Akne ve Yaþam Kalitesi

Transkript

1 Akne ve Yaþam Kalitesi Doç. Dr. Aylin Türel Ermertcan* * Celal Bayar Üniversitesi Týp Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dalý Özet Toplumun yaklaþýk % 85 ini hayatýnýn bir döneminde etkileyen akne en sýk deri hastalýklarýndan biridir. Akne öncelikle adolesan dönem ve genç eriþkinlerde görülmesine raðmen ileri yaþlarda da karþýmýza çýkabilmektedir. Akne vulgaris sosyal ve psikolojik fonksiyonlarý ciddi düzeyde etkileyebilmektedir. Akneli hastalarda anksiyete, depresyon, düþük benlik saygýsý, kiþisel iliþkilerde zorluklar, iþsizlik, sosyal çöküntü ve hatta intihar düþüncesi görülebilmektedir. Aknenin yaþam kalitesi üzerine anlamlý etkisi pek çok geçerli ölçekle gösterilmiþtir. Akneli hastalarda yaþam kalitesini deðerlendirmede Genel saðlýk ölçekleri, dermatolojiye spesifik ölçekler ve akneye spesifik ölçekler kullanýlmaktadýr. Bu makalede aknenin yaþam kalitesine etkileri ve kullanýlan ölçekler derlenmiþtir. Dermatose 2007; 6(2): Summary Acne and Quality of Life Acne is the most common skin disease, affecting nearly 85% of people at some time of their lives. Although acne primarily affects adolescents and young adults, individuals can experience acne in later adult life. Acne vulgaris can severely affect social and psychological functioning. Patients with acne may have anxiety, depression, decreased self-esteem, interpersonal difficulties, unemployment, social withdrawal and even though suicidal ideation. Acne has been shown to have a significant impact on quality of life, as measured by a number of validated questionnaires. General health questionnaires, dermatology-spesific questionnaires and acne-specific questionnaires have been used in evaluating quality of life in acne patients. In this manuscript, impacts of acne on quality of life and questionnaires that have been used in acne were reviewed.dermatose 2007; 6(2): Ýnsanlar birbirleriyle sözel ve fiziksel iletiþime ihtiyacý olan varlýklardýr. Bu fonksiyonlarý bozan faktörler anlamlý psikolojik bozukluklara neden olmaktadýr. Deri hastalýklarýnýn insanlarda kendilik imajý ve yaþam kalitesi üzerine negatif etkileri olduðu gösterilmiþtir. Akne vulgaris bunlardan bir tanesidir. 1 Pilosebase ünitenin inflamatuar bir hastalýðý olan akne özellikle gençler ve genç eriþkinler arasýnda sýk görülen dermatolojik bir problemdir. 2 Toplumun yaklaþýk % 85 i hayatýnýn bir döneminde akne vulgaris ile yaþamak zorunda kalýrlar. Genellikle adolesan dönemde görülmesine raðmen ileri yaþlarda da karþýmýza çýkabilmektedir. 3 Akne sýklýkla yüzü etkilemektedir, skarlarý tüm yaþam boyunca kalýcý olmaktadýr. Adolesan dönem ise özgüven ve sosyal becerilerin geliþiminde çok önemli bir dönemdir. Ayrýca adolesan dönemde dýþ Anahtar kelimeler: akne, yaþam kalitesi Key words: acne, quality of life görünüm önem kazandýðýndan, aknede yüz sýklýkla tutulduðundan ve yüz görünümü kiþinin vücut imajý algýsý açýsýndan önemli olduðundan düþük þiddette bile olsa akne vulgaris emosyonel, sosyal ve psikolojik fonksiyonlarý etkileyebilmektedir. 4,5 Emosyonel stres akne vulgarisi þiddetlendirebileceði gibi, akneli hastalarda psikiyatrik sorunlar da oluþabilmektedir. 6 Akne vulgaris ekzema veya psoriasisten daha fazla psikososyal etkilere neden olmaktadýr. 7 Akneli hastalarda özgüvende azalma, düþük benlik saygýsý, sosyal iliþkilerde zorluklar, sosyal fobi, aðrý ve keyifsizlik gibi psikosomatik bulgular, depresyon ve anksiyete prevalansýnda artýþ bildirilmektedir. 4,6 Akne hastalarýnýn % ünde klinik olarak önemli ölçüde depresyon ve anksiyete görülmektedir. 8 Ayrýca bazý kiþilerde iþ ve okulda üretkenlik ve performansta azalmaya neden olabilmektedir. 9 Akneli hastalarda intihar riskinin daha fazla olduðu bildirilmiþtir. 6,8,10 Bir çalýþmada akneli hastalarýn % 6 sýnda intihar eðilimi olduðu bildirilmiþtir. 11 Diðer bir çalýþmada da akneli hastalarda 91

