GENETEK. Güç Sistemlerinde Harmonikler. Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti.
|
|
- Temel Büker
- 5 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 GENETEK Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. Güç Sistemlerinde Harmonikler Yeniköy Merkez Mh. KOÜ Teknopark No:83 C-13, 41275, Başiskele/KOCAELİ Telefon-Faks:
2 İçindekiler GÜÇ KALİTESİ TANIMLARI HARMONİK TANIMI VE HARMONİK KAYNAKLARI HARMONİKLİ SİSTEMDE TEMEL KAVRAMLAR VE HESAPLAR HARMONİĞİN ETKİLERİ HARMONİKLERİ ÖNLEME YÖNTEMLERİ STANDARTLAR VE EŞİK DEĞERLER HARMONİK ÖLÇÜMÜ Sayfa 2
3 Güç Kalitesi Tanımları Güç Kalitesi Tanımı Güç Kalitesi Bozulmalarının Sınıflandırılması Transient Gerilim Çökmesi Gerilim Yükselmesi Kısa Süreli Kesinti Düşük Gerilim Aşırı Gerilim Uzun Süreli Kesinti Gerilim Dengesizliği Gerilim Dalgalanması Güç Frekansı Değişimi Dalga Şeklinde Bozulma Sayfa 3
4 Güç Kalitesi Tanımları Güç Kalitesi Tanımı Güç kalitesi, gerilim genlik ve frekansının nominal değerini koruması, gerilim dalga şeklinin saf sinüs biçiminde olması ve kesintisiz olarak sunulması şeklinde tanımlanabilir. IEEE standardında ise güç kalitesi hassas cihazların uygun çalışma koşullarında işletilmesidir. Elektrik mühendisliğinde uluslararası standartlarda ise güç kalitesi elektromanyetik uyumluluk olarak ifade edilmektedir Sayfa 4
5 Gerilim [%] Gerilim [%] Gerilim (%) Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Güç Kalitesi Bozulmalarının Sınıflandırılması Geçici Rejim Olayları (Transients) Kısa Süreli Değişimler; Gerilim çökmesi (Voltage sag) Gerilim yükselmesi (Voltage swell) Kısa süreli kesinti Uzun Süreli Değişimler; Düşük gerilim (Undervoltage) Aşırı Gerilim (Overvoltage) Uzun süreli kesinti Gerilim Dengesizliği (Voltage Unbalance) Gerilim Dalgalanması (Fliker) Güç Frekansı Değişimi Dalga Şeklinde Bozulma DC bileşen Çentik Gürültü Harmonikler Ara harmonikler (Interharmonic) Zaman (s) Zaman (s) Zaman (s) Zaman (s) Sayfa 5
6 Güç Kalitesi Tanımları Güç Kalitesi Bozulmalarının Sınıflandırılması Geçici Rejim Olayları (Transients) Kısa Süreli Değişimler; Gerilim çökmesi (Voltage sag) Gerilim yükselmesi (Voltage swell) Kısa süreli kesinti Uzun Süreli Değişimler; Düşük gerilim (Undervoltage) Aşırı Gerilim (Overvoltage) Uzun süreli kesinti Gerilim Dengesizliği (Voltage Unbalance) Gerilim Dalgalanması (Fliker) Güç Frekansı Değişimi Dalga Şeklinde Bozulma DC bileşen Çentik Gürültü Harmonikler Ara harmonikler (Interharmonic) Sayfa 6
7 Gerilim Güç Kalitesi Tanımları Geçici Rejim Olayları (Transients) 50 nanosaniyeden 50 milisaniyeye kadar olan sürelerde gerilim ve/veya akımda meydana gelen ani değişimler geçici rejim olayları olarak değerlendirilir. Genellikle kararlı bir durumdan başka bir duruma geçerken meydana gelir. Temel Nedenleri Yıldırım Anahtarlama olayları Ark oluşturan gevşek bağlantılar Komşu tesisler Etkileri Elektronik cihazların verimliliğini azaltma Motorlarda ısı artışı, titreşim, gürültü oluşturma Floresan ampul ve balastlarda hasara yol açma Hatalı açmalara neden olma Trafolarda histerisiz kayıplarını artırma Zaman Önlemler Parafudur TVSS (Transient Voltage Surge Suppressor) Sayfa 7
8 Gerilim (%) Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Gerilim Çökmesi (Voltage Sag, Voltage Dip) Gerilim çökmesi IEEE 1159 standardında, gerilim etkin değerinin (RMS) yarım periyottan 1 dakika süreye kadar %10 - %90 seviyesine düşmesi olarak tanımlanır. Temel Nedenleri Kısa devre arızaları Yüksek güçlü motorların devreye girmesi Önemli yük değişimleri Etkileri Sistemin devre dışı kalması Ekipman verimliliğini ve ömrünü azaltma Önlemler Kesintisiz güç kaynağı (UPS) Dinamik gerilim regülatörü Zaman (s) Zaman (s) Sayfa 8
9 Gerilim (%) Gerilim (%) Güç Kalitesi Tanımları Gerilim Yükselmesi (Voltage Swell) Gerilim yükselmesi IEEE 1159 standardında, gerilim etkin değerinin (RMS) yarım periyottan 1 dakika süreye kadar %110 - %180 seviyesine yükselmesi olarak tanımlanır. Temel olarak gerilim çökmesinin tersidir. 150 Temel Nedenleri Faz-toprak kısa devre arızaları Yüksek güçlü yüklerin devre dışı kalması Büyük kapasitör banklarının devreye girmesi Etkileri Koruma, kontrol problemleri Sistemin devre dışı kalması Hassas elektronik cihazların arızalanması Önlemler Kesintisiz güç kaynağı (UPS) Dinamik gerilim regülatörü -150 Zaman (s) Zaman (ms) Sayfa 9
10 Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Kısa Süreli Kesinti (Short Time Interruption) Kısa süreli kesinti IEEE 1159 standardında, gerilim değerinin maksimum 1 dakika süreye kadar %10 altına düşmesi olarak tanımlanır. Ani ( periyot), anlık (30 periyot-3 saniye), geçici (3 saniye- 1 dakika) olarak sınıflandırılır Temel Nedenleri Arıza sonrası tekrar kapama olaylarında kapama cihazlardan veya işletme prosedüründen kaynaklanan gecikmeler 100 Etkileri Hassas ekipmanların devre dışı kalması (PC, PLC, vb.) Veri kaybı Veri işleme ekipmanlarının arızalanması 0 Önlemler Geçici arızaları azaltmaya yönelik önlemler Hızlı tekrar kapama Kesintisiz güç kaynağı -100 Zaman (s) Sayfa 10
11 Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Düşük Gerilim (Undervoltage) Düşük gerilim IEEE 1159 standardında, gerilim etkin değerinin (RMS) 1 dakikadan daha uzun süre boyunca %80 - %90 seviyesine düşmesi olarak tanımlanır. Temel Nedenleri Uzun enerji dağıtım hatları Sistemin aşırı yüklü olması Etkileri Motorların aşırı ısınması, verimlerinin ve ömürlerinin azalması Hassas elektronik cihazların arızalanması Teknik kayıpların artması Koruma ekipmanlarının açması Önlemler Sistem empedansının azaltılması (seri kapasitör ekleme, hat kesiti artırma, transformatör boyutunu artırma ) Gerilim profilini iyileştirilmesi (gerilim regülatörü, yükte kademe ayarlı transformatör) Hat akımının azaltılması (Yük paylaşımı, paralel kapasitör, gerilim seviyesi artırımı ) -100 Zaman Sayfa 11
12 Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Aşırı Gerilim (Overvoltage) Aşırı gerilim IEEE 1159 standardında, gerilim etkin değerinin (RMS) 1 dakikadan daha uzun süre boyunca %110 - %120 seviyesine yükselmesi olarak tanımlanır. Temel Nedenleri Transformatör kademe ayarı hatası Büyük bir yük grubunun devreden çıkması Gereğinden fazla kapasitör bankının devreye alınması Etkileri Hassas elektronik cihazların arızalanması, devre dışı kalması Koruma ekipmanlarının açması Önlemler Gerilim profilini iyileştirilmesi (gerilim regülatörü, yükte kademe ayarlı transformatör) Yük yoğunluğunun az olduğu zamanlarda paralel kapasitörlerin manuel veya otomatik olarak devreden çıkarılması Zaman (s) Sayfa 12
13 Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Uzun Süreli Kesinti (Long Time Interruption) Uzun süreli kesinti IEEE 1159 standardında, gerilim değerinin 1 dakikadan daha uzun süre sıfıra düşmesi olarak tanımlanır. Temel Nedenleri Sistemde meydana gelen kalıcı arızalar Bakım onarım çalışmaları için yapılan planlı kesintiler 100 Etkileri Kullanıcıların tamamen enerjisiz kalması 0 Önlemler Kalıcı arızaları azaltmaya yönelik önlemler almak Dizel jenaratör, kojenerasyon santrali vb. (kullanıcı tarafında) -100 Zaman (s) Sayfa 13
14 Beklenen Sıcaklık aatışı [%) Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Gerilim Dengesizliği (Voltage Unbalance) Üç fazlı bir sistemde gerilim dengesizliği, ardışık fazlar arasındaki faz açılarının eşit olmaması ve/veya gerilim etkin değerlerinin eşit olmaması olarak tanımlanır. Dengesizliğin derecesi negatif veya sıfır dizi bileşeninin pozitif dizi bileşene oranı olarak tanımlanır. Temel Nedenleri Dengesiz yük dağılımı Arızalar Ekipmanlardan kaynaklı dengesiz gerilim oluşumu (motorlar) Etkileri Asenkron motorların aşırı ısınması Sistem ekipmanların negatif bileşene mazur kalarak zarar görmesi Önlemler Tek fazlı yüklerin dengeli dağıtılması Motorlar için uygun sürücülerin ve koruma ekipmanlarının kullanılması Tek fazlı gerilim regülatörleri Zaman (s) Gerilim Dengesizliği [%] Sayfa 14
15 Gerilim [pu] Güç Kalitesi Tanımları Gerilim Dalgalanması (Voltage Fluctuantions) Gerilimin %90-%110 aralığında sürekli ve rastgele değişimi gerilim dalgalanması olarak adlandırılır. Dalgalanma frekansının 25 Hz den düşük olması durumunda çeşitli ışık kaynaklarının parlaklıklarında değişme meydana gelir. Gerilim dalgalanması ile meydana gelen bu parlaklık değişimi fliker olarak adlandırılır. Temel Nedenleri Etkileri Ark ocakları Statik frekans konvertörleri Yüksek güçlü motorların kalkışı Kaynak makinaları Flikerden kaynaklı görsel ve sinirsel yorgunluk oluşturması Üretim hatalarına sebep olması Hatalı açmalar meydana getirmesi Sabit gerilim gerektiren hassas cihazlarda (ör. Tıbbi cihazlar) sorunlara yol açması Önlemler Statik Var kondansatör, STATCOM Seri direnç (ark ocakları) Kesintisiz güç kaynağı (UPS) Zaman (s) Sayfa 15
