Cezaevinde çalışan infaz ve koruma memurlarında psikiyatrik bozuklukların bir yıllık yaygınlığı

Transkript

1 Cezaevinde çalışan infaz ve koruma memurlarında psikiyatrik bozuklukların bir yıllık yaygınlığı Nazmiye Kaya, Ali S.Çilli, Özkan Güler Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Konya Amaç: Bu çalışmada Konya E Tipi kapalı cezaevinde çalışan infaz ve koruma memurlarında (İKM) DSM-IV ölçütlerine göre psikiyatrik bozuklukların 1 yıllık yaygınlık oranlarını araştırmak amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmaya katılan 96 İKM ile CIDI (Uluslararası Bileşik Tanı Çizelgesi) aylık versiyonu kullanılarak görüşülmüştür. Veriler SPSS programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular: % 28.1 ile nikotin bağımlılığı en sık görülen psikiyatrik bozuklukken bunu % 10.4 ile majör depresyon ve % 9.3 ile özgül fobi izlemiştir. Bipolar bozukluklar, psikotik bozukluklar ve madde kullanım bozuklukları gözlenmemiştir. Sonuç: Psikiyatrik bozukluklar topluma göre yüksek bulunmuştur. Stres yaratıcı cezaevi ortamı burada çalışan insanlarda psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasına neden olabilir. Cezaevlerinde koşulların iyileştirilmesi, çalışanların psikolojik olarak desteklenmesi ruhsal bozuklukların azalmasında rol oynayabilir. Anahtar Kelimeler: İş sağlığı, psikiyatrik bozukluklar, yaygınlık One-year prevalence of psychiatric disorders among correction officers of a prison Objective: This study was aimed to determine one year prevalence of psychiatric disorders in correctional officers according to DSM-IV criteria. Method: Ninety-six correction officers who work in prison, were interviewed using 12 month version of CIDI 2.1 (Composite International Diagnostic Interview). Results: The most common psychiatric disorder was nicotine dependence (28.1%). Other most common disorders were major depression (10.4%) and special phobia (9.3%) Bipolar disorders, psychotic disorders and substance use disorders were not observed. Conclusion: Psychiatric disorders are higher than that observed in general population. The prison environment which causes stress, can lead some psychiatric disorders in the people employed. If the conditions in prisons are improved and the employees can be supported psychologically, psychiatric disorders may lessen in this population. Keywords: Occupational health, psychiatric disorders, prevalence, prison Genel Tıp Derg 2003;13(2):59-63 Bütün meslek grupları kendilerine özgü değişik nedenlere bağlı olarak stres taşımakla birlikte bazı meslek gruplarının diğerlerinden daha stresli olduğu kabul edilmektedir (1). Cezaevlerinde çalışanların ve polislerin iş stresine bağlı olarak fizik ve ruhsal hastalıklar için genel toplumdan daha yüksek risk taşıdıkları ileri sürülmektedir (2). Yazışma adresi: Doç.Dr.Nazmiye Kaya, Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, 42080, Meram, Konya. E-posta: nkaya@selcuk.edu.tr Cezaevleri mental bozukluğu olan binlerce mahkumun yaşadığı yerlerdir. Bu sorunlu insanlarla uğraşan infaz ve koruma memurları (İKM) bu çalışma ortamı içerisinde bir çok stresle karşı karşıyadır. Bunlar arasında mahkumların saldırgan davranışlarına maruz kalma, vardiyalı çalışma, ekonomik güçlükler sayılabilir (3). Stresin fiziksel ve ruhsal hastalıklardaki rolü bilinmektedir (4). Uzun süreli iş stresinin kişide kızgınlık, paranoya, depresyon, ilaç kullanımı ve tükenmişlik belirtilerine neden olduğu ileri sürülmektedir (5). İKM de yapılan bir çalışmada (6) marihuana ve kokain kullanımı toplumdan yüksek 59