2 depresyon ve intihar eðilimi % 7,2 bulunmuþtur. 12,13 Uzun dönemde akne kutanöz olduðu kadar psikolojik skarlara da neden olabilmektedir. 1 Akne tedavisi sonrasýnda psikiyatrik bulgularda düzelme gözlenmesi de akne ve psikiyatrik bulgular arasýndaki iliþkiyi desteklemektedir. 6,14 Akne vulgarisin neden olabildiði bütün bu sorunlar hastanýn yaþam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Yapýlan çalýþmalar aknenin diðer kronik sistemik hastalýklar kadar yaþam kalitesini etkileyebileceðini göstermektedir. 2,7,15-17 Genel saðlýk ölçekleri aknenin epilepsi veya astým kadar emosyonel etki yarattýðýný göstermiþtir. Akneli hastalarda yaþam kalitesindeki bozulma akne þiddeti ile iliþkili bulunmamýþtýr. 6,7 Ayrýca isotretinoin, hormonal tedavi, topikal ve sistemik antibiyotikler, topikal retinoidler ile etkin akne tedavisinin yaþam kalitesini düzelttiði ve iþlev kaybýný tersine çevirdiði gösterilmiþtir. 1 Akne hastalarýnda, aknenin yaþam kalitesi üzerindeki etkilerini deðerlendirmek amacýyla çeþitli ölçekler kullanýlmýþtýr. 2,18-21 Bu ölçeklerin bir kýsmý Short Form-36 (SF-36) gibi genel saðlýk durumunu gösteren ölçekler iken bir kýsmý da hastalýða özgü ölçeklerdir. 2,6 Dermatolojiye özgü testlerden dermatoloji yaþam kalite indeksi (Dermatology Life Quality Index, DLQI), dermatolojiye spesifik yaþam kalitesi (Dermatology Spesific Quality of Life, DSQL), Ýngiltere hastalýk etki profili (UK Sickness Impact Profile, UKSIP), deri indeksi (Skindex) ölçekleri bugüne kadar akneli hastalarda kullanýlmýþ olan testlerdir. 22 DLQI, Finlay ve Khan tarafýndan geliþtirilen, basit, pratik ve tüm dermatolojik hastalýklara uygulanabilen bir ölçektir. Semptomlar, duygu durumu, ders-iþ veya okuldaki günlük aktivitelerle iliþkili 10 sorudan oluþur, her soru için 4 seçenek vardýr. Hiçbiri için 0 puan, çok fazla için ise 3 puan verilmektedir. Tüm sorular için bu puanlar toplanýr. Toplam skorun yüksek olmasý yaþam kalitesinde daha çok bozulma olduðunu göstermektedir. 4 Fonksiyon, emosyonel durum ve semptomlarý deðerlendiren 3 bölümden oluþan 29 soruluk Skindex ile yapýlan çalýþmalar akneli hastalarda fonksiyonel ve emosyonel etkilerin psoriasise kýyasla daha fazla olduðunu, fiziksel semptomlarýn ise daha az etkilendiðini belirtmektedir. Hastalýðýn þiddetinden çok, yaþlý kiþilerin akneden daha fazla etkilendiði saptanmýþtýr. 23 Sulzberger ve Zaidens akneden daha çok psiþik travma, çocuk-ebeveyn arasý uyumsuzluk, güvensizlik, aþaðýlýk duygusu ve psiþik þikayetlere neden olan baþka bir hastalýk olmadýðýný belirtmiþlerdir. 24 Mallon ve arkadaþlarý 111 akne hastasýnda SF-36 ile yaþam kalitesini deðerlendirmiþler ve sonuçlarý diðer ciddi organik hastalýklarla karþýlaþtýrmýþlardýr. Akne hastalarýnda sosyal, psikolojik ve emosyonel problem düzeyleri kronik astým, epilepsi, diabet, sýrt aðrýsý veya artritte olduðu kadar fazla bulunmuþtur. Sadece kardiyak hastalýðý olanlarda daha yüksek düzeyde psikososyal sýnýrlanma saptanmýþtýr. Akne hastalarý kendilerinin hasta olduklarýný kabul etmemelerine raðmen sosyal alanlarda yüksek düzeyde yaþam kalitesi bozukluðu göstermektedirler. 15 Akne yaþam kalitesini olumsuz etkilemektedir ve akne nedeniyle yaþam kalitesindeki bozulma ne kadar fazla düzeyde ise anksiyete ve depresyon düzeyi de o kadar fazla olmaktadýr. 4 Picardi ve arkadaþlarý da 12 soruluk Genel Saðlýk Ölçeði (GHQ-12) yi kullanarak yaptýklarý bir çalýþmada akneli hastalarýn %30 undan fazlasýnda yüksek psikiyatrik komorbidite saptamýþlardýr. 