16 Güç Kalitesi Tanımları Güç Frekansı Değişimi (Power Frequency Variation) Güç frekansı değişimi, sistemin frekansının nominal değerden (50 Hz) sapması olarak tanımlanır. Temel Nedenleri Büyük güçlü generatörlerin devre dışı kalması Yüksek güçlü yük gruplarının devreden çıkması Sistem hataları gibi olaylar sonucu üretim ve tüketim arasındaki dinamik dengenin sağlamamasıdır Etkileri Cihazların arızalanması Veri kaybı Şebeke hataları Sistemin tamamen çökmesi Frekans [Hz] Zaman Önlemler Yük-frekans kontrol yöntemleri Sayfa 16
17 Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Dalga Şeklinde Bozulma (Waveform Distortion) Dalga şekli bozulması, temel frekanstaki sinüsoidal dalga şeklinin bozulması olarak tanımlanır. Dalga şekli bozulmaları DC bileşen, çentik, gürültü, harmonik ve ara harmonik olmak üzere beş gruba ayrılır. DC Bileşen; Bir alternatif akım sisteminde doğru akım bileşenin meydana gelmesi olarak tanımlanır Temel Nedenleri Yarım dalga doğrultucular Etkileri Doymaya sebep olmaları nedeniyle transformatörlerin aşırı ısınmasına -150 Zaman (s) Sayfa 17
18 Gerilim [%] Güç Kalitesi Tanımları Dalga Şeklinde Bozulma (Waveform Distortion) Çentik (Notching) Güç elektroniği cihazlarının (ör. doğrultucuların) çalışması sırasında akımın bir fazdan diğerine geçmesi sonucu meydana gelen periyodik bozulmadır Temel Nedenleri Üç fazlı doğrultucu ve dönüştürücüler 100 Etkileri Elektromanyetik filtrelere ve yüksek frekansa duyarlı kapasitif devrelerde aşırı yüklenme 0 Önlemler Hassas ekipmanların çektik meydana getiren kaynaklardan izole edilmesi -100 Zaman (s) Sayfa 18
19 Güç Kalitesi Tanımları Dalga Şeklinde Bozulma (Waveform Distortion) Gürültü (Noise) Temel dalganın üzerine binen yüksek frekanslı dalgaların meydana getirdiği bozulma olarak tanımlanır Temel Nedenleri Güç elektroniği cihazları Kontrol devreleri Anahtarlamalı güç kaynakları Radyo vericileri Etkileri Mikro işlemcilerin, programlanabilir kontrollerin hatalı çalışması Görüntü aktarımı bozulması Sabit disk arızaları Önlemler Kesintisiz güç kaynağı Gürültü önleyici filtre İzolasyon transformatörü Kabloların ekranlanması Sayfa 19
20 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Tanımı Lineer Elemanlar Lineer Olmayan Elemanlar Harmonik Kaynakları Fourier Analizi Faz Sırası Değişimi Tekil Harmonik Distorsiyon Şekil Faktörü Tepe Faktörü Toplam Harmonik Distorsiyon K Faktörü Harmonikli Sistemede Akım ve Gerilim Harmonikli Sistemede Görünür Güç Distorsiyon Güç Faktörü Harmonikli Sistemde Yüklenebilecek Maksimum Güç Sayfa 20
21 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Tanımı Çeşitli etkilerden dolayı sistemde temel frekansın katlarında sinüsoidal dalga şekillerinin meydana gelmesi sonucu temel dalga şeklinin bozulması harmonik olarak tanımlanır. Bir sistemde harmonik oluşmasının temel nedeni lineer olmayan (nonlineer) elemanlardır. Sayfa 21
22 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Lineer Elemanlar Tanım Akım ve gerilim arasındaki ilişkinin doğrusal olduğu elemanlardır. Lineer elemanlarda akım ve gerilim dalga şekli aynı formdadır. V Z V I I V I Sayfa 22
23 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Lineer Olmayan (Non-Lineer) Elemanlar Tanım Akım ve gerilim arasındaki ilişkinin doğrusal olmadığı elemanlardır. V Z Doym a Noktası U U I Doym a B aşlama Noktası I V U I U I Sayfa 23
24 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Kaynakları Döner Makinalar Döner makinalarda Uyartım sargısının şekli Manyetik devrenin doyması Manyetik direncin değişimi harmonik bileşen üretilmesine neden olur Temel dalga şekli Döner makinalar akım harmoniği üretirler Kutup Boşlukları Meydana gelen dalga şekli Sayfa 24
25 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Kaynakları Güç Elektroniği Ekipmanları Motor Sürücü HD [%] THD %44 Statik AC/DC güç dönüştürücüleri Doğrultucular (Rectifier), Çeviriciler (İnverterlar) Frekans dönüştürücüler AC Hız kontrol cihazları, Yumuşak yol vericiler Kesintisiz güç kaynakları Elektronik balastlı armatürler Bilgi işlem ve TV yayın sistemleri, PC, vb... Ofis ekipmanları Diğer dalga değişimli ve faz ayarlamalı kontrol sistemleridir. Doğrultucu Veri İşleyiciler Floresan Balast HD [%] HD [%] HD [%] THD % THD % THD % h h h h Sayfa 25
26 Ark Fırının İnceltme Anındaki Akım Frekans İlişkisi Ark Fırının Eritme Anındaki Akım Frekans İlişkisi Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Kaynakları Ark Cihazları Akım Kaynak makinaları Ark ocakları Akım F (Hz) 10 1 Sayfa F (Hz)
27 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Kaynakları Transformatörler Transformatörlerin doyma bölgesinde çalışması harmonik bileşen üretilmesine neden olur V Doym a Noktası Doym a B aşlama Noktası Z Transformatörlerin kalkış anında kısa süreli 2. harmonik bileşen oluşmasına neden olurlar I Inrush akımı Uygulanan gerilim Sayfa 27
28 Harmonik Tanımı ve Harmonik Kaynakları Harmonik Kaynakları Harmonik Kaynağı Tipik Harmonik Derecesi 6 Pulse Sürücü/Doğrultucu 5, 7, 11, 13, 17, Pulse Sürücü/Doğrultucu 11, 13, 23, Pulse Sürücü 17, 19, 35, 37 Anahtarlamalı Güç Kaynağı 3, 5, 7, 9, 11, 13 Elektronik Balast 3, 5, 7, 9, 11, 13 Ark Üreten Cihazlar 2, 3, 4, 5, 7... Transformatör Enerjilenmesi 2, 3, 4 Sayfa 28
29 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Fourier Analizi Fourier serisi ile periyodik olarak aynı frekansta devam eden bütün işaretler temel frekansın katlarına göre ayrıştırılabilir. Ayrıştırma sonrası elde edilen serinin her bir bileşenine harmonik denir. f t : Harmonik bileşen içeren periyodik işaret A 0 = 1 T A n = 2 T T n=0 T n=0 f t dt f t. cos (n. wt)dwt Periyodik işaret dalga formu Temel bileşen (50 Hz) 5. Harmonik bileşen (250 Hz) 3. Harmonik bileşen (150 Hz) B n = 2 T T n=0 f t. sin (n. wt)dwt f t = A 0 + n=1 A n cos(n. wt) + B n sin(n. wt) f t = A 0 + n=1 A n cos(n. wt) + B n sin(n. wt) Sayfa 29
30 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Faz Sırası Değişimi VA t = V 1 cos wt + V 2 cos 2wt + V 3 cos 3wt + V 4 cos 4wt + V 5 cos 5wt + V 6 cos 6wt + V 7 cos 7wt +.. VB t = V 1 cos wt V 2 cos 2wt V 3 cos 3wt V 4 cos 4wt V 5 cos 5wt V 6 cos 6wt V 7 cos 7wt = V 1 cos wt V 2 cos 2wt V 3 cos 3wt + V 4 cos 4wt V 5 cos 5wt V 6 cos 6wt + V 7 cos 7wt Temel Bileşen 3. Harmonik 5. Harmonik 7. Harmonik 9. Harmonik A B C A-B-C A' B' C' 3x0 0 = 0 0 3x120 0 = x240 0 = A' B' C' 5x0 0 = 0 0 5x120 0 = x240 0 = C-B-A A' B' C' 7x0 0 = 0 0 7x120 0 = x240 0 = A-B-C A' B' C' 9x0 0 = 0 0 9x120 0 = x240 0 = B B VC t = V 1 cos wt V 2 cos 2wt V 3 cos 3wt V 4 cos 4wt V 5 cos 5wt V 6 cos 6wt V 7 cos 7wt = V 1 cos wt V 2 cos 2wt V 3 cos 3wt + V 4 cos 4wt V 5 cos 5wt V 6 cos 6wt + V 7 cos 7wt C Temel Bileşen ABC A A 5. Harmonik CBA C Sayfa 30
31 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Faz Sırası Üç fazlı dengeli bir sistemde harmonik bileşeler faz sırası h Sequence B B h Sequence h Sequence C Temel Bileşen A A 5. Harmonik C h Sequence ABC CBA Dengeli bir üç fazlı sistemde sürekli halde 2 ve katı harmonikler bulunmaz Transforamtörlerin kalkış anında meydana gelen ınrush akımlarından dolayı şebekede çok kısa süreli 2. harmonik bileşen görülebilir Sayfa 31
32 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Tekil Harmonik Distorsiyon (HD) Tekil harmonik distorsiyonu, gerilim ve akımın n. harmonik mertebesindeki değerini ifade eder İ 1 :Temel frekans akım değeri HD v V n V 1 V 1 İ n V n HD İ HD V :Temel frekans gerilim değeri :Temel frekansın n. katındaki akım değerleri :Temel frekansın n. katındaki gerilim değerleri :Akım harmonik distorsiyonu :Gerilim harmonik distorsiyonu HD i I n I 1 Sayfa 32
33 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Şekil (Form) Faktörü Şekil faktörü sinüsoidal bir dalganın bozulma ölçütünü belirlemede kullanılır. Saf sinüsoidal bir dalga için şekil faktörü 1,11 değerindedir. Şekil Faktörü = Efektif Değer Ortalama Değeri Tepe (Cest) Faktörü Harmonik bileşen tespiti için kullanılan faktörlerdendir. Bir sistemde tepe faktörü 2 değerinden farklı ise sistemde harmonik olduğu anlamına gelir Tepe Faktörü = Tepe Değer Temel Bileşen Efektif Değeri Sayfa 33
34 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Toplam Harmonik Distorsiyon (THD) Toplam harmonik distorsiyonu, harmonik büyüklüklerin sınırlandırılması amacıyla standartlarda tanımlanmış bir büyüklüktür. % THD İ ( İ 2 2 İ 2 3 İ 1... İ 2 n x100 Sistemdeki harmonik bozulmanın seviyesini tespit etmekte çok yaygın olarak kullanılmaktadır. İ 1 :Temel frekans akım değeri % THD V ( V 2 2 V 2 3 V 1... V 2 n x100 V 1 :Temel frekans gerilim değeri İ 2,3,..n :Temel frekansın 2,3, n. katındaki akım değerleri V 2,3,..n :Temel frekansın 2,3, n. katındaki gerilim değerleri THD İ :Akım toplam harmonik distorsiyonu THD V :Gerilim toplam harmonik distorsiyonu % THD 2 2 ( x % Sayfa 34