2 bulunurken, bir başka çalışmada (7) ise % 94 ünün son bir yıl içinde en az bir kez alkol kullandığı bulunmuştur. Ülkemizde yapılan bir çalışmada (8) ise İKM lerin % 24.2 sinde depresyon, % 8.7 sinde anksiyete belirtileri bulunmuştur. Stresli bir ortam olan cezaevlerinin, burada çalışan insanları sıradan yaşam stresörlerine karşı daha duyarlı hale getirerek psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasına neden olabileceği düşünülmektedir (2). Bu bilgilere karşın cezaevlerinde psikiyatrik bozuklukların yaygınlıklarını araştıran ve geçerli yöntemlerin kullanıldığı araştırmalar çok yetersizdir. Bunun bir nedeni de cezaevinde araştırma yapmanın taşıdığı zorluklardır. Araştırmamızda Konya E Tipi Kapalı cezaevinde çalışan İKM de CIDI 2.1 (Uluslararası Bileşik Tanı Görüşmesi) kullanılarak psikiyatrik bozukluların 1 yıllık yaygınlığı araştırılmıştır. Yöntem Araştırma Konya E Tipi kapalı cezaevinde 1 Mart-1 Haziran 2002 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırma için Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif evleri Genel Müdürlüğü ve Cezaevi Savcılığından yazılı onay alınmıştır. Araştırmaya cezaevinde görev yapmakta olan 123 İKM den araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden ve sözlü onayı alınan 96 İKM alınmıştır. Araştırmaya katılanlara psikiyatrik bozuklukların yaygınlığını araştırmak için CIDI aylık sürümü ve sosyodemografik veriler için tarafımızca oluşturulan bir bilgi formu uygulanmıştır. CIDI 2.1 sürümü DSM-IV tanı ölçütlerini karşılaması için 1997 yılında geliştirilmiştir. Görüşmeciler arasında değişik kültürlerde ve zaman içinde iyiyüksek güvenlik gösterdiği bulunmuştur (9). Ülkemizde yapılan araştırmalarda da kullanılmıştır (10,11). Görüşmeciler psikiyatri stajı yapan son sınıf öğrencilerinden oluşturulmuştur. 3 ay boyunca psikiyatri stajına gelen öğrencilere her ay stajın ilk haftasında CIDI eğitimi almış olan araştırmacılar tarafından 3 gün boyunca günde 3 er saat olmak üzere toplam 9 saat teorik ve uygulamalı eğitim verilmiştir. Her ayın başında araştırmaya katılan öğrencilerin listesi cezaevi savcılığına bildirilmiştir. Cezaevi yönetimince sağlanan ve psikiyatrik görüşmeye uygun yerlerde 8-10 kişilik görüşmeci grupları halinde İKM lerle görüşmüştür. Sosyodemografik değişkenler ve CIDI verileri önerilen veri giriş programları kullanılarak SPSS programına aktarılarak tanı değerlendirilmeleri yapılmıştır. Bulgular İKM lerin yaş ortalaması 40.1±4.8 yıl olan 87 si (% 90.6) erkek, 9 u (% 9.4) kadındır. Tablo 1 de İKM lerin sosyodemografik özellikleri gösterilmiştir. Çalışmamızda nikotin bağımlılığı (NB) % 28.1 ile en yaygın görülen psikiyatrik bozukluk olmuştur. Bunu % 10.4 ile majör depresyon (MD), % 9.3 ile özgül fobi izlemiştir. Madde kullanımı, bipolar bozukluk, tekrarlayıcı majör depresyon, psikotik bozukluklar ve somatizasyon bozukluğu saptanmamıştır. Tablo 2 de İKM lerin psikiyatrik bozuklukların 12 aylık yaygınlık oranları gösterilmiştir. Nikotin bağımlılığı ve yoksunluğu dışlandığında İKM lerin 22 si (% 23.0) DSM-IV ölçütlerine göre herhangi bir psikiyatrik bozukluk tanısı almış olup, 11 i (% 11.5) herhangi bir duygudurum bozukluğu, 11 i (% 11.5) herhangi bir anksiyete bozukluğu ve 2 si (% 2.1) herhangi bir somatoform