25 Zaghloul ve arkadaþlarý 403 akneli hastada DLQI ile çalýþma yapmýþlar, DLQI skorlarý ve tedavi uyumu arasýnda negatif bir korelasyon saptamýþlardýr. Sosyal faktörler ve yaþam kalitesi akneli hastalarda tedaviye uyumu da etkilemektedir. 26 Newton ve arkadaþlarý 90 akneli hastada tedavi öncesi, 4. ve 12. aylarda SF-36, DLQI ve General Health Questionnaire (GHQ-28) uygulamýþlar, 4 ve 12. ayda yaþam kalitesinin düzelme gösterdiðini ve sonuçlarýn isotretinoin ile tedavi edilen hastalarda daha iyi olduðunu vurgulamýþlardýr. Etkin bir tedavi ile aknenin sebep olduðu iþlev kaybýnýn tersine çevrilebileceðini belirtmiþlerdir. 27 Klassen ve arkadaþlarý 130 akneli hastada tedavi öncesi, tedavinin 4. ve 12. ayýnda genel ölçeklerden olan EuroQol EQ-5D, SF- 36 ve dermatolojiye spesifik DLQI uygulamýþlardýr. Tedavi sonrasý en anlamlý deðiþiklik gösteren DLQI olarak deðerlendirilmiþtir. Genel anketlerle elde edilen bilgiler yararlý olsa da spesifik ölçeklerle kombine edilmesinin daha uygun olduðu yorumuna varmýþlardýr. 19 Öztürkcan ve arkadaþlarý 73 akneli ve 48 saðlýklý kiþide SF-36 uygulamýþlar, akne ve kontrol grubunda fiziksel fonksiyonlar dýþýndaki parametrelere ait deðerlerin benzerlik gösterdiðini saptamýþlardýr. Fiziksel fonksiyon skorlarý kontrol grubunda daha düþük bulunmuþtur. Kadýn hastalarýn aðrý, fiziksel rol güçlüðü, fiziksel ve sosyal fonksiyon alanlarýnda daha düþük puanlara sahip olduðu gözlenmiþtir. Düþük ve yüksek þiddetteki akneli hastalar arasýnda farklýlýk saptanmamýþtýr. 6 Anderson ve arkadaþlarý akneli hastalara tedavi öncesi ve tedavinin 12. haftasýnda DSQL uygulamýþlar, plasebo ile karþýlaþtýrýldýðýnda toplam skorda anlamlý farklýlýk olduðunu belirtmiþlerdir. Kombine tedaviler ile anti-inflamatuar veya komedolitik ajanlarla monoterapiye kýyasla yaþam kalite skorunda daha fazla düzelme saðlanmýþtýr. DSQL nin pratik, dermatolojide klinik çalýþmalarda psikometrik açýdan da 92

3 faydalý bir ölçek olduðunu vurgulamýþlardýr. 9 Baz ve arkadaþlarý da þiddetli aknesi olan hastalarda isotretinoin tedavisinin yaþam kalitesi ve anksiyete-depresyon üzerine etkisini araþtýrmýþlar, bu amaçla DLQI ve HAD (Hastane Anksiyete- Depresyon) ölçeklerini uygulamýþlardýr. Tedavi öncesi ve tedavinin 16. haftasýnda hasta ve kontrol grubuna ayný ölçekler uygulanmýþtýr. Tedavi sonrasýnda hasta grubunda DLQI skorunda belirgin düzelme gözlenirken HAD skorunda önemli bir deðiþiklik saptanmamýþtýr. Her iki ölçek sonuçlarýnda tedavi öncesi ve sonrasýnda cinsiyete göre farklýlýk saptanmamýþtýr. 28 Jones-Caballero ve arkadaþlarý 1878 akneli hastada Skindex-29 ölçeðini uygulamýþlar ve topikal %4 lük eritromisin tedavisi sonrasý deðiþikliði deðerlendirmiþlerdir. Bazal Skindex skorlarý kadýnlarda, yaþlý hastalarda ve daha þiddetli aknesi olanlarda daha kötü bulunmuþtur. Tedavi sonrasý tüm alt gruplarda anlamlý bir düzelme görüldüðü belirtilmiþtir. Klinik olarak aknesinde belirgin düzelme gözlenen hastalarýn Skindex skorundaki düzelme de daha belirgin bulunmuþtur. 7 Matsuoka ve arkadaþlarý çalýþmalarýnda 50 akneli bayan hastanýn 25 ine deri bakýmý ve makyaj konusunda bilgi vermiþler, diðer 25 ine ise eðitim vermemiþlerdir. Her iki gruptaki hastalara konvansiyonel topikal ve/veya sistemik akne tedavisi 4 hafta boyunca uygulanmýþtýr. Hastalara baþlangýçta ve 4 hafta sonra World Health Organization (WHO) QOL26 ve DLQI uygulanmýþtýr. Her iki grupta da akne þiddetinde anlamlý bir düzelme gözlememiþlerdir. Bilgi verilen grupta efektif olarak yaþam kalitesinin etkilendiðini belirtmiþlerdir. 29 Hayashi ve arkadaþlarý da 18 bayan akne hastasýna tedavi öncesi ve sonrasýnda Skindex-16, GHQ30 ve anksiyete durum indeksi uygulamýþlar, akne tedavisi yaný sýra bilinçli makyaj uygulanýmý ile yaþam kalitesi skorlarýnda ve anksiyete indeksinde düzelme olduðunu yayýnlamýþlardýr. 