35 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Toplam Talep Distorsiyon (TTD) Toplam talep distorsiyonu, bir yüke ait toplam akım harmonik distorsiyonu olarak tanımlanır İletim Sistemi PCC İ 2,3,..n :Temel frekansın 2,3, n. katındaki akım değerleri I L :Bağlantı noktası maksimum akım değeri I L Dağıtım Sistemi TTD :Toplam talep distorsiyonu Müşteri Yükü Diğer Yükler Bağlantı noktası maksimum akım değeri (I L ) sistemin ortak bağlantı noktasından çekilen temel frekanslı akım değeridir. İlgili noktadan çekilen maksimum akımların 1 yıllık periyottaki ortalaması olarak hesaplanır. İletim Sistemi TTD 2 2 ( İ2 İ3... İ İ L 2 n PCC Dağıtım Sistemi I L Müşteri Yükü Sayfa 35
36 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar K Faktörü K faktörü, transformatörlerin harmonikli yükleri beslemesi durumunda transformatörün yüklenme kapasitesindeki azalmayı hesaplamak için kullanılan bir kavramdır İ 1 :Temel frekans akım değeri K = n n=1 (n I n ) 2 I 1 İ 2,3,..n :Temel frekansın 2,3, n. katındaki akım değerleri n :Harmonik dereceleri K K n :K faktörü :Transformatörün efektif akımına göre normalleştirilmiş K faktörü K n = n ( n. I n n=1 ) I (THD I ) 2 K faktörü, bir sistemdeki hem harmonik büyüklüğü hem de harmonik derecesi hakkında fikir edinmemizi sağlar Sayfa 36
37 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar K Faktörü Örnek Harmonik akım bileşenleri yandaki tabloda verilen transformatör için K faktörünü ve normalleştirilmiş K faktörünü bulunuz Harmonik Derecesi (n) Harmonik Akımı (In) [%] K = n n=1 (n I n ) 2 I 1 K = % THD İ ( İ 2 2 İ 2 3 İ 1... İ 2 n x100 % THD İ 25.18% n ( n. I n n=1 ) I 2 K n = (THD I ) 2 K n = Sayfa 37
38 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Harmonikli Sistemde Akım ve Gerilim İ 1,2,3,..n V 1,2,3,..n I RMS V RMS :Temel frekansın 1,2,3, n. katındaki akım değerleri :Temel frekansın 1,2,3, n. katındaki gerilim değerleri :Harmonik bileşen içeren bir sistemde akımın efektif değeri :Harmonik bileşen içeren bir sistemde gerilimin efektif değeri I rms THDI I1 I2 I3... In I h 1 50 Hz h Hz V rms THDV V1 V2 V3... Vn V h Hz h Hz h Hz Sayfa 38
39 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Harmonikli Sistemde Görünür Güç I 1 V 1 P 1 Q 1 S 1 D S :Temel frekanstaki akım değerleri :Temel frekanstaki gerilim değerleri :Temel frekanstaki aktif güç değerleri :Temel frekanstaki reaktif güç değerleri :Temel frekanstaki görünür güç değerleri :Distorsiyon (bozulma) gücü :Harmonikli sistemde görünür güç P V 1 1I Q V 1 1I 1.cos 1.sin S 2 P Q D S S 1 Q 1 S P Q D 1 P 1 Sayfa 39
40 Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar Distorsiyon Güç Faktörü I 1 V 1 I V P GF :Temel frekanstaki akım değerleri :Temel frekanstaki gerilim değerleri :Harmonik bileşen içeren bir sistemde akımın efektif değeri :Harmonik bileşen içeren bir sistemde gerilimin efektif değeri : Harmonikli sistemde aktif güç değeri :Harmonikli sistemde güç faktörü V V 2 V 1 THD I I 2 I 1 THD GF I P 2 2 1V 1 THD V THD 1 I Sistemin harmonik bileşen içermesi güç faktörünün düşmesine neden olmaktadır Sayfa 40
41 Harmonikli Sistemde Yüklenebilecek Maksimum Güç Harmonikli Sistemde Temel Kavramlar Ve Hesaplar K S N D S H :Normalleştirilmiş K faktörü :Nominal güç :Yüklenme faktörü :Harmonikli sistemde yaralanabilecek maksimum güç Örnek : 34,5/0,4 kv 160 kva trafonun sekonderinden çekilen akım Ih1 = 180A; Ih5 = 75A; Ih7 = 32A; Ih11 = 17A; Ih13 = 6A Olmak üzere K = D = n ( n. I n n=1 ) I THD I 1, ,15. K K= 6,71 D=0,573 olarak hesaplanır Buna göre bu harmonik akımlara göre trafonun verebileceği maksimum güç Sn= 0,573x160 =92 kva olarak bulunur. Eğer bu harmoniklerin bulunduğu sistemde 160 kva güç çekilmesi gerekiyorsa trafo nominal gücü S H = D. S N 160/0,573 =280 kva olmalıdır. Sayfa 41
42 Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Meydana Getirdiği Genel Problemler Transformatörler Üzerindeki Etkileri Döner Makinalar Üzerindeki Etkileri İletkenler Üzerindeki Etkileri Koruma Ekipmanları Üzerindeki Etkileri Kondansatör Üzerindeki Etkileri Harmoniklerin Rezonans Etkileri Sayfa 42
43 Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Meydana Getirdiği Genel Problemler Generatör ve şebeke geriliminin dalga şeklinin bozulması Sistemdeki teknik kayıpların artması Ekipmanlarda verim düşmesi ve ömür kısalması Gerilim düşümünün artması Faz-toprak arıza akımlarının yükselmesi Yalıtım malzemenin zorlanması ve delinmesi Koruma sistemlerinin hatalı çalışması Rezonansa neden olması sonucu aşırı akım ve gerilimlerin oluşması Endüksiyon tipi sayaçlarda ölçüm hataları oluşması Ses ve görüntü aktarım cihazlarında parazit oluşması Elektronik kartların arızalanması Veri kaybına neden olması Sayfa 43
44 Harmoniğin Etkileri Transformatörler Üzerindeki Etkileri Akım harmoniklerinin etkisi sonucu bakır kayıplarının ve kaçak akı kayıplarının artması Gerilim harmoniklerinin etkisi sonucu demir kayıplarının artması ve yalıtım zorlanmalarına neden olması Transformatör ile kompanzasyon sisteminin paralel rezonansa girmesi Transformatörün gürültülü çalışması Bunlara bağlı olarak transformatörde aşırı ısınmalar, ömründe azalma meydana gelmektedir. Sayfa 44
45 Harmoniğin Etkileri Döner Makinalar Üzerindeki Etkileri Faz sırası değişmesi etkisiyle ters yönde dönmeye zorlanması Sargıların aşırı ısınması Manyetik kayıpların artması Verimim düşmesi, ömür kısalmaı Titreşimli ve gürültülü çalışması Hava aralığında bileşke akı üretilmesinden dolayı motorun kalkış 5. Harmonik yapamaması veya senkronlama sağlayamaması Temel Bileşen h Sequence B B C A A C Temel Bileşen 5. Harmonik Sayfa 45
46 Harmoniğin Etkileri İletkenler Üzerindeki Etkileri Frekans etkisiyle direncin ve reaktansın değişmesi sonucu ısıl kayıpların artması Deri etkisi oluşturması nedeniyle izolasyon sorunları meydana gelmesi ve dielektrik kayıpların artması Tek fazlı yükleri besleyen üç fazlı dört iletkenli sistemlerde nötr iletkeninin aşırı yüklenmesi A 10A -150 Hz 10A - 50 Hz B 10A -150 Hz 10A - 50 Hz C 10A -150 Hz 10A - 50 Hz Doğru akımda kullanılabilir iletken alanı Düşük frekanslı alternatif akımda kullanılabilir iletken alanı Yüksek frekanslı alternatif akımda kullanılabilir iletken alanı N 0A-50 Hz 30A-150 Hz Sayfa 46
47 Harmoniğin Etkileri Koruma Ekipmanları Üzerindeki Etkileri Rölelerin gereksiz açma sinyali vermesi veya arıza durumunda açmaması Harmonik etkiden dolayı sıfır geçiş anının yakalanamamasından sebebiyle kesicilerin ark söndürme işleminde zorlanması Aşırı ısınmalar meydana getirmelerinden dolayı sigortaların hatalı açmalarına neden olması Örnek : Harmonik akım bileşenleri Ih1 = 56,2A; Ih3 = 27,2A; Ih5 = 5,7A; Ih7 = 9,2A; Ih9 = 7,8A olan aşağıdaki sistemde çekilen akımın etkin değeri I RMS 56, , 2 2 5, 7 2 9, 2 2 7, , 85 A I Sayfa 47
48 Harmoniğin Etkileri Kondansatör Üzerindeki Etkileri Kondansatör empedansının frekans ile ters orantılı olmasından dolayı yüksek frekanslı harmonik akımların kondansatör üzerinden geçmesi sonucu kondansatörün aşırı yüklenmesi X C Kondansatör gücü gerilimim karesi ile değiştiğinden harmonik bileşen etkisiyle etkin gerilim değerinin artması sonucu kondansatörde aşırı yüklenme meydana gelmesi, dielektrik malzemenin zorlanması Çeşitli harmonik bileşenlerinde rezonans durumunun meydana gelmesi Qs :Kondansatör gurubunun bağlı olduğu noktadaki kısa devre gücü Qc :Kondansatör gücü n :Rezonansın meydana geldiği harmonik mertebesi f X C =1/2π*f*C Q Q 2 1 U U Qs = 20 MVA Qc (kvar) n Qs = 80 MVA Qc (kvar) n Çalışma ömrünün azalması veya kalıcı hasarların meydana gelmesi Sayfa 48
49 Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Rezonans Etkileri Rezonans Tanımı Bir elektrik devresinde endüktüf reaktans değeri ile kapasitif reaktansı değerinin birbirine eşit olması durumuna rezonans denir. R L C Başka bir deyişle endüktif ve kapasitif reaktanslar vektörel olarak birbirlerine zıt yönlü olduklarından değerlerinin eşit olması durumunda birbirlerinin etkilerini yok ederler ve sistem empedansı omik özellik gösterir. Bu duruma rezonans hali denir. Z = R 2 + (2πfL 1 2πfC ) Rezonans hali güç sistemlerinde istenmeyen bir durumdur R X L X C R f X L =2π*f*L f X C =1/2π*f*C f Sayfa 49
50 Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Rezonans Etkileri Rezonans Frekansı Rezonans hali sistemdeki endüktif ve reaktif reaktansı değerlerinin birbirine eşit olmasıdır. Güç sistemleri temel frekansta rezonans meydana haline girmeyecek şekilde tasarlanır Harmonik bileşenlerin etkisiyle sistemde temel frekansın dışında herhangi bir frekansta rezonans hali meydana gelebilir f 2 = X L = X C 2πfL = 1 2πfC 1 (2π) 2 LC Rezonans hali sistemde bir sorun oluşturmadığında yani fark edilmediğinde sistemin yüksek harmonik akımlar taşıması söz konusudur. f c = 1 2π LC Sayfa 50
51 Seri Reaktans Değeri Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Rezonans Etkileri Seri Rezonans Seri rezonans durumunda devrenin eşdeğer empedans değeri devrenin omik bileşeni kadar olacaktır. L Omik bileşenin çok küçük olması durumunda akım çok yüksek değerlere çıkacaktır. C Kapasitif Davranış Endüktif Davranış I [A] Z [ ] Z R I fr Frekans f r f Sayfa 51
52 Pararel Empedans Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Rezonans Etkileri Paralel Rezonans Paralel rezonans durumunda devrenin eşdeğer empedans çok yüksek değerlere ulaşacaktır. (Teorik olarak sonsuza yaklaşır) L C Empedansın çok yüksek olması gerilimde aşırı yükselmeler meydana getirecektir. Endüktif Davranış Kapasitif Davranış I [A] Z [ ] I Z fr Frekans f r f Sayfa 52
53 Harmoniğin Etkileri Harmoniklerin Rezonans Etkileri Şekil eklenecek Harmonik etkisiyle sistemde rezonans meydana gelmesi durumunda; Devre ekipmanlarında izolasyon zorlanması Kondansatörlerin dielektrik malzemelerinde delinmeler Kondansatörlerde aşırı ısınma, kalıcı hasara uğraması Kısa devre etkisi oluşması Harmonik gerilimlerin yükselmesi, THD değerinin artması Sayfa 53
54 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Tasarım Aşamasında Alınacak Önlemler Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Aktif Filtreler Sayfa 54
55 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Tasarım Aşamasında Alınacak Önlemler Üç ve üçün katı harmonikleri önlemek için nonlineer yükleri besleyen üç fazlı transformatörlerin şebeke tarafındaki bağlantı grubunun üçgen yapılması Yüksek darbe sayılı konvertörlerin tercih edilmesi Doğrultucu Dalga Şekli THD [%] Tek Fazlı 85 6-Pulse Filtre kondansatörlü 70 Kompanzasyon gücünün tesisin paralel rezonans gücünden daha düşük güçte olması Transformatörlerde soğuk haddelenmiş ve kristalleri yönlendirilmiş sacların kullanılması, generatörlerde sargıların krişlenmesi gibi üretim aşamasında gerekli önlemlerin alınması 6-Pulse Filtre kondansatörlü ve bastırıcılı 6-Pulse Tristörlü 12-Pulse Tristörlü Sayfa 55
56 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Pasif filtreler, endüktans (L), kapasite (C) ve direnç (R) elemanları ile C C C 1 C 1 tasarlanır L C 2 R L C 2 L R R R L Pasif filtreler rezonas ilkesine göre çalışır. Tasarlandıkları frekanstaki harmonik bileşenlere karşı yüksek direnç veya alçak direnç göstererek sönümlenmelerini sağlarlar Önlenmesi istenen her bir harmonik bileşen için (Ör. 3 harmonik, 5 harmonik vs.) ayrı bir filtre kolu tasarlanması gerekir Sayfa 56
57 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Avantajları C C C 1 C 1 Yüksek frekans aralığı Güç faktörünü düzenleme L R L C 2 L C 2 R Birden fazla sürücü için tek filtre R R L Dezavantajları Sistem yapısının değişmesi (sisteme eleman eklenmesiçıkarılması) durumunda etkisiz kalma Ayrı koruma düzeni ve montaj yeri ihtiyacı Aşırı yüklenme ve aşırı gerilimleri önleyecek şekilde tasarlanmalı Sayfa 57
58 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Pasif Filtreler Paralel Filtreler Seri Filtreler Tek Ayarlı Filtreler Çift Ayarlı Filtreler Sönümlü Filtreler Sayfa 58
59 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Seri Filtreler Sadece tek bir frekanstaki işaretin sisteme veya elemana girmesini önlemek amacıyla kullanılır Harmonik kaynağı ile şebeke arasına seri bağlanır Tasarlandığı frekansta yüksek empedans göstererek ilgili frekanstaki harmonik akımların akmasının engeller L Tek fazlı sistemlerde 3. Harmoniğin etkisini yok etmek için yaygın olarak kullanılır Devreye seri olarak bağlandıklarından gerilim düşümlerine neden olabilirler Tam yük akımını taşıma ve hat gerilimlerinden yalıtılmayı gerektirecek şekilde tasarlanır Seri filtrelerin şebeke ile rezonansa girme problemi yoktur C Nonlineer Yük Sayfa 59
60 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Paralel Filtreler Düşük empedanslı paralel bir yol oluşturarak istenmeyen harmonik bileşenlerin toprağa akıtılarak sistem içerisindeki dolaşımı engellemek amacıyla kullanılır Harmonik kaynağı ile şebeke arasına paralel olarak bağlanır Tasarlandığı frekansta düşük empedans göstererek ilgili frekanstaki harmonik bileşenlerin üzerinden geçerek toprağa akmasını sağlar Temel frekansta reaktif güç ihtiyacının karşılanmasını sağlar Seri filtrelere göre daha ekonomik ve tasarımları kolaydır Şebeke ile rezonansa girme riski vardır C L R C 1 L 1 R 1 C 2 L 2 R 2 R 3 Sayfa 60
61 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Paralel Filtreler C L Tek Ayarlı Paralel Filtre Tek bir frekans için tasarlanır R Tasarlanan frekansta düşük empedans veya kısa devre yolu oluşturarak harmonik bileşenin toprağa aktarılmasını sağlar Seri R, L, C elemanlarından meydana gelir Z [ ] R f r f Sayfa 61
62 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Paralel Filtreler Çift Ayarlı Paralel Filtre C 1 İki farklı frekanstaki harmonikleri sönümlemek için kullanılır Tasarlandıkları frekanslarda düşük empedans yolu oluşturarak harmonik bileşenin toprağa aktarılmasını sağlar L 1 Tek ayarlı filtreye göre temel frekansta güç kaybı daha azdır Endüktans sayısı ayarlanarak yüksek gerilim darbeleri denetim altına alınabilir R 1 Z [ ] C 2 L 2 R 2 R 3 R f r1 f r2 f Sayfa 62
63 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Paralel Filtreler Sönümlü Paralel Filtre Yüksek mertebeden (Ör. 17 ve üzeri) harmoniklerin sönümlenmesi için kullanılır C C C 1 C 1 Paralel kollara ayırmaya gerek kalmaksızın geniş bir frekans aralığında düşük empedans sağlarlar Isı değişiminden ve frekans sapmalarına karşı daha az duyarlıdır L R L C 2 L C 2 R Yüksek dereceli harmoniklerin sönümlenmesinde tek ayarlı filtreye göre daha etkilidir. R R L Düşük dereceli harmoniklerin sönümlenmesi için ekonomik bir çözüm değildir Sayfa 63
64 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Filtre Tasarımı (Tek Ayarlı Filtre) f :Temel frekans n :Harmonik derecesi X c U Q 2 c Sistem için gerekli reaktif güç gücüne göre filtredeki kapasitör reaktansı belirlenir U Q c X c :Şebeke gerilimi :Sistem için gerekli kapasitör gücü :Kapasitör reaktansı X L X n c 2 Filtrelenecek harmonik bileşenin derecesine göre bobin reaktansı belirlenir X L :Bobin reaktansı X N R :Karakteristik reaktans :Bobin direnci X N X. X c L L C Q :Kalite faktörü R X Q N Seçilen kalite faktörüne göre direnç değeri belirlenir Sayfa 64
65 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Filtre Tasarımı (Tek Ayarlı Filtre) Örnek G 36kV 0.4 kv Sk=20 MVA 36/0.4 kv Filtre Nonlineer Yük X X c L U Q c X c n 5 Şekildeki sistemde bağlantı noktası kısa devre gücü 20 MVA gerekli kapasitör ihtiyacı 600 kva olduğuna göre tesisdeki 5 harmoniği X N X c. X 0.266x L filtrelemek için kullanılacak ekipmanlar için Xc, XL ve R değerlerini belirleyiniz? (Kalite faktörü = 30) R X N Q 30 Sayfa 65
66 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Pasif Filtreler Kapasitör Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar ANSI/IEEE Shut Power Capacitor Standandına göre güç sisteminde kullanılacak kapasitörler için aşağıdaki belirtilen limitler tanımlanmıştır; Harmonikli durumdaki reaktif güç kapasitör nominal gücünün %135 ini aşmayacak Q Q C C1 V h V h h 1 1 h h I I h Harmonikli durumdaki anma akımının etkin değeri kapasitör nominal akımının %130 unu aşmayacak. Benzer şekilde akımın tepe değeri de kapasitör akımının tepe değirinin %180 ini aşamayacak I I Harmonikli durumda gerilimin etkin değeri kapasitör nominal geriliminin %110 nunu aşmayacak V rms V Sayfa 66
67 Harmonikleri Önleme Yöntemleri Kurulu Bir Tesiste Alınacak Önlemler Aktif Filtreler Güç elektroniği ekipmanları ile tasarlanır 100 HD [%] Yükün çektiği temel frekans dışındaki akımları karşılayarak yükün şebekeden sadece temel frekansta akım çekmesini sağlar Yük Akımı Harmonik Spektrumu h Dönüştürücü, akım kontrol devresi ve harmonik belirleme bloğu adı verilen üç temel bileşenden oluşur 100 HD [%] Birden fazla frekansa ayarlanabilir Sistem yapısının değişmesi (eleman eklenmesi-çıkarılması vs) çalışmalarını etkilemez 50 0 Aktif Filtre Akımı Harmonik Spektrumu h HD [%] Pasif filtrelere göre maliyeti yüksektir Filtrelenmiş Akım Harmonik Spektrumu h Sayfa 67
68 Standartlar ve Eşik Değerler Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri Akım Harmonik Distorsiyon Limitleri Sayfa 68
69 Standartlar ve Eşik Değerler Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri PCC Noktası Gerilim Seviyesi (V) ANSI/IEEE 519 Gerilim İçin Harmonik Distorsiyon Sınırları HD V THD V (Tekil harmonik Bozulma) (Toplam Harmonik Bozulma) [%] [%] V < 69 kv V < 161 kv kv Elektrik Dağıtımı Ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliğinde 40. harmoniğe kadar THD için sınır değer %8 olarak belirlenmiştir IEC Konutlarla İlgili Alçak Gerilim Şebekeleri İçin Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri Tek Harmonikler Çift Harmonikler 3 ve Katı Harmonikler n %Vn n %Vn n %Vn k k= /n Sayfa 69
70 Standartlar ve Eşik Değerler Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri IEC Endüstriyel Tesisler İçin Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri (2. Sınıf Elemanlar) Tek Harmonikler Çift Harmonikler 3 ve Katı Harmonikler n %Vn n %Vn n %Vn k k= /n Sayfa 70
71 Standartlar ve Eşik Değerler Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri IEC Endüstriyel Tesisler İçin Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri (3. Sınıf Elemanlar) Tek Harmonikler Çift Harmonikler 3 ve Katı Harmonikler n %Vn n %Vn n %Vn m m = 5 11/n Sayfa 71
72 Standartlar ve Eşik Değerler Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri EN Konutlarla İlgili Gerilim Harmonik Distorsiyon Limitleri (Alçak Gerilim ve Orta Gerilim Şebekeleri) Tek Harmonikler Çift Harmonikler 3 ve Katı Harmonikler n %Vn n %Vn n %Vn Elektrik Dağıtımı Ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliğine göre; Dağıtım şirketleri EN standardında tanımlanan gerilim harmonik distorsiyonu limitlerine uymakla yükümlüdür Yukardaki değerler her bir gerilim harmoniğinin ana bileşene göre oransal değerlerini ifade eder. m = 5 11/n Ölçüm periyodu boyunca ölçülen her bir gerilim harmoniği etkin değerinin 10 ar dakikalık ortalamalarının en az % 95 i, yukarıdaki tabloda verilen değerlerden küçük veya bu değerlere eşit olmalıdır. Sayfa 72
73 Standartlar ve Eşik Değerler Akım Harmonik Distorsiyon Limitleri IEEE 519 Dağıtım Sistemleri İçin Akım Harmonik Distorsiyon Limitleri 120 V Vn < 69 kv Isc / I L n <11 11 n < n < n < 35 n 35 TTD [%] < > Isc :Ortak bağlantı noktası (PCC) kısa devre akımı I L :Temel frekanstaki maksimum yük akımı Çift harmonikler kendiden sonraki tek harmonik için tanımlanan değerin %25'i ile sınırlandırılmıştır m = 5 11/n Elektrik Dağıtımı Ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliğine göre; Reaktif enerki bedeli uygulanan dağıtım sistemi kullanıcıları IEEE 519 standardında tanımlanan akım harmonik distorsiyonu limitlerine uymakla yükümlüdür Sayfa 73
74 Harmonik Ölçümü Giriş Harmonik Ölçüm Cihazları Ölçme Devreleri Harmonik Analiz Yazılımları Sayfa 74
75 Harmonik Ölçümü Giriş Ölçüm cihazları, ölçüm periyodu boyunca ortalama ve anlık bilgi sağlar. Ani değerler, harmonilere bağlı bozukluklar için kullanılırken ortalama değerler güç kalitesi değerlendirmesi için kullanılır. En güncel ölçüm cihazları, IEC , "Electromagnetic compatibility (EMC) Part 4-7: Testing and measurement techniques General guide on harmonics and interharmonics measurements and instrumentation, for power supply systems and equipment connected thereto«ve IEC ,«Part 4-30:Testing and measurement techiques- Power quality measurement methods"a göre tasarlanmıştır. Sayfa 75
76 Harmonik Ölçümü Harmonik Ölçüm Cihazları Ölçme Cihazları Taşınabilir Cihazlar Sabit Cihazlar Güç Kalite Analizörleri Osilaskoplar Sayfa 76
77 Harmonik Ölçümü Harmonik Ölçüm Cihazları Osilaskop Harmonik bozunumun dalga formu üzerindeki etkisi, bir osilaskop ile akım ve gerilim sinyallerinin izlenmesi ile görülebilir. Sinyalin sinusoidal formdan ayrıldığı noktalarda harmonik bozunumun etkileri görülebilir. Ancak, bu ölçüm kesin bozunum miktarını belirlemede yeterli olmadığı bilinmelidir. Sayfa 77
78 Harmonik Ölçümü Harmonik Ölçüm Cihazları Güç Kalite Analizörleri Standartlar tarafından belirlenen tüm göstergelerin yeterli doğrulukta ölçülebilen portatif cihazlardır. Harmonik ölçümünde FFT(Fast Fourier Transform) adı verilen yüksek performanslı algoritmalar kullanırlar. Akım ve gerilim sinyalleri sayısallaştırılır ve içlerindeki algoritma 10(50 Hz sistemlerde) ve 12(60 Hz sistemlerde) periyot zaman pencerelerine göre verileri işler. Sayfa 78
79 Harmonik Ölçümü Harmonik Ölçüm Cihazları Sabit Tip Güç Kalite Analizörleri Taşınabilir analizörler ile aynı özelliklere sahip, ancak kullanıcısına sürekli olarak veri sağlayan cihazlardır. Ayrıca üzerindeki dijital ve analog girişlerin kullanılması ile kesici açması gibi olaylar ile alınan ölçümler eşleştirilebilir. Sayfa 79
80 Harmonik Ölçümü Ölçme Devreleri Doğrudan bağlantı Güç sistemine doğruda gerilim ve akım probları üzerinden gerçekleştirilen bağlantıdır. Ölçüm cihazının yalıtım seviyesine uygun gerilim seviyelerinde kullanabilir. Akım probu seçimi, yük akımına uygun olarak yapılmalıdır A Flex Akım Probu 1000 V CAT III Gerilim Probu 20 A Akım Probu Sayfa 80
81 Harmonik Ölçümü Ölçme Devreleri Ölçü Transformatörleri ile Bağlantı Ölçülecek olan sistemin, cihaz ölçüm girişlerinin izolasyon seviyesinden yeksek olduğu gerilim seviyelerinde, akım ve gerilim ölçü transformatörleri üzerinden ölçülmesi gerekmektedir A Flex Akım Probu 1000 V CAT III Gerilim Probu 20 A Akım Probu Sayfa 81
82 Harmonik Ölçümü Harmonik Analiz Yazılımları Harmonikli bir sistemde yük akışı analizi gerçekleştirmek için güç sistemleri analiz yazılımları kullanılır Bu yazılımlarda harmonik kaynakaların ürettikleri harmoniklere göre modellenme yapılır Analiz sonucunda HD, THD, TTD vs. harmonik etkisinin değerleridirilmesinde kullanılan parametreler elde edilir PSS Sincal Sayfa 82
83 Harmonik Ölçümü Harmonik Analiz Yazılımları CYME Sayfa 83
84 Harmonik Ölçümü Harmonik Analiz Yazılımları NEPLAN Sayfa 84
85 Harmonik Ölçümü Harmonik Analiz Yazılımları DIGSILENT POWER FACTORY Sayfa 85
86 TEŞEKKÜRLER Sayfa 86
GENETEK Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti.
GENETEK Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. GÜÇ KALİTESİ ve HARMONİK EĞİTİMİ Yeniköy Merkez Mh. KOÜ Teknopark No:83 C-13, 41275, Başiskele/KOCAELİ Telefon-Faks:
DetaylıREAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER. Dr. Bora ALBOYACI alboyaci@kocaeli.edu.tr
REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER Dr. Bora ALBOYACI alboyaci@kocaeli.edu.tr REAKTİF GÜÇ NEDİR? Elektrodinamik prensibine göre çalışan generatör, trafo, bobin, motor gibi tüketicilerin çalışmaları
DetaylıELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI EMO ANKARA ŞUBESİ İÇ ANADOLU ENERJİ FORUMU GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ EMO ŞUBE : KIRIKKALE ÜYE : Caner FİLİZ HARMONİK NEDİR? Sinüs formundaki
DetaylıGüç Kalitesi Problemleri ve Çözüm Yöntemleri
Güç Kalitesi Problemleri ve Çözüm Yöntemleri Cihan ŞENEL Güç Kalitesi Departmanı Ürün Mühendisi Ver.1 Rev.2 Haziran 2015 www.aktif.net KOMPANZASYON & HARMONİKLER 1 Sunum İçeriği Güç Kalitesi Nedir? Güç
DetaylıKompanzasyon ve Harmonik Filtreleme. Eyüp AKPINAR DEÜ
Kompanzasyon ve Harmonik Filtreleme Eyüp AKPINAR DEÜ Dağıtım Hatlarında Reaktif Güç Kullanıcı yükleri genellikle endüktif olduğu için reaktif güç çekerler Hatlarda, transformatörlerde, iletim hatlarında
DetaylıKompanzasyon ve Harmonik Filtreleme. Eyüp AKPINAR DEÜ
Kompanzasyon ve Harmonik Filtreleme Eyüp AKPINAR DEÜ Dağıtım Hatlarında Reaktif Güç Kullanıcı yükleri genellikle endüktif olduğu için reaktif güç çekerler Hatlarda, transformatörlerde, iletim hatlarında
DetaylıKOMPANZASYON SİSTEMLERİ
Mühendislik Geliştirme Eğitimleri MÜGE 2018 BAHAR DÖNEMİ KOMPANZASYON SİSTEMLERİ 02.05.2018 Özgür BULUT Elektrik Elektronik Mühendisi (SMM) EMO Ankara Şube Üyesi EMO Ankara SMM Komisyon Başkanı ozgurbbulut@hotmail.com
DetaylıMurat Genç Elektrik ve Elektronik Mühendisi TÜBİTAK-UZAY
HARMONİKLER Murat Genç Elektrik ve Elektronik Mühendisi TÜBİTAK-UZAY Kapsam Genel Kavramlar Güç Kalitesi Problemleri Harmonikler ve Etkileri Çözüm Yöntemleri Standartlar Sonuç Bir AA Dalganın Parametreleri
DetaylıGÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE HARMONİKLERİN ENGELLENMESİ
GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE HARMONİKLERİN ENGELLENMESİ Serhat Berat EFE (beratefe@dicle.edu.tr) Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi - Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektrik enerji sistemlerinde
DetaylıAlçak ve Orta Gerilim Tesislerinde Reaktif Güç Kompanzasyonu
Alçak ve Orta Gerilim Tesislerinde Reaktif Güç Kompanzasyonu Uğur YAŞA Enerji Kalitesi Ürün Mühendisi Sunum İçeriği Reaktif Güç Kompanzasyonu Harmonikler Alçak Gerilim Kompanzasyonu ve Sistemleri Orta
DetaylıHARMONİK FİLTRELİ VE TRİSTÖRLÜ KOMPANZASYON
HARMONİK FİLTRELİ VE TRİSTÖRLÜ KOMPANZASYON 19.02.2016 UMUT YAMAN TAAHHÜT, PROJECİLER, MÜŞAVİR KANALI YÖNETİCİSİ uyaman@entes.com.tr +90 549 762 02 17 Kompanzasyon nedir? Kompanzasyonun sistemlere etkileri.
DetaylıELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU
T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)
DetaylıAŞIRI AKIM KORUMA RÖLELERİ Trafolarda Meydana Gelen Aşırı Akımların Nedenleri
Koruma Röleleri AŞIRI AKIM KORUMA RÖLELERİ Trafolarda Meydana Gelen Aşırı Akımların Nedenleri Trafolarda meydana gelen arızaların başlıca nedenleri şunlardır: >Transformatör sargılarında aşırı yüklenme
DetaylıEET-202 DEVRE ANALİZİ-II DENEY FÖYÜ OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME
OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME Deney No:1 Amaç: Osiloskop kullanarak AC gerilimin genlik periyot ve frekans değerlerinin ölçmesi Gerekli Ekipmanlar: AC Güç Kaynağı, Osiloskop, 2 tane 1k
DetaylıENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI
ENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI Özgür GENCER Semra ÖZTÜRK Tarık ERFİDAN Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Elektrik Mühendisliği Bölümü, Kocaeli San-el Mühendislik Elektrik
DetaylıDoğrultucularda ve Eviricilerde Kullanılan Pasif Filtre Türlerinin İncelenmesi ve Karşılaştırılması
Enerji Verimliliği ve Kalitesi Sempozyumu EVK 2015 Doğrultucularda ve Eviricilerde Kullanılan Pasif Filtre Türlerinin İncelenmesi ve Karşılaştırılması Mehmet Oğuz ÖZCAN Ezgi Ünverdi AĞLAR Ali Bekir YILDIZ
Detaylı5. Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülebilen Değerleri
Elektrik devrelerinde ölçülebilen büyüklükler olan; 5. Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülebilen Değerleri Akım Gerilim Devrede bulunan kaynakların tiplerine göre değişik şekillerde olabilir. Zamana bağlı
DetaylıTEK FAZLI VE ÜÇ FAZLI KONTROLSÜZ DOĞRULTUCULAR
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri) TEK FAZLI VE ÜÇ FAZLI KONTROLSÜZ DOĞRULTUCULAR 1. DENEYİN
DetaylıAmps 0. msec. msec. www.meslekidenetim.com 2,51 5,02 7,53 10,04 12,55 15,06 17,57 -500 -1000 2,5 5, 7,5 10,01 12,51 15,01 17,51 -500 -1000
Harmonik Nedir? İdeal şartlarda şebeke, jeneratörler veya UPS gibi kaynaklardan beslenen yüklerin bir direnç yükü gibi ya da diğer bir değişle lineer bir yük olduğu yani şebeke/jeneratörden Şekil de de
DetaylıReaktif Güç Kompanzasyonu
Reaktif Güç Kompanzasyonu 09.05.2017 Satış Müdür Yardımcısı smamus@entes.com.tr 0543 885 22 28 Kompanzasyon nedir? Kompanzasyonun sistemlere etkileri. Kompanzasyon şekilleri. Entes in kompanzasyon ürünleri.
DetaylıELEKTRİK TESİSLERİNDE HARMONİKLERİN PASİF FİLTRE KULLANILARAK AZALTILMASI VE SİMÜLASYONU. Sabir RÜSTEMLİ
ELEKTRİK TESİSLERİNDE HARMONİKLERİN PASİF FİLTRE KULLANILARAK AZALTILMASI VE SİMÜLASYONU Sabir RÜSTEMLİ Elektrik tesislerinin güvenli ve arzu edilir bir biçimde çalışması için, tesisin tasarım ve işletim
DetaylıBölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri
Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri Elektrik gücünü yüksek verimli bir biçimde kontrol etmek ve formunu değiştirmek (dönüştürmek) için oluşturlan devrelere denir. Şekil 1 de güç girişi 1 veya 3 fazlı AA
DetaylıCihazın Bulunduğu Yer: Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü B-Blok, Enerji Verimliliği Laboratuvarı
Ölçüm Cihazının Adı: Enerji Analizörü Cihazın Bulunduğu Yer: Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü B-Blok, Enerji Verimliliği Laboratuvarı 1) Ölçümün Amacı Amaç; şebeke ya da cihazların(motor barındıran
DetaylıPasif devre elemanları (bobin, kondansatör, direnç) kullanarak, paralel kol olarak tasarlanan pasif
Pasif devre elemanları (bobin, kondansatör, direnç) kullanarak, paralel kol olarak tasarlanan pasif filtre düzeneği, tasarlandığı harmoniğin frekans değerinde seri rezonans oluşturarak harmonik akımını
DetaylıAC-DC Dönüştürücülerin Genel Özellikleri
AC-DC Dönüştürücülerin Genel Özellikleri U : AC girişteki efektif faz gerilimi f : Frekans q : Faz sayısı I d, I y : DC çıkış veya yük akımı (ortalama değer) U d U d : DC çıkış gerilimi, U d = f() : Maksimum
DetaylıELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU
T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)
Detaylı1000 V a kadar Çıkış Voltaj. 500 V a kadar İzolasyon Sınıfı. F 140C İzolasyon Malzemesi IEC EN 60641-2 Çalışma Frekansı. 50-60 Hz.
BİR ve İKİ FAZLI İZOLASYON TRANSFORMATÖR Bir ve İki fazlı olarak üretilen emniyet izolasyon transformatör leri insan sağlığı ile sistem ve cihazlara yüksek güvenliğin istenildiği yerlerde kullanılır. İzolasyon
DetaylıGENETEK. Güç Sistemlerinde Kısa Devre Analizi Eğitimi. Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti.
GENETEK Güç, Enerji, Elektrik Sistemleri Özel Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. Güç Sistemlerinde Kısa Devre Analizi Eğitimi Yeniköy Merkez Mh. KOÜ Teknopark No:83 C-13, 41275, Başiskele/KOCAELİ
DetaylıGüç elektroniği elektrik mühendisliğinde enerji ve elektronik bilim dalları arasında bir bilim dalıdır.
3. Bölüm Güç Elektroniğinde Temel Kavramlar ve Devre Türleri Doç. Dr. Ersan KABALC AEK-207 GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ Güç Elektroniğine Giriş Güç elektroniği elektrik mühendisliğinde enerji ve
DetaylıALTERNATİF AKIMDA ANİ VE ORTALAMA GÜÇ
ALTERNATİF AKIMDA ANİ VE A akımda devreye uygulanan gerilim ve akım zamana bağlı olarak değişir. Elde edilen güç de zamana bağlı değişir. Güç her an akım ve gerilimin çarpımına (U*I) eşit değildir. ORTALAMA
DetaylıELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU
T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)
DetaylıSamet Biricik Elk. Y. Müh. Elektrik Mühendisleri Odası 28 Ocak2011
Samet Biricik Elk. Y. Müh. Elektrik Mühendisleri Odası 28 Ocak2011 1 KompanzasyonSistemlerinde Kullanılan Elemanlar Güç Kondansatörleri ve deşarj dirençleri Kondansatör Kontaktörleri Pano Reaktif Güç Kontrol
DetaylıPWM Doğrultucular. AA/DA güç dönüşümü - mikroelektronik devrelerin güç kaynaklarında, - elektrikli ev aletlerinde,
PWM DOĞRULTUCULAR PWM Doğrultucular AA/DA güç dönüşümü - mikroelektronik devrelerin güç kaynaklarında, - elektrikli ev aletlerinde, - elektronik balastlarda, - akü şarj sistemlerinde, - motor sürücülerinde,
DetaylıKLEA Enerji Analizörü
KLEA Enerji Analizörü Kolay panel montajı sistem bağlantısı Modüler tasarım Soket kablosu gerektirmez Tespit vidası gerektirmez En yeni teknoloji Veri Toplama Platformu Tüm enerji tüketimleri bir KLEA
DetaylıKOMPANZASYON SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE ETKİLERİ
KOMPANZASYON SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE ETKİLERİ Günümüzde elektrik enerjisini verimli kullanmak üretim maliyetlerini düşürmek ve enerji tüketimini azaltmak doğanın korunmasını açısından büyük önem kazanmıştır.
DetaylıAC YÜKSEK GERİLİMLERİN ÜRETİLMESİ
AC İN Genel olarak yüksek alternatif gerilimler,yüksek gerilim generatörleri ve yüksek gerilim transformatörleri yardımıyla üretilir. Genellikle büyük güçlü yüksek gerilim generatörleri en çok 10 ile 20
DetaylıALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI Dr. Öğr. Üyesi Ahmet ÇİFCİ Elektrik enerjisi, alternatif akım ve doğru akım olarak
DetaylıHARMONİK FİLTRE REAKTÖRLERİ
REAKTÖRLER HARMONİK FİLTRE REAKTÖRLERİ Enerji sistemlerinde lineer olmayan yüklerin meydana getirdiği harmonik bozunumlar endüstriyel tesislerde ciddi problemlere neden olmaktadır. Harmonik bozunumların
Detaylı3/1 (Trifaze Giriş / Monfaze Çıkış ) 15-30 kva 3/3 (Trifaze Giriş / Trifaze Çıkış ) 20-80 kva
TRİE UPS LER 3/1 (Trifaze Giriş / Monfaze Çıkış ) 15-30 kva 3/3 (Trifaze Giriş / Trifaze Çıkış ) 20-80 kva 3 faz giriş -1 faz çıkış ve 3 faz giriş -3 faz çıkış kesintisiz güç kaynakları başta sanayi, tıp,
DetaylıEnerji Kalitesi Nedir?
MÜHENDİSLİK : ÖLÇÜM> ANALİZ> OPTİMUM UYGULAMA Enerji Kalitesi Nedir? Enerji kalitesi; limit değerleri uluslararası standart otoriteleri tarafından belirlenmiş, ölçülen veya hesaplanan parametrelere ait
DetaylıŞekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri
2. Alternatif Akım =AC (Alternating Current) Değeri ve yönü zamana göre belirli bir düzen içerisinde değişen akıma AC denir. En çok bilinen AC dalga biçimi Sinüs dalgasıdır. Bununla birlikte farklı uygulamalarda
Detaylı9. Ölçme (Ölçü) Transformatörleri. Bir magnetik devre üzerinde sarılı 2 sargıdan oluşan düzene transformatör denir.
9. Ölçme (Ölçü) Transformatörleri Bir magnetik devre üzerinde sarılı 2 sargıdan oluşan düzene transformatör denir. Transformatörler, akım ve gerilim değerlerini frekansta değişiklik yapmadan ihtiyaca göre
DetaylıEcras Elektronik Multimetre
Ecras Elektronik Multimetre Modüler tasarım Soket kablosu gerektirmez Tespit vidası gerektirmez En yeni teknoloji Kolay panel montajı sistem bağlantısı Anlık Her fazda VL-N ve ortalama değerleri. Her fazda
DetaylıBÖLÜM 5 KISA DEVRE HESAPLARI
BÖLÜM 5 KISA DEVRE HESAPLARI Kısa Devre Nedir? (IEEE Std.100-1992): Bir devrede, genellikle farklı gerilimli iki ve ya daha fazla noktanın bağıl olarak düşük direnç veya empedans üzerinden kaza veya kasıt
DetaylıYüksek Gerilim Tekniği İÇ AŞIRI GERİLİMLER
İÇ AŞIRI GERİLİMLER n Sistemin kendi iç yapısındaki değişikliklerden kaynaklanır. n U < 220 kv : Dış aşırı gerilimler n U > 220kV : İç aşırı gerilimler enerji sistemi açısından önem taşırlar. 1. Senkron
DetaylıASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI
DENEY-6 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI TEORİK BİLGİ KALKINMA AKIMININ ETKİLERİ Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış
DetaylıŞÖNT - ENDÜKTİF YÜK REAKTÖRLERİ
REAKTÖRLER ŞÖNT - ENDÜKTİF YÜK REAKTÖRLERİ Şönt reaktörler endüktif etki oluşturan cihazlardır. Bu nedenle Endüktif Yük Reaktörü olarak da adlandırılırlar ve kapasitifreaktif enerjinin yüksek olduğu sistemlerde
DetaylıREAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU ve REZONANS HESAPLARI
REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU ve REZONANS HESAPLARI Alper Terciyanlı TÜBİTAK-BİLTEN alper.terciyanli@emo.org.tr EMO Ankara Şube Reaktif Güç Kompanzasyonu Eğitimi 16.07.2005 1 Kapsam Genel Kavramlar Reaktif
DetaylıELEKTRİK TESİSLERİNDE HARMONİKLERİN PASİF FİLTRE KULLANILARAK AZALTILMASI VE SİMÜLASYONU
ELEKTRİK TESİSLERİNDE HARMONİKLERİN PASİF FİLTRE KULLANILARAK AZALTILMASI VE SİMÜLASYONU Sabir Rüstemli 1, Emrullah Okuducu 2, Serhat Berat Efe 1 1 Bitlis Eren Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi
DetaylıIsc, transient şartlarında, Zsc yi oluşturan X reaktansı ve R direncine bağlı olarak gelişir.
Sadeleştirilmiş bir şebeke şeması ; bir sabit AC güç kaynağını, bir anahtarı, anahtarın üstündeki empedansı temsil eden Zsc yi ve bir yük empedansı Zs i kapsar. (Şekil 10.1) Gerçek bir sistemde, kaynak
DetaylıAlternatif Akım Devreleri
Alternatif akım sürekli yönü ve şiddeti değişen bir akımdır. Alternatif akımda bazı devre elemanları (bobin, kapasitör, yarı iletken devre elemanları) doğruakım devrelerinde olduğundan farklı davranırlar.
DetaylıBÖLÜM 2 DİYOTLU DOĞRULTUCULAR
BÖLÜM 2 DİYOTLU DOĞRULTUCULAR A. DENEYİN AMACI: Tek faz diyotlu doğrultucuların çalışmasını ve davranışını incelemek. Bu deneyde tek faz yarım dalga doğrultucuları, omik ve indüktif yükler altında incelenecektir.
DetaylıELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin Temelleri Ders 8- AC Devreler. Yard.Doç.Dr. Ahmet Özkurt.
ELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin Temelleri Ders 8- AC Devreler Yard.Doç.Dr. Ahmet Özkurt Ahmet.ozkurt@deu.edu.tr http://ahmetozkurt.net İçerik AC ve DC Empedans RMS değeri Bobin ve kondansatörün
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 4.HAFTA 1 İçindekiler Transformatörlerde Eşdeğer Devreler Transformatör
DetaylıEnerji Yönetim Sistemleri
Murat Silsüpür Elektrik Mühendisi Kapsam 1. Enerji Yönetimi 2. ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Standardı 3. Enerji İzleme Sistemi 4. Uygulama Örneği 8 Haziran 2015 Sunu: 2 Enerji Yönetimi Tanım: Minimum
DetaylıEVK Enerji Verimliliği, Kalitesi Sempozyumu ve Sergisi Haziran 2015, Sakarya
6. Enerji Verimliliği, Kalitesi Sempozyumu ve Sergisi 04-06 Haziran 2015, Sakarya KÜÇÜK RÜZGAR TÜRBİNLERİ İÇİN ŞEBEKE BAĞLANTILI 3-FAZLI 3-SEVİYELİ T-TİPİ DÖNÜŞTÜRÜCÜ DENETİMİ İbrahim Günesen gunesen_81@hotmail.com
DetaylıStatik güç eviricilerinin temel görevi, bir DA güç kaynağı kullanarak çıkışta AA dalga şekli üretmektir.
4. Bölüm Eviriciler ve Eviricilerin Sınıflandırılması Doç. Dr. Ersan KABALCI AEK-207 GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ Giriş Statik güç eviricilerinin temel görevi, bir DA güç kaynağı kullanarak çıkışta
DetaylıELEKTRİK GÜÇ SİSTEMLERİNDE ENERJİ KALİTESİ
ELEKTRİK GÜÇ SİSTEMLERİNDE ENERJİ KALİTESİ Mehmet BAYRAK Sakarya Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü bayrak@sakarya.edu.tr ÖZET Güç sistemlerinde geçici aşırı gerilimler genellikle, yıldırım
DetaylıAdana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Güç Kalitesi Ölçüm ve Değerlendirme Raporu
/ /2014 Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Güç Kalitesi Ölçüm ve Değerlendirme Raporu Adana BTÜ, Elektrik-Elektronik Mühendisliği (EEM) Bölümü tarafından hazırlanan
DetaylıELEKTRİK PİYASASI ŞEBEKE YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK MADDE
3 Ocak 2013 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 28517 YÖNETMELİK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan: ELEKTRİK PİYASASI ŞEBEKE YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK MADDE 1 22/1/2003 tarihli
Detaylı3 FAZLI SİSTEMLER fazlı sistemler 1
3 FAL SİSTEMLER Çok lı sistemler, gerilimlerinin arasında farkı bulunan iki veya daha la tek lı sistemin birleştirilmiş halidir ve bu işlem simetrik bir şekilde yapılır. Tek lı sistemlerde güç dalgalı
DetaylıGENİŞ SPEKTRUMLU HARMONİK FİLTRE PERFORMANSI DEĞERLENDİRMESİ
GENİŞ SPEKTRUMLU HARMONİK FİLTRE PERFORMANSI DEĞERLENDİRMESİ Didem ERGUN SEZER Ergun Elektrik Ltd Şti, İzmir didem@ergunelektrik.com ÖZET Bu bildiride hız kontrol cihazının giriş katı yapısının enerji
DetaylıTEK FAZLI DOĞRULTUCULAR
ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK ÜHENDĠSLĠĞĠ GÜÇ ELEKTRONĠĞĠ LABORATUAR TEK FAZL DOĞRULTUCULAR Teorik Bilgi Pek çok güç elektroniği uygulamasında, giriş gücü şebekeden alınan 50-60 Hz lik AC güç şeklindedir ve uygulamada
DetaylıGÜÇ SİSTEM ANALİZLERİNİN ENERJİ VERİMLİLİĞE ETKİLERİ
EVK 2015 GÜÇ SİSTEM ANALİZLERİNİN ENERJİ VERİMLİLİĞE ETKİLERİ Turhan Türker Siemens A.Ş. Answers for energy management. Nedir? Güç sistemlerinin normal işletme koşullarında veya arızalarda nasıl çalışacağını
DetaylıCOPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED
IEC 60909 A GÖRE HESAPLAMA ESASLARI - 61 KISA-DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI (14) TEPE KISA-DEVRE AKIMI ip (2) ÜÇ FAZ KISA-DEVRE / Gözlü şebekelerde kısa-devreler(1) H.Cenk BÜYÜKSARAÇ/ Elektrik-Elektronik
DetaylıKISA DEVRE HESAPLAMALARI
KISA DEVRE HESAPLAMALARI Güç Santrali Transformatör İletim Hattı Transformatör Yük 6-20kV 154kV 380kV 36 kv 15 kv 11 kv 6.3 kv 3.3 kv 0.4 kv Kısa Devre (IEC) / (IEEE Std.100-1992): Bir devrede, genellikle
DetaylıEET-202 DEVRE ANALİZİ-II DENEY FÖYÜ OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME
OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME Deney No:1 Amaç: Osiloskop kullanarak AC gerilimin genlik periyot ve frekans değerlerinin ölçmesi Gerekli Ekipmanlar: AC Güç Kaynağı, Osiloskop, 2 tane 1k
Detaylı14. SİNÜSOİDAL AKIMDA DİRENÇ, KAPASİTE, İNDÜKTANS VE ORTAK İNDÜKTANSIN ÖLÇÜLMESİ
14. SİNÜSOİDAL AKIMDA DİRENÇ, KAPASİTE, İNDÜKTANS VE ORTAK İNDÜKTANSIN ÖLÇÜLMESİ Sinüsoidal Akımda Direncin Ölçülmesi Sinüsoidal akımda, direnç üzerindeki gerilim ve akım dalga şekilleri ve fazörleri aşağıdaki
DetaylıAPFM PARALEL AKTİF GÜÇ FİLTRESİ. Teknik Katalog ÖZELLİKLER TANIM UYGULAMA ALANLARI 1. ÇALIŞMA PRENSİBİ
APFM PARALEL AKTİF GÜÇ FİLTRESİ Teknik Katalog APFM PARALEL AKTİF GÜÇ FİLTRESİ ÖZELLİKLER 2-x seçimli harmonik eliminasyon Reaktif güç kompanzasyonu Eş zamanlı harmonik eliminasyon ve reaktif güç kompanzasyonu
DetaylıA.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 9. HAFTA
A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 9. HAFTA 1 İçindekiler DC/AC İnvertör Devreleri 2 Güç elektroniğinin temel devrelerinden sonuncusu olan Đnvertörler, herhangi bir DC kaynaktan aldığı
DetaylıTransformatör İmalatı, Bakımı, Onarımı Servis Hizmetleri Mühendislik Hizmetleri Primer, Sekonder Saha Testleri YG, OG Şalt Sahası Bakım Onarım
Transformatör İmalatı, Bakımı, Onarımı Servis Hizmetleri Mühendislik Hizmetleri Primer, Sekonder Saha Testleri YG, OG Şalt Sahası Bakım Onarım Hizmetleri TRANSFORMATÖR Elektrik enerjisinin gerilim ve akım
DetaylıAnahtarlama Modlu DA-AA Evirici
Anahtarlama Modlu DA-AA Evirici Giriş Anahtarlama modlu eviricilerde temel kavramlar Bir fazlı eviriciler Üç fazlı eviriciler Ölü zamanın PWM eviricinin çıkış gerilimine etkisi Diğer evirici anahtarlama
Detaylıhttp://www.rps.com.tr GÜÇ KALĐTESĐ & HARMONĐK FĐLTRELEME
GÜÇ KALĐTESĐ & HARMONĐK FĐLTRELEME GK&HF_v1.0 Sayfa 1 / 13 ÖNEMLĐ UYARI RPS Mühendislik tarafından yayınlanan dökümanlarda bulunan bilgiler müşterilerimizin çalışma konularımız hakkında bilgi sahibi olmalarını
DetaylıENERJĠ ANALĠZÖRLERĠNĠN ÖLÇÜM STANDARTLARINA UYGUNLUĞUNUN ĠNCELENMESĠ
ENERJĠ ANALĠZÖRLERĠNĠN ÖLÇÜM STANDARTLARINA UYGUNLUĞUNUN ĠNCELENMESĠ Mehmet BAYRAK Sakarya Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü bayrak@sakarya.edu.tr A. Serdar YILMAZ Kahramanmaraş Sütçü
DetaylıAşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=?
S1-5 kw lık bir elektrik cihazı 360 dakika süresince çalıştırılacaktır. Bu elektrik cihazının yaptığı işi hesaplayınız. ( 1 saat 60 dakikadır. ) A-30Kwh B-50 Kwh C-72Kwh D-80Kwh S2-400 miliwatt kaç Kilowatt
DetaylıBÖLÜM 3 ALTERNATİF AKIMDA SERİ DEVRELER
BÖÜM 3 ATENATİF AKMDA SEİ DEVEE 3.1 - (DİENÇ - BOBİN SEİ BAĞANMAS 3. - (DİENÇ - KONDANSATÖÜN SEİ BAĞANMAS 3.3 -- (DİENÇ-BOBİN - KONDANSATÖ SEİ BAĞANMAS 3.4 -- SEİ DEVESİNDE GÜÇ 77 ATENATİF AKM DEVE ANAİİ
DetaylıYÜKSEK GERİLİM ENERJİ NAKİL HATLARI
Enerjinin Taşınması Genel olarak güç, iletim hatlarında üç fazlı sistem ile havai hat iletkenleri tarafından taşınır. Gücün taşınmasında ACSR(Çelik özlü Alüminyum iletkenler) kullanılırken, dağıtım kısmında
DetaylıKARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ELK222 TEMEL ELEKTRİK LABORATUARI-II
ALTERNATİF AKIM KÖPRÜLERİ 1. Hazırlık Soruları Deneye gelmeden önce aşağıdaki soruları cevaplayınız ve deney öncesinde rapor halinde sununuz. Omik, kapasitif ve endüktif yük ne demektir? Açıklayınız. Omik
DetaylıBİR ALÇAK GERİLİM ELEKTRİK ENERJİ TESİSİNDE HARMONİK ÖLÇÜM SONUÇLARININ MATLAB DE SİMÜLASYONU VE PASİF FİLTRE UYGULAMASI
BİR ALÇAK GERİLİM ELEKTRİK ENERJİ TESİSİNDE HARMONİK ÖLÇÜM SONUÇLARININ MATLAB DE SİMÜLASYONU VE PASİF FİLTRE UYGULAMASI Doç.Dr. Koray TUNÇALP Yrd.Doç.Dr. Adnan KAKİLLİ Arş.Gör. Mehmet SUCU Marmara Üniversitesi
DetaylıReaktif Güç Yönetim Çözümleri. Tasarrufun Elektrik Yönü
Reaktif Güç Yönetim Çözümleri Tasarrufun Elektrik Yönü Temel Özellikler Kontrolörlerinin basit bir şekilde tanımlanması Güç faktör kontrolörleri reaktif gücü azaltarak güç dağıtım sistemlerinin maksimum
DetaylıENERJİ DAĞITIMI. Doç. Dr. Erdal IRMAK. 0 (312) Erdal Irmak. G.Ü. Teknoloji Fak. Elektrik Elektronik Müh.
ENERJİ DAĞITIMI Doç. Dr. Erdal IRMAK G.Ü. Teknoloji Fak. Elektrik Elektronik Müh. http://websitem.gazi.edu.tr/erdal 0 (312) 202 85 52 Erdal Irmak Önceki dersten hatırlatmalar Üç Fazlı Alternatif Akımda
DetaylıMOTOR KORUMA RÖLELERİ. Motorların şebekeden aşırı akım çekme nedenleri
MOTOR KORUMA RÖLELERİ Motorlar herhangi bir nedenle normal değerlerinin üzerinde akım çektiğinde sargılarının ve devre elemanlarının zarar görmemesi için en kısa sürede enerjilerinin kesilmesi gerekir.
DetaylıDoç. Dr. Ersan KABALCI. AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi
6. Bölüm Şebeke Bağlantıları ve Şebeke Giriş-Çıkışları Doç. Dr. Ersan KABALCI 1 AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi Giriş Elektrik şebekesinin bulunmadığı yerleşimden uzak bölgelerde enerji ihtiyacını
DetaylıENERJİ KALİTESİ. Enerji kalitesi nedir?
ENERJİ KALİTESİ Teknolojinin gelişmesi ile birlikte, yarı iletken ürünlerin (diyot, tristör, IGBT...) ve kondansatör, self gibi pasif devre elemanlarının, kullanılan cihazlara entegre edilmesi ile beraber
DetaylıHARMONİK FİLTRE REAKTÖRÜ
HARMONİK FİLTRE REAKTÖRÜ TANIMLAR ve SEÇİM KRİTERLERİ SEÇİM TABLOSU Tesisler yük itibari ile büyük oranda değişken hız kontrol cihazları ve/veya diğer harmonik oluşturan yükler içeriyorsa tesis harmonik
DetaylıADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU
ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU DENEY NO : DENEYĠN ADI : DENEY TARĠHĠ : DENEYĠ YAPANLAR : RAPORU HAZIRLAYANIN
DetaylıKARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri)
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri) 1. DENEYİN AMACI ÜÇ FAZ EVİRİCİ 3 Faz eviricilerin çalışma
DetaylıKLEA 110P ENERJİ ANALİZÖRÜ
KLEA 110P ENERJİ ANALİZÖRÜ Klea 110P, elektrik şebekelerinde 3 fazlı ölçüm yapabilen ve röle çıkışı sayesinde kontrol imkanı sunabilen gelişmiş bir enerji analizörüdür. Temel elektrik parameteleri ölçümü
DetaylıBÖLÜM VI DENGELENMİŞ ÜÇ FAZLI DEVRELER (3 )
BÖLÜM VI DENGELENMİŞ ÜÇ FAZLI DEVRELER (3 ) Elektriğin üretim, iletimi ve dağıtımı genelde 3 devrelerde gerçekleştirilir. Detaylı analizi güç sistem uzmanlarının konusu olmakla birlikte, dengelenmiş 3
DetaylıKLEA 220P ENERJİ ANALİZÖRÜ
KLEA 220P ENERJİ ANALİZÖRÜ Temel Bilgiler KLEA 220P Enerji Analizörünün basit terimlerle tanımlanması Klea 220P, elektrik şebekelerinde 3 fazlı ölçüm yapabilen ve röle çıkışı sayesinde kontrol imkanı sunabilen
Detaylıkdeney NO:1 OSİLASKOP VE MULTİMETRE İLE ÖLÇME 1) Osiloskop ile Periyot, Frekans ve Gerlim Ölçme
kdeney NO:1 OSİLASKOP VE MULTİMETRE İLE ÖLÇME 1) Osiloskop ile Periyot, Frekans ve Gerlim Ölçme Amaç: Osiloskop kullanarak AC gerilimin genlik, periyot ve frekans değerlerinin ölçmesi Gerekli Ekipmanlar:
DetaylıKOCAELİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK TESİSLERİ LABORATUARI RAPOR KİTABI
KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK TESİSLERİ LABORATUARI RAPOR KİTABI KOCAELİ 2016 RAPOR HAZIRLAMA KURALLARI 1. Deney raporlarının yazımında A4 kağıdı kullanılmalıdır.
DetaylıElektrik Güç Sistemlerinde Kalite Pasif Filtreler. Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa ERTAY DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
Elektrik Güç Sistemlerinde Kalite Pasif Filtreler Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa ERTAY DÜZCE ÜNİVERSİTESİ HARMONIK STANDARTLARı Standartlar ve kılavuzlar IEEE, ANSI, IEC vb teknik organizasyonlar tarafından
DetaylıDENEY 2: ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNDE KONDANSATÖR VE BOBİN DAVRANIŞININ İNCELENMESİ
DENEY 2: ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNDE KONDANSATÖR VE BOBİN DAVRANIŞININ İNCELENMESİ Deneyin Amacı *Alternatif akım devrelerinde sıklıkla kullanılan (alternatif işaret, frekans, faz farkı, fazör diyagramı,
DetaylıED12-REGÜLATÖRLER 2013
ED12-REGÜLATÖRLER 2013 Regülatörler Şebeke gerilimindeki yükselme düşme gibi dengesizlikleri önleyip gerilim regülasyonu yapan elektriksel cihazlara regülatör denir. Regülatörler elektrik enerjisini içerisindeki
DetaylıGARANTİ KARAKTERİSTİKLERİ LİSTESİ 132/15 kv, 80/100 MVA GÜÇ TRAFOSU TANIM İSTENEN ÖNERİLEN
EK-2 1 İmalatçı firma 2 İmalatçının tip işareti 3 Uygulanan standartlar Bkz.Teknik şartname 4 Çift sargılı veya ototrafo Çift sargılı 5 Sargı sayısı 2 6 Faz sayısı 3 7 Vektör grubu YNd11 ANMA DEĞERLERİ
Detaylıan Aktif Group Company
an ktif Group Company Orta gerilim Hücreleri, nahtarlama elemanları ve Köşklerde standartlardan fazlası için yüksek kaliteli ve çevreye duyarlı ktif markasıdır. Kompanzasyon, Harmonik Filtre, Direnç, İzole
DetaylıELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU
T.. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN İLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN İLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUU (Teknik Öğretmen, Sc.) YÜKSEK
DetaylıİNVERTER ENTEGRELİ MOTORLAR
İNVERTER ENTEGRELİ MOTORLAR ENTEGRE MOTOR ÇÖZÜMLERİ Günümüzde enerji kaynakları hızla tükenirken enerjiye olan talep aynı oranda artmaktadır. Bununla beraber enerji maliyetleri artmakta ve enerjinin optimum
DetaylıREAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER
REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER AliRıza ÇETİNKAYA Proje & Satış Müdürü Erhan EYOL Kalite Güvence Müdürü REAKTİF GÜÇ NEDİR? Elektrodinamik prensibine göre çalışan generatör, trafo, bobin, motor
Detaylı