bozukluk tanısı almıştır. Erkeklerin 17 si (% 19.4), kadınların 5 i (% 55.5) DSM-IV ölçütlerine göre herhangi bir psikiyatrik bozukluk tanısı almıştır. Psikiyatrik bozuklukların yaygınlığı kadınlarda erkeklere göre anlamlı düzeyde bulunmuştur (P=0.017). Tablo 1. İnfaz ve koruma memurlarının sosyodemografik özellikleri (n=96) Özellik Kadın Erkek Toplam Yaş ortalaması, (ort±ss) 40.5± ± ±4.8 Görev süresi (ort±ss) 14.4± ± ±4.1 Medeni durum n (%) Bekar 7 (77.9) - 7 Evli 2 (22.9) 87 (100) 89 Eğitim n (%) Ortaokul mezunu - 20 (22.9) 20 (20.8) Lise mezunu 6 (66.7) 52 (59.7) 58 (60.5) Üniversite mezunu 3 (33.3) 15 (17.2) 18 (18.8) Toplam 9 (9.4) 87 (90.6) 96 60

3 Tablo 2. İnfaz ve koruma memurlarında DSM-IV ölçütlerine göre psikiyatrik bozuklukların 12 aylık yaygınlığı (n=96) DSM-IV Tanısı (12 aylık) n (%) Nikotin bağımlılığı 27 (28.1) Nikotin yoksunluğu 3 (3.1) Alkol bağımlılığı 1 (1.0) Alkol kötüyekullanımı 1 (1.0) Madde bağımlılığı/ kötüye kullanımı - Anoreksiya nervoza - Bulimia nervoza - Majör depresif bozukluk 10 (10.4) Bipolar bozukluk - Distimik bozukluk 3 (3.1) Şizofreni - Şizofreniform bozukluk - Şizoaffektif bozukluk - Hezeyani bozukluk - Kısa psikotik bozukluk - Obsesif-kompulsif bozukluk 2 (2.1) Posttravmatik stres bozukluğu 1 (1.0) Panik bozukluk 1 (1.0) Sosyal fobi 2 (2.1) Yaygın anksiyete bozukluğu 4 (4.2) Özgül fobi Hayvan tipi 3 (3.1) Doğal çevre tipi 2 (2.1) Durumsal tip 1 (1.0) Kan-enjeksiyon-yara tipi 3 (3.1) Somatizasyon bozukluğu - Konversiyon bozukluğu 1 (1.0) Ağrı bozukluğu 1 (1.0) Hipokondriazis 2 (2.1) Nikotin bağımlılığı-yoksunluğu tanısı alanların 4 ü (% 44.4) kadın, 23 ü (% 26.4) erkek, duygudurum bozukluğu tanısı alanların 3 ü (% 33.3) kadın, 8 i (% 9.2) erkek, anksiyete bozukluğu tanısı alanların 3 ü (% 33.3) kadın, 8 i (% 9.2) erkek idi. Kadınlarda somatoform bozukluk saptanmazken erkeklerin 2 si (% 2.3) bu tanıyı almıştır. Tablo 3 te İKM lerin cinsiyetlerine göre psikiyatrik bozuklukların yaygınlığı gösterilmiştir. İKM lerde yaşam boyu psikiyatrik başvuru oranı % 10.3 (n=9), psikiyatri kliniğinde yatarak tedavi görme oranı % 4.6 (n=4) bulunmuştur. Tablo 3. İnfaz ve koruma memurlarında psikiyatrik tanı gruplarının cinsiyete göre dağılımı DSM-IV tanısı (12 aylık) Alkol bağımlılığı / kötüye kullanımı Nikotin bağımlılığı / yoksunluğu Kadın Erkek Toplam n (%) n (%) n (%) - 2 (2.3) 2 (2.1) 4 (44.4) 23 (26.4) 27 (28.1) Duygudurum bozuklukları 3 (33.3) 8 (9.2) 11 (11.5) Şizofreni ve diğer psikozlar Anksiyete bozuklukları 3 (33.3) 8 (9.2) 11 (11.5) Somatoform bozukluklar - 2 (2.3) 2 (2.1) Herhangi bir DSM-IV tanısı * 7 (77.8) 32 (36.8) 39 (40.6) Herhangi bir DSM-IV tanısı (Nikotin bağımlılığı veya yoksunluğu hariç) 5 (55.5) 17 (19.4) 22 (23.0) Toplam olgu sayısı 9 (9.4) 87 (90.6) 96 * x 2 = P= Tartışma İKM lerde psikiyatrik bozuklukların yaygınlığı ile ilgili çalışmalar yetersiz olduğundan sonuçlar genel toplumda yapılan çalışmalarla karşılaştırılmıştır. Çalışmamızda cezaevinde çalışan İKM lerin % 23 ünde DSM-IV ölçütlerine göre herhangi bir psikiyatrik bozukluk olduğu saptanmıştır. Bu oran genel toplumda psikiyatrik bozuklukların yaygınlığını araştıran çalışmaların sonuçlarından daha yüksektir (12-14). Bu bulgu işle ilgili stresin psikiyatrik bozukluklara neden olabileceği görüşünü destekler yöndedir (15). Çalışmamızda % 28.1 oranıyla NB ve % 10.4 oranıyla MD en yaygın görülen psikiyatrik bozukluk olmuştur. DSM-III-R tanı kriterlerine göre 1029 İKM üzerinde yapılan bir çalışmada en yaygın psikiyatrik bozukluklar ise duygudurum bozuklukları (% 18.6) ve uyum bozuklukları (% 11.6) bulunmuştur (16). CIDI uyum bozukluğu tanısını bulundurmadığı için, araştırmamızda bu tanı saptanmamıştır. Yapılan araştırmalarda duygudurum bozukluklarının yaygınlıklarının farklı olması, kullanılan yöntemler ve cezaevlerinin farklı özelliklere sahip olmasıyla ilişkili olabilir. Çalışmamızda bulunan MD ve herhangi bir duygudurum bozukluğu oranları genel 61

4 toplumdaki yaygınlık oranlarından yüksek bulunmuştur (13,17,18). İKM lerde NB nın genel nüfustan oldukça yüksek olması (19) olgularımızın çoğunun erkek olması ile ilişkilendirilebilir (18-20). Ancak olgu sayısının aza olmasına karşın kadın İKM lerde de NB yaygınlığının dikkat çekecek boyutta olduğu görülmektedir. İKM lerde NB yaygınlığının yüksek olması stresle sigara içme davranışının artmasına bağlı olabilir (5). Alkol ve madde kötüye kullanım ve bağımlılık oranları diğer genel nüfusta yapılan araştırmalara (19,21) göre düşük bulunmuştur. Bu araştırmalar alkol ve madde bağımlılığının genel nüfusta da daha yüksek oranda bulunduğu ülkelerde yapılmıştır. Bir başka neden ise İKM lerin alkol ve madde kullanımını gizleme eğilimi göstermeleri olabilir. Anksiyete bozukluklarının genel nüfusta yaygınlığı % bulunmuştur (14,22) Bizim çalışmamızda ise anksiyete bozukluklarının yaygınlığı daha yüksek (% 19.7) bulunmuştur. Epidemiyolojik çalışmalarda özgül fobi anksiyete bozuklukları arasında en yaygın görülen psikiyatrik bozukluktur (22,23). Ülkemizde yapılan çalışmalarda ise özgül fobinin 12 aylık yaygınlığı % bulunmuştur (13,23). Çalışmamızda özgül fobinin yaygınlığı da genel nüfustan yüksektir (% 9.3). Somatoform bozukluklar ülkemizde yapılan bir araştırmanın (13) sonucundan yüksek bulunurken, Almanya da yapılan bir çalışmanın (24) sonucundan düşük bulunmuştur. Bu sonuç yöntem ve örneklem farklılıklarından kaynaklanabilir. Çalışmamızda kadın İKM lerde somatoform bozuklukların görülmemiş olması klasik bilgilerle uyuşmamaktadır (17). Bu da kadın İKM sayısının azlığından kaynaklanabilir. Görüşmeyi kabul etmeyen 27 kişi araştırmamızın sonucunu etkilemiş olabilir. Görüşmeyi kabul etmeyenler, bu tür çalışmaların durumlarını iyileştirme yönünde fayda sağlamayacağını belirtmişlerdir. Çalışmamızda İKM lerde psikiyatrik bozukluklar genel toplumdan daha yaygın bulunmasına rağmen psikiyatrik yardım arama düşüktür. Türkiye de cezaevlerinin düzeltilmesinde önceliğin burada çalışanlara yeterli ruh sağlığı hizmetlerinin verilmesi olduğu düşünülmektedir. Araştırmamız sonrasında obsesif-kompulsif bozukluk tanısı alan bir İKM tedavi yardım arayışına yönelmiştir. Bu tür araştırmaların olumlu bir sonucu olarak bundan da bahsedilebilir. Kaynaklar 1. Mc Cafferty FL, Mc Cafferty E, Mc Cafferty MA. Stress and suicide in police officers, paradigm of occupational stress. Southern Med J 1992; 85: Vena JE, Violanti JM, Marshall J, Fiedler R. Mortality of a municipal worker cohort; police officers. Am J Ind Med 1986;10: Appelbaum KL, Hickey JM, Packer I. The role correctional officers in multidisciplinary mental health care in prisons. Psychiatric Services 2001;52: Öztaş B. Stress fizyolojisi ve stresin organizmada oluşturduğu zararlı etkiler Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Yayınları. 