30 Akneye spesifik saðlýkla iliþkili yaþam kalite ölçekleri (HRQoL); aknenin psikolojik ve sosyal etkilerinin deðerlendirilmesi (Assessment of the Psychological and Social Effects of Acne, APSEA), akne iþlev kaybý indeksi (Acne Disability Index, ADI), Cardiff akne iþlev kaybý indeksi (Cardiff Acne Disability Index, CADI), akneye spesifik yaþam kalitesi ölçeði (Acne-Spesific Quality of Life Questionnaire, Acne-QoL) ve akne yaþam kalite ölçeði (AQOL) dir. 16,22 Spesifik testler klinik çalýþmalarda tedavi sonuçlarýnýn karþýlaþtýrýlmasýnda duyarlý ve yararlýdýrlar fakat farklý hastalýklarla iþlev kaybýný kýyaslamada fazla anlamlý deðildirler. 1 1) Aknenin Psikolojik ve Sosyal Etkilerinin Deðerlendirilmesi (Assessment of the Psychological and Social Effects of Acne, APSEA) Akne vulgarisli hastalarý psikolojik ve sosyal açýlardan deðerlendirmek için kullanýlmaktadýr. Toplam 15 sorudan oluþur. 22 2) Akne Ýþlev Kaybý Ýndeksi (Acne Disability Index, ADI) Klinik akne þiddeti ile korele olan 10 sorudan oluþan bir test olup aknenin kiþilik, sosyal iliþkiler üzerine olan etkileri ve psikolojik etkilerinin araþtýrýlmasýna yöneliktir. 31 Düþük benlik saygýsý ve tedavi etkinliðini belirlemede oldukça faydalý bir testtir. 32,33 ADI, yüz, göðüs ve sýrt yerleþimli akne þiddeti ile korelasyon göstermektedir. Ölçümler akne tedavisine karþýlýk finansal deðer þeklinde yapýlmaktadýr. Akne iþlev kaybý skoru ile hastanýn ödeyeceði para miktarý arasýnda bir korelasyon mevcuttur. 33 Motley ve Finlay 100 akneli hastada ADI uygulamýþlar ve hastalara aknelerinin iyileþmesini mi yoksa 500 pound mu tercih edeceklerini sormuþlardýr. Hastalarýn % 87 si tedaviyi paraya tercih etmiþtir. 13 hasta 500 poundu minimal akneye tercih edeceðini belirtmiþtir. Aknenin klinik þiddeti ile para ödemeyi tercih eden hasta sayýsý arasýnda korelasyon saptanmamýþtýr. ADI skoru ile para ödemeyi tercih eden hasta sayýsý arasýnda ise korelasyon olduðunu belirtmiþlerdir. Kötü benlik imajý ve akne þiddeti arasýnda kontrol grubuna kýyasla pozitif bir iliþki mevcut olduðunu vurgulamýþlardýr. 31 3) Cardiff Akne Ýþlev Kaybý Ýndeksi (Cardiff Acne Disability Index, CADI) Akne Ýþlev Kaybý Ýndeksinden geliþtirilen, 5 sorudan oluþan, basit ve kýsa bir testtir. Kýsa ve uygulanýmý kolay olmasý nedeniyle son yýllarda daha çok kullanýlmaya baþlanmýþtýr. 34 Özellikle gençler ve genç eriþkinler için düzenlenmiþtir. Son aydaki duygular, semptomlar, sosyal yaþam ve algýlanan hastalýk þiddeti ile iliþkili sorulardan oluþmaktadýr. Her soru için dört muhtemel cevap vardýr ve maksimum 3 puan verilir. Toplam maksimum puan ise 15 tir. Puan arttýkça yaþam kalitesinin daha fazla etkilendiðini ifade etmektedir. 35 Fransýzca güvenilir ve geçerliliði Dreno ve arkadaþlarý tarafýndan 93

4 saðlanmýþtýr. 36 Aghaei ve arkadaþlarý ise 100 akneli hastada (15 erkek, 85 kadýn) CADI sorularýný Persçeye çevirip uygulamýþlar ve Ýran dilinde güvenilir ve geçerli olduðunu göstermiþlerdir. 37 Rutinde kullanýmý en kolay olan testler ADI ve CADI dýr. 38 Salek ve arkadaþlarý akneli hastalarda ADI, CADI ve genel saðlýk ölçeði olan the United Kingdom Sickness Impact Profile (UKSIP) i karþýlaþtýran bir çalýþma yayýnlamýþlardýr. Öncelikle 70 akneli hastada 10 gün ara ile iki kez üç test de uygulanmýþ ve testlerin iç tutarlýlýk skorlarý yüksek bulunmuþtur. Daha sonra 100 akneli hasta ve 50 kiþilik kontrol grubuna uygulanmýþtýr. Sadece CADI skoru klinik akne þiddeti ile korele bulunmuþtur. UKSIP skoru CADI skoru ile korele, fakat ADI skoru ile korele bulunmamýþtýr. 39 Walker ve arkadaþlarý 200 adolesana the Children s Dermatology Life Quality Index (CDLQI) ve CADI uygulamýþlar, her iki ölçekte de cinsiyet farklýlýðý gözlenmemiþ ve iki test arasýnda iyi bir korelasyon saptanmýþtýr. 35 4) Akneye Spesifik Yaþam Kalitesi Ölçeði (Acne- Spesific Quality of Life Questionnaire, Acne- QoL) Akne þiddeti ile yaþam kalitesi arasýndaki iliþkiyi deðerlendiren bir testtir. 19 sorudan oluþmaktadýr. Sorular 4 alt grupta deðerlendirilmektedir. Bu dört alt grup; son bir hafta içindeki kendilik algýsý, sosyal rol, emosyonel rol ve akne semptomlarýný deðerlendirmektedir. Her soru için cevaplar 0-6 arasýnda puanlanmaktadýr. Hiç-hiçbiri ise 6 puan, çok fazla ise 0 puan almaktadýr. Toplam puan yükseldikçe daha iyi bir yaþam kalitesini ifade etmektedir. Akne þiddeti de 5 puanlýk bir skala ile minimal, hafif, orta, þiddetli ve çok þiddetli olarak derecelendirilmektedir. Akne þiddeti ve verilen tedavi etkinliðine göre yaþam kalitesini ölçen akneye spesifik, akne çalýþmalarýnda yararlý olan bir testtir. 16,40 Özellikle de anksiyete ve depresyonu deðerlendirmek açýsýndan faydalýdýr. Esas olarak yetiþkin aknede geçerli olduðu belirtilmektedir. 38 Martin ve arkadaþlarý fasiyal akneli 111 hastada Acne-QOL uygulamýþlar, bu ölçeðin güvenilir ve geçerli olduðunu, akne çalýþmalarýnda tedavi etkinliklerini deðerlendirmede oldukça faydalý bir ölçek olduðunu belirtmiþlerdir. Ölçek hastalara tedavi öncesi, tedavi sýrasýnda 12 ve 16. haftalarda uygulanmýþtýr. Ayný zamanda akne klinik þiddeti de belirlenmiþtir. Hastalar isotretinoin baþlananlar ve standart tedavi verilenler þeklinde ayrýlmýþtýr. Akne þiddeti arttýkça tüm alt gruplarda skorun kötüleþtiði belirlenmiþ ve isotretinoin alan kiþilerde skordaki düzelmenin daha fazla olduðu saptanmýþtýr. 16 McLeod ve arkadaþlarý orta þiddetli akneli hastalarda düþük doz oral kontraseptif kullanýmýnýn avantajlarýný Acne-QOL ölçeði ile deðerlendirmiþlerdir. Her soru için ortalama puanlýk deðiþim minimal klinik önemli fark (MCID) olarak deðerlendirilmiþtir. Ýstatistiksel olarak anlamlý deðiþiklik klinik olarak da anlamlý bulunmuþtur. 41 Fehnel ve arkadaþlarý fasiyal akne tedavisi için norethindrone acetate/ethinyl estradiol (Estrostep) kullanan 296 hasta ve plasebo alan 295 kiþide Acne-QoL ile bir çalýþma yayýnlamýþlardýr. Baþlangýçta, 3 ay sonra ve 6. ayýn sonunda ölçek uygulanmýþtýr. Acne-QoL sonuçlarý ilacýn hem düþük hem de orta düzeyde tedavi avantajlarýný yansýtmýþtýr. Alt skala yapýsý ve iç tutarlýlýk mükemmel bulunmuþtur. Acne- QoL aknenin etkilerini belirlemede deðerli, iç tutarlýlýðý yüksek ve geçerli bir ölçek olarak belirtilmektedir. 40 5) Akne Yaþam Kalite Ölçeði (Acne Quality of Life Scale, AQOL) Gupta ve arkadaþlarýnýn geliþtirdiði 9 sorudan oluþan bir ölçektir. Akne þiddeti ile akneye baðlý psikolojik morbidite arasýndaki iliþkinin belirlenmesini hedeflemektedir. Hastalarýn akneleri nedeniyle çektiði sýkýntýlarý sorgulayan sorularýn cevaplarý hiçbirzaman ise 1 puan, biraz ise 2 puan, orta derecede ise 3 puan, çok fazla ise 4 puan þeklinde skorlanmaktadýr. Toplam puan her sorunun puaný toplanarak hesaplanýr. Skorun yüksek olmasý yaþam kalitesinde daha fazla bozulmayý ifade etmektedir. 42 Sorular, baþkalarýnýn yanýnda kendini huzursuz hissetme, sosyalleþmede azalma, eþ veya erkek/kýz arkadaþ ile iliþkide zorluk, yakýn arkadaþlarla iliþkide zorluk, aile iliþkilerinde zorluk, dýþlanmýþ hissetme, alay konusu olma, romantik iliþkide reddedilme ve arkadaþlar tarafýndan reddedilme konularýna yöneliktir. 2 Özellikle hafiforta þiddetli aknede akne þiddeti ve yaþam kalitesi arasýndaki iliþkiyi deðerlendirmede kullanýlabilir. 42 Türkçe versiyonunun güvenilirlik çalýþmasý Demirçay ve arkadaþlarý tarafýndan gerçekleþtirilmiþtir. 2 Önce iyi derecede Ýngilizce bilen iki öðretim üyesi ölçeði Türkçeye çevirmiþ, daha sonra üçüncü bir kiþi gerekli düzeltmeleri yapmýþ, metnin son hali profesyonel bir tercüman tarafýndan Ýngilizceye geri çevrilmiþtir. Ýngilizceye geri çevrilmiþ metin orijinal metin ile karþýlaþtýrýlarak gerekli düzeltmeler yapýlmýþ ve metnin son 94

5 Türkçe hali 20 akne hastasýna uygulanýp anlaþýlabilirliði açýsýndan test edilmiþtir. Daha sonra 120 tedavi almamýþ akneli hastaya birer hafta ara ile test iki kez uygulanmýþ ve ölçeðin iç tutarlýlýðý ve güvenilirliði belirlenmiþtir. Ölçeðin iç tutarlýlýðý yeterli bulunmuþ ve güvenilir olduðu saptanmýþtýr. AQOL in Türk akne hastalarýnda kullanýlabileceðini kanýtlamýþlardýr. 2 Yazýcý ve arkadaþlarý akneli hastalarda anksiyete-depresyon ve hastalýða spesifik yaþam kalitesi arasýndaki iliþkiyi araþtýrmýþlardýr. 61 akneli hasta ve 38 saðlýklý kiþi çalýþmaya alýnmýþ, akneli hastalara AQOL, DLQI, HAD ölçeði, kontrol grubuna sadece HAD ölçeði uygulanmýþtýr. Ortalama HAD anksiyete alt grubu ve HAD depresyon alt grubu skorlarý akneli hastalarda anlamlý olarak kontrol grubundan daha yüksek bulunmuþtur. Akne þiddeti ile AQOL, DLQI, HAD skorlarý arasýnda korelasyon saptamamýþlardýr. Erkek ve kadýn hastalar arasýnda bu ölçeklerin skorlarý açýsýndan farklýlýk olmadýðýný belirtmiþlerdir. Aknenin yaþam kalitesini olumsuz etkilediðini belirtmiþler, yaþam kalitesi ne kadar bozulmuþsa anksiyete ve depresyon düzeyinin de o kadar fazla olduðu yorumuna varmýþlardýr. 4 Ertam ve arkadaþlarý 108 akneli hasta (67 kadýn, 41 erkek) ve 100 (61 kadýn, 39 erkek) kiþiden oluþan kontrol grubuna AQOL ve DLQI uygulamýþlar, akne þiddeti ile bu ölçeklerin skorlarý arasýndaki iliþkiyi araþtýrmýþlardýr. Kontrol grubuna kýyasla akneli hastalarda AQOL ve DLQI skorlarý anlamlý olarak yüksek bulunmuþ, ancak akne þiddeti ve AQOL/DLQI skorlarý arasýnda anlamlý iliþki saptanmamýþtýr. Skarlý veya skarsýz akneli hastalar arasýnda da bu ölçeklerin skorlarý açýsýndan farklýlýk gözlenmemiþtir. Akne þiddeti ve skar olmasýndan baþka faktörlerin akneli hastalarda yaþam kalitesini etkilediði sonucuna varýlmýþtýr. Bu faktörler sosyal, kiþisel, emosyonel ve okulla iliþkili sorunlar olabilir. Bu nedenle AQOL ve DLQI dýþýnda psikiyatrik ölçümlerin de yapýlmasý gerektiðini vurgulamýþlardýr. 43 Yüksel Baþak ve arkadaþlarý da yayýnladýklarý çalýþmalarýnda 176 akneli hastaya AQOL ve DLQI uygulamýþlar, kadýn ve erkekler arasýnda her iki ölçek açýsýndan farklýlýk saptamamýþlardýr. Akne baþlangýç yaþý, süresi ve þiddeti ile yaþam kalite indeksleri arasýnda iliþki saptanmamýþtýr. AQOL ölçeði ile aknenin büyük oranda toplum içinde kiþinin sýkýlganlýk hissetmesine, ikinci sýrada kýz/erkek iliþkilerinde sýkýntýya ve üçüncü sýrada sosyal faaliyetlere katýlma isteðinde azalmaya yol açtýðýný belirlemiþlerdir. DLQI sonuçlarýna göre ise hastalar en fazla aknenin yarattýðý subjektif semptomlardan rahatsýzlýk duyduklarýný belirtmiþlerdir. Hastalýðýn tedavisi sýrasýnda ortaya çýkan problemler ve giydiklerinin etkilendiði düþüncesini hastalýk nedeniyle duyulan sýkýlganlýk ve utangaçlýk hissi izlemiþtir. 44 Akne vulgarisli hastalar hasta olduklarýný kabul etmeseler de akne, ciddi hastalýklar olarak kabul gören astým, diabet, epilepsi, romatizma ve kronik aðrý kadar emosyonel ve sosyal problemlere yol açmaktadýr. Akne vulgaris yaþam kalitesinde belirgin bozulmaya neden olmakta ve akne nedeniyle yaþam kalitesindeki bozulma ne kadar fazlaysa anksiyete ve depresyon düzeyi de o kadar çok olmaktadýr. 33 Aknede yaþam kalitesinin belirlenmesi tedavi seçenekleri ve etkinliðinin araþtýrýlmasý açýsýndan da önem taþýmaktadýr. 44 Epidemiyolojik verilere göre akne hastalarýnýn sadece beþte biri tedavi altýndadýr. Akneli hastalarda psikiyatrik bozukluklar sanýldýðýndan daha fazla görülmektedir. Akne hastalarýnýn bir kýsmý rutin akne tedavisi yaný sýra psikiyatrik tedaviye de ihtiyaç göstermektedir. Akne vulgarisin tedavisinde psikososyal faktörleri de göz önünde bulundurmak çok önemlidir. Özellikle de anksiyete bozukluðu-depresyon, dismorfik hastalýk, intihar eðilimi, uyum bozukluðu ve sosyal çöküntü þüphesi olan hastalarda psikosomatik yaklaþým mutlaka gereklidir. Akneli hastalarda doktor-hasta iliþkisi üzerinde daha çok durulmalý ve akne sadece sivilcelerin tedavisi olarak görülmemelidir. 33 Kaynaklar 1. Thomas DR. Psychosocial effects of acne. J Cutan Med Surg 2005; 4: Demirçay Z, Þenol A, Seçkin D, Demir F. Akne vulgarisli hastalarda akne yaþam kalite ölçeðinin Türkçe Güvenilirlik Çalýþmasý. Türkderm 2006; 40: Rapp DA, Brenes GA, Feldman SR, Fleischer Jr AB, Graham GF, Dailey M, Rapp SR. Anger and acne: implications for quality of life, patient satisfaction and clinical care. Br J Dermatol 2004; 151: Yazýcý K, Baz K, Yazýcý AE, Köktürk A, Tot S, Demirseren D, Buturak V. Disease-spesific quality of life is associated with anxiety and depression in patients with acne. J Eur Acad Dermatol Venereol 2004; 18: Mosam A, Vawda NB, Gordhan AH, Nkwanyana N, Aboobaker J. Quality of life issues for South Africans with acne vulgaris. Clin Exp Dermatol 2005; 30: Öztürkcan S, Aydemir Ö, Ýnanýr I. Akne vulgarisli hastalarda yaþam kalitesi. T Klin Dermatoloji 2002; 12:

6 7. Jones-Caballero M, Chren MM, Soler B, Pedrosa E, Penas PF. Quality of life in mild to moderate acne: relationship to clinical severity and factors influencing change with treatment. J Eur Acad Dermatol Venereol 2007; 21: Tan JK. Psychosocial impact of acne vulgaris: evaluating the evidence. Skin Therapy Lett 2004; 9: Anderson R, Rajagopalan R. Responsiveness of the Dermatology-spesific Quality of Life (DSQL) instrument to treatment for acne vulgaris in a placebo-controlled clinical trial. Qual Life Res 1998; 7: Cotteril JA, Cunliffe WJ. Suicide in dermatological patients. Br J Dermatol 1997; 137: Gupta MA, Gupta AK. Depression and suicidal ideation in dermatology patients with acne, alopecia areata, atopic dermatitis and psoriasis. Br J Dermatol 1998; 139: Fried RG, Gupta MA, Gupta AK. Depression and skin disease. Dermatol Clin 2005; 23: Fried RG, Wechsler A. Psychological problems in the acne patient. Dermatol Ther 2006; 19: Kellett SC, Gawkrodker DJ. The psychological and emotional impact of acne and the effect of treatment with isotretinoin. Br J Dermatol 1999; 140: Mallon E, Newton JN, Klassen A, Stewart-Brown SL, Ryan TJ, Finlay AY. The quality of life in acne: a comparison with general medical conditions using generic questionnaires. Br J Dermatol 1999; 140: Martin AR, Lookingbill DP, Botek A, Light J, Thiboutot D, Girman CJ. Health-related quality of life among patients with facial acne-assessment of a new acne-spesific questionnaire. Clin Exp Dermatol 2001; 26: Krejci-Manwaring J, Kerchner K, Feldman SR, Rapp DA, Rapp SR. Social sensitivity and acne: the role of personality in negative social consequences and quality of life. Int J Psychiatry Med 2006; 36: Finlay AY. Quality of life measurement in dermatology: a practical guide. Br J Dermatol 1997; 136: Klassen AF, Newton JN, Mallon E. Measuring quality of life in people referred for specialist care of acne: comparing generic and disease-spesific measures. J Am Acad Dermatol 2000; 43: Takahashi N, Suzukamo Y, Motonobu N, Miyachi Y, Green J, Ohya Y, Finlay AY, Fukuhara S, Acne QOL Questionnaire Development Team. Japanese version of the Dermatology Life Quality Index: validity and reliability in patients with acne. Health Qual Life Outcomes 2006; 4: Rapp SR, Feldman SR, Graham G, Fleischer AB, Brenes G, Dailey M. The Acne Quality of Life Index (Acne-QOLI): development and validation of a brief instrument. Am J Clin Dermatol 2006; 7: Bilaç C, Öztürkcan S. Dermatolojide yaþam kalitesi. Saðlýkta Birikim 2006; 1: Lasek RJ, Chren MM. Acne vulgaris and the quality of life of adult dermatology patients. Arch Dermatol 1998; 134: Sulzberger NB, Zaidens SH. Psychogenic factors in dermatologic disorders. Med Clin North Am 1948; 32: Picardi A, Abeni D, Melchi CF, Puddu P, Pasquini P. Psychiatric morbidity in dermatological outpatients: an issue to be recognized. Br J Dermatol 2000; 143: Zaghloul SS, Cunliffe WJ, Goodfield MJ. Objective assessment of compliance with treatments in acne. Br J Dermatol 2005; 152: Newton JN, Mallon E, Klassen A, Ryan TJ, Finlay AY. The effectiveness of acne treatment: an assessment by patients of the outcome of therapy. Br J Dermatol 1997; 137: Baz K, Yazýcý K, Köktürk A, Ertekin Yazýcý A, Cordan Yazýcý A, Demirseren DD, Ýkizoðlu G. Effects of isotretinoin treatment on dermatological quality of life and anxiety/depression in patients with severe acne. T Klin J Dermatol 2004; 14: Matsuoka Y, Yoneda K, Sadahira C, Katsuura J, Moriue T, Kubota Y. Effects of skin care and makeup under instructions from dermatologists on the quality of life of female patients with acne vulgaris. J Dermatol 2006; 33: Hayashi N, Imori M, Yanagisawa M, Seto Y, Nagata O, Kawashima M. Make-up improves the quality of life of acne patients without aggravating acne eruptions during treatments. Eur J Dermatol 2005; 15: Motley RJ, Finlay AY. How much disability is caused by acne? Clin Exp Dermatol 1989; 14: Oakley AM. The Acne Disability Index: usefulness confirmed. Australas J Dermatol 1996; 37: Niemeier V, Kupfer J, Gieler U. Acne vulgaris- Psychosomatic aspects. J Dtsch Dermatol Ges 2006; 4: Motley RJ, Finlay AY. Practical use of a disability index in the routine management of acne. Clin Exp Dermatol 1992; 17: Walker N, Lewis-Jones MS. Quality of life and acne in Scottish adolescent schoolchildren: use of the Children s Dermatology Life Quality Index (CDLQI) and the Cardiff Acne Disability Index (CADI). J Eur Acad Dermatol Venereol 2006; 20: Dreno B, Finlay AY, Nocera T, Verriere F, Taieb C, Myon E. The Cardiff Acne Disability Index: cultural and linguistic validation in French. Dermatology 2004; 208: Aghaei S, Mazharinia N, Jafari P, Abbasfard Z. The Persian version of the Cardiff Acne Disability Index. Reliability and validity study. Saudi Med J 2006; 27:

7 38. Dreno B. Assessing quality of life in patients with acne vulgaris: implications for treatment. Am J Clin Dermatol 2006; 7: Salek MS, Khan GK, Finlay AY. Questionnaire techniques in assessing acne handicap: reliability and validity study. Qual Life Res 1996; 5: Fehnel SE, McLeod LD, Brandman J, Arbit DI, McLaughlin- Miley CJ, Coombs JH, Martin AR, Girman CJ. Responsiveness of the Acne-Spesific Quality of Life Questionnaire (Acne-QoL) to treatment for acne vulgaris in placebo-controlled clinical trials. Qual Life Res 2002; 11: McLeod LD, Fehnel SE, Brandman J, Symonds T. Evaluating minimal clinically important differences for the acne-spesific quality of life questionnaire. Pharmacoeconomics 2003; 21: Gupta MA, Johnson AM, Gupta AK. The development of an Acne Quality of Life Scale: reliability, validity, and relation to subjective acne severity in mild to moderate acne vulgaris. Acta Dermatol Venereol 1998; 78: Ýlgen E, Derya A. There is no correlation between acne severity and AQOLS/DLQI scores. J Dermatol 2005; 32: Yüksel Baþak P, Ergin Þ. Akne vulgarisin yaþam kalitesi üzerine etkileri. Türkderm 2000; 34: