikten. Bu tam da Fed in dönemi boyunca uyguladığı; ardından da faizleri sertçe %1 den %5,25 e getirdiği yıllar. Enerji hariç enflasyonun dönemine bakan Fed in, uzun yıllardır devam ettirdiği parasal gevşeme sonrasında önümüzdeki dönem enflasyon açısından endişelendiğini görmek gerek. Kısacası manşet enflasyondaki seyre bakmak Fed in hareketlerini anlamlandırmak açısından son derece yanıltıcı. Bütün bu grafiklerin özünde de esası, ABD li tüketicilerin ekonomiye olan güvenlerinin 2011 den bu yana belirgin bir yükselme çizgisinde olması. Uzun dönemli ortalamanın üzerinde dolanan tüketici güven endeksindeki bu hareketin artan borsa endeksi, güçlenen dolar, düşen altın fiyatı ve tabi Fed in elini sıkı tutmadan indirdiği faizlerin sonucu olduğunu vurgulamak gerek. Bu temeller üzerinden Grafik 13: Tüketici Güveni Grafik 14: ISM Hizmetler Sektörü Kaynak: University of Michigan, Egeli & Co. 6

7 Grafik 15: ABD Büyüme Grafik 16: Reel GSMH-2 Yıllık yıllıklandırılmış Kaynak: Fed, ScottGrannis, Egeli & Co. yükselen güvenin de en azından 2016 boyunca güçlü seyrini korumaması için bir neden bulmak zor. Diğer yandan petrol fiyatlarının düşüklüğüne bağlı olarak ABD li petrol şirketleri zor günler geçirmekte ve bu da tabi imalat sanayi göstergelerine yansıyor. Ancak petrol sektörünün etkisi genele yayılmaktan uzak. Mesela, ABD ekonomisi için çok önemli olan hizmetler sektöründe resim son derece parlak. İmalat ve hizmetlerin ortalaması da yavaş ama emin adımlarla toparlanan ABD ekonomisi anlamına geliyor. Büyümeye gelelim. Birçok ekonomide olduğu gibi ABD de de çeyreklik veriler büyük oynaklıklara yaratıyor ve revizyonlar da bu nedenle sıkça yapılıyor GSMH datalarında. Mesela ABD ekonomisinin ikinci çeyrekte %3,9 büyümesini hemen izleyen dönemde %1,5 a yavaşlaması çok mantıklı değil. O nedenle iki yıllık yıllıklandırılmış seri üzerinden bakınca (Scott Grannis), o zaman ana trendi yakalamak daha kolay. Grafik 16 de görüleceği üzere büyüme % 2,2 civarında oluşmakta bir süredir. Bu krizden çıkış anlamında ABD için elbette ama geçmiş ortalama olan % 3,1 in de altında. Kısaca önümüzdeki dönemlerde, küresel hareketler eşliğinde büyümenin ivme kazanması mümkün da sekiz toplantının dördünden faiz artışı bekleniyor ABD ekonomisi için herhalde yapılacak en iyi yorum, tarihindeki en yavaş toparlanma süreci içinde olması. ABD nin ticaret ortaklarının bu toparlanmada çok geriden geliyor olmalarının küreselleşmenin etkisiyle ABD ekonomisini geride tutması da bunun temel nedeni. Hesaplara göre, ABD de GSMH henüz uzun vadeli seviyesinin 2,6 trilyon dolar altında. İlginç 7

8 olan, buna rağmen 2010 dan bu yana ABD de 14 milyon yeni istihdam yaratılması. Keza, 2007 den bu yana istihdam piyasasında yaratılan net çalışan sayısının (5 milyon) arasında yaratılan net rakamın (4 milyon) üzerinde. Sonuç olarak ABD ekonomisi, son altı senedir yavaş ama güvenle toparlanan bir tempo içinde. Dolayısıyla, Fed önümüzdeki hafta bugün, faizini %0,25 in üzerine çıkardığında, ABD ekonomisinde derinden gelen bu hareket üzerinde herhangi bir etki yaratmamış olacak. Hatta paradoksal şekilde, Fed in normalleşme kapısından adım atması, işlerin yolunda gittiği mesajı vererek belli bir süre-faiz en az %2 ye gelene kadar- aktivitenin kuvvetlenmesini bile sağlayabilir. FED in 16 Aralık ta böyle bir ekonomik yapıya dayanarak faiz artırması son derece normal ve bu adımın bunca aydan sonra atılmasının belirsizliği azaltacak olması, dünya ekonomisine ait olumlu mesajlar taşıması açısından hepimizi rahatlatmalı. Bu kapıdan bir kere geçildi mi, bundan sonra önemli olan Fed in nasıl bir tempoda faiz artışlarına devam edeceği. Şimdiye kadarki döngülerde Fed faiz artışları hep enflasyon açısından geç kalarak gelmiş hatta faiz artış dönemleri boyunca enflasyonda artışlar da devam etmiş. Bu nedenle de faizler hep tempolu hızla yükseltilmiş. Enflasyonda sabitlenme ve düşüş ancak Fed in faiz artışlarını bitirmesine yakın gelmiş. Bu arada da ekonomik aktivite genelde durgunluk dönemine girmiş. Bu konuyu tarihleriyle analiz ettiğimiz raporumuzu FED faiz artırdıktan sonra gelişmekte olan ekonomileri ve Türkiye yi ne bekliyor? linkten bulabilirsiniz. Reports/94c5e9a d4f-9ab6-8c83cb pdf Ancak gelişmiş ekonomilerin durumu, petrol fiyatlarının Tablo 1: FED Parasal Sıkılaştırma Dönemleri Kaynak: Fed, Egeli & Co. 8

9 Tablo 2: FOMC 2016 Toplantı Tarihlerine Göre Faiz Beklentisi Kaynak: CNBC, Egeli & Co. kolay kolay yükseliş trendine girmeyecek olmasının enflasyon üzerinde yaratacağı alan gibi önemli iki faktör sonucu Fed bu sefer işi biraz daha ağırdan alacağa benziyor yılında FOMC; Ocak, Mart, Nisan, Haziran, Temmuz, Eylül, Kasım ve Aralık olmak üzere tam sekiz kere toplanacak. Seri faiz artışlarıyla her ay ilerlemesini gerektiren bir neden bulmak zor. Güncel ekonomik veriler Fed in şimdiden kendilerinin bile bilemeyeceği faiz artış seyrini belirleyici olacağından, faiz artışları arasına süre girmesi mantıklı olur. Genel olarak piyasadaki beklenti, sekiz toplantıdan en fazla dördünden faiz artışı kararı gelmesi ve faizin sıfırdan sene sonunda %1 e gelmesi sonunda da %1 in üzerine gelmesini bekleyen de neredeyse yok. Bu da tabi düz mantık her iki toplantıdan birinde faiz artışı demek boyunca FOMC toplantı tutanaklarında üyelerinin gidişat hakkındaki yorumlarının, beklentilerinin ne olduğunu anlamakla hep beraber çokça mesai harcayacağız. Türkiye olarak kolay bir yıldan geçmedik 2015 te; seçimler nedeniyle kayıp olması bir yana, Fed in faiz adımları yaklaştıkça TL nin değeri ve faiz oranlarındaki hareketler, ekonomik birimleri yeniden adaptasyon sürecine zorladı. TL nin dolara karşı aşınma yolunda, yolun büyük kısmı geçilmiş olsa da 2016 ya 9

10 beklenebilecek daha %5-8 arası halen var gibi. Tabi Suriye batağından çıkabilecek olumsuz ve tahmin edilemeyecek sürprizler bu hesaba dâhil değil ve sonrasında gelişmekte olan piyasalar içinde bir ülke olarak Türkiye de işler, artık 2013 öncesinde olduğundan daha zor olacak. Ancak bu durum aynı zamanda hükümet adına kafayı dış politikadan biraz kaldırarak, ekonominin uzun denebilecek bir zamandır ertelenen yapısal problemlerine yeniden odaklanma ihtiyacını doğuracak. Çünkü verilen sözler bir yana, sadece pragmatik açıdan bile dört seçimsiz senenin içinde çok önemli bir anayasa referandumu yapılacak olması, iktidar adına ekonominin dinamik tutulmasını gerektiriyor. Fed in faizi sıfırdan en az %3-3,5 lere taşıyacağı muhtemelen iki yıllık süreçte, önümüzdeki haftadan itibaren Fed in niyetlerini ve bunun Türkiye ye etkilerini aralıklarla tartışıyor olacağız. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. Mersis No: ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYŞ /PY.34 YD.14/638). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/ veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 10