1989; Watts WD, Short AP. Teacher drug use: A response to occupational stress. J Drug Education 1990; 20: Svenson LW, Jarvis GK, Campbell RL, Holden RW, Backs BJ, Lagace DR. Past and current drug use among Canadian correctional officers. Psychol Rep 1995;76(3 pt): Holden RW, Suenson LW, Jarvis GK, Campbell RL, Lagece DR, Bavks BJ. A survey of drinking behaviors of Canadian correctional officers. Psychol Rep 1995;76: Akcan A, Balcıoğlu İ. İstanbul daki cezaevlerinde çalışan 116 infaz koruma memurunda depresyon, kaygı, öfke, işe bağlı gerginlik, tükenmişlik, iş doyumu ve cezaevi sonrası sosyal uyum düzeyleri. 37 Ulusal Psikiyatri Kongresi Özet Kitabı 2001, s Witchen HU, Robins LN, Cottler LB, Janca A. Cross cultural feasibility, reliability and sources of variance of the composite international Diagnostic Interview (CIDI). Br J Psychiatry 1991;159: Rezaki BG, Rezaki M. Bir sağlık ocağına başvuran hastalarda ruhsal sorunlar, bir yıllık izleme çalışması. Türk Psikiyatri Derg 1996;7: Tuğlu C, Güzelant A, Erdoğan Ş, Şenevli B, Abay E. Hekimlerde sigara içme alışkanlığı ve ruhsal örüntü. Bağımlılık Derg 2000;1: Kessler RC, Mc Gonagle KA, Zhao S, Nelson CB, Hughes M, Eshleman S, et al. Lifetime and 12-month prevalence DSM- III-R psychiatric disorders in the United States. Arch Gen Psychiatry 1994;51: Kılıç C. Erişkin nüfusta ruhsal hastalıkların yaygınlığı, ilişkili faktörler, yeti yitimi ve ruh sağlığı kullanımı sonuçları. Erol N, Kılıç C, Ulusoy M, Keçeci M, Şimşek Z, editörler. Türkiye Ruh Sağlığı Profili Raporunda. Eksen Tanıtım, Ankara, Mcconnell P, Bebbington P, McCelland R, Gillespre K, Houghton S. Prevalence of psychiatric disorder and the need for psychiatric care in Northern Ireland. Population study in the District of Derry. Br J Psychiatry 2002;181: Dassault M, Deaudelin C, Royer N, Loiselle J. Professional isolation and occupational stress in teachers. Psychol Rep 1999;84:

5 16. Tartaglini AJ, Safran DA. A topography of psychiatric disorders among correction officers. Joem 1997; Mental bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (DSM-IV). 4. baskı, Amerikan Psikiyatri birliği, Washington DC, 1994 ten Çev. Ed. Köroğlu E, Hekimler yayın birliği, Ankara, 1998 sy Loosen PT, Beyer JL, Sells SR Gwirtsman HE, Shelton RC, Baird P, et al. Mood disorders In: Ebert MH, Loosen PT, Nurcombe B, eds, Current Psychiatry, Tokyo, McGraw Hill, 2000, Adelekan ML, Abiodun OA, Oni G, Ogunremi OO. Prevalence and pattern of substance use among undergraduates in a Nigerian University. Drug Alcohol Depend 1992;29: Steptoe A, Wardle J, Smith H, Kopp M, Skrabski A, Vinck J et al. Tobacco smoking in young adults from 21 European countries: Association with attitudes and risk awareness. Addiction 1995;90: Chou P, Dufour M, Pickering R. Prevalence of DSM-IV alcohol abuse and dependence. United States, Alcohol Health & Research World. 1994;18: Wittchen HU, Essau CA, Von Zerssen D, Krieg JC, Zaudig M. Lifetime and six-month prevalence of mental disorders in the Munich follow-up study. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 1992;241: Özmen E. Anksiyete Bozukluklarının Epidemiyolojisi. İçinde: Doğan O, editör. Psikiyatrik Epidemiyoloji, Ege Psikiyatri Yayınları, 2000; Wittchen HU, Muller N, Pfister H, Winter S, Schmidtkunz B. AffeKtive, somatoforme und Angststörungen in Dcutschland Erste Ergebnisse des bundesweiten Zwatzsurveys Psychische Störungen. Gesundheit swesen 1999;61: