mobil GIS Mobil GIS...1

Transkript

1

2 Giriş Mobil GIS...1 Haberler İstanbul Tarihi Yarõmada, e-harita ile Internet'e taşõnõyor...5 Kadõköy Meydanõ, Haydarpaşa-Harem Yakõn Çevresi Kentsel Tasarõm Projesi sonuçlandõ...6 Salgõn hastalõklarõ izlemede Autodesk MapGuide...7 AFOM açõldõ...8 TAY Projesi, e-harita ile güçleniyor...9 Venezuella elektrik hizmet şirketi Enelven, Autodesk GIS yazõlõmlarõnõ kullanõyor...10 Autodesk, elektrik hizmetleri çözümlerini güçlendirmek için "Gentry Systems'i satõn aldõ...11 Sel felaketleri...12 Bakü - Ceyhan Petrol Hattõ Projesi'nde Autodesk ürünleri kullanõlõyor...14 Dünyadan ve Türkiye den Örnekler Autodesk GIS çözümleri...17 Belediyelerin coğrafi bilgileri üretim ve paylaşõmõnda Autodesk GIS çözümleri...21 Autodesk GIS yazõlõmlarõ ile gerçekleştirilen su ve elektrik altyapõsõ uygulama örnekleri...25 Autodesk GIS yazõlõmlarõ ile gerçekleştirilen çevre, tarõm ve ulaşõm uygulama örnekleri...28 AutoCAD Map ile GAP BATMAN-SİLVAN projesi...32 Bilgisayar destekli kent planlama ve tasarõmda sorunlar / olanaklar...33 Planlamada AutoCAD Map...36 e-harita Siteleri Kocaeli Afet Sonrasõ Coğrafi Bilgi Paylaşõm Sistemi Projesi...41 Cihangir ve Ayaspaşa Semt Bilgi Sistemi...43 Türkiye Deprem Sitesi...45 Türkiye Seçim Sitesi...47 Ürünler Autodesk Map Autodesk MapGuide Autodesk OnSite View...61 Autodesk GIS Design Server...63 Autodesk Land Desktop Autodesk CAD Overlay SAYISAL GRAFİK

3 Mobil GIS Semineri Bildiri Özetleri Masaüstü GIS: Autodesk Map R Internet te GIS: Autodesk MapGuide R Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise Cep bilgisayarlarõ arazide: Beyoğlu örneği e-harita siteleri Eminönü Ordu Caddesi ve Yakõn Çevresi Kentsel Tasarõm Projesi nde Mobil GIS uygulamasõ İstanbul Afete Hazõrlõk Eğitim Projesi nde GIS kullanõmõ İstanbul için deprem senaryolarõ Autodesk White Papers The Impack of Mobile Computing on the Design Process The Autodesk GIS-Oracle Spatial Integrated Solution Geospatial Information Management with Autodesk MapGuide and Oracle 9i Autodesk GIS Design Server: An Overview Selecting Autodesk CAD Overlay SAYISAL GRAFİK

4 Mobil GIS Günümüzde kullanõmõ hõzla artan cep bilgisayarlarõ gibi mobil cihazlar, kişisel asistan olmanõn ötesinde, gerçek işlerde de kullanõlabiliyor. Özellikle sahada çalõşma gerektiren iş kollarõnda mobil cihazlarõn kullanõmõ, veri erişimi, toplama ve güncelleme süreçlerini oldukça verimli hale getiriyor ve hõzlandõrõyor. Artõk GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) uygulamalarõnõn uzantõsõ olarak da kullanõlabilen mobil cihazlar, sahada çalõşanlar tarafõndan haritalara ve verilere erişim, veri toplama, acil müdahale gibi amaçlarla kullanõlabiliyor. Üstelik bu özelliklere ek olarak, tüm bu işlemler Internet üzerinden de gerçekleştirilebiliyor. Internet üzerinden yayõmlanan etkileşimli sayõsal haritalar, nasõl verileri geniş kullanõma açõyor ve daha önce sahip olmadõğõmõz yeni ve pratik kullanõm alanlarõ doğuruyorsa, mobil cihazlar da bu verilerin sahada işlenmesine yarõyor. Etkin bir GIS çözümü, güçlü masaüstü GIS uygulamalarõnõn Internet ile birlikteliği ve sahada mobil cihazlarla kullanõmõyla gerçekleştiriliyor. Mobil GIS semineri, SAYISAL GRAFİK tarafõndan yõllõk olarak düzenlenen GIS seminerlerinin 5.si. Autodesk ürünlerine dayalõ GIS çözümlerimizi 1997 yõlõnda GIS de Yeni Olanaklar seminerleri ile İstanbul ve Ankara da duyurmuştuk yõlõnda, bir yandan teknolojik gelişim, çözümlere yansõmaya devam ederken, diğer yandan ortaya çõkmaya başlayan uygulamalar, yeni olanaklarõn ulaşõlabilir GIS çözümleri olduğunu kanõtladõ yõlõndaki seminerin adõ Ulaşõlabilir GIS idi yõlõna geldiğimizde, Türkiye depremin yaralarõnõ sarmaya çalõşõyordu. Bizim konumuz da doğal olarak depremdi. GIS in deprem öncesi önlemler, depremin hemen sonrasõnda acil yardõm, orta vadede iyileştirme ve uzun vadede planlama süreçlerinde nasõl kullanõlabileceğini örneklerle anlattõk. Yine aynõ yõl gündelik yaşamõmõzda Internet i yoğun olarak kullanmaya başlamõştõk yõlõndaki seminerimizin adõ Deprem ve GIS / Internet te GIS oldu. 5 Aralõk 2000 tarihindeki Bilgi Paylaşõmõ: GIS + Internet seminerimiz ise bilgi paylaşõmõna yönelikti ve konusu GIS ve Internet in birlikteliği idi. 4 Aralõk 2001 tarihideki seminerimiz ise, mobil cihazlar ile sahada GIS uygulamalarõnõnõn ana konu olduğu Mobil GIS. Seminerlerimizin başlõklarõ bile, yõllar içinde GIS in değişen yüzünü ortaya koyuyor. Hemen her yõl teknolojik gelişmelere koşut olarak farklõ ve daha önce varolmayan alanlarõn GIS kullanõmõna eklendiğini görüyoruz. Artõk GIS sadece haritalar, veritabanlarõ ve analizlerden oluşmuyor; kurumsal bir yapõnõn içinde doğru yere oturarak karar destek mekanizmasõ olarak daha sağlõklõ kullanõlabiliyor. Internet in olanaklarõ ile birleşerek zaman ve mekan bağõmlõlõğõndan kurtuluyor, yine Internet sayesinde geniş kullanõma açõlõyor. Mobil cihazlar yardõmõyla da sahada kullanõlabiliyor. SAYISAL GRAFİK olarak bizim avantajõmõz, GIS in bu geniş tanõmõnda ortaya çõkõyor. Klasik GIS şirketlerinden farklõ olarak, gerek ürün yelpazemiz, gerekse proje deneyimlerimiz sayesinde, GIS in bu geniş tanõmõnõ kapsayacak biçimde yazõlõm ve uygulama hizmeti sunuyoruz yõlõndaki GIS seminerimizde buluşmak üzere. Arda Serim SAYISAL GRAFİK SAYISAL GRAFİK 1

5 . SAYISAL GRAFİK 2

6 Haberler İstanbul Tarihi Yarõmada, e-harita ile Internet'e taşõnõyor... 5 Kadõköy Meydanõ, Haydarpaşa-Harem Yakõn Çevresi Kentsel Tasarõm Projesi sonuçlandõ... 6 Salgõn hastalõklarõ izlemede Autodesk MapGuide... 7 AFOM açõldõ... 8 TAY Projesi, e-harita ile güçleniyor... 9 Venezuella elektrik hizmet şirketi Enelven, Autodesk GIS yazõlõmlarõnõ kullanõyor Autodesk, elektrik hizmetleri çözümlerini güçlendirmek için "Gentry Systems'i satõn aldõ Sel felaketleri Bakü - Ceyhan Petrol Hattõ Projesi'nde Autodesk ürünleri kullanõlõyor SAYISAL GRAFİK

7 SAYISAL GRAFİK

8 İstanbul Tarihi Yarõmada, e-harita ile Internet e taşõnõyor Eminönü ve Fatih ilçelerinden oluşan İstanbul Tarihi Yarõmada, SAYISAL GRAFİK tarafõndan e-harita ile Internet'e taşõnõyor. Yakõnda hizmet vermeye başlayacak bu proje, sunacağõ veri zenginliği ve kolay kullanõmlõ işlevleriyle, bölge ile ilgilenen herkesin vazgeçemeyeceği bir başvuru kaynağõ olacak. İstanbul'un Tarihi Yarõmadasõ, zengin kültürel mirasõ ile tüm dünyanõn yoğun ilgisini çekiyor. Ancak yarõmadada var olan / yok olan dokunun bilgilerine ulaşmak herzaman o kadar kolay değil. Hem bu verilerin dağõnõk kaynaklarda olmasõ, hem de verilerin farklõ ortamlarda yayõnlanmasõ, bu dokuya detaylõ erişimi güçleştiriyor. Yeninin yanõnda eskinin, tarihi yapõnõn yanõnda günümüz hizmet kuruluşlarõnõn, resmi kurumlarõn yanõnda ulaşõm ağõnõn bulunduğu yarõmadada, neyin nerede olduğunu bulmak bir hayli zor. Yarõmadada var olan / yok olan tüm varlõklarõn ortak bir veritabanõnda toplanarak Internet üzerinden erişime açõlmasõ ve tüm bunlarõn etkileşimli sayõsal haritalar ile yapõlmasõ, bölge ile turistik veya akademik anlamda ilgilenen herkesin büyük bir gereksinimini karşõlayacaktõr. SAYISAL GRAFİK 5

9 Kadõköy Meydanõ, Haydarpaşa - Harem Yakõn Çevresi Kentsel Tasarõm Projesi sonuçlandõ İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafõndan açõlan yarõşmayõ Ankara'dan katõlan ve Can Kubin, Selami Demiralp, Zeki K. Ülkenli, Oytun Deliktaş ve Şuayip Çavuşlar ile yardõmcõlar Derya Duman, Cem Türker, Seda Ünlü'den oluşan ekip kazandõ. Tasarõm ve oluşturma aşamalarõ tamamen bilgisayar ortamõnda ve Autodesk ürünleri ile gerçekleştirilen projede AutoCAD 2000'in kullanõcõlara sağladõğõ olanaklardan ve 3D Studio VIZ'õn esnekliklerinden yararlanõldõ. İstanbul açõsõndan oldukça önemli olan projenin oluşturulmasõ aşamasõnda metropoliten kent parçalarõnõn ve alt merkezlerinin tanõmlanmasõndan yola çõkõlmõştõr. Halihazõrda karmaşõk ve kendiliğinden oluşmuş kullanõmlarõn ortaya çõkardõğõ problemli bir yapõda olan proje alanõnda, kõyõ sürekliliğinin de kaybolduğu gözlenmektedir. İstanbul kent makroformu ile tutarlõ fiziksel ve sosyal bütünlüğün sağlanmasõnõn esas olarak alõndõğõ kentsel tasarõm projesinde, alõşõlmõş fiziksel planlama kaygõlarõnõn ötesinde, stratejik bir Kentsel Tasarõm yaklaşõmõ sergilenmektedir. Bu anlamda gerek Anadolu yakasõ, gerekse tüm İstanbul açõsõndan son derece önemli olan ve yoğun kullanõm altõnda bulunan alana yapõlan müdahalelerin, yalnõzca görsel kaygõlarla değil, aynõ zamanda gerçekçi, ekonomik ve uygulanabilir olmalarõna dikkat edilmiştir. Proje kapsamõnda, mevcut kentsel yaşamõn sekteye uğratõlmamasõ doğrultusunda, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilgili kurumlar arasõnda eşgüdüm sağlanarak, hemen hemen tümü kamu elinde bulunan Harem - Haydarpaşa - Kadõköy dinamik gelişme koridoruna İstanbul'a yakõşan bir kimlik, belirginlik, süreklilik ve deniz açõlõmõ kazandõrõlmasõ temel hedef olarak belirlenmiştir. Yarõşma projesinin ilk tasarõm eskizlerinden başlayarak, sunuş paftalarõnõn hazõrlanmasõ aşamasõna kadar Autodesk ürün ailesi kullanõlmõştõr. AutoCAD 2000 ile sayõsal altlõklar hazõrlanmõş ve tasarõmlarõn görselleştirilmesi aşamalarõnda ise 3D Studio VIZ tercih edilmişti. 6 SAYISAL GRAFİK

10 Salgõn hastalõklarõ izlemede Autodesk MapGuide İskoçya'nõn Dumfries ve Galloway Meclisi nde şap hastalõğõ ile mücadelede Autodesk MapGuide kullanõlõyor İngiltere'de şap hastalõğõnõn baş göstermesinden 2 hafta sonra İskoçya'nõn Dumfries ve Galloway bölgelerinde de hastalõğa rastlandõ. Önlem almak ve hastalõğõ izleyebilmek için Autodesk MapGuide yazõlõmõ yüklendi ve hemen uygulamaya geçildi. Salgõn hastalõklarõ izleme ve mücadelede en uygun yol olan coğrafi bilgi sistemlerinin kullanõlmasõ ve ilgili profesyonellerin Internet üzerinden erişimlerinin sağlanmasõ ile durum yakõndan izlendi ve anõnda müdahele edilebildi. Uygulama, hastalõğõn baş gösterdiği noktalarõn anõnda haritaya işlenmesi ve görüntülenmesinin yanõnda, harita üzerinde hastalõğõn dağõlõmõ ve yayõlmasõnõn izlenmesi, çalõşacak olan acil durum ekiplerinin bölgelere doğru bir şekilde dağõtõlabilmesi gibi işleri de kapsõyor. Internet tabanlõ harita kullanõmõ hastalõğõn yayõlmasõnõ izlemede büyük yardõmcõ "Hõzlõ ve etkili bir şekilde hastalõğõn baş gösterdiği yerleri harita üzerine hemen işleyip görüntüleyebilmemiz, durumu izlemede ve anõnda müdahalede bize çok yardõmcõ oldu." diyen Dumfries ve Galloway Meclisi Bilgi Sistemleri Yöneticisi Graeme McIlorum, "Hastalõğõn görüldüğü alanlarõn dağõlõmõnõ harita üzerinde görüntüleyerek güncel ve doğru bilgilere ulaşmakla veteriner ve askerler gibi acil durum ekiplerini çok daha kolay ve doğru bir şekilde dağõtabildik." diye ekliyor. Özelleştirme araçlarõ uygulamanõn hõzõnõ artõrdõ Autodesk MapGuide, öğrenmesi kolay ve çok hõzlõ bir şekilde üzerine uygulama geliştirilebilen bir yazõlõm. Kurumlar bu yazõlõmla verimliliği artõrabilir, projeleri hõzlõ bir şekilde hayata geçirebilir, Internet üzerinden yayõn yaparak ilgili tüm birimlere etkileşimli sayõsal haritalar ile ulaşabilir ve karar-destek sürecinde en güncel veriyi kullanabilir. Autodesk Yetkili Sistem Merkezi Key GIS şirketi, projenin gerçekleşmesinde Dumfries ve Galloway Meclisi'ne Autodesk MapGuide ile yardõmcõ oldu. "Sadece bir kaç dersten sonra kolaylõkla kullanmaya başladõlar ve krizin erken zamanlarõnda tüm veriler harita üzerine işlenip kullanõlabildi" diyen Key GIS şirketi danõşmanõ Gary Morin "Bu proje ile, acil durum zamanlarõnda Autodesk MapGuide ile çalõşmanõn getirdiği avantajlarõ bir kez daha gördük" diye ekliyor. Sahadan gelen bilgiler doğrultusunda hastalõğõn görüldüğü yerler, sayõsal haritalara işleniyor. Hastalõk izleme ve mücadele etkinliklerinin planlanmasõ için risk haritalarõ üretiliyor. SAYISAL GRAFİK 7

11 Afet Operasyon Merkezi AFOM açõldõ! Türkiye Kõzõlay Derneği ve Amerikan Kõzõlhaçõ, Afet Operasyon Merkezi AFOM'u, 28 Ağustos 2001 tarihinde hizmete açtõ Kõzõlay'õn herhangi bir afet, savaş ve olağanüstü durumda sorumluluk alanõna giren operasyonlarõ günün 24 saati, haftanõn 7 günü, hõzlõ, etkili ve ilgili tüm kuruluşlarla eşgüdüm içersinde yürütebileceği, gerekli tüm donanõma sahip Afet Operasyon Merkezi hizmete açõldõ. 28 Ağustos 2001 tarihinde Etimesgut, Ankara'da yapõlan açõlõş törenine, Anayasa Mahkemesi Başkanõ Mustafa Bumin, Devlet Bakanõ Hasan Gemici, Ankara Valisi Yahya Gür, Kõzõlay Genel Başkanõ Ertan Gönen, Amerikan Kõzõlhaçõ Delegasyon Başkanõ Gilberto Guevara ve çok sayõda devlet görevlisi katõldõ. Operasyon merkezindeki açõlõşta, SAYISAL GRAFİK tarafõndan Autodesk MapGuide ile hazõrlanan Kõzõlay Coğrafi Bilgi Sistemi kullanõldõ. Açõlõş tatbikatõnda, Internet / intranet üzerinde çalõşan GIS uygulamasõ ile, afet bölgesine ilişkin bilgi alõndõ ve kaynak planlamasõ yapõldõ. AFOM - Afetten Önce AFOM, başõmõza bir felaket gelmeden, Kõzõlay'õn her an yardõma hazõr olmasõnõ öngörüyor. Bu çerçevede ülkemizin coğrafi koşullarõ, nüfus, ekonomik ve kültürel yapõsõ ile ilgili verileri değerlendirerek risk ve etki analizleri yapõyor. Bu çalõşmalarõn sonuçlarõndan, ulusal, bölgesel ve yerel Afet Müdahale Planlarõ geliştiriyor. Bu planlarõn afet yardõm malzeme stoklarõnõn yeniden düzenlenmesinde kullanõlmasõ öngörülüyor. AFOM - Afette AFOM'un "acil haberleşme sistemi" sayesinde kurtarma ve yardõm ekiplerinin haberleşme hizmeti kesintisiz sağlanacak. 11 sabit ve 5 mobil telsiz istasyonu, uydu telefonlarõ, uydu aracõlõğõyla televizyon ve Internet bağlantõlarõndan oluşan "acil haberleşme sistemi" sayesinde Kõzõlay, tüm yurda dağõlmõş şubeleri, 7 bölge deposu ve 23 kan merkezi ile sürekli ve kesintisiz iletişim içinde olacak. AFOM'da Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilgi ve veri paylaşõmõnõ olanaklõ kõlan bilgisayar ağõ sayesinde AFOM'da tüm bilgilere anõnda ulaşmak ve afet müdahale operasyonlarõnõ en etkin şekilde yürütmek mümkün olacak. Bu amaçla AFOM ileri teknoloji ürünü bilgisayar sistemleri ve iletişim mekanizmalarõyla donatõldõ. AFOM Planlama Grubu, afet planlama, risk analizleri ve hasar belirleme çalõşmalarõnõ bilgisayar ortamõnda, Türkiye'nin en küçük yerleşim birimlerini, yollarõnõ, büyük kentlerin yerleşim planlarõnõ içeren Coğrafi Bilgi Sistemleri'ne dayalõ olarak yürütecek. Tatbikat AFOM açõlõşõnda, bir afet tatbikatõ yapõldõ. Senaryo şöyleydi: Trabzon iline bağlõ Yõldõzlõ beldesinde, aşõrõ yağmurdan ve nehir taşmasõndan sel ve heyelan meydana gelir. Kõzõlay Trabzon Kriz Merkezi "Acil haberleşme sistemi"ni kullanarak, telsiz ile durumu bildirir. AFOM afet yöneticisi ise, afet müdahale planõna göre GIS sistemi ile Yõldõzlõ beldesinin bilgilerine ulaşõr. En yakõn Kõzõlay şubelerini ve araç durumlarõnõ inceler. Bölgede bulunan Kõzõlay depolarõna ve lojistik merkezlerine ulaşõr. Buralardaki malzeme ve personel durumuna bakar. Buna göre planlama yapõlõr ve bölgeye gerekli personel ve malzeme sevki sağlanõr. Afete en yakõn Kõzõlay şubeleri ve depolarõ bulunur. Buralarõn personel, araç ve malzeme durumlarõ incelenir ve yardõm planlamasõ yapõlõr. Bir doğal afet haberi geldiğinde, afetin olduğu yer harita üzerinden bulunur, bölgeye yaklaşõlõr ve afet yeri hakkõnda bilgi alõnõr. 8 SAYISAL GRAFİK

12 TAY Projesi, e-harita ile güçleniyor TAY Projesi'nin haritalar ile Internet'e taşõnmasõ, SAYISAL GRAFİK'in e-harita desteğiyle gerçekleştirilecek. Tarih, Arkeoloji, Sanat ve Kültür Mirasõnõ Koruma Vakfõ (TASK) ve SAYISAL GRAFİK arasõndaki anlaşma doğrultusunda, TAY Projesi'nin etkileşimli sayõsal haritalar ile Internet'ten yayõnlanmasõ planlanõyor. Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi, dünya kültür mirasõnõn önemli bir parçasõ olan Türkiye kültür mirasõ bulgularõnõn, kronolojik bir envanterinin çõkartõlmasõ ve bu bilginin uluslararasõ platformda paylaşõlmasõ amacõna yönelik olarak tasarlanmõştõr. En azõndan yõl eskiye uzanan kültürel verileri barõndõran Anadolu ve Trakya topraklarõ üzerinde, 1800'lerin ilk yarõsõndan başlayan araştõrmalarõn sonuçlarõ ile çağdaş yüzey araştõrmalarõ ve kazõlarõn bilgileri, dağõnõk ve çoğunlukla ulaşõlamaz durumdadõr. Birçok yerleşmenin yeri bilinmemekte, birçoğu da tahribatõn/yapõlaşmanõn kurbanõ olmuş ya da olmaktadõr. Bu tahribata karşõ ve bu mirasõ korumaya yönelik öncelikle yapõlabilecek en önemli çalõşma, kültürel verilerin merkezi bir yapõ içinde toplanmasõ ve derlenmesidir: Belgeleme olmadan koruma olmaz. İlk kez bu projeyle, Türkiye arkeolojik yerleşmeleri, höyükler, tümülüsler, anõtlar, mezarlõklar ve ören yerleri belgelenmektedir yõlõnda çalõşmalarõna başlayan TAY Projesi, özgünlüğü, boyutu ve kültürel mirasõn belgelenmesine yaklaşõmõ açõsõndan, türünün ilk ve şimdilik tek örneğidir. Anadolu ve Trakya'nõn, insanoğlunun yerleştiği ilk dönemlerden yakõn çağlara dek derli toplu, ayrõntõlõ bir yerleşme ve kültür envanteri yoktur. Bu bölgelerdeki uygarlõklarõn kültürel gelişimini başõndan sonuna dek inceleyebilmek için sistemli bir belge arşivi hazõrlanmamõştõr. Anadolu ve Trakya kültürlerinin kronolojik süreç içerisinde birbirleriyle ilişkileri yeterince açõk değildir. Bu nedenle TAY projesi, yapõlmasõ planlanan her türlü arkeolojik çalõşma ve turizm için hayati önem taşõyor. Projenin amaçlarõ, Türkiye kültür mirasõnõn, öncelikle, elektronik olarak korunmaya alõnmasõ (Veri Toplama), basõlõ ve elektronik ortamda yayõnlanmasõ ve bu mirasõn dünyaya açõlmasõ (Veri Yayõnlama), Türkiye'nin, sistemli biçimde ve yeni teknolojiler kullanõlarak taranmasõ, mevcut bilgilerin doğrulanmasõ, yeni yerlerin belgelenmesi (Veri Doğrulama) ve Anadolu ve Trakya topraklarõ üzerindeki, gerek doğa, gerekse insan eliyle yoğun olarak süren tarihi eser tahribatõnõn izlenmesi ve kamuoyunu uyaracak bir kurumun oluşturulmasõ (Veri Gözlemleme) olarak sõralanõyor. Proje, kültür mirasõmõz konusunda araştõrma yapmak isteyen tüm arkeologlara, tarihçilere, tarih ve arkeolojiye yakõn bilim dallarõndaki araştõrmacõlara, arkeoloji, tarih gibi alanlarda eğitim gören öğrencilere, çeşitli kademelerde ülkemizin tanõtõmõnda görev alan uzmanlara ve geçmişe ilgi duyan, araştõrõlmasõna inanan tüm kişi ve kuruluşlara yöneliktir. Amaç, bu kişi ve kuruluşlara, bilimsel bir başvuru kaynağõ, bir "veri havuzu" sunmaktõr. TAY Projesi'nin haritalar ile Internet'e taşõnmasõ ise, SAYISAL GRAFİK'in e-harita desteğiyle gerçekleştirilecek. Tarih, Arkeoloji, Sanat ve Kültür Mirasõnõ Koruma Vakfõ (TASK) ve SAYISAL GRAFİK arasõndaki anlaşma doğrultusunda, TAY Projesi'nin etkileşimli sayõsal haritalar ile Internet'ten yayõnlanmasõ planlanõyor. Proje, ilgilenen kişi ve kuruluşlarõn erişimine açõk olacak. Ayrõca, e-harita, TAY Projesi çalõşanlarõna araziden verilere ulaşõm ve güncelleme gibi olanaklar da sunacak. e-harita kullanõcõlara, yerleşimleri harita üzerinde istenen kategorilere göre gösterme, çok yönlü sorgulama, yerleşim arama ve raporlama gibi özellikleri, Internet görüntüleyicileri aracõlõğõyla basit kullanõmlõ olarak sunuyor. TAY Pojesi ile ilgili ayrõntõlõ bilgi almak için tayproject.org adresini, e-harita konusunda ise adresini ziyaret edebilirsiniz. SAYISAL GRAFİK 9

13 Venezuella elektrik hizmet şirketi Enelven, Autodesk GIS yazõlõmlarõnõ kullanõyor Venezuella nõn en büyük elektrik hizmet şirketlerinden birisi olan Enelven, Autodesk in Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) çözümünü tercih etti. Enelven şirket yetkilileri Venezuella da yeni düzenlemeler getirilen elektrik hizmetleri pazarõnda teknolojiyi en iyi şekilde takip edebilmek ve bölgedeki hizmetlerini en iyi duruma getirmek amacõyla bu yazõlõmlarõ satõn aldõklarõnõ duyurdular. Enelven şirketi; çizim ve veri yaratma işlerinde AutoCAD Map 2000, intranet üzerinden verilerin görüntülenmesinde Autodesk Powerline ve elektrik ağõnõn yönetiminde VISION* ve VISION* Electric yazõlõmlarõnõ kullanacak. Enelven ( şirketi Venezuella nõn batõsõnda yer alan Zulia Bölgesinde km lik bir alanda yaklaşõk kişiye hizmet veriyor. Enelven in müşterileri arasõnda petrol, petrokimya, imalat gibi ekonomi açõsõndan vazgeçilmez sektörler yer alõyor. Müşterilerimiz ve batõ Venezuella da yer alan sanayi kuruluşlarõ verdiğimiz hizmetin kalitesine güveniyor diyen Enelven BDI (AM/FM) Proje Yöneticisi J. Villasmil şöyle devam ediyor, Autodesk in sunduğu bu GIS çözümü; teknoloji önderliği yapmamõza ve ülkedeki elektrik hizmeti konusundaki yeni düzenlemeler sonrasõnda verdiğimiz hizmeti daha da iyileştirmemiz için bize olanaklar sunuyor. Autodesk, Latin Amerika ve Karayip Adalarõ GIS Yöneticisi Juan Plaza, Autodesk in GIS çözümü Enelven e diğer elektrik hizmet şirketleri karşõsõnda büyük avantaj kazandõrõyor. Kritik verilere hõzlõ ve kolay ulaşõm sağlayarak servis alanlarõnõ genişletmek için çok daha kapsamlõ planlar yapabilir ve mevcut müşterilerine hõzlõ ve daha iyi hizmet verebilirler. diyor. Yeni Düzenlemeler Getirilen Ortamda Rekabet Edebilmek Eylül 1999 da Venezuella Hükümeti nin çõkardõğõ yeni elektrik yasasõ ile Venezuella elektrik hizmetleri sektöründe radikal yapõsal ve işletimsel değişiklikler oldu. Bu yeni yasa, Ulusal Elektrik sektörü organizasyonunda elektrik hizmetlerinin tamamõyla değişmesini öngörüyor. Mevcut pazarõ yeni rekabetçi ve açõk bir ortama çevirerek, hizmet bölgelerinin stratejik iş birimlerine ayrõlarak, ayrõ bölgeler halinde üretim, taşõma ve dağõtõm hizmetlerinin gerçekleştirilmesi isteniyor. Enelven bu yasada belirtilen değişiklikler doğrultusunda teknolojik değişimlerle yeni pazar için hazõrlõklara başladõ. Neden Autodesk Yazõlõmlarõ Seçildi? Autodesk GIS yazõlõmlarõ Enelven in birçok gereksinimini karşõlamasõnõn yanõ sõra aşağõda belirtilen birkaç kritik isteği de sağlõyor:! VISION* Release 5.2 nin Oracle veritabanõ ile entegre olarak çalõşmasõ.! Autodesk GIS yazõlõmlarõnõn Enelven in standart harita üretim ve düzenleme yazõlõmõ AutoCAD Map 2000 de harita üretimi ve GIS analizlerinde kullanmak için Internet veya intranet üzerinden VISION* sunucusuna direkt ulaşõm sağlamaya olanak tanõmasõ.! Autodesk PowerLine ile web den müşteri servis bilgisine merkezi, harita tabanlõ kullanõcõ arayüzü ile ulaşõm sağlamasõ. Enelven Autodesk in Oracle la beraber çalõşan yazõlõmlarõ VISION* 5.2 ve VISION* 2.1 i kullanarak yeni bir AM/FM çözümü geliştirmeyi amaçlõyor. Bu çözüm, elektrik taşõma ve dağõtõm ağ bilgilerinin tüm şirket içinde paylaşõlabilmesini sağlayacak. VISION* 5.2 ile Enelven verilerini mevcut bilgisayar sistemleri ile entegre edebilecek. Örneğin; İş Yönetim Sistemini SAP ile, SCADA yõ Siemens ile, Planlama ve Mühendislik Analizleri Sistemi CAPAD õ ABB ile entegre edebilecek. Ayrõca sistem şirkette kullanõlan diğer veri tabanlarõnõ da destekliyor olacak. 10 SAYISAL GRAFİK

14 Autodesk, elektrik hizmetleri çözümlerini güçlendirmek için "Gentry Systems"õ satõn aldõ Autodesk, 25 Ocak 2001 tarihinde elektrik hizmet sektörünün önde gelen şirketlerinden Gentry Systems'õ satõn aldõğõnõ açõkladõ. Gentry Systems, 11 ülkede 300'ün üzerinde şirketle, sektör için özelleşmiş yazõlõm araçlarõ ve hizmetleri konularõnda çalõşõyor. Bu satõn alma ile Autodesk, AM/FM/GIS çözümlerini güçlendirerek müşterilerine elektrik hizmetleri sektörü özelinde baştan sona tam bir çözüm sunacak. Gentry Systems çözümleri, Autodesk'in yakõn zamanda duyurusunu yaptõğõ Autodesk GIS Design Server ile birleştirilecek. Böylece GIS veri ve sistemlerinin entegrasyonunda ve karar destek aracõ olarak kullanõmõ konusunda çok güçlü bir çözüm tasarlanacak. Bu çözüm şirketlerin maliyetleri düşürmesine, verimlilik artõşõna ve rekabet ortamõnda bir adõm önde olmalarõna olanak sağlayacak. Elektrik hizmeti şirketleri, daha güçlü müşteri servisi düzenlemeleri, artan talep ve büyüyen bir rekabet ile karşõ karşõyalar. Şirketler, müşterilerine en iyi şekilde hizmet verebilmek amacõyla GIS verilerilerinin daha verimli kullanõlabilmesi için yeni bir teknolojiye gereksinim duyuyorlar. Autodesk, Gentry Systems'i satõn almakla iş tahmini, elektrik ağõ tasarõm hesaplamalarõ, fiziki tasarõm hesaplamalarõ gibi birçok önemli özelliği çözümlerine katmõş oldu. Tüm bu işlevlerin Autodesk Design Server, AutoCAD Map, Autodesk MapGuide ve Autodesk OnSite yazõlõmlarõ ile birleştirilmesi elektrik hizmetleri konularõnda kullanõlacak baştan sona tam bir çözüm sunuyor. "Müşterilerimiz, pazarda artan baskõya karşõ durabilmek için GIS verilerini daha güçlü araçlarla hemen sisteme entegre edip, verilere şirket içinden veya mekandan bağõmsõz olarak, herhangi bir noktadan ulaşõlabilmesini sağlayacak bir teknoloji gereksinimi içindeler." diyen Autodesk Tasarõm Çözümleri Başkan Yardõmcõsõ John Sanders;"Gentry Systems'in satõn alõnmasõ ve Autodesk Design Server'a entegre edilmesiyle birlikte elektrik hizmeti sektöründeki çok önemli bir eksiklik giderilmiş olacak" diye ekliyor. Gentry Systems'õn yöneticilerinden Hal Gentry, "Elektrik hizmeti sektörü son birkaç yõldõr çok önemli değişiklikler yaşõyor, bu değişimlere ayak uydurabilmek için veri ve araçlarõn entegrasyonu ve teknoloji çok kritik bir yerde duruyor." diyor ve "Bu satõn alma ile birlikte sadece mevcut müşterilerimiz değil çok daha geniş bir yelpazedeki şirketler, hizmet sektöründeki problemleri de göz önünde bulunduran güçlü bir AM/FM/GIS teknolojisine kavuşuyor." diye ekliyor. Yeni satõn alma ile Gentry Systems Autodesk GIS bölümünün bir parçasõ olacak ve St. Louis, Missouri'de hizmet vermeye devam edecek. Autodesk, Gentry System'in müşterilerine destek vermeye devam edecek ve mevcut sistemlerini ve projelerini Autodesk GIS çözümleri ile tümleşik çalõşmasõnõ sağlayacak. SAYISAL GRAFİK 11

15 Sel felaketleri Taşkõnlar, anormal yağõşlar ve kar erimeleri dolayõsõyla akarsularõn yataklarõnõ terk ederek yerleşim yerleri ve ekili alanlarõ basmalarõ sonucu oluşur. Kent yaşamõnõn gelişmesiyle birlikte nüfusun şehirlerde yoğunlaşmasõ ve yollarla kaplanmõş alanlarõn artmasõ sonucunda, şehir altyapõlarõnõn zaman zaman aşõrõ yağõşlar karşõsõnda yetersiz kalmasõ da, şehir merkezlerindeki sel baskõnlarõna neden olmaktadõr. Taşkõnlarõn etkili olduklarõ sahalar genellikle akarsularõn ovaya açõldõklarõ yerlerdir. Bu alanlar; gerek topografyanõn uygun olmasõndan, gerek su temini imkanlarõnõn bolluğundan ve gerekse tarõmsal kalkõnma için ideal şartlara sahip olduklarõndan, tarihin tüm devirlerinde önemli yerleşimlerin kurulduğu yerler olmuşlardõr. Taşkõnlar; bu tip yerleşim yerlerinde beklenen normal gelişmeyi frenleyici bir rol oynamasõna karşõn, yine de tamamen engel olmamaktadõr. Bu da, herhangi bir yerleşim yerinde aynõ şiddette bir taşkõn sebebiyle oluşan veya ilerde oluşabilecek olasõ zararlarõn, zaman ilerledikçe artmasõ sonucunu doğurmaktadõr. Taşkõndan korunma amacõyla akarsular üzerinde barajlar inşa edilmekte, bu barajlarda olasõ bir taşkõn için hacim ayrõlarak, taşkõn sularõnõn zaman içerisinde kontrollu olarak salõverilmesi yolu izlenmektedir. Akarsu yataklarõnõn islah edilmesi ve seddeler inşa edilmesi de taşkõndan korunma için alõnabilecek önlemlerdir. Fakat bazõ durumlarda, akarsu yataklarõna insanlar tarafõndan inşa edilen yapõlar ve köprüler ile, nehir yatağõnõn bilinçsizce değiştirilmesi veya nehir yatağõna malzeme yõğõlmasõ gibi etkenler, taşkõnlarõn oluşmasõna veya etkilerinin artmasõna neden olabilmektedir. Taşkõn koruma amacõyla inşa edilecek her türlü yapõnõn projelendirilmesi, tarihte oluşmuş taşkõnlardan elde edilen doneleri içeren, hidrolojik ve istatistiki çalõşmalara dayandõrõlõr. İnşa edilmesi planlanan bir taşkõn koruma tesisinin maddi olarak faydasõ; taşkõn kontrolu sonucu, taşkõn zararlarõnda oluşacak azalmadõr. Türkiye'de yağõşlarõn başlamasõyla birlikte her yağmur sel riskini de beraberinde getiriyor. Yukarõda bahsedilen nedenlerin yanõnda yanlõş imar politikalarõ ile dere yataklarõnõn yapõlaşmaya açõlmasõ ve alt yapõ yetersizliği sonucu iki saatlik bir yağmur bile kentte yaşamõ felç etmekte ve bir çok ev ve işyerinin sular altõnda kalmasõna yol açmaktadõr. Türkiye'de yaşanan sel felaketlerinin boyutlarõnõ anlamak için Mayõs 2001'den Eylül 2001'e kadar sadece 4 aylõk bir dönemde yaşanan bazõ sel felaketlerinin gazete haberlerine bakmak bile yeterli olacaktõr: Hatay'da Sel Felaketi 700 Trilyonluk Zarar 2000'e yakõn ev ve işyeri ile 719 bin dönüm ekili alanõn sular altõnda kaldõğõnõ bildiren Vali Köksal, sel felaketi nedeniyle şehrin altyapõsõnda çok büyük zarar meydana geldiğini, 60'a yakõn köprü ve menfezin tahrip olduğunu kaydetti. Sadece Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün tespitlerine göre 700 trilyon liralõk bir zarar meydana geldiğini anlatan Köksal, halen 250'yi aşkõn iş makinasõnõn düzeltme ve õslah çalõşmalarõnõ sürdürdüğünü bildirdi. Köksal, Kõzõlay'õn her gün iki öğün olmak üzere 3500 kişiye sõcak yemek verdiğini, 1500 battaniye dağõttõğõnõ, ihtiyacõ olanlara çadõr sağladõğõnõ belirterek, evleri yõkõlanlara 250'şer, hasar görenlere ise 150'şer milyon lira dağõtõlmaya başlandõğõnõ söyledi. Sel felaketinde, dere yatağõndaki evlerde yaşayanlarõn anonsla dõşarõ çõkarõlmalarõ sayesinde can kaybõ meydana gelmediğini anlatan Köksal, felakette 159 evin tam hasar, 376 evin orta hasar, 576 evin ise az hasar gördüğünü kaydetti." ( tarihli Hürriyet Gazetesi) Türkiye sular altõnda Elazõğ / 30 ev su altõnda: Önceki sabah başlayan ve aralõksõz yağan yağmur nedeniyle Sanayi, Bahçelievler, Abdullah Paşa ve Sürsürü mahallelerindeki 30 ev ile çok sayõda işyeri su altõnda kaldõ. Zübeyde Hanõm Caddesi bir süre trafiğe kapandõ. Elazõğ Meteoroloji yetkilileri, son 24 saat içerisinde metrekareye 9.2 kilogram yağõş düştüğünü bildirdiler. Adana / Bir saat yetti: Önceki gece saatleri arasõndaki sağanak yağõş sonucu bazõ evleri ve çok sayõda işyerini su bastõ. Trafik zaman zaman aksadõ. Çok sayõda maddi hasarlõ trafik kazasõ meydana geldi. Meteoroloji Bölge 12 SAYISAL GRAFİK

16 Müdürlüğü yetkilileri, etkili yağõş ve kuvvetli rüzgarõn 3 gün daha devam edeceğini açõkladõlar. Siirt / Karayolunda Hasar: Son yõllarõn en şiddetli yağmurunu gören Siirt'te, su baskõnõndan zarar gören evlerin onarõm çalõşmalarõ halen devam ediyor. Caddelere dolan su nedeniyle ulaşõm aksarken, çok sayõda araç arõzalandõ. Hasar tespit çalõşmalarõnõn sürdüğü Siirt'te, yağõşlar yüzünden oluşan sel sularõnõn, Eruh karayolunda hasara yol açtõğõ ve ulaşõmõn güçlükle yapõldõğõ belirtildi. Kuşadasõ / 20 yõlõn rekoru: Aydõn'õn Kuşadasõ İlçesi, dün son 20 yõlõn en etkili sağanak yağõşõna sahne oldu. Yarõm saatten fazla süren ve turistik ilçenin özellikle kõyõ şeridini etkileyen yağmur, İsmet İnönü Bulvarõ üzerindeki mağaza ve dükkanlarõn sel sularõ altõnda kalmasõna yol açtõ. Bulvar üzerinde araç trafiği dururken, sel sularõna müdahale etmek isteyen itfaiye arazözü yolda kaldõ. Bolu / Depremzede perişan: Üç gündür süren yağõşlar yüzünden, depremzedeler çadõrlarõn etrafõna kanallar açõlarak, yağmur sularõndan korunmaya çalõştõ. Esnaf da kendi olanaklarõyla işyerlerini temizledi. Çocuklar, çadõrlarõn etrafõnda yağmur suyunun oluşturduğu göletlerde oyun oynadõlar. Meteoroloji yetkilileri, 3 günde kent merkezinde metrekareye 19.3 metreküp yağõş düştüğünü bildirdi." ( tarihli Sabah Gazetesi) İzmit'te deprem gibi sel İzmit'te önceki gün yaklaşõk bir saat süren sağanak yağõşõn yol açtõğõ sel cadde ve sokaklardaki asfaltlarõ dahi söküp attõ. İlk belirlemelere göre, selin neden olduğu zarar 20 trilyon lirayõ buluyor" ( tarihli Radikal Gazetesi) Zonguldak da felç oldu Önceki akşam aralõksõz yağan yağmur, Zonguldak kent merkezinde yaşamõ felç etti. Kent merkezinde birçok ev ve dükkân sular altõnda kalõrken, kentin ortasõndan geçen Üzülmez Deresi'ndeki su seviyesi bir anda 1.5 metreye kadar ulaştõ." ( tarihli Radikal Gazetesi) Su baskõnõna uğrayan ev sayõsõ 368'e yükseldi İstanbul'da devam eden sağanak yağõş nedeniyle su baskõnõna uğrayan ev ve işyeri sayõsõ 368'e ulaştõ. Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlõğõ'ndan alõnan bilgiye göre, saat itibariyle kentin Anadolu yakasõnda 283, Avrupa yakasõnda ise 85 ev ile işyerini su bastõ. Yağõşlardan dolayõ su seviyesi yükselen Ayazama Deresi'nin yanõndaki Cendere Yolu, yüksek yerleşim yerlerinden akan suyun birikmesi nedeniyle araç trafiğine kapatõldõ. Bu yol üzerindeki bazõ fabrika ve işyerleri de su baskõnõna uğradõ. Ayrõca, Kağõthane Harmantepe Mahallesi Abdi İpekçi Caddesi üzerindeki Güneşli ve Beştepe sokaklarõnõn birleştiği noktada yolun bir bölümü çöktü." ( tarihli Radikal Gazetesi) Altõ günde ikinci sel İzmit de son altõ günde ikinci kez sel baskõnõna uğradõ. 13 Ağustos'ta trilyonlarca liralõk maddi hasara yol açan selin ardõndan, önceki geceki şiddetli yağõşta da çok sayõda ev ve işyerini sel bastõ. İzmitliler sabaha kadar sel ve kanalizasyon sularõnõ temizlemeye çalõşõrken, birçok kişi evine giremedi. Kentin caddeleri, kanalizasyonlarõn taşmasõyla pislik içinde kaldõ." ( tarihli Radikal Gazetesi) Afet yönetimi ve teknoloji Doğa olaylarõnõn önlenemez olarak afete dönüştüğü kabulünden vazgeçilmediği ve kentlerimizde toprak rantõna dayalõ imar politikalarõ uygulanmaya devam edildiği sürece Türkiye'de afetler ile ilgili olarak; afet olduktan sonra battaniye, çadõr dağõtmak ve yaralarõ sarmaya çalõşmaktan öteye gidilemeyeceği çok açõk görünüyor. Afetler konusunda yapõcõ adõmlar atmaya karar verildiğinde; teknolojinin kullanõmõ da vazgeçilmez olarak duruyor. Doğal afet yönetimi bir çok kurum ve kuruluşun bir arada çalõşmasõnõ gerektiren çok aşamalõ bir süreçtir. Bu süreç; afet öncesi, afet sõrasõnda ve sonrasõnda yapõlacak bir çok katmanõ barõndõrõr. Sürecin aksamadan yürümesinde teknoloji kullanõmõnõn önemli bir ayağõnõ, coğrafi verilerin kullanõmõ, analiz ve paylaşõmõ konusunda çözüm sunan Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) oluşturur. GIS; afet öncesinde yer seçiminde karar destek aracõ olarak, akarsu yataklarõnõn, taşkõn alanlarõnõn belirlenmesi gibi coğrafi verilerin analizinde, kaçak yapõlaşmanõn izlenmesi gibi mevcut durum tespitinde kullanõlabilir. Afet sõrasõnda ve hemen sonrasõnda; afet merkezinin tespiti, yardõm gönderilecek bölgelerin tespiti ve kaynak dağõtõmõ, geçici yerleşim yerlerine karar verilmesinde; afet sonrasõnda; hasar tespit çalõşmlarõ, hak sahiplerinin belirlenmesi gibi bir çok konuda kullanõlabilir. SAYISAL GRAFİK 13

17 Bakü - Ceyhan Petrol Hattõ Projesi'nde Autodesk ürünleri kullanõlõyor Botaş Türkiye içinde ve dõşõnda her türlü petrol, petrol ürünleri ve doğal gaz boru hatlarõ inşa etmek, ettirmek ve inşa edilmiş boru hatlarõnõ devralmak, satõn almak veya kiralamak; boru hatlarõ ile petrol, petrol ürünleri ve doğal gaz taşõma; anõlan boru hatlarõnda nakledilecek ham petrol ve doğal gazõ satõn almak, satmak veya yurt dõşõnda taşõma, depolama ve rafinaj gibi tüm petrol ameliyelerini yapmakla görevli bir iktisadi devlet teşekkülü olan Botaş, projelerinde kullanmak üzere 8 adet Autodesk Map yazõlõmõ satõn aldõ. Botaş, Autodesk Map yazõlõmõnõ öncelikle Bakü - Ceyhan Petrol Hattõ Projesi'nde kullanacak. Türkiye için büyük önem taşõyan Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Ana İhraç Boru Hattõ Projesi; Hazar Bölgesi'nde üretilen petrolün düşük fiyatla ve emniyetli bir şekilde taşõnmasõnõ sağlayacak. Yõlda 50 milyon ton ham petrolün taşõnmasõ esas alõnan projede km uzunluğunda boru hattõ döşenecek ve Türkiye sõnõrlarõ içerisinde km yol katedecek. Autodesk Map, projede yer alan yüklenici firmalarõn işlerinin kontrolü amaçlõ kullanõlacak. Temelsu Türkiye'nin büyük Mühendislik ve Müşavirlik firmalarõndan biri olan Temelsu, 250 kişilik kadrosu ile baraj, hidroelektrik santrali, drenaj ve sulama, içme suyu temini, dağõtõmõ ve arõtma tesisleri, kanalizasyon ve arõtma tesisleri gibi bir çok alanda hizmet veriyor ve projelerinde yõllardõr Autodesk yazõlõmlarõnõ kullanõyor. Temelsu, mevcut Autodesk yazõlõmlarõnõ yeni sürümlerine güncellerek 38 adet Autodesk Map, 8 adet Autodesk Land Desktop ve 2 adet Autodesk Architectural Desktop satõn aldõ. Diğer bir çok projesinin yanõsõra Bakü - Ceyhan Boru hattõ Projesi'nin de yüklenici firmalarõndan biri olan Temelsu bu projede de Autodesk ürünlerini kullanacak. 14 SAYISAL GRAFİK

18 Dünyadan ve Türkiye den Örnekler Autodesk GIS çözümleri Belediyelerin coğrafi bilgileri üretim ve paylaşõmõnda Autodesk GIS çözümleri Autodesk GIS yazõlõmlarõ ile gerçekleştirilen su ve elektrik altyapõsõ uygulama örnekleri Autodesk GIS yazõlõmlarõ ile gerçekleştirilen çevre, tarõm ve ulaşõm uygulama örnekleri AutoCAD Map ile GAP BATMAN-SİLVAN projesi Bilgisayar destekli kent planlama ve tasarõmda sorunlar / olanaklar Planlamada AutoCAD Map SAYISAL GRAFİK

19 SAYISAL GRAFİK

20 Autodesk GIS çözümleri Telekomünikasyon sektöründeki değişimler ve yeni çözüm arayõşlarõnõ göz önünde bulundurarak hazõrladõğõmõz bu yazõmõzda; dünyada Autodesk GIS çözümleri ile gerçekleştirilen telekomünikasyon uygulama örneklerine bulacaksõnõz. Tüm dünyada telekomünikasyon sektöründe yeni düzenlemelere gidiliyor ve şirketler değişime ayak uydurabilmek ve diğerleri ile rekabet edebilmek amacõyla müşterilerine en iyi hizmeti, en verimli şekilde sunmak için çözümler arõyor. Bu çözümlerin bir bölümünü de; mevcut verilerin en verimli şekilde kullanõlabilmesi, kurum içi ve kurumlar arasõ bilginin paylaşõlabilmesi, potansiyel hizmet alanlarõnõn belirlenmesi ve müşterilere en iyi şekilde hizmet verilebilmesi gibi önemli konularda şirket ve kurumlara yardõmcõ olacak GIS sistemlerinin kurulmasõ oluşturuyor. Türkiye de de telekomünikasyon sektöründe büyük hareketlenmeler ve değişimler yaşanõyor, sektörün hem müşterilerine iyi hizmet verebilmesi, hem de kaynaklarõnõ verimli kullanabilmesi için yeni çözümlere gitmesi kaçõnõlmaz görünüyor. Telekomünikasyon sektöründeki değişimler ve yeni çözüm arayõşlarõnõ göz önünde bulundurarak bu yazõmõzda; dünyada Autodesk GIS çözümleri ile gerçekleştirilen telekomünikasyon uygulama örneklerine yer veriyoruz. Alcatel / Fransa Telekomünikasyon sistem ve araçlarõ konusunda dünya lideri olan Alcatel şirketi 130 dan fazla ülkede hizmet veriyor. Şirket servis sağlayõcõlardan, şirketler ve tüketicilere kadar uzanan tüm kademeler için ağ sistemleri kurulumunda çözüm sunuyor. Alcatel şirketinin Mühendislik ve Bilgi Sistemleri bölümü 1998 yõlõnda tüm mühendislik araçlarõnõ tek sistemde toplamayõ amaçlayan CIRCEE 2000 adõ altõnda bir proje başlattõ. CIRCEE 2000 projesi için sistem, Autodesk in sistem ve yazõlõm çözümlerini sunan bir şirket tarafõndan kuruldu ve Autodesk GIS çözümleri kullanõldõ. Uygulama farklõ veri kaynaklarõnõ kullanarak belli bir alan için mevcut telekomünikasyon servis durumunu analiz etmede ve talep tahminleri yapmada kullanõlõyor. Şirketin servis sağladõğõ tüm bölgelere ait coğrafi ve sözel veriler tek merkezde tutuluyor, böylelikle yeni yaratõlan veya güncellenen verilere ilgili tüm çalõşanlar tarafõndan anõnda ulaşõm sağlanabiliyor, üzerinde değişiklik yapõlabiliyor. Verilerin görüntülenmesi ve kullanõmõ intranet veya Internet üzerinden sağlanõyor. Projede kullanõlan Autodesk GIS yazõlõmlarõ AutoCAD Map ve Autodesk MapGuide. AutoCAD Map verilerin üretiminde kullanõlõyor. Autodesk MapGuide da verilerin Internet veya intranet üzerinden görüntülenmesi ve düzenlenmesinde kullanõlõyor. CIRCEE 2000 projesinin bir sonraki aşamasõnda işletme ve destek araçlarõ da sisteme adapte edilecek. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Avusturya Telekom AG / Avusturya Avusturya Telekom AG, çalõşanõ, 4 milyon telefon ve 1.3 milyon cep telefonu abonesi ile telekomünikasyon sektöründe ülkenin en büyük şirketi. Bir kamu kuruluşu olan Avusturya Telekom AG, sektörde artan rekabete karşõ durabilmesi ve daha iyi hizmet verebilmesi amacõyla Ağustos 1998 yõlõnda özelleştirildi. Özelleştirme sonrasõnda kurumun yeniden organizasyonu ve mevcut verilerin düzenlenmesi amacõyla Line Information System Avusturya (LISA) adõ altõnda yeni bir proje başlatõldõ. Eski UNIX tabanlõ sistemin yerine, haritalarõn üretimi, bakõmõ ve yönetiminde AutoCAD Map kullanõlõyor, işin bu kõsmõ ülkenin telekomünikasyon ağõnõn yönetim ve kontrolünde çok önemli bir yer tutuyor. Şu anda şirket içinde birkaç yüz adet AutoCAD Map ve yazõlõmõn SAYISAL GRAFİK 17

21 üzerinde çalõşan iki özel uygulama kullanõlõyor: Bu uygulamalar şema üretimi, bakõmõ ve mevcut telekomünikasyon ağõnõn coğrafi konumunu belirlemek amaçlõ geliştirildiler. Avusturya Telekom un AutoCAD Map i seçme nedenleri olarak; en yüksek verimliliği en uygun fiyata sağlõyor olmasõ, tüm Avusturya Telekom çalõşanlarõnõn AutoCAD Map i kullanõyor olmasõ, tüm verilerin kurum içinde kolaylõkla paylaşõlabilmesi, veri formatõ dönüşümünden kaynaklanan zaman kaybõ ve veri kaybõ gibi problemlerle karşõlaşõlmamasõ ve tek bir yazõlõmla harita ile ilgili tüm gereksinimlerin karşõlanabiliyor olmasõ sayõlabilir. LISA Projesinin yöneticisi Ing. Andreas Ludwig AutoCAD Map ve LISA ile müşterilerimize çok hõzlõ ve iyi bir şekilde hizmet verebileceğiz diyor. Şirketin gelecekteki planlarõ arasõnda LISA nõn Internet ile entegrasyonunu sağlamak yer alõyor. amacõyla Internet tabanlõ GIS teknolojisini kullanan bir uygulama geliştirdi. KLIPSZ adõ verilen bu projede Oracle ve Autodesk MapGuide yazõlõmlarõ kullanõlõyor. Proje öncesinde yazõlõm seçimi aşamasõnda yapõlan testler sonucunda Autodesk MapGuide, diğer çözümlere oranla 5-8 kez daha hõzlõ bulunarak karar alõndõ. KLIPSZ ile Matav merkez ve diğer bölgelerde yer alan bölümleri arasõnda veri ve bilgi paylaşõmõnõ kolaylõkla sağlayabiliyor. KLIPS ile Matav çalõşanlarõ verilerini çok hõzlõ bir şekilde paylaşabiliyor fakat entegrasyon ve güvenlik konularõnda hiç bir problem yaşamõyorlar. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map Matav / Macaristan 1995 yõlõnda özelleştirilen Matav Macaristan õn telekomünikasyon hizmeti veren en büyük şirketi. Şirket uzun mesafe ulusal ve uluslararasõ telefon hizmetlerini veriyor. 7.6 milyon kişiye (nüfusun %74 ü) 36 bölgede (tüm ülkenin %69 u) hizmet veriyor. Matav, 1998 yõlõnda AM/FM/GIS altyapõsõnõ oluşturmak amacõyla Autodesk teknolojisine dayanan sistemi kurmaya başladõ. İlk olarak, bilginin güncel tutulmasõ ve bu bilginin ağlarõnõ genişletmek için yapacaklarõ planlamada kullanõlabilmesi amacõyla şirketin tüm verileri ve kablo ağlarõ sisteme girildi. Tüm bu işlemler AutoCAD Map kullanõlarak gerçekleştirildi. Şu anda Matav şirketinde birkaç yüz adet AutoCAD Map kullanõlõyor. Şirket, tüm veriler sayõsal ortama aktarõldõktan sonra tüm çalõşanlar tarafõndan paylaşõlabilmesi Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Mobistar / Belçika Mobistar çalõşanõ ve cep telefonu abonesi ile Belçika nõn en büyük GSM operatörleri arasõnda yer alõyor. Müşterilerilerinin karşõlaştõklarõ problemleri çözebilmek amacõyla telefon yardõm hattõ kuran şirket, problemlerin %5-6 lõk bir kõsmõnõn kapsama alanõ ve kapasite ile ilgili olduğunu görüyor. Bu problemleri çözebilmek amacõyla geliştirilen Müşteri Servisi Uygulamasõ nda Autodesk MapGuide yazõlõmõ kullanõlõyor. Mobistar õn Müşteri Servis Uygulamasõ nõ geliştirirken sistemin öncelikle yapmasõnõ istediği iki temel konu vardõ. Bunlardan birincisi, yardõm masasõ çalõşanlarõnõn yarõm saatlik bir eğitimden hemen sonra yeni çözümle çalõşmaya başlayabilmesi; ikincisi, uygulamanõn çok hõzlõ çalõşmasõ idi. Autodesk MapGuide õn çalõşma arayüzü bu istekleri kolayca karşõladõ. Ayrõca şirket Müşteri Servisi Uygulamasõ nda mevcut intranetini kullanabiliyor. Bu uygulamada Autodesk MapGuide, teknik veri tabanõ ile harita bilgisi arasõnda canlõ bağlantõ kuruyor. Yardõm masasõ çalõşanlarõ müşterilerin bildirdiği problem noktalarõnõ anõnda görebiliyor ve müşteriyi problemin neden kaynaklandõğõ konusunda anõnda bilgilendirebiliyor. Uygulamanõn bir önemli avantajõ da yardõm masasõ ve teknik servis arasõndaki bağlantõyõ kuruyor 18 SAYISAL GRAFİK

22 olmasõ. Genellikle mühendislerin kullandõğõ terminoloji, yardõm masasõ çalõşanlarõ ile farklõlõk gösterir ve yanlõş anlaşõlmalara yol açar. Yeni uygulama bu iletişimsizliği ortadan kaldõrõyor. Teknik grup ve yardõm masasõ aynõ kullanõcõ arayüzünde çalõşõyorlar ve intranet yardõmõyla anõnda iletişim kurabiliyorlar. Mobistar çok yakõn bir zamanda Autodesk MapGuide çözümünü şirketin diğer bölümlerinin de kullanõmõna açacak. Örneğin; satõş bölümü çalõşanlarõ verilere dizüstü bilgisayarlarõndan veya GSM üzerinden ulaşõm sağlayabilecekler. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: Autodesk MapGuide PT Inovacao / Portekiz Portekiz Telekom Grubu nun bir parçasõ olan PT Inovacao (PTI) ülkenin en büyük şirketleri arasõnda yer alõyor. Ayrõca rekabet ve gelişme açõsõndan Portekiz Telekom da çok önemli bir yere sahip yõlõnda telekom operatörleri arasõnda istemcilerin ve alt yapõnõn yönetiminin sağlanmasõ amacõyla SIGREDE projesi 1995 yõlõndan beri geliştiriliyor. SIGREDE nin bel kemiğini AutoCAD Map ve Autodesk World oluşturuyor. Bu iki yazõlõmla coğrafi veriler ile veri tabanõnõ ilişkilendirilerek gerekli analizler ve sorgulamalar yapõlõyor yõlõnda yapõlan pilot projede verilerin paylaşõlmasõ için Internet teknolojilerinin de kullanõlmasõ gerektiğine karar veren şirket Autodesk MapGuide teknolojisi ile veri paylaşõmõ için çalõşmalara başladõ. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk World, Autodesk MapGuide Scottish Telecom (THUS) / İngiltere Scottish Telecom, 600 şirkete ve konuta fiber optik ağ hizmeti ve müşteriye de cep telefonu hizmeti veren bir şirket. Şirket Autodesk GIS yazõlõmlarõnõ kullanarak bir uygulama geliştirdi. Bu uygulamada AutoCAD Map, şirketin gereksinimleri doğrultusunda özelleştirilerek karar-destek aracõ olarak kullanõlõyor. Uygulama ile yeni hizmet verilecek alanlarõn planlamasõ, potansiyel hizmet alanlarõnõn seçilmesi ve potansiyel alanlarõn ekonomik açõdan karlõlõklarõnõn analizleri yapõlõyor. Projenin bir başka bölümü de Autodesk World kullanõlarak gerçekleştirildi. Bu kõsõm, satõş ve pazarlama bölümlerinin gereksinimlerini karşõlayacak şekilde özelleştirildi. Tüm bunlara ek olarak şirket, Autodesk MapGuide ile kilometrelik fiber optik ağlarõna intranet üzerinden ulaşõm sağlayarak müşterilerine çok hõzlõ bir şekilde hizmet verebilmeyi amaçlõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk World, Autodesk MapGuide SAYISAL GRAFİK 19

23 Telia / İsveç İsveç te telefon, cep telefonu ve Internet servisi veren Telia şirketi, çalõşanõ ile İsveç telekomünikasyon pazarõnda önemli bir yere sahip yõlõ net satõşõ milyar SEK. Telia, İsveç e ait birçok farklõ formatta binlerce raster ve vektör dosya ile çok büyük bir coğrafi veri tabanõna sahip bir şirket. Autodesk MapGuide yazõlõmõ ile tüm bu bilgiler kullanõcõ tarafõndan paylaşõlõyor. Projede 25 gigabyte vektör, 5 gigabyte raster veri, intranet üzerinde veri kalitesinde hiçbir bozulma olmadan çok hõzlõ bir şekilde kullanõlabiliyor. Ayrõca güvenlik konusunda hiçbir problem yaşanmõyor. Telia, projenin bundan sonraki aşamasõnda mobil ulaşõmõ da sisteme entegre edecek. Şirket çalõşanlarõ bir el bilgisayarõ ve bir cep telefonu ile Internet üzerinden istedikleri bölgenin tüm bilgilerine ulaşabilecekler. Buna ek olarak şirket, telefon ağõndaki noktalarõn coğrafi bilgilerine hõzlõ ulaşõm sağlamak için de bir uygulama geliştirmeye başladõ. Telia nõn Autodesk MapGuide õ kullanmasõndaki en önemli nedenlerden biri; çok yüklü olan verilerini hõzlõ bir şekilde paylaşabiliyor olmasõ; diğer teknolojilerle bu bilgiler intranet veya Internet üzerinden resim olarak yayõnlanõrken Autodesk MapGuide ile vektör olarak yayõnlanabiliyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: Autodesk MapGuide Siemens / Almanya Siemens,150 yõllõk geçmişiyle dünyanõn en büyük elektrik elektronik şirketlerinin içinde yer alõyor. Tüm dünyada hizmet veren şirketin in üzerinde çalõşanõ var. Tüm ölçeklerde operatör yüklemesi ve iş telefon ağlarõ kurulumu ile Siemens müşterilerine tümleşik bir çözüm sunuyor. Şirkette, bölgelere ait coğrafi ve sözel verilerin planlamasõ için NetMinister-ISP adõ altõnda bir ağ bilgi sistemi kuruldu. Bu sistemle şirket hizmet verdiği bölgelerin, binalar, kablolar, kablo yollarõ, bağlantõlar gibi tüm mevcut telekomünikasyon altyapõsõnõ yaratmak, bakõmõnõ yapmak ve yönetmek için AutoCAD Map yazõlõmõnõ kullanõyor. Uygulama; bölge planõ, bina planlarõ, yer üstü planlarõ, telekomünikasyon ana ve ara raklarõ, kart girişleri, kart ve giriş tiplerine kadar tüm bilgilerin hiyerarşik olarak ilişkilerinin kurulmasõnõ sağlõyor. mobil GIS Simko A.Ş. / Türkiye 1991 yõlõnda kurulan Simko-Kablolu TV bölümü 1996 yõlõnõn Eylül ayõna kadar sadece proje çizimi ve bu projelerin sahada uygulanmasõ (montaj) işini yapmakla görevli bir şirketti yõlõnda Türk Telekomünikasyon A.Ş. nin açtõğõ gelir paylaşõmlõ Kablolu TV ihalesinin sonucuna göre 11 ilin potansiyel abone sayõsõnõn % 70 inin projesinin ve uygulamasõnõn yanõ sõra pazarlamasõnõ da alan şirket çok daha hõzlõ ve iyi hizmet verebilmek amacõyla AutoCAD Map yazõlõmõnõ kullanarak Cable TV Designer adõnda yeni bir uygulama geliştirdi. Projede ilk aşama olarak PTT den alõnan kağõt üzerindeki 600 adet yer altõ ve spot paftalar Autodesk CAD Overlay yazõlõmõ ile sayõsallaştõrõldõ. İkinci aşamada, Simko nun günlük işlerini kolaylõkla yapabilmesi amacõyla AutoCAD Map üzerinde Cable TV Designer (Kablolu TV Uygulama Yazõlõmõ) adõyla bir uygulama geliştirildi. Bu uygulamada, santral veya fiber node dan başlayarak abonenin dairesine gidene kadar olan tüm çizim ve hesaplar otomatik olarak yapõlõyor ve kullanõlan malzeme listesi otomatik olarak çõkartõlõyor. Cable TV Designer uygulama yazõlõmõnõn temel özellikleri aşağõdaki gibi sõralanabilir: Fiber node, kablo, hat amfisi, splitter, tap off için çeşitli seçenekleri mevcuttur. Projelendirme yaparken mühendislerin kullandõğõ semboller nesne kütüphanesi haline getirilerek, bu sembollerin projeye otomatik yerleştirilebilmesi sağlanmõştõr. Menüden seçilen kablo tiplerine göre, kablo düşüm hesaplamalarõ otomatik yapõlabilmektedir. Aynõ şekilde seçilen diğer nesneler (hat amfisi, tap off vb.) için de otomatik hesaplama yapõlabilmektedir. Nesnelerin özellikleri ve ilişkileri; mühendislik hesaplarõ için belirlenmiştir. Hangi kablo seçilirse metredeki desibel değişimi ne olacak; hangi splitter seçilirse kaç desibellik düşme olacak ve çõkõş değeri nasõl değişecek, tanõmlamalarõnõn yanõ sõra, hat amfisinden sonra splitter gelemez gibi kural ve ilişkilendirilmeler yapõlmõştõr. Bu ilişkilendirilmeler sõrasõnda değişen nesnelerin güncellemesi otomatik olarak yapõlabilmektedir. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map Seçilen kablo tipine göre hesaplamalarda kablo uzunluğu %10 toleranslõ olarak hesaplanmakta 20 SAYISAL GRAFİK

24 ve projeye çizimi, otomatik olarak seçilen kablo tipi olarak yapõlabilmektedir. Hat amfisi, splitter, tap off ve ek noktasõ proje üzerinde istenilen yere konabilmekte, yeri daha sonra değiştirilebilmektedir. Düzenleme seçeneği ile projede istenilen diğer değişiklikler silme işlemi ile yapõlabilmekte ve bu değişikliklerin sonucunda hesaplamalar ve malzeme listesi otomatik olarak yenilenebilmektedir. Yapõlan projede seçilmiş tüm Cable TV elemanlarõnõ ve ona bağlõ malzemelerin tümünün listesini ve iç detay döküm raporlarõnõ otomatik oluşturur. Listeyi Microsoft Excel dosyasõ olarak da sunar. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları:autocad Map Belediyelerin coğrafi bilgileri üretim ve paylaşõmõnda, Autodesk GIS çözümleri Örnek uygulamalar incelendiğinde ortak noktalarõnõn gerek kurum içi, gerekse kurum ve kuruluşlar, hatta yurttaşlar arasõnda bilgi paylaşõmõnõ sağlamak olduğu görülecektir. Bu yazõda Avrupa da gerçekleştirilen belediye uygulamalarõna yer vereceğiz. Yazõda yer alan örneklerde adõ geçen Autodesk GIS yazõlõmlarõndan; AutoCAD Map harita verisi oluşturma ve yönetmede, Autodesk MapGuide ise GIS verilerinin intranet veya Internet üzerinden sunulmasõnda kullanõlmõştõr. Her iki yazõlõm üzerinde de uygulama geliştirilebilir olmasõ, belediyelerin kendi istekleri doğrultusunda uygulamalar geliştirebilmelerini sağlamõştõr. Örnek uygulamalar incelendiğinde ortak noktalarõnõn, gerek kurum içi gerekse kurum ve kuruluşlar ve hatta yurttaşlar arasõnda bilgi paylaşõmõnõ sağlamak olduğu görülecektir. Belediyelerin, coğrafi verilerini güncel tutabilmek ve verimli şekilde kullanabilmek için Internet ve intranet teknolojilerinin sunduğu araçlarõ kullanarak çözümler üretmesi kaçõnõlmaz görünüyor. Reutlingen Kenti / ALMANYA Reutlingen, Almanya'nõn güney batõsõnda Baten- Württemberg eyaletine bağlõ nüfuslu bir kent. Belediyenin İmar ile ilgili çalõşan bölümü parsel, mülk ve yaklaşõk yeni ruhsat verilerinin yönetimi ve bu konularda yurttaşlara hizmet vermekten sorumlu. Daha önce kullanõlan sistemde tüm bu verilere farklõ bölümlerden anõnda ulaşõlabilmesi çok zordu ve taleplere cevap verme ve büyümeyi kontrol etmekte zorluklar yaşanõyordu. Bu yüzden GIS projesi hayata geçirildi. Yeni sistemde tüm veriler Oracle tabanlõ TOPOBASE (TP) çözümü ile yönetiliyor. Haritalarõn yaratõlmasõ ve güncellenmesi AutoCAD Map yazõlõmõ ile yapõlõyor. Autodesk MapGuide ile mülkiyet ve ruhsat verileri kentin yerel intraneti üzerinden tüm bölümler tarafõndan paylaşõlõyor. Projede sistemin kolay kullanõmlõ ve hõzlõ olmasõ büyük önem taşõyor. Kullanõcõlar tek bir mouse tõklamasõ ile parsel, mülkiyet bilgisi, ruhsat numarasõ, mahalle ve bölge verilerine ulaşabiliyorlar. Ayrõca ağaçlar, yeşil alanlar, altyapõ hatlarõ gibi konularda sorgulamalar yapabiliyorlar. Projenin daha sonraki aşamalarõnda sisteme tarihi binalar ve anõtlar, yeşil alanlar ve ağaçlarõ içeren verilerin de eklenmesi planlanõyor. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Huizen Belediyesi / HOLLANDA Huizen, nüfuslu, yeşil alanlarõ ve su kaynaklarõnõn zenginliği ile ünlü bir Hollanda kenti yõlõnda sayõsal coğrafi veri tabanõnõ oluşturmaya başlayan belediye yeni GIS projesi ile şu anda farklõ bölümler kendi verilerini oluşturup yönetimini yapabiliyor ve tüm bu veriler belirlenen standartlarda tümü tarafõndan paylaşõlabiliyor. SAYISAL GRAFİK 21

25 Autodesk çözümleri üzerine uygulama geliştiren bir şirket tarafõndan kurulan sistem yeşil alanlar, yollar ve kanalizasyon altyapõsõnõn yönetimini sağlõyor. Coğrafi bilgiler Autodesk MapGuide ile intranet üzerinden kurum içinde tüm bölümler tarafõndan kullanõlõyor. İki yõl önce hava fotoğraflarõ ile harita güncelleme işlerine başlayan belediye, gelecekte belediyenin tüm bölümlerindeki bilgileri (vergi, imar bölümleri gibi) bu sisteme dahil etmeyi planlõyor. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Grand Rodez Bölgesi / FRANSA Grand Rodez, nüfusu ile Fransa'nõn güneyinde yer alan ve Rodez kentini de içeren 8 belediyeden oluşan bir bölge yõlõnda tüm bölgedeki yerleşimleri kapsayan ve Autodesk yazõlõmlarõnõn bel kemiğini oluşturduğu bir GIS çözümüne geçildi yõlõndan bu yana coğrafi veriler aksamadan güncelleniyor ve paylaşõlõyor. Coğrafi verilerin paylaşõmõ sadece kurum içinde değil, kurumlar arasõnda ve hizmet veren kuruluşlar arasõnda da sağlanõyor. Örneğin; kanalizasyon alt yapõsõ hizmeti veren şirketten gelen bilgiler anõnda veri tabanõna işleniyor ve acil durum merkezi bu bilgiler doğrultusunda hareket ediyor veya arazi verileri Ticaret Odasõndan gelen bilgiler de göz önünde bulundurularak güncelleniyor. GIS bölümü; arazi, kanalizasyon, ticari aktiviteler ve itfaiye verilerini oluşturmak ve güncellemekten sorumlu. Bölgedeki 8 belediye Autodesk MapGuide ile çok düşük maliyetlerle ve IT uzmanlaşmasõna gerek olmaksõzõn intranet üzerinden merkezi kentsel veri tabanõna direkt olarak ulaşõm sağlõyabiliyor. Uygulamanõn İçerdiği İşlev Alanlarõ: Arazi Bilgileri Arazi Kullanõmõ Kanalizasyon Altyapõsõ İtfaiye Sistemi 3 Boyutlu Topoğrafya Ticari Aktiviteler Uygulamayı Kullanan Bölümler: GIS Bölümü Teknik Servis Ekonomik Gelişme Kadastro Acil Durum Merkezi Bölgeye bağlõ belediyeler Gelecekte sisteme elektrik ve gaz ağlarõnõn da entegre edilmesi planlanõyor. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Dieppe Kenti / FRANSA Dieppe, nüfuslu 1148 hektarlõk alanõ ile Fransa'nõn önemli merkezleri arasõnda yer alõyor. Ayrõca İngiltere ile bağlantõ yolu üzerinde olmasõ kentin önemini daha da arttõrõyor. Kentin GIS projesi 1998 yõlõnda başladõ. Sistem, Autodesk GIS çözümleri kullanõlarak kuruldu. Çözüm, şehir planlama ile ilgili yeşil alanlar, kanalizasyon altyapõsõ, otoyollar ve binalar gibi birçok verinin kullanõmõnõ içeriyor. Bilgiler merkezi bir veri tabanõnda tutularak Autodesk MapGuide ile intranet üzerinden kullanõlõyor. Uygulamanõn İçerdiği İşlev Alanlarõ: Binalar Otoyollar, kazalar, ağaçlar 3 Boyutlu Topoğrafya Arazi Kullanõmõ Su, Kanalizasyon ve Aydõnlatma Uygulamayõ Kullanan Bölümler: Bilgi İşlem Teknik Servis Altyapõ Planlama İmar Planlama Belediye Teknik Merkezi 22 SAYISAL GRAFİK

26 Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide AIX en Provence Kenti / FRANSA AIX Fransa'nõn güneyinde yer alan nüfuslu bir kent. Aix kenti GIS projesi 1997 yõlõnda başladõ. Projenin bel kemiğini Autodesk GIS yazõlõmlarõ oluşturmakta, sistem Autodesk'in sistem ortağõ bir şirket tarafõndan kuruldu. Projede, AutoCAD Map tabanlõ bir çözüm yardõmõyla daha önceki yõllarda toplanmõş olan veriler kullanõlabilir ve güncellenebilir hale geldi. Ayrõca bu verilere Autodesk MapGuide yazõlõmõ ile Kent Meclisinin sunucusundan 50'den fazla kullanõcõnõn aynõ anda ulaşabilmesi sağlanõyor. Uygulamanõn İçerdiği İşlev Alanlarõ: Arazi bilgisi Binalar Otoyollar, kazalar ağaçlar 3 boyutlu Topoğrafya Arazi Kullanõmõ Su, Kanalizasyon ve Aydõnlatma Ağõ Uygulamayõ Kullanan Bölümler: Bilgi işlem Teknik servis Otoyollar Altyapõ Şehir planlama ve İmar Belediye Teknik Merkezi Kente ait verileri ve teknik yazõlõmlarõ bir arada kullanõlmak üzere kurulan Kentsel Referans Sistemi (SUR) projesi altõnda yeni bir uygulama geliştirildi. SUR'un birincil amacõ Lyon Kenti'ne hizmet veren kurum ve kuruluşlarõn aralarõnda ve kendi içlerindeki bölümlerde coğrafi verileri kullanabilmeleri olarak tanõmlanõyor. Bu paylaşõmõ sağlamak için kolay kullanõmlõ ve güçlü bir araç olan Autodesk MapGuide seçilerek, belediyenin intraneti üzerinden kullanõmõna başlandõ. Sistem, Autodesk çözümleri ile uygulama geliştiren bir şirket tarafõndan kuruldu. Kente ait coğrafi veriler APIC uygulamasõndan Autodesk formatõna çevrilerek kullanõlõyor. Projede, 1.5 milyon coğrafi veri ve 40 GB'den fazla veri 100 kullanõcõ tarafõndan hiçbir performans kaybõ olmadan eş zamanlõ olarak kullanõlõyor. Sistem potansiyel olarak 400 eş zamanlõ kullanõcõyõ destekliyor. Uygulamada dosya sunucusu olarak Sun sunucusu, Internet sunucusu olarak Sun ve Netscape Enterprise sunucularõ kullanõlõyor. Veri tabanõ da SYBASE Unix makinada tutuluyor. Uygulamanõn İçerdiği İşlev Alanlarõ: Binalar Parseller Posta adresleri Otoyol, kazalar, ağaçlar Topografik Ölçümler Arazi Kullanõmõ Ortho-photo Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Grand Lyon / FRANSA Grand Lyon 'nun üzerinde nüfusu ile Fransa'nõn ikinci büyük yerleşim birimi. Belediye'de yeni GIS projesinden önce APIC isimli bir coğrafi bilgi sistemi uygulamasõ coğrafi verilerin toplanmasõ ve güncellenmesi konusunda kullanõlõyordu. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide O.E.C.D - O.C.D.E / FRANSA O.E.C.D'nin merkezi 22 binasõ ve 2.300'den fazla çalõşanõ ile Paris'te yer almakta. Sistemin en iyi şekilde yönetilmesi amacõyla merkezde yer alan tüm bina, ofis, demirbaşlar ve personel verileri toplanarak bir FM projesi uygulamaya kondu. SAYISAL GRAFİK 23

27 Proje Autodesk'in çözüm uygulamalarõ yapan bir şirket tarafõndan tasarlandõ. Fizibilite çalõşmasõ, servis uygulamalarõ, veri entegrasyonu, eğitim, destek ve bakõmõ içeren çözüm OECD tarafõndan detaylõ incelendikten sonra uygulamaya geçildi. Uygulama OECD'nin mevcut bilgi sistemi ile FM çözümü entegrasyonunu sağlõyor. Grafik veri tabanõnõn yaratõlmasõ ve yönetiminde AutoCAD Map, verilerin farklõ kullanõcõlar ve yöneticiler tarafõndan intranet üzerinden kullanõlabilmesi de Autodesk MapGuide yazõlõmlarõ ile gerçekleştiriliyor. Çözüm bina, ofis, demirbaş, telefon ve IT kablolamalarõ ve teknik sistemi içeriyor. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Drenthe / HOLLANDA Hollanda'nõn orta ölçekli bir kenti olan Drenthe, mevcut coğrafi verilerini kurum içinde kolay ve hõzlõ bir şekilde kullanabileceği bir çözüm için yeni bir proje başlattõ. Bu projede bilgilerin dağõtõlmasõnda Autodesk MapGuide yazõlõmõ kullanõlacak. Projede; yol, kanal ve kadastro verileri, Autodesk MapGuide ile belediyenin intraneti üzerinden dağõtõlacak. Proje 4 aşamalõ olarak gerçekleştirilecek. İlk aşamada bir pilot proje üzerinde çalõşõldõ ve diğer aşamalara geçiş için gerekli altyapõ oluşturuldu. İkinci aşama, haritalarõn kurum içinde paylaşõlmasõ, kopyalama ve yapõştõrma yöntemi ile raporlarda kullanõlabilmesi; üçüncü aşama; teknik yönetim veri tabanõ ve ruhsat bilgilerinin tematik haritalar ve raporlarõnõn alõnabileceği şekilde dağõtõlmasõ ve dördüncü aşama da diğer kaynaklardan gelen CAD ve GIS verilerinin sisteme entegre edilmesi işlemlerini kapsõyor. Drenthe belediyesi pilot proje sonuçlarõndan oldukça memnun. Autodesk MapGuide'õn tam istedikleri gibi bir çözüm sunabildiğini ve projenin başarõ ile tamamlanacağõna inanõyorlar. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: Autodesk MapGuide Brondby Belediyesi / DANİMARKA Brondby nüfusu ve 21 km² lik alanõ ile Danimarka'nõn orta ölçekli kentlerinden biri. Kullanõlan GIS çözümü, Autodesk MapGuide yazõlõmõnõn üzerine kuruldu. Uygulamada, kentsel donatõlar, adresler ve yollar yer almakta. Belediyenin intraneti üzerinden kullanõcõlar, kentin verilerine ulaşabildikleri gibi alan ve mesafe ölçümleri de yapabiliyorlar. Gelecekte yurttaşlarõn Internet üzerinden kent haritasõna ve belediyenin hizmetlerine ulaşabilmesini sağlanmasõ planlanõyor. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: Autodesk MapGuide Oakland Kenti / AMERİKA Oakland Amerika'nõn Kaliforniya eyaletine bağlõ nüfuslu bir kent. "Virtual Oakland" adõ altõnda geliştirilen GIS uygulamasõ coğrafi verilerin Autodesk MapGuide yazõlõmõ ile Internet üzerinden paylaşõmõ üzerine kurulu. Yurttaşlar, kente ait mülkiyet, yol, adres, ulaşõm gibi birçok veriye adresinden ulaşõm sağlayabiliyorlar. Internet üzerinden yayõnlanan veriler yurttaşlarõn yanõsõra, ticaretle uğraşanlar, emlak işi ile uğraşanlar gibi birçok iş grubu tarafõndan da karardestek aracõ olarak kullanõlõyor. Sitenin günlük ziyaretçi sayõsõ 1000 ile 2000 arasõnda değişiyor. Oakland Kenti Etkileşimli Haritasõ Üzerinde Yapõlabilen Bazõ İşlemler: Parsel numarasõ veya adres vererek mülkiyet bilgilerine ulaşõm sağlanõyor. 24 SAYISAL GRAFİK

28 Verilen kriterlere göre parseller sorgulanabiliyor. Parsellerin raporlarõ alõnabiliyor. Alan ve mesafe ölçümleri yapõlabiliyor. Örneğin; kullanõcõ adresine en yakõn itfaiye istasyonu, hastane gibi donatõlarõ bulabiliyor. Kentin sosyal, kültürel donatõlarõ, turistik alanlarõ, ulaşõm altyapõsõ, kamu kurumlarõ, ticaret alanlarõ gibi günlük yaşamda yurttaşlara gerekli tüm verilere ulaşõm sağlanabiliyor. Sayõsal harita verisine altlõk olarak hava fotoğraflarõ görüntülenebiliyor. Suç analizleri yapõlabiliyor. Yakõnda, yurttaşlar yapõ kullanõm izin belgesi veya imar durumu alma gibi belediyeye gidip yapõlmasõ gereken işleri Oakland sitesinden yapabilecekler. Kullanılan Autodesk GIS Yazılımları: Autodesk MapGuide Autodesk GIS yazõlõmlarõ ile gerçekleştirilen su ve elektrik altyapõsõ uygulama örnekleri Altyapõ hizmeti veren kurum ve kuruluşlar için konumsal verinin etkin kullanõmõ büyük önem taşõmaktadõr. Kentsel alanlarda konut ve işyerlerinin tümüne iyi bir şekilde hizmet verebilmek, problemlere anõnda müdahale edebilmek, gelişme alanlarõnõn altyapõ planlamasõnõ yapabilmek için GIS uygulamalarõnõn kullanõmõ en doğru çözüm olarak görünüyor. Lyonnaise Des Eaux / Fransa İletişim/bilgi konusunda da tüm kentin: yurttaşlarõn, kent meclisinin de verilere ulaşõm sağlamasõnõ amaçlõyor. Lyonnaise Des Eaux, Fransa'nõn su altyapõsõ hizmeti veren ikinci büyük şirketi. GIS uygulamasõ, Fransa'nõn güneyinde bulunan Carcassone ve Castelnaudary kentlerinin su altyapõsõ operasyon bölümleri için geliştirildi. Autodesk'in sistem çözümlerini sunan bir firma tarafõndan, 1999 yõlõnda AutoCAD Map ve Autodesk MapGuide yazõlõmlarõ kullanõlarak geliştirilen uygulama; tüm kente ait kadastro verileri ve haritalarõ (30.000'in üzerinde parsel), kanalizasyon (300 km) ve içme suyu sistemini (350 km) kapsõyor. Yeni sistemin kurulmasõnõn temelde teknik ve bilgi başlõklõ olmak üzere iki amacõ var: Teknik olarak, operasyon merkezinin sõzõntõ, hasar, şikayet verilerine kolay ulaşõm sağlanmasõ ve uzaktan (örneğin fabrikadan) teknik ve ekonomik verilerin güncellenmesi için planlarõn paylaşõlabilmesini amaçlõyor. Autodesk GIS yazõlõmlarõ; teknisyenler, yöneticiler ve yurttaşlar gibi farklõ kullanõcõ profiller tarafõndan kullanõlabilmesi; merkezdeki verilere uzaktan ulaşõm sağlayarak güncellemeler yapõlabilmesini sağlayan yeni bir çalõşma ortamõnõn kurulabilmesi ve sistemin tüm kullanõcõlar tarafõndan kullanõlabilir olmasõ gibi bazõ kritik nedenlerden dolayõ seçildi. Çözümdeki verilere, operasyon merkezi, fabrika, Carcassone ve Castelnaudary kentlerinin meclisleri, SAYISAL GRAFİK 25

29 müteahhitler ve yurttaşlar tarafõndan ulaşõm sağlanabiliyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Steweag / Avusturya Steweag, %75'i kamu %25'i özele ait altyapõ hizmeti sunan bir kuruluş yõlõ verilerine göre çalõşanõ ile 1 trilyon dolarlõk bir geri dönüş sağlayan Steweag Avusturya'nõn büyük altyapõ hizmet kuruluşlarõ arasõnda yer alõyor. Yeni GIS çözümü kurulmadan önce de Autodesk ürünleri ile 6 yõllõk bir çalõşmasõ olan kuruluşta şu anda birkaç düzine AutoCAD Map lisansõ kullanõlõyor. Projede AutoCAD Map birçok iş için kullanõlõyor: Arazi çalõşmalarõ Arazi kullanõm çalõşmalarõ Peyzaj mimarlõğõ Kartoğrafya Kanal ve su dağõtõmõna yönelik çözümler Telekomünikasyon ve enerji dağõtõmõ Kuruluşun AutoCAD Map yazõlõmõnõ tercih etmesinin başlõca nedenlerinin başõnda; çalõşanlarõn Autodesk teknolojisini tanõyor ve kullanõyor olmalarõ ve mevcut CAD verilerinin kolaylõkla merkezi STEAWEAG GIS çözümüne adapte edilebilmeleri geliyor. Ayrõca karar aşamasõnda DWG formatõnõn tüm dünyada kullanõmõ ve veri alõşverişine olanak sağlõyor olmasõ da önemli bir rol oynuyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map Pforzheim Şirketi / Almanya Pforzheim Şirketi, Pforzheim belediyesine bağlõ bir kamu hizmet kurumu. Şirket nüfuslu kentin enerji, gaz, su ve õsõtma hizmetlerinden sorumlu ve yaklaşõk aboneye hizmet veriyor. GIS projesi, Autodesk'in GIS çözümlerini kuran bir şirket tarafõndan Autodesk MapGuide ve AutoCAD Map yazõlõmlarõ ile uygulamaya kondu. Farklõ sistemlerden gelen kentin mevcut arazi bilgileri, Autodesk MapGuide üzerinden dağõtõlõyor. Böylelikle farklõ sistemlerde çalõşsalar dahi ilgili tüm kullanõcõlar birkaç saatlik bir eğitimden sonra verilere anõnda ulaşõm sağlõyabiliyorlar. Intranet tabanlõ GIS çözümü farklõ bölümlerde çalõşan 300 kullanõcõ tarafõndan kullanõlõyor. Ulaşabildikleri ve kullanabildikleri bilgiler: Mevcut kanalizasyon sistemi Gaz altyapõsõ Su altyapõsõ Elektrik altyapõsõ Mahalle õsõtma altyapõlarõ Autodesk ürünlerini uzun bir testten geçiren şirket hem aldõğõ olumlu sonuçlarõ göz önünde bulundurarak hem de mevcut GIS verilerini kolaylõkla adapte edebilmesi nedeniyle eski GIS sistemlerini Autodesk ürünleri ile değiştirdi. Şu anda şirketin tüm birimlerinde Autodesk GIS teknolojisi kullanõlõyor. Belediye daha sonraki aşama olarak belediyenin tüm birimlerini bu sisteme entegre etmeyi düşünüyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Palmira Su Altyapõ Hizmeti Şirketi / Kolombiya Kolombiyanõn tarõm başkenti olan Palmira kentinin su altyapõsõndan sorumlu hizmet şirketi Autodesk GIS çözümlerini kullanarak GIS projesini uygulamaya koydu. Proje, Autodesk çözümleri kuran bir şirket tarafõndan gerçekleştirildi. Şirket X7 ve Autodesk MapGuide'i kullanarak yeni bir arayüz geliştirdi. Veriler tüm kartoğrafya, 360 km'lik içme suyu sistemi, sosyo ekonomik veriler, arazi ve yol verilerini kapsõyor. Çözüm, abonelerin su tüketimininin yönetimi ve ödenmeyen faturalarõn takibinden ticari projelerde kullanõlmak üzere sosyo ekonomik indikatörlerin kullanõmõna (nüfus büyüme hõzõ, tüketimdeki değişiklikler gibi) kadar birçok veri ve işlevi içeriyor. Sistem, 3 farklõ bölgede 150 intranet kullanõcõsõ tarafõndan kullanõlõyor. Uygulamanõn kapsadõğõ alanlar: Operasyon Ticari yönetim Ödenmeyen vergi ve faturalarõn takibi Su altyapõsõnõn yönetimi Kullanan bölümler: 26 SAYISAL GRAFİK

30 Tahsilat Teknik bölüm Araştõrma geliştirme Yönetim Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Thames Water / İngiltere Dünyanõn en büyük su ve kanalizasyon şirketlerinden birisi olan Thames Water km² lik bir alanda 12 milyon aboneye hizmet veriyor. Thames Water tarafõndan gerçekleştirilen kullanõcõlõ Coğrafi Bilgi Sistemi (GIS) uygulamasõnõn belkemiğini Autodesk VISION* yazõlõmõ oluşturuyor. Thames Water, Autodesk'in büyük şirket hizmetleri için danõşmanlõk yapan grubu ile beraber çalõşarak şirketin fiziki varlõklarõ ile müşteri hizmetleri ve iş yönetimi gibi diğer bilgi sistemlerini entegre ederek şirket karar destek sistemini kurdu. Bu yeni sistem şirkette müşteri hizmetlerinden yatõrõm ve kaynak planlamasõna kadar çalõşan tüm personel tarafõndan kullanõlõyor. Kullanõcõlar standart bir Internet görüntüleyicisi yardõmõ ile Thames Water'õn hizmet verdiği 13,000 km² 'lik alanda 12 milyon konut ve işyeri müşterisinin tüm bilgilerine ulaşabiliyorlar. Bu yeni sistemin uygulanmasõyla Thames Water rekabetin oldukça yoğun yaşandõğõ altyapõ sektöründe pazardaki değişimleri ve yeni olanaklarõ çok çabuk değerlendirerek, müşteri hizmetlerini en iyi şekilde sunuyor ve büyük avantaj elde ediyor. Autodesk GIS yazõlõmlarõnõn seçilme nedenleri: GIS gibi uygulamalar, CORBA (Common Object Request Broker Architecture) uyumlu olmasõ ile Thames Water'daki herhangi bir sistemle -sistemin nerede olduğunun önemi olmaksõzõn- iletişim içerisinde çalõşabiliyor. CORBA ile kullanõcõlar şirket ağõ üzerinden tüm bilgilere ulaşõm sağlayabiliyorlar. Büyük kurum ve kuruluş sistemlerinde yazõlõmlarõn ölçeklenebilir olmasõ vazgeçilmez bir önem taşõr. Çok sayõda çalõşan, sistemi aynõ anda kullanõr ve yüzlerce çalõşanõn gereksinim duyduğu her an sisteme ulaşmasõ gerekir. Autodesk VISION* yazõlõmõ, binlerce kullanõcõnõn eş zamanlõ olarak çalõşabilmesine olanak tanõyor. Kullanõcõlar, Microsoft Windows üzerine kurulmuş tanõdõklarõ bir arayüzle çalõşabiliyor ve görüntüleme işlemleri için de herhangi bir Internet görüntüleyicisini kullanabiliyorlar. Kullanõcõlar sorgulama, veri analizi ve karmaşõk verilere ulaşõm gibi birçok işlemi çok kõsa sürede gerçekleştirebiliyorlar. Akõllõ ve vektör tabanlõ haritalarla çalõşarak güncelleme işlemleri kolaylõkla yapõlabiliyorlar. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk VISION* Enelven / Venezuella Enelven, Venezuella'nõn en büyük elektrik hizmet şirketlerinden birisi. Şirket, Venezuella'nõn batõsõnda yer alan Zulia Bölgesinde km'lik bir alanda yaklaşõk kişiye hizmet veriyor. Enelven'in müşterileri arasõnda petrol, petrokimya, imalat gibi ekonomi açõsõndan vazgeçilmez sektörler yer alõyor. Enelven, Venezuella'da yeni düzenlemeler getirilen elektrik hizmetleri pazarõnda teknolojiyi en iyi şekilde takip edebilmek ve bölgedeki hizmetlerini en iyi duruma getirmek amacõyla GIS uygulamasõnõ başlattõ. Uygulamada, çizim ve veri yaratma işlerinde AutoCAD Map, intranet üzerinden verilerin görüntülenmesinde Autodesk Powerline ve elektrik ağõnõn yönetiminde VISION* ve VISION* Electric yazõlõmlarõnõ kullanõyor. Autodesk GIS yazõlõmlarõ Enelven'in birçok gereksinimini karşõlamasõnõn yanõ sõra aşağõda belirtilen birkaç kritik isteği de sağlõyor: VISION* Release 5.2'nin Oracle veritabanõ ile entegre olarak çalõşmasõ. Autodesk GIS yazõlõmlarõnõn Enelven'in standart harita üretim ve düzenleme yazõlõmõ AutoCAD Map 2000'de harita üretimi ve GIS analizlerinde kullanmak için Internet veya intranet üzerinden VISION* sunucusuna direkt ulaşõm sağlamaya olanak tanõmasõ. Autodesk PowerLine ile web'den müşteri servis bilgisine merkezi, harita tabanlõ kullanõcõ arayüzü ile ulaşõm sağlamasõ. SAYISAL GRAFİK 27

31 Enelven Autodesk'in Oracle'la beraber çalõşan yazõlõmlarõ VISION* 5.2 ve VISION* 2.1'i kullanarak yeni bir AM/FM çözümü geliştirmeyi amaçlõyor. Bu çözüm, elektrik taşõma ve dağõtõm ağ bilgilerinin tüm şirket içinde paylaşõlabilmesini sağlõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk VISION* Manitoba Hydro / Kanada Kanada'nõn 4. Büyük kamu hizmet şirketi olan Manitoba Hydro, megawatt kapasite ile km²'lik bir alanda elektrik abonesine hizmet veriyor. GIS uygulamasõnda ilk olarak mevcut elektrik dağõtõmõ bilgisayar ortamõna aktarõlarak model oluşturuldu. Daha sonraki aşamada haritalarõn bakõm ve güncelleme işlemleri için uygulamalar geliştirilerek, tüm kullanõcõlar sisteme adapte edildi. Şu anda şirketin günlük işleri AutoCAD Map üzerinde çözülebiliyor. Sistemdeki voltaj düşmeleri, güç kayõplarõ gibi problemlere anõnda müdahale edilebiliyor. Gelişme alanlarõ tespiti için analizler yapõlabiliyor. Şirketin Autodesk GIS ürünlerini seçme nedenleri aşağõdaki gibi sõralanabilir: Manitoba Hydro'da çalõşan mühendislerin yõllardõr AutoCAD kullanõyor olmasõ ile adaptasyonun çok kõsa bir sürede sağlanabilmesi ve eğitim maliyetlerinin çok düşük olmasõ. AutoCAD Map'in hem CAD hem de GIS'õ aynõ ortamda barõndõrõyor olmasõ. Şirketin daha önceden kullandõğõ yazõlõmlarõ da kullanabilecek olmasõ. Autodesk MapGuide'õ da satõn alan şirket, gelecekte veri paylaşõmõ ve analizlerini de şirketin intraneti üzerinden Autodesk MapGuide ile yapmayõ planlõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Autodesk GIS yazõlõmlarõ ile gerçekleştirilen çevre, tarõm ve ulaşõm uygulama örnekleri Viterbo Tarõm İl Müdürlüğü / İtalya Viterbo Tarõm İl Müdürlüğü, biyolojik çeşitliliğin korunmasõ, kuş beslenmeleri rezerv alanlarõnõn yönetimi ve kuş avõ düzenlemelerinin yapõlmasõndan sorumlu bir kurum. Bu amaçlar doğrultusunda, il müdürlüğü yeni bir Avlanma Master Planõ hazõrladõ. Bu planõn hazõrlanmasõnda ve sonrasõnda analiz ve kararlarõ desteklemek için rezerv alanlarõndaki türlerin sayõlarõ ve dağõlõmlarõnõn korelasyonlarõnõn ve alanõn morfolojisini harita üzerinde görme gereksinimi doğdu ve projeye başlandõ. Proje, Autodesk çözümleri ile uygulama geliştiren Alpha Consult firmasõ tarafõndan Viterbo Tarõm İl Müdürlüğü ile birlikte gerçekleştirildi. Projenin bel kemiğini -AutoCAD Map yazõlõmõ oluşturuyor. AutoCAD Map, hem bir GIS yazõlõmõ olarak avlanma alanlarõnõn özelliklerini ve sõnõrlamalarõnõ GIS çözümü ile desteklemede, hem de bir haritacõlõk yazõlõmõ olarak kuş sayõlarõ ve yoğunluklarõnõ harita üzerine işlemede kullanõlõyor. Bu entegre çözümü kullanõcõlar, ek bir teknik araç olarak ekolojik önemi olan koridorlarõn belirlenmesi ve planlamada da kullanabiliyorlar. Uygulama, araştõrmacõlarõn iki matriksi aynõ harita üzerinde kullanabilmelerini sağlõyor. Matrikslerden biri her araştõrma hücresinin fiziksel yüksekliğini diğeri de aynõ hücrede kuşlarõn üreme paternlerini gösteriyor. Uygulama, kullanõcõlarõn AutoCAD Map üzerinde topoloji yaratmalarõna ve bu topolojiler üzerinde SQL tabanlõ raporlama ve grafik analizler yapabilmelerine olanak sağlõyor. Projenin bundan sonraki aşamasõnda, verilerin Autodesk MapGuide yazõlõmõ ile Internet üzerinden yayõmlanmasõ düşünülüyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map Lazio Bölgesi - Su Havzalarõ Yönetimi / İtalya İtalya Lazio Bölgesi Su Havzalarõ Yönetimi'nin planlama işleri arasõnda; sulama alanlarõ, heyelan ile yüzey ve dip suyu koruma bölgelerinin haritalarõnõn üretilmesi yer alõyor. Haritalarõn doğru ve kolay bir şekilde üretilebilmesi, üzerinde analizler yapõlmasõ, kolaylõkla güncellenebilmesi ve kurum çalõşanlarõnõn ulaşõmõna açõlmasõ için bel kemiğini AutoCAD Map ve Autodesk MapGuide'õn oluşturduğu bir uygulama başlatõldõ. Projeye ilk olarak Su Havzalarõ Master Planõnõn üretilmesi ile başlandõ. 28 SAYISAL GRAFİK

32 Su Havzalarõ Master Planõ 30, 200 ve 500 yõllõk dönüş periodlarõnda sulama bölgelerinin, heyelan havzalarõnõn, jeomorfolojik kõrõlgan alanlarõn, su rezerv ve dip suyu koruma alanlarõnõn harita üzerine dökülmesini amaçlõyor. Tematik katmanlar GIS metodolojisine uygun olarak yaratõldõ ve AutoCAD Map'in topoloji ve veri modelleri kullanõldõ. Uygulama, analiz ve kararlarõ desteklemek için, Dr. P. Lupino yönetimindeki teknik bölüm tarafõndan model çõktõlarõnõ detaylõ teknik bir haritanõn üzerine dökerek çalõşõlan alanlardaki kõsõtlamalarõ görebilmek için kullanõldõ. Model sonuçlarõ ve çizimdeki nesneler arasõndaki korelasyon için bir çerçeve çizebilmek amacõyla uygulama risk alanlarõ belirlendi. Autodesk çözümleri ile uygulama geliştiren Alpha Consult şirketi, Su Havzalarõ Yönetimi bölümü için veri bankasõnõ oluşturdu, kuruma gereken işlevler için yazõlõm üzerine uygulama geliştirdi ve bir GIS sunucusu kurdu. Autodesk MapGuide ile veriler Internet üzerinden dağõtõlõyor. AutoCAD Map hem bir GIS çözümü olarak su havzalarõnõn özelliklerini ve sõnõrlamalarõnõ desteklemede hem de detaylõ teknik haritalarõn hazõrlanmasõnda kullanõlõyor. Uygulama, kullanõcõlarõn AutoCAD Map üzerinde topoloji yaratmalarõna ve bu topolojiler üzerinde SQL tabanlõ raporlama ve grafik analizler yapabilmelerine olanak sağlõyor. Projenin bundan sonaki aşamasõnda, kurumun intraneti üzerinden verilerin paylaşõlmasõ planlanõyor. Projesi'nde politika ve iş çevrelerindeki yöneticilerin karar verme aşamalarõnda kullanõlmak üzere Avrupa'daki 4 bölgenin harita tabanlõ çevre verileri kullanõma sunuluyor. Bu veriler; İtalya'da su havzalarõnõn korumasõ ile ilgili olarak Arnova Nehri Havzasõ; İskoçya'da çevre yönetimi ve planlamada kullanõlmak üzere konumsal veriler; Fransa'da Lyon bölgesindeki endüstri bölgesinin sanayi kirlenmesine karşõ korunmasõ ile ilgili veriler ve Yunanistan'da Corfu bölgesindeki turizmin çevresel etkileri verilerinden oluşuyor. Projesi, kullanõcõlarõn geniş bir kataloktan katmanlarõ ve bilgileri seçerek kendi haritalarõnõ oluşturmalarõna olanak tanõyor. Her kullanõcõ kendi problem alanõ tanõmõna ve yapacağõ analizlere göre kendi setini oluşturabiliyor. Eğitim ve işletim maliyetleri gerçekten çok düşük çünkü her işlem sadece bir mouse tõklamasõ ile yapõlabiliyor. Autodesk MapGuide, kullanõcõlarõn haritalarõnõ oluştururken 150 katmana kadar konumsal veriyi kullanabilmesine olanak tanõyor. Sistemin kullanõmõ oldukça basit. 15 dakikada öğreniliyor ve oldukça hõzlõ. Karmaşõk haritalar bir kaç dakikada indirilebiliyor. Projede 4 bölgede, 4 farklõ senaryo üzerinde çalõşõlabiliyor. Gelecekte projeye yeni bölgelerin ve senaryolarõn eklenmesi planlanõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Projesi / İtalya Projesi, Avrupa Komisyonu destekli bir konsorsiyum tarafõndan çevre koruma ve yönetim projelerinde kullanõlacak karar-destek aracõ oluşturmak için kurulan bir uzaktan veri kullanõm sistemi. Bu sistem Autodek MapGuide ve Netscape ile tasarlandõ. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: Autodesk MapGuide Chianti Şarap Birliği / İtalya Chianti Şarap Birliği, 2000'in üzerinde şarap üreticisine pazardaki gelişmeler ve üretim konusunda danõşmanlõk veriyor. İtalya'nõn en büyük şarap üretim bölgesi olan Chianti'de yõlda yaklaşõk bir milyon hectolitre şarap üretiliyor. Chianti Şarap Birliği, bölge için stratejik kararlar almada tarõm bilimcilere destek verebilmek amacõyla Autodesk çözümleri ile uygulama geliştiren bir şirket ile Chianti Futuro adõ altõnda bir GIS projesi başlattõ. Bağcõlõkta, tarihi veriler SAYISAL GRAFİK 29

33 verimli üretim ve planlama için büyük önem taşõyor. Chianti Futuro uygulamasõ eski haritalar gibi veri kaynaklarõnõ ve resmi dokümanlarõ entegre eden bir çözüm. Autodesk World yazõlõmõ ile geliştirilen uygulamada; alt bölgeleri de kapsayan tüm üretim alanlarõnõn haritasõ oluşturuldu. Bu altlõk üzerinde kullanõcõlar yeni bağ alanlarõnõn açõlma maliyetini hesaplayabiliyor. İklim ve uydu verilerini de kullanarak doğru müdaheleleri yapabiliyor ve önceki dönem üretim verilerini kullanarak raporlar üretebiliyorlar. Haritalarõn üretimi ve paylaşõlmasõ klasik yöntemlere göre 10 kat daha hõzlõ gerçekleştirilebiliyor. Bu projede yaklaşõk 100 istasyonun verisi kullanõlarak sõcaklõk, güneş ve rüzgar durumu verilerinin arşivi oluşturuldu. Projenin daha sonraki aşamasõ olarak bu verilerin Autodesk MapGuide ile Internet üzerinden sunulmasõ planlanõyor. sõnõrlarõnõ belirlemek amacõyla yeni bir çalõşma başlattõ. Proje, şimdiye kadar hidrografi ile ilgili yapõlmõş çalõşmalarõ bir araya toplayarak sayõsal bir veri bankasõ oluşturmayõ amaçlõyor. Proje, çalõşma alanlarõnõn yõllar içindeki durumu ve değişikliklerin gözlemlenebilmesi ve sayõsal kullanõm için yeni nehir havzalarõ kodlamasõ yapõlabilmesini göz önünde bulundurarak tasarlandõ. Toplam proje alanõ km². Proje kapsamõnda şimdiye kadar179'u Tiber nehrinin olmak üzere 282 ana havza, 91 de alt havza tanõmlandõ. Yağõş ve akõş verileri ve belirlenen kesitlerdeki deşarj hesaplamalarõnõn raporlarõnõn üretimi de kurumun görevleri arasõnda yer alõyor. Nehir havza limitleri, istasyon ölçümleri ve kesitler GIS veri modeli kullanõlarak yapõlõyor. AutoCAD Map, hem bir GIS çözümü olarak hem de detaylõ teknik haritalarõn hazõrlanmasõnda haritacõlõk yazõlõmõ olarak kullanõlõyor. Uygulama, kullanõcõlarõn AutoCAD Map üzerinde topoloji yaratmalarõna ve bu topolojiler üzerinde SQL tabanlõ raporlama ve grafik analizler yapabilmelerine olanak sağlõyor. Projede bölümler arasõnda bilgi paylaşõmõ kurumun intraneti üzerinden yapõlõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk World Hidrografi ve Deniz Bilimleri Ofisi / İtalya İtalya Hidrografya ve Deniz Bilimleri Ofisi, hidrografik nehir havzalarõ ve alt havzalarõn Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Oslo Gardermoen Naeringspark / Norveç Gardermoen Naeringspark, Oslo'nun yeni hava alanõ içinde yer alan, 1 milyon m²'lik bir alanda kurulacak olan büyük bir endüstriyel park projesi. Projede yer alan gruplarõn (fabrikatörler, müteahhitler, karar vericiler ve yerel otoriteler gibi) farklõ gereksinimlerini karşõlayabilmek için Autodesk MapGuide'õn bel kemiğini oluşturduğu bir uygulama başlatõldõ. Uygulama; toprak, yol, su ve kanalizasyon, kadastral planlar ve planlama kararlarõnõ içeren harita ve çizimlerin arşivinin oluşturularak projede çalõşacak gruplara istedikleri verilerin hõzlõ ve doğru bir şekilde iletilebilmesini amaçlõyordu. 30 SAYISAL GRAFİK

34 İlk başta uygulama, projede yer alan gruplarõn kullanõmõ için başlatõldõ daha sonra aynõ sunucuyu kullanarak bu bilgilerin-bazõ verilere ulaşõm şifre ile korunarak- kamunun kullanõmõna da açõlmasõna karar verildi. Bu ikili kullanõm satõş ve promosyonlar için iyi bir araç olmanõn yanõnda, potansiyel alõcõlara ve mülk sahiplerine kolaylõkla çizimlere, potansiyel alanlara ve proje ile ilgili diğer bilgilere ulaşabilme olanağõ sağladõ. Örneğin; hangi parsellerin boş veya ayõrtõlmõş olduğu, kaç hektar olduğu, yapõlaşma izinleri gibi bilgilere ulaşõm sağlanabildi. Autodesk MapGuide ile herkesin istediği zaman proje bilgilerine web üzerinden ulaşabiliyor olmasõ ile uygulama maliyetleri en düşük düzeyde tutuldu. Ayrõca mühendislik uygulamalarõnõn AutoCAD Map üzerinde geliştirilmesi de planlanõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: Autodesk MapGuide Münih Uluslararasõ Hava Alanõ / Almanya Münih ve Stuttgart hava alanlarõ yönetimi mevcut sistemlerini yeni bir GIS çözümü ile yenileme kararõ alarak Autodesk çözümlerine dayalõ bir proje başlattõ. Autodesk çözümlerinin seçilmesindeki en önemli etkenlerden biri DWG formatõnõn grafik veriler için bir standart olmasõ. AutoCAD Map ve Autodesk MapGuide yazõlõmlarõ, teknik dökümantasyon, altyapõ, güvenlik, HVAC, sağlõk, iletişim, ağ yönetimi, temizlik, çevre, satõş, trafik yönetimi gibi hava alanõnda bir çok bölüm tarafõndan kullanõlõyor. Tüm bölümler verileri merkezi bir sunucu aracõlõğõ ile kullanõyorlar. Tüm bölümlerin gereksinimlerini karşõlayabilmek amacõyla AutoCAD Map ve Autodesk MapGuide'õn üzerine "VisMan" (Görselleştirme ve Yönetim) adõnda bir uygulama geliştirildi. Windows NT, Autodesk GIS çözümleri ve Oracle RDBMS yazõlõmlarõnõ içeren uygulama, CAD, GIS ve CAFM işlevlerini kolay kullanõmlõ bir arayüzle kullanma olanağõ sağlõyor. Projenin bundan sonraki aşamasõnda "VisMan"õn web özelliğinin de hayata geçirilmesi yer alõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: AutoCAD Map, Autodesk MapGuide Matrix / Güney Afrika Cumhuriyeti Matrix, Güney Afrika'da taşõma filolarõ yönetimi ve ülke çapõnda araç takibi hizmetleri veren tek şirket. Matrix, Autodesk çözümleri ile uygulama geliştiren Computer Foundation ile birlikte Autodesk MapGuide ile web üzerinden araç takip sistemi projesini başlattõ. Sistem şirketlere dağõtõm ve hizmet araçlarõnõn rotalarõnõn saptanmasõ ve takibinde çözüm sunuyor. 16 farklõ kriter araçlarõn kara kutularõna yüklenebiliyor ve herhangi bir problemde anõnda müdahale olanağõ sağlõyor. Sistemde bir GSM çipi yer alõyor, böylelikle sistem yöneticisi herhangi bir aracõn rotasõndan sapõp sapmadõğõnõ görebiliyor. Rotadan sapan araç ekranda otomatik olarak işaretlenerek uyarõ veriyor. Kullanõcõlar kolaylõkla sisteme bağlanõp, güvenlik kodunu girdikten sonra araçlarõn bilgilerine ulaşabiliyorlar. Müşterilerden gelen talepler doğrultusunda sisteme yeni işlevler eklenmesi planlanõyor. Kullanılan Autodesk GIS yazılımları: Autodesk MapGuide SAYISAL GRAFİK 31

35 AutoCAD Map ile Gap Batman-Silvan Projesi Kerim Orhon,İnş.Y.Müh., Suiş Proje Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamõnda, Dicle nehrinin sol sahilinde kalan ovalardaki yaklaşõk hektarlõk sahanõn sulanmasõnõ içermektedir. Projenin master plan ve planlama kademesi çalõşmalarõ, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Etüd ve Plan Dairesi Başkanlõğõ tarafõndan yürütülmekte, Suiş Proje ise müşavir olarak bu çalõşmalarda yer almaktadõr. Proje kapsamõnda 8 adet baraj ile sulama sahalarõna suyu iletecek iletim kanallarõ, ana kanallar ve tüneller ile sulama şebekesi planlama aşamasõnda tasarlanmaktadõr. Bölgeye ait 1: ölçekli haritalar ile sulanmasõ düşünülen sahalara ait "arazi tasnif haritalarõ" ve DSİ tarafõndan önceden yapõlan alternatif çalõşmalar, DSİ tarafõndan temin edilmiştir. Çalõşmanõn ilk adõmõ, mevcut harita ve donelerin birbirine uyumlu hale getirilmesidir. 1: ölçekli haritalar taranarak sayõsal ortama aktarõlmõştõr. Taranmõş haritalarõn hatasõz bir şekilde koordinat sistemine oturtulmasõnda Autodesk CAD Overlay programõndan yararlanõlmõştõr. Arazi-tasnif haritalarõ ise sayõsallaştõrõcõ kullanõlarak bilgisayar ortamõna geçirilmiştir. Barajlar, barajlara ait göl alanlarõ ve kanallarõn da işlenmesinin ardõndan analize geçilmiştir. Proje sahasõnda sulanacak sahalarõn her birinin farklõ arazi sõnõfõnda olmasõ, değişik bir kaynaktan (farklõ barajlardan / kanallardan) ve değişik şekillerde (cazibe veya pompaj) sulanacak olmasõ bu analiz esnasõnda dikkate alõnmasõ gereken hususlardõr. AutoCAD Map programõnõn kullanõldõğõ projenin bu aşamasõnda, harita üzerine işlenmiş olan ana kanal ve ana kanallardan ayrõlan yedek kanallara ait sulama sahalarõ, kanal ismine ve cazibe veya pompajla sulanmasõna göre endekslenerek, bir poligon topolojisi oluşturulmuştur. Böylece her yedek kanala ait sulama sahasõ tanõmlanmõştõr. İkinci aşamada, herhangi bir nedenden dolayõ sulanamayacak olan alanlara ait bir poligon topolojisi yaratõlmõştõr. Arazi tasnifi haritasõndaki 6. sõnõf araziler, barajlara ait rezervuar alanlarõ ve kot farklõlõğõ nedeniyle sulanamayacak alanlarõn meydana getirdiği 3 ayrõ topolojinin birleşiminden oluşan bu topoloji, yedek alanlarõ topolojisinden çõkarõlarak, her bir yedeğe ait sulanabilir sahalar topolojisi elde edilmiştir. Yine; yedek kanallardan m oluşan bir şebeke (network) topolojisi oluşturulup, bu topoloji de yedek alanlar topolojisi ile çakõştõrõlarak, her yedek alanõna düşen kanal uzunluğu da hesaplanmõştõr. Elde edilen nihai topolojiden değişik sorgulamalar yapõlarak proje çalõşmalarõna devam edilmiştir. Yedek kanal isimleri ve onlara ait sulanabilir alanlarõ içeren tablo, MS Excel ortamõna alõnarak, ana kanal ve yedekler kapasitelendirilmiş ve maliyet tablolarõ hazõrlanmõştõr. Her bir barajdan sulanacak sahalarõn ayrõntõlõ olarak elde edilmesi sayesinde, barajlardan çekilecek sular belirlenmiş ve işletme çalõşmalarõ yapõlmõştõr. Alternatif sistemler denenerek, en ekonomik çözüm araştõrõlmõştõr. orhon@suis.com Batman-Silvan Ovalarõ sulamalarõ Yedek sulama alanlarõ 32 SAYISAL GRAFİK

36 Bilgisayar Destekli Kent Planlama ve Tasarımında Sorunlar / Olanaklar Makbule İLÇAN UTTA Planlama & Danõşmanlõk Ltd. Şti. Hayatõ kolaylaştõran ve çağdaş yaşamõn vazgeçilmez parçasõ olan bilgisayar, Kent ve Bölge Plancõlarõnõn da planlama ve tasarõmõn her sürecinde kullanõldõklarõ bir araçtõr. Esas konu, bu aracõn etkin olarak kullanõlmasõdõr. Bunun için, amaca yönelik doğru donanõm (hardware), doğru yazõlõm (software) ve doğru kullanõcõ mutlak şarttõr. Donanõmõn ve kullanõcõnõn doğru seçildiği kabuluyle, bu yazõnõn içeriğinde, doğru yazõlõm üzerinde durulacak, yazõlõmõn kent planlama ve tasarõm süreçlerinin her evresinde nasõl kullanõldõğõ bir örnekle anlatõlacaktõr. Örnek proje, Kültür Bakanlõğõ Kültür ve Tabiat Varlõklarõnõ Koruma Genel Müdürlüğü ne UTTA Planlama & Danõşmanlõk Ltd. Şti. tarafõndan hazõrlanmõş Patara Koruma Amaçlõ İmar Planõ (KAİP) dõr. Proje de halihazõr haritalarõn, altlõklarõn revize edilmesi, güncelleştirilmesi, analiz, sentez, değerlendirme ve planlama/kentsel tasarõm aşamalarõnda AutoCAD 2000 Map kullanõlmõştõr. 1. Bilgisayar Destekli Tasarõmda Halihazõr Harita / Altlõk Bilgisayar ortamõnda tasarõm yapabilmek için temel şart halihazõr haritalarõn sayõsal olmasõdõr. Başlarda, kent plancõlarõnõn bilgisayara geçiş sürecinin gecikmesi, haritalarõn sayõsal olmamasõndan kaynaklanmõştõ. Günümüzde haritalarõn artõk sayõsal hazõrlanmasõ plancõlarõn da, bu ortamda tasarõm yapmasõnõ zorunlu kõlmõştõr. Bu noktada, önemle söz edilmesi gereken konu, haritalarõn çizim formatõ ve teknik yeterliliğidir. Kullanõlacak altlõklarõn kesinlikle teknik şartlara uygun ve sağlõklõ üretilmesi gerekir. Patara KAİP nda halihazõr haritalar klasik yöntemle hazõrlanmõştõ. Öncelikle halihazõr haritalar ve mülkiyet verileri sayõsal ortama aktarõlmõştõr. Haritalarõn teknik sorunlarõnõn aşõlmasõ konusunda, AutoCAD Map in sunduğu olanaklardan faydalanõlmõş ve altlõklar veri tabanõ oluşturmaya uygun hale getirilmiştir. 2. Bilgisayar Destekli Kent Planlama sõnda Yöntem 2.1. Araştõrma ve Analiz: Araştõrma / Analiz, planlama ve tasarõm sürecinin ilk adõmõdõr. Analiz çalõşmalarõnda; Doğal Değerler (orman, tarõm topraklarõ, sulama alanlarõ ve havzalarõ vb), Kültürel Değerler (kentsel, arkeolojik, tarihsel sit alanlarõ, höyükler vb), Kentsel Veriler (ulaşõm sistemi, altyapõ, yapõ kullanõmõ, kat yüksekliği, yapõ kalitesi, yapõm teknolojisi vb), Doğal Veriler (Topografya, jeolojik yapõ, toprak niteliği vb) gibi, tasarõmda kullanõlacak analitik etüdler sayõsal ortama aktarõlmaktadõr. Bilgisayar destekli tasarõmda elde edilen verilerin hassas ve sağlõklõ olarak sayõsal ortama aktarõlmasõ büyük önem taşõr. Örnek projede araştõrma aşamasõnda, arazi çalõşmalarõ yapõlmõş ve ilgili Kamu Kurum ve Kuruluşlardan gerekli veriler toplanmõştõr. Bu noktada karşõlaşõlan önemli sorun, toplanan dökümanlarõn büyük bir kõsmõnõn klasik yöntemle yapõlmõş ve sayõsallaştõrõlmamõş olmasõdõr. Bu nedenle, başka disiplinlerle (harita mühendisi) çalõşarak ve farklõ yazõlõmlar kullanõlarak bu sorunlarda aşõlmõştõr. Arkeoloji ve sanat tarihi uzmanlarõ ile ilgili korunmasõ gerekli değerler sayõsal ortama aktarõlmõştõr. Toplanan verilerin tümü Microsoft Access kullanõlarak veri tabanõna aktarõlmõştõr. Mülkiyet (Şekil 1), Yapõ ve arazi kullanõmõ (Şekil 2), Yapõ türü, Yapõ kalitesi, Kat yüksekliği, Altyapõ, Yapõ ve nüfus yoğunluğu, Planlanmõş alan sõnõrlarõ, SAYISAL GRAFİK 33

37 Mülkiyet ve yapõlarõn yasallõk durumlarõ, Sit sõnõrlarõ, Eğim vd. veri tabanõnõn Access e girilen temel başlõklarõdõr. (Analiz paftalarõnõn hazõrlanmasõ aşamasõnda, toplanan bilgiler farklõ dosyalarda veya aynõ dosyada, farklõ Layer larda da hazõrlanabilirdi. Ancak yazõlõm, bir veri tabanõ kullanarak datalarõ sayõsal ortama aktarma ve paftalaştõrma imkanõnõ vermektedir.) Şekil 1 Kültürel Koruma Alanlarõ, Eşikler (Yerleşilebilir, Yerleşilemez, Maliyetle Yerleşilebilir Alanlar), Kentsel / sosyal veriler (Şekil 3), konularõnda sağlõklõ ve doğru sonuçlara ulaşõlmaktadõr. Bu sonuçlar, planlama ve tasarõm seçeneklerinin, stratejilerinin kurulmasõnda plancõ, tasarõmcõ ve karar vericilere yol göstermektedir. Bu kabullerle, Patara KAİP nõn sentez ve değerlendirme çalõşmalarõnda veri tabanõna girilen bilgiler çakõştõrõlmõş, tasarõma temel olacak paftalar hazõrlanmõştõr. Patara KAİP õnda planlama kararlarõnõ doğrudan yönlendirecek, yasal olan ve olmayan yapõlaşmalar, fiziki durum analizi, yerleşilebilir / yerleşilemez alanlar vb. konularõnda değerlendirme paftalarõ yapõlmõştõr. Örneğin; fiziki durum analizi çalõşmasõnda; farklõ dosyalarda, farklõ layer larda, farklõ renklerde, farklõ taramalarda, farklõ çizgi tiplerinde, farklõ yazõ karakterlerinde oluşturulmuş datalarõn üstüste çakõştõrõlmasõ sõrasõnda büyük çoğunlukla sorunlar yaşanõr. Bu aşamada yazõlõm kolaylõklar sunmaktadõr. Veri tabanõndan seçilecek başlõklar, istenen renkte, tarama da, yine istenirse lejantõyla birlikte bir-iki komutla gerçekleştirilebilir. Bu özellik, veri tabanõna girilmiş her bilginin sorgulanabileceği ve çakõştõrõlabileceği anlamõna gelir. Renk, tarama, boyut vb. sorunlarõn yeniden revize edilmesi gerekmez Değerlendirme ve Sentez Analitik etüd aşamasõndan sonra, en önemli aşama bu verilerin değerlendirilmesidir. Planlama ve tasarõm kararlarõnõn üretilmesi sõrasõnda tüm verilerin yorumlanmasõ ve değerlendirilmesi gereklidir. Değerlendirme ve sentez sürecinde, sayõsal ortamda çalõşmanõn ve sorgulama yapmanõn sağlõklõ kararlara ulaşmada önemi büyüktür. Tüm verilerin anlamlõ bir biçimde çakõştõrõlmasõ (EŞİK ANALİZİ) sonucunda; Doğal Koruma Alanlarõ, Şekil2 3. Planlama ve Kentsel Tasarõm Şekil 3 Analiz, değerlendirme ve sentez çalõşmalarõ sonucunda tasarõm süreci başlamaktadõr. Tasarõm genel olarak pekçok fiziki, sosyal ve ekonomik faktörü ve politik kararõ/stratejiyi içerecek bir süreçtir ve farklõ aktörler tasarõm sürecinde etkili olmaktadõr. Bu nedenle genel olarak eskiz çalõşmalarõ şeklindeki taslaklarõn klasik sitemde 34 SAYISAL GRAFİK

38 Şekil 4 Şekil 5 (kağõt/kalem) hazõrlanmasõ ve olgunlaştõktan sonra bilgisayar ortamõna geçirilmesi süreci en uygun süreçtir. Aksi taktirde sayõsal ortamda yaz/boz süreci hem zaman hem de emek ve parasal kayõplara yol açabilir. Yazõlõm, plan üretme sürecinde de kullanõlmaktadõr. Ancak, örnek projenin içeriğinden kaynaklanan gerekçelerden dolayõ koruma planõ, klasik yöntemle tasarlanmõş ve bilgisayar ortamõna aktarõlmõştõr (Şekil 4, 5, 6). 4. Sonuçlar Bilgisayar destekli kent planlamasõ ve kentsel tasarõm süreçleri incelendiğinde, eğer doğru sistem, hõzlõ, teknik bir altyapõ ve bu sistem ve altyapõyõ etkin kullanabilen teknik elemanlara sahip olunursa sonucun mükemmele yakõn olduğu söylenebilir. Ancak; Tüm verilerin sağlõklõ elde edilmesi ve sayõsallaştõrõlmasõ, Bu verilerin sağlõklõ birleştirilmesi, sentezinin yapõlmasõ, Doğru kararlarõn verilerek, belirli (kabul edilmiş) tekniklerle sayõsal ortamda çizilmesi, gereklidir. Bunun etkin olarak yapõlabilmesi, tasarõmda para ve zaman tasarrufu sağlamaktadõr. Her kurumun kendi gereksinimlerine uygun donatõm ve programa sahip olmasõ ve bunlarõ kullanacak elemanlarõ yetiştirmesi önem taşõmaktadõr. Tüm teknik çizim yapanlarõn giderek bilgisayar destekli çizim yapanlara dönüşmesi ise kaçõnõlmazdõr. Kent planlama ve kentsel tasarõmda dilbirliğine gidilmesi, gösterim tekniklerinin standardizasyonu gereklidir. Şekil 6 SAYISAL GRAFİK 35

39 Planlamada AutoCAD Map AutoCAD Map AutoCAD ortamõnda harita ve GIS bilgisi yaratma, bakõmõnõ yapma, analiz etme ve sunma çözümüdür. Bu yazõda şehir plancõlarõnõn AutoCAD Map i hangi alanlarda kullanabileceğini anlatacağõz. Analiz İmar Planlarõnõn tasarõmõ aşamasõnda AutoCAD Map, plancõlara karar-destek aracõ olarak yardõmcõ olur. Planlama alanõna dair toplanan tüm veriler AutoCAD Map de görüntülenerek analizleri yapõlabilir. Örneğin, Şekil 1 de arazi kullanõmõ, eğim ve jeoloji verileri çakõştõrõlarak overlay işlemi yapõlmõş ve verilen kriterlere (eğimi<%15 ve aluvyon olmayan ve orman olmayan) göre yerleşilebilir alanlar belirlenmiştir. Analiz işlemleri plancõnõn isteği doğrultusunda zenginleştirilebilir ve benzer bir çok analiz yapõlabilir. Semboller: Yol genişlik, düzen, Taks-Kaks ve 1/5000-1/1000 alan kullanõm sembolleri için bir kütüphane yaratõlarak plancõlarõn kullanõmõna Şekil 2: Planlama menüsü Şekil1: Arazi kullanõmõ, eğim ve jeoloji verilerini kullanarak yerleşilebilir alanlarõn tespiti Plan çizimi Plan üretimi sõrasõnda halihazõr, analiz, hava fotoğrafõ veya uydu görüntüsü birarada kullanõlarak altlõk oluşturulabilir. Çizim aşamasõnda SAYISAL GRAFİK tarafõndan hazõrlanan 3194 sayõlõ İmar Kanunu ve Yönetmeliklerinde belirtilen çizim tekniklerine ve standartlara uygun olarak hazõrlanan yol tipleri, tarama, çizgi tipi ve sembol kütüphaneleri kullanõlabilir: (Şekil 2) Şekil 3: Yol genişliklerini tanõmlama Yollar: Yol çiziminde yollar,yol, kaldõrõm ve refüj genişlikleri belirtilerek kullanõcõ tarafõndan kolaylõkla tanõmlanabilir. Şekil 3 de yol tanõmlama penceresi görüntülenmektedir. Çizgi Tipleri: Yönetmelikte yer alan 1/5000 ve 1/1000 çizgi tiplerinin (sõnõrlar gibi) tümü hazõrlanarak yazõlõma eklenmiştir. (Şekil 4) Şekil 4: Çizgi tipi kütüphanesi 36 SAYISAL GRAFİK

40 Şekil 5: 1/5000 Sembol kütüphanesi Şekil 6: Düzen ve Taks Kaks sembollerinin çizimde kullanõmõ Alan hesaplarõ AutoCAD Map de plandaki kullanõm alanlarõ çizim sonrasõnda otomatik olarak yapõlmaktadõr. Tüm kullanõmlarõn alanlarõ ve toplam alan içindeki yüzdeleri Şekil 8 deki gibi tablo halinde yaratõlõr. 3 boyut işlemleri AutoCAD Map detaylõ çalõşõlmasõ gereken alanlarda üç boyutlu çizim yapma olanağõ tanõr. Kentsel tasarõm ölçeğindeki çalõşmalarda gerçekçi görüntüler elde etmek, çeşitli alternatifleri değerlendirmek ve sunumunu daha anlaşõlõr yapmak amacõyla üç boyut işlemleri kullanõlabilir. (Şekil 9) AutoCAD Map in yukarõda anlatõlan özellikleri daha çok imar planõ çizimi sõrasõnda plancõya sağladõğõ avantajlardõr. Fakat yazõlõm sadece bir çizim aracõ olmaktan öte şehir ve bölge plancõlarõna çok daha geniş bir perspektifle ve esneklikte çalõşabilme olanağõ tanõr. İmar planlama kanunu ve yönetmeliklerinin yeniden düzenlenmesinin gerekliliğinin tartõşõldõğõ bu dönemde AutoCAD Map gibi araçlarõn planlamaya katkõsõnõn göz ardõ edilmemesi gerekmektedir. Bu tartõşma bir başka yazõnõn konusu olmakla beraber özellikle bilgi paylaşõmõ konusunun üzerinde durulmasõ ve kullanõlmasõ gerekmektedir. Bir çok disiplinden gelen profesyonelin birarada çalõşmasõnõ gerektiren planlamada bilgi paylaşõmõ ve akõşõ çok önemli bir yer tutmaktadõr. AutoCAD Map Internet veya Intranet üzerinden bilgilerin paylaşõmõ ve eş zamanlõ kullanõmõna olanak tanõr. Plancõ gereksinim duyduğu tüm verilere kolayca ulaşõm sağlayabilir ve kendi ürettiği verileri diğerleri ile paylaşabilir, tartõşabilir. *Lisanslõ AutoCAD kullanõcõlarõ çizgi tipi, tarama ve sembol kütüphanelerini SAYISAL GRAFİK ten ücretsiz olarak alabilirler. **Yazõda kullanõlan plan görselleri Oğuz Aldan Şehir Planlama Bürosu ndan alõnmõştõr. sunulmuştur. (Şekil 5, Şekil 6) Şekil 7: Tarama kütüphanesi Taramalar: 1/5000 ve 1/1000 tarama tiplerinin tümü yazõlõma eklenmiştir (Şekil 7). Her alanõn üzerine gidip tek tek tarama yapmaya gerek olmaksõzõn otomatik olarak taramalar yapõlõr. Örneğin, parklarõn tümü aynõ anda taratõlabilir. Şekil 8 : 1/5000 plan ve alan kullanõm hesaplarõ 37 SAYISAL GRAFİK

41 Şekil 9 38 SAYISAL GRAFİK

42 e-harita Siteleri Kocaeli Afet Sonrasõ Coğrafi Bilgi Paylaşõm Sistemi Projesi Cihangir ve Ayaspaşa Semt Bilgi Sistemi Türkiye Deprem Sitesi Türkiye Seçim Sitesi SAYISAL GRAFİK

43 SAYISAL GRAFİK

44 Kocaeli Afet Sonrasõ Coğrafi Bilgi Paylaşõm Sistemi Projesi İzmit Kent Kurultayõ, 17 Ağustos 1999 depremi iyileştirme çalõşmalarõ çerçevesinde, geniş katõlõmlõ bir proje başlattõ. Aralarõnda SAYISAL GRAFİK in de bulunduğu birçok şirket, kamu kurum ve kuruluşu, uluslararasõ kuruluşlar, üniversiteler ve bilimsel kuruluşlar bu projeye destek veriyor. Anahtar sözcüğü bilgi paylaşõmõ olan proje ile nihai olarak:! Her kişi ve kuruluşun kullanõmõna açõk, geniş tabanlõ ve paylaşõma dayalõ,! Kullanõcõlar arasõnda koordinasyonun kendiliğinden sağlanmasõna hizmet eden, Acil yardõma yönelik olarak, bölgenin acil gereksinimlerine en az kaynakla doğru yer ve zamanda yanõt vermeye olanak sağlayacak altyapõnõn kurulmasõ, çeşitli proje ve programlar için veri sağlanmasõ, bölgenin bütünsel bir tablosunu oluşturarak yardõmõn ve projelerin doğru yönlendirilmesi hedefleniyor. Bilgi paylaşõmõna dair, çeşitli kesimlerin bilgi eksikliğinin tamamlanmasõ, bilgiye kolay ulaşõmõn sağlanmasõ, bilgiyi ortak ve açõk kõlarak değişik kesimler arasõndaki eşgüdümün kendiliğinden oluşmasõ, bilgiyi kullanma ve paylaşma alõşkanlõğõnõn geliştirilmesi planlanõyor.! Yerel yönetim, kamu kesimi, sivil kuruluşlar ve yurttaş ilişkisinde kolaylõk ve açõklõk sağlayan,! Planlama ile uğraşanlara bütünsel bir algõlama sunacak bir Coğrafi Bilgi Paylaşõm Sistemi gerçekleştiriliyor. İlk aşamada, veri elemanlarõnõn 1: ölçekli Kocaeli haritasõ ile ilişkilendirilmesiyle, Kocaeli Afet İdaresi Coğrafi Bilgi Paylaşõm Sistemi altlõğõ oluşturulmuştur. Altlõk haritada yer alan katmanlar: İdari sõnõrlar (il sõnõrlarõ, ilçe sõnõrlarõ, mahalle sõnõrlarõ), okullar (üniversiteler, özel ve kamuya ait liseler, özel ve kamuya ait ilk ve orta okullar), sağlõk tesisleri (hastaneler, sağlõk merkezleri ve SAYISAL GRAFİK 41

45 klinikler, geçici sağlõk tesisleri), geçici yerleşim alanlarõ (çadõr kentler, prefabrik yerleşim alanlarõ), servis alanlarõ (kriz masalarõ, sosyal hizmet çadõrlarõ, çocuk çadõrlarõ, kamu binalarõ), ulaşõm altyapõsõndan (kara yollarõ, ana caddeler, otobüs ve tren istasyonlarõ, vapur iskeleleri) oluşuyor. İkinci aşamada, Kocaeli Afet İdaresi Coğrafi Bilgi Paylaşõm Sistemi altlõğõ Internet e taşõnmaktadõr. Sistemdeki verileri özetleyen tematik haritalarõn üretilebilmesinin kolaylaştõrõlmasõ ve verilerin güncelleştirilmesinden sorumlu kuruluşlarõn, web sitesini kullanarak veri girmelerini sağlayan Etkileşimli Kocaeli Haritasõ ile:! Haritada istenilen bölgeye yaklaştõkça daha fazla detay görüntüleyebiliyor, lejanttan istenen katmanlarõ açõp kapatõlabiliyor.! Harita nesneleri, diğer dokümanlara bağlantõlar içeriyor. Örneğin, prefabrik konutlara tõklayõnca videolarõ görüntülenebiliyor.! Seçilen harita nesnelerine ilişkin raporlar alõnabiliyor. Raporlar dinamik veri tabanõ sorgulamasõ olduğundan, veri tabanõndaki bilgi değişiklikleri, raporlara doğrudan yansõyor.! Harita üzerinde istenen nesne adõna göre aranabiliyor. Örneğin, a ile başlayan sanayi tesisleri aranõp, bulunanlar listesinden ilgilenilen seçildiğinde, harita üzerinde o bölgeye otomatik olarak yaklaşõlõyor.! Sistemin güçlü yönlerinden biri de nesne seçme işlevleri. Örneğin, bir ilçe (Derince gibi) veya tampon bölge (TEM in 5 km. çevresi, x sağlõk ocağõnõn 5 km. lik ulaşõm alanõ gibi) seçildiğinde, bu bölge içinde kalan nesneler (eğitim kurumlarõ, prefabrik konutlar gibi) otomatik olarak seçiliyor ve bunlarõn raporlarõna ulaşõlabiliyor.! Veri tabanõna ve harita nesnelerine uzaktan erişim sağlanabiliyor. Internet e bağlõ ve yetkilendirilmiş kullanõcõlar, veri tabanõ kayõtlarõna ve harita nesnelerine ulaşõp, bunlarõn özelliklerini görüntüleyebilir, değiştirebilir, silebilir ve yeni nesne ekleyebilir. Böylece veri tabanõ, kolay erişilebilir tek bir yerde dururken, tüm yetkili birimler tarafõndan ortak kullanõlabiliyor. Örneğin, Tabipler Odasõ, sağlõk kurumlarõ ile ilgili bilgileri güncellerken, prefabrik konut yöneticileri, kendi bilgilerini güncelleyebiliyorlar.! Görüntülenen haritalar ve raporlar, sadece MapGuide görüntüleyicisinde kalmõyor, diğer Windows yazõlõmlarõna da aktarõlabiliyor. Örneğin, Derince ilçesinde bulunan prefabrik konutlar için bir iş emri hazõrlanacaksa, yönetici kendi bölgesinin haritasõnõ, raporu ile Word e aktarõp, iş emrine ekleyebiliyor. Hatta basit makrolar yardõmõyla ilçede bulunan tüm prefabrik konut yöneticilerine e-posta ile ulaşabiliyor. Özellikle acil durumlarda bu işlevler çok önemlidir. 42 SAYISAL GRAFİK

46 Cihangir ve Ayaspaşa Semt Bilgi Sistemi Türkiye 17 Ağustos ve 12 Kasõm'da yaşanmõş olan felaketlerden çok şey öğrendi. Deprem riski yüksek olan İstanbul'da da gerek kamu kuruluşlarõ, gerekse sivil toplum kuruluşlarõ hazõrlõk ve bilgilendirme çalõşmalarõ başlattõ. Semt temelli yapõlan çalõşmalar, bu girişimlerin en anlamlõlarõndandõr. Bu semt derneklerinden Cihangir Güzelleştirme Derneği, deprem öncesi faaliyet gösteren ve semtlilerle dayanõşma içerisinde örnek çalõşmalar yapan bir dernek olduğu için çalõşmalarõn uygulanabilirliği açõsõndan en uygun semt derneği özelliğine sahip. Komşusu Ayaspaşa Çevre Güzelleştirme ve Yaşatma Derneği ise, konuya aynõ hassasiyet ile yaklaşõyor ve oluşturulan semt bilgi sistemi içinde yer alõyor. SAYISAL GRAFİK, Cihangir Güzelleştirme Derneği, Ayaspaşa Çevre Güzelleştirme ve Yaşatma Derneği ve Beyoğlu Belediyesi'nin ortak çalõşmalarõ ile gerçekleştirilen "Semt Bilgi Sistemi", hem deprem hazõrlõklarõnõn bir parçasõnõ oluşturuyor, hem de zaman içinde geliştirilerek semt sakinlerinin ve ziyaretçilerin yararlanacağõ etkileşimli bir semt kaynağõ haline geliyor. Cihangir + Ayaspaşa Semt Bilgi Sisteminde şu anda, semt haritasõ üzerine işlenmiş yollar ve binalar bulunuyor. Sağlõk tesisleri, dini tesisler, eğitim kurumlarõ, resmi kurumlar, kültürel tesisler, kafe/bar/restoranlar, oteller, bankalar, deprem toplanma noktalarõ gibi nesneler, istenilen ölçekte görüntülenebiliyor. Önemli binalarõn fotoğraflarõ ve diğer Internet bağlantõlarõ da siteye eklenmiş durumda. Bu nesnelerden raporlar almak ve arama yapmak mümkün. Cihangir + Ayaspaşa Semt Bilgi Sistemine, adresinden ulaşõlõyor. Proje, doğal olarak bu iki semtle sõnõrlõ kalmayacak. Bu bölgelerin içeriği zenginleşirken, Beyoğlu'nun diğer semtleri de proje çerçevesinde sisteme ekleniyor. Etkileşimli Beyoğlu haritasõ ile: Semt haritasõ görüntülenir. Haritada adalar, binalar, yollar, sokak isimleri, resmi binalar, sağlõk kurumlarõ gibi kentsel donatõlar, kafe/bar/restoranlar, bankalar ve deprem toplanma noktalarõ yer alõyor. İmleç ile SAYISAL GRAFİK 43

47 üzerinde bulunulan nesneye ilişkin bilgilere anõnda ulaşõm sağlanõyor. İlgilenilen bölgeye yaklaştõkça daha fazla detaya ulaşõlõr. Örneğin haritaya yaklaştõkça katmanõ açõlarak binalar görüntülenmeye başlar. Haritadaki nesneler, diğer sitelere veya sayfalara bağlantõlar içerir. Örneğin, bir binaya tõkladõğõnõzda, fotoğrafõ ve varsa diğer bilgileri gelir. Haritada arama yapõlabilir ve bulunan yere yaklaşõlõr. Örneğin, sokak veya otel aramasõ yapõlabilir. Sorgulama ve analiz yapõlõr (nöbetçi eczane hangisi ve nerede, şu bölgede kaç tane hangi özellikte camii var, bir noktadan çõkõp diğer noktaya en uygun yoldan nasõl gidilir, vs.). Sonuçlar rapor ve harita olarak elde edilir (tescilli binalar ve bilgileri, kişi başõna düşen yeşil alan, vs.) Tampon bölge analizleri yapõlabilir. Örneğin, bir binanõn 150 m çevresindeki eczaneler bulunarak, raporu alõnabilir veya haritasõnõn çõktõsõ alõnabilir. 44 SAYISAL GRAFİK

48 Türkiye Deprem Sitesi Internet'te com.tr/deprem adresinden ulaşabileceğiniz "Türkiye Deprem Sitesi"nde, Yerküre ve depreme ilişkin açõklayõcõ bilgiler ile, Yerküre ve Türkiye'nin depremselliğine ilişkin etkileşimli sayõsal haritalar yer alõyor. Etkileşimli sayõsal harita ortamõ, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştõrma Enstitüsü ile ABD Jeolojik Araştõrma Kurumu'nun (USGS) kayõtlarõndaki depremleri, harita üzerinde istediğiniz kõstaslarla görüntüleyebilmenize olanak sağlõyor. Örneğin, dilediğiniz bölgeye yakõnlaşõp, belirlediğiniz tarihler arasõndaki depremleri görebiliyorsunuz. Deprem bölgeleri, faylar, nüfus ve nüfus yoğunluklarõ vb. bilgilerin yanõ sõra, otoyollarõ, karayollarõnõ, demiryollarõnõ ve akarsularõ da görüntüleyebiliyorsunuz. Seçtiğiniz herhangi bir depremin veya fayõn etki alanõnõ mesafe bilgisi girerek görüntülemek veya harita üzerinde mesafe ölçmek de olanaklõ. Sitenin ana sayfasõnda, Yerküre ve depreme ilişkin bilgilere, etkileşimli haritalara ve MapGuide Viewer yükleme sayfasõna bağlantõlar bulunuyor. Yerküre'nin Yapõsõ bölümünde, üzerinde yaşadõğõmõz dünyanõn içi, Levha Hareketleri bölümünde ise depremlere yol açan nedenler inceleniyor. Depremler ve Faylar bölümünde, depremleri yaratan faylarõn türleri, deprem dalgalarõ, büyüklük ve şiddet kavramlarõ açõklanõyor. Türkiye ve Depremler bölümünde de, Türkiye'yi ilgilendiren levha hareketleri ve fay zonlarõ anlatõlõyor. Devamlõ güncellenen etkileşimli Türkiye Deprem Haritasõ ile: Türkiye deprem haritasõ görüntülenir, istenen bölgeye yaklaşõldõkça detaylar görüntülenmeye başlar. Haritada depremlerden ayrõ olarak il, ilçe, karayolu, otoyol, demiryolu, akarsu katmanlarõ da yer almaktadõr. Kandilli kayõtlarõna göre son 100 yõlda yaşanan depremler, istenen tarih ve deprem büyüklüğü aralõğõ belirtilerek harita üzerinde görüntülenebilir. Seçilen deprem günü, öncesinde veya sonrasõnda belirtilen süre içinde olan depremler büyüklükleri de seçilerek görüntülenebilir. Dünyada şimdiye kadar yaşanan büyük depremler görüntülenebilir. USGS kayõtlarõna göre depremler, istenen tarih ve deprem büyüklüğü aralõğõ belirtilerek harita üzerinde görüntülenebilir. SAYISAL GRAFİK 45

49 Harita üzerinde seçilen depremler liste halinde görüntülenebilir. Seçilen deprem veya fay hattõnõn istenen mesafe çevresindeki depremler görüntülenebilir. Türkiye ve Marmara faylarõ görüntülenebilir. Türkiye nüfus ve nüfus yoğunluğu tematik haritalarõ görüntülenebilir.tampon bölge analizleri yapõlabilir. Örneğin, bir binanõn 150 m çevresindeki eczaneler bulunarak, raporu alõnabilir veya haritasõnõn çõktõsõ alõnabilir. 46 SAYISAL GRAFİK

50 Türkiye Seçim Sitesi Seçim sonuçlarõnõn haritalar üzerinde gösterilmesi basõnda oldukça yaygõnlaşmõş bir yöntem. Hemen hemen tüm gazeteler, seçimlerin ertesinde bu tür haritalar yayõmlõyorlar. Genellikle kesinleşmemiş seçim sonuçlarõna göre ve belli bir sõnõflandõrmadan yoksun olarak yayõmlanan bu haritalar, seçim heyecanõ geçtikten sonra yenilenmediği için, araştõrma yapmak isteyenlere pek geçerli bir kaynak olamõyor. Internet, bu tür haritalarõn kalõcõ olarak yayõmlanmasõ ve zaman içerisinde bilgi birikimi sağlayarak güvenilir bir kaynak olmasõ açõsõndan uygun bir ortam sunuyor. Ayrõca GIS teknolojisi sayesinde artõk, kağõt üzerindeki statik haritalar yerine, kullanõcõn görmek istediği sonuçlara, analizlere ve detaylara göre düzenlenmiş, etkileşimli haritalar yayõmlamak olanaklõ. Türkiye Seçim Sitesi bu tür etkileşimli haritalar için iyi bir örnek. SAYISAL GRAFİK ve Cumhuriyet Gazetesi işbirliği ile hazõrlanan site, Türkiye'de 1983'ten bu yana yapõlan seçimlerdeki sonuçlarõ haritalar aracõlõğõyla sunuyor. 1983'ten bu yana yapõlan tüm Milletvekili Genel Seçimi sonuçlarõnõn yer aldõğõ sitede, il bazõnda birinci partiler, oy ve milletvekili oranlarõ vb. sonuç ve karşõlaştõrmalar, etkileşimli haritalar üzerinde yayõmlanõyor. Ayrõca harita üzerinden seçilen illere ilişkin çeşitli raporlarõn alõnabildiği sitede, nüfus ve nüfus yoğunluğu gibi demografik veriler de yer alõyor. Türkiye Seçim Sitesi etkileşimli sayõsal haritasõ üzerinde görüntülenebilecek sonuç ve karşõlaştõrmalar aşağõdaki gibi özetlenebilir. Milletvekili Genel Seçimleri:1999 : 1999 Milletvekili Genel Seçimleri Haritasõ. Partilerin illere göre oy oranlarõ, milletvekili sayõlarõ, vb. Milletvekili Genel Seçimleri: 1995: 1995 Milletvekili Genel Seçimleri Haritasõ. Partilerin illere göre oy oranlarõ, milletvekili sayõlarõ, vb. Milletvekili Genel Seçimleri: 83-91: arasõ Milletvekili Genel Seçimleri Haritasõ. Karşõlaştõrmalõ Seçim Sonuçlarõ: Harita üzerinde Belediye ve Milletvekili seçimlerinin veya bir partinin farklõ yõllardaki oylarõnõn karşõlaştõrõlmasõ yapõlabiliyor. Yukarõdaki haritada MHP'nin 1995'den 1999'a oy oranõ değişimleri görüntülenmektedir. SAYISAL GRAFİK 47

51 48 SAYISAL GRAFİK

52 Ürünler Autodesk Map Autodesk MapGuide Autodesk OnSite View Autodesk GIS Design Server Autodesk Land Desktop Autodesk CAD Overlay SAYISAL GRAFİK

53 SAYISAL GRAFİK

54 Autodesk Map 5 AutoCAD 2002 ortamõnda Harita ve GIS bilgisi yaratma, bakõmõnõ yapma, analiz etme ve sunma çözümü Halen 150,000 in üzerinde profesyonel, haritacõlõk ve GIS (Geographic Information System - Coğrafi Bilgi Sistemi) uygulamalarõnõ, AutoCAD üzerinde gerçekleştiriyor. Autodesk Map, bu kullanõcõlara konumsal (spatial) veri üzerinde çalõşmada yeni olanaklar sunuyor. AutoCAD 2002 üzerinde çalõşan Autodesk Map 5, harita üretimi ve GIS uygulamalarõnda hõz, kolaylõk ve düşük maliyet getiriyor. Akõllõ harita üretimi, artõk haritalarla ilgisi olan herkesin ulaşabileceği uzaklõkta. Autodesk Map, harita üreten, bakõmõnõ yapan, ve bu haritalar üzerinde analiz yapan tüm mühendisler, plancõlar ve teknik personel tarafõndan kullanõlabilecek bir yazõlõmdõr. İster hizmet üreten bir kuruluşta, isterseniz doğal kaynaklarla veya çevreyle ilgili bir kuruluşun harita grubunda olun; bir bakanlõk, bir belediye, bir telekomünikasyon şirketi, bir gaz dağõtõm organizasyonunda veya haritayla çalõşan herhangi bir kuruluşta olun, konumsal bilgi sizin için çok önemli olacaktõr. Autodesk Map ile haritalar, sayõsal hale getirilir, bakõmlarõ yapõlõr, analiz edilir, tematik haritalar oluşturulur, hassas ve kaliteli çõktõlarõ alõnõr. Autodesk Map, AutoCAD'in haritacõlõk ve GIS uygulamalarõ için geliştirilmiş bir versiyonudur. AutoCAD 2002 in tüm işlevlerinin yanõ sõra, GIS için güçlü işlevler içerir. Ayrõca Autodesk Map, Autodesk Design Server õn istemcisi ve GIS iş akõşõnõn bir bölümü olarak Autodesk GIS çözümlerinin önemli bir parçasõdõr. Harita Üretim ve Bakõm Maliyetlerini Düşürün Bir GIS çözümü olan Autodesk Map in veri üretme ve düzenleme yetenekleri ile üretim maliyetleriniz düşecek ve yatõrõmlarõnõz daha çabuk geri dönecektir. Özel harita sayõsallaştõrma ve temizleme işlemleri ile üretim hõzlanacak ve veri entegrasyonu sağlanacaktõr. Sayõsallaştõrma sõrasõnda, nitelik verileri otomatik olarak atanmakta ve kõsa kenarlar, uzun kenarlar ve örtüşen elemanlar otomatik olarak temizlenmektedir. Pafta kenarlaştõrma, rubber-sheeting ve sõnõr kõrpma gibi işlemler ile, üretim daha kolay ve doğru bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Oracle Spatial ile Proje Sõnõrlarõnõzõ Genişletin Autodesk Map 5 ve Oracle8i Spatial entegrasyonu ile DWG dosyalarõnõzõ Oracle Spatial veri tabanõna aktarabilir, veri tabanõndan çiziminizi oluşturabilir ve veriler üzerinde sorgulama ve düzenleme yapabilirsiniz. Oracle Spatial verileri aynõ zamanda Autodesk Map Guide ve Autodesk OnSite Enterprise tarafõndan da kullanõlabilir, böylelikle tasarõm ve harita verileri çalõşma mekanõndan bağõmsõz olarak paylaşõlabilir. Verileri Kullanõn Autodesk Map ile, değişik kaynaklarda yaratõlmõş grafik ve sözel dosyalara ulaşarak veri entegrasyonunu sağlayabilirsiniz. AutoCAD in SAYISAL GRAFİK 51

55 kendi formatõ olan DWG ve DXF in yanõ sõra, ESRI ArcView Shape, ESRI ARC/INFO Coverage, ARC/INFO Export E00, Microstation DGN, MapInfo MIF/MID, Autodesk MapGuide SDF formatõndaki dosyalarõ okuyup yazabilirsiniz. Grafik veriler ile grafik olmayan veriler arasõndaki bağlantõyõ ise, dbase, FoxPro, Access, Excel, Oracle, Paradox, SQL Server ve diğer ODBC uyumlu veri tabanõ sistemleri ile sağlarsõnõz. Autodesk Map in kolay kullanõmlõ arayüzü ile haritalarõnõzla veri tabanlarõnõzõ ilişkilendirmek çok kolay; veri tabanõ tablolarõ, topolojiler, çizim dosyalarõ, raster görüntüler, sorgulamalarõn tüm hepsini Autodesk Map in içindeki proje yönetimi panelinden yönetebilirsiniz. Kullandõğõnõz veri tabanõ yazõlõmlarõna gerek olmadan Autodesk Map içinde tablolarõnõz üzerinde değişiklik, güncelleme ve eklemeler yapabilirsiniz. Internet in Olanaklarõnõ Projelerinizde Kullanõn GIS projelerinde bilgi ve veri paylaşõmõ sürekliliği ve başarõyõ sağlamak için en önemli konulardan biri. Internet bilgi paylaşõmõ konusunda profesyonellere büyük olanaklar sunuyor. Fakat gerek proje çalõşanlarõ gerekse ilgili kurum ve kuruluşlar arasõnda koordinasyon kuracak, belirli standartlarõ tümünün kullanmasõ sağlayabilecek bir aracõn gerekliliği de tartõşõlmaz. Autodesk Map 5 harita ve GIS işlevlerini Internet in olanaklarõ ile birleştirerek kullanõcõlara yazõlõmõn içinden bilgi ve veriyi yayõnlayabilecekleri, paylaşabilecekleri, tartõşabilecekleri ve sektördeki gelişmelerden anõnda haberdar olabilecekleri araçlar (Autodesk Map Today, Autodesk Point A) sunuyor. Tematik Haritalar Yaratõn Basitleştirilmiş ve güçlendirilmiş yeni tematik harita arayüzü ve Windows uygulamalarõndan tanõdõk olduğunuz sihirbaz tabanlõ bir seri diyalog kutusunu kullanarak tematik haritalarõ kolaylõkla oluşturabilir ve bu haritalarõ saklayabilirsiniz. Verilerde değişiklik olduğunda otomatik olarak haritalar da güncellenir. Basõlõ Çõktõ Alõn Autodesk Map de, yüksek kaliteli paftalar üretmek ve harita kitaplarõ hazõrlamak için etkin ve kolay kullanõlan işlevler vardõr. Tekil pafta üretimi veya harita kitaplarõ için bir seri pafta üretimini otomatikleştirmekte bu işlevler kullanõlõr. Antet, lejant, ölçek bilgisi, kuzey oku ve yerleşim gibi bileşenlerin yerleşimleri standartlara bağlanabilir. Bu düzen bir kere kurulduğunda, saklanõp tekrar kullanõlabilir. Yeni Grafik Kavrayõş Biçimleri Kazanõn Konumsal veri depolama ve bu verilerin analizi işleri, pahalõ sistemlerden, Autodesk Map ile masa üstüne indi ve ulaşõlabilir maliyetlere çekildi. Autodesk Map topoloji veri modeline göre yaratõlan nesneler üzerinde GIS analizi gerçekleştirebilirsiniz. Örneğin, içme suyu kaynaklarõ ile çevrelerindeki yerleşim alanlarõ arasõnda bir poligon örtüşme analizi ile bu kaynaklarõ tehdit eden yerleri belirleyebilirsiniz veya bir yangõn durumunda, itfaiye merkezinden yangõn yerine ulaşan en kõsa yol güzergahõnõ gösterecek bir ağ analizi yapabilirsiniz. Birden fazla çizime yayõlmõş olan veri setinden, güçlü ve esnek tematik harita yaratma araçlarõ ile yeni haritalar oluşturabilirsiniz. Raster Görüntülerle Haritalarõnõzõ Beraber Kullanõn Uydu görüntüleri, hava fotoğraflarõ veya taranmõş haritalarõ, Autodesk Map ortamõnda haritalarõnõza altlõk olarak kullanabilirsiniz. Coğrafi referansõ verilen raster görüntüleri çiziminize hassas bir şekilde yerleştirebilir ve yeni coğrafi referansla saklayabilirsiniz. Raster görüntüler üzerinde standart AutoCAD komutlarõyla (kopyala, döndür, kõrp gibi) değişiklik yapabilirsiniz. 52 SAYISAL GRAFİK

56 Gereksinimler Arttõkça Sisteminizi Büyütün Autodesk Map ölçeklenebilir olduğundan, işe tek sistem ile başlayõp daha sonra gereksinimler arttõkça ağ (network) konfigürasyonuna geçebilirsiniz. Ağ ortamõnda, eşzamanlõ çalõşanlar, haritalarõ ve verileri paylaşabileceklerdir. Autodesk Map, veri entegrasyonunu birden fazla katmandan oluşan güvenlik koruma sistemi ile sağlar ve katman nesne bazõna kadar iner. Autodesk Map 5 Özellikleri Harita Üretimi Veritabanlarõnõ (herhangi bir dõş veri tabanõ ile üretilmiş tablolar) çizime sürükle bõrak işlevi ile kolayca bağlayabilme, Varolan AutoCAD çizim dosyalarõ ile tam uyumluluk, Sayõsallaştõrma kolaylõklarõ; sayõsallaştõrõlan elemanlara önceden belirlenen nitelik bilgilerinin atanmasõ, Nokta, ağ ve poligon topolojileri yaratma ve saklama, Birden fazla harita üzerinde çalõşõrken bile, projeksiyon sistemleri dönüşümü. Harita Düzenleme Sayõsallaştõrmadan doğan hatalarõ gidermek için gelişkin harita temizleme yetenekleri, Kenar kõrpma ve pafta kenarlaştõrma araçlarõ, Haritadaki bozulmalarõ gidermek için rubbersheeting araçlarõ, Poligon topolojilerinden kapalõ poligonlar oluşturma, Birden fazla harita dosyasõna eş zamanlõ olarak erişme, büyük veri kümeleri üzerinde hõzlõ arama yapabilme, Veri tabanõ tablolarõnõ anõnda görüntüleyebilme. Koordinat Sistemi Dönüşümü 3000'den fazla tanõmlõ koordinat sistemi, Kullanõcõ tanõmlõ koordinat sistemi tanõmlama araçlarõ, Farklõ koordinat sistemlerindeki dosyalarõ bir arada kullanabilme, Çizimde farklõ koordinat sistemlerinin koordinat değerlerini okuyabilme. Veri Entegrasyonu ve Dönüşümü ESRI Arc/Info Coverage, ESRI ArcInfo Export (E00), ESRI Arc View SHP, MapInfo MIF/MID, Microstation DGN, AutoCAD veri paylaşõm formatõ (DXF) ve Autodesk MapGuide SDF formatõndaki dosyalarõ okuma/yazma, dbase, FoxPro, Oracle, Paradox, Microsoft SQL Server ve diğer ODBC uyumlu (örneğin Access, Excel) veri tabanõ için sürücüler, Üzerinde çalõşõlan çizimleri, veri tabanõ kümelerini ve sorgulamalarõ hatõrlama, MrSID, ECW, Bmp, CALS-1, FLIC, G3, G4, Birden fazla kullanõcõnõn aynõ çizimlere eşzamanlõ olarak erişmesine olanak tanõma, Nokta, ağ ve poligon topolojileri için gelişkin düzenleme araçlarõ. Harita ve Verilerin Yönetimi GeoSpot, GeoTiff, gif, IG4, TIFF, JFIF, JPEG, PCS, Photo CD, PICT, PNG, PSD, RLC 1, RLC 2, TARGA VE TIFF/LZW gibi endüstri standardõ olmuş bir çok formatõ okuyabilme, OLE 2.0 desteği ile tanõdõk, güçlü ve esnek Windows platformunda resim, video, ses ve dokümanlar ile bağlantõ, Birden fazla çizim dosyasõ ve veri tabanõ tablosuna aynõ anda ulaşabilme, Autodesk WHIP! ile çizimleri Internet üzerindeki Web sayfalarõnda yayõnlama. Birden fazla çizim dosyasõnõ aynõ anda kullanarak dosyalarõn içinden sadece istenen özellikteki çizim nesneleri çalõşõlan dosyaya alabilme, Çizim dosyalarõnõn çalõşma oturumuna sürükle bõrak işlemiyle kolayca bağlayabilme, Harita Elemanlarõnõ Veri Tabanlarõ İle İlişkilendirme Harita elemanlarõ ile dbase, Oracle, Microsoft Access, Microsoft Excel ve ODBC uyumlu veri tabanõ sistemlerini hiçbir ek işleme gerek kalmadan kolayca ilişkilendirebilme, SAYISAL GRAFİK 53

57 Veri tabanõ kayõtlarõnõ seçme, sõralama, içeriğini değiştirme, formatõnõ düzenleme, filtreleme ve rapor alma işlemlerinin tümünü Autodesk Map içerisinde gerçekleştirebilme, Birden fazla veri tabanõnõn kayõtlarõnõ görüntüleyebilme, Harita nesnesi seçimiyle bağlantõlõ kaydõn görüntülenmesi ve tersi. Sorgulama Yetenekleri Oracle Spatial da tutulan verilerin herhangi bir dönüşüme gerek olmaksõzõn çizim olarak aktarõlabilmesi, Farklõ koordinat sistemindeki haritalara ulaşõm ve sorgulama, Sorgulamada nesne özelliklerini değiştirebilme, Rutin sorgulamalarõn ileride tekrar kullanõlmak üzere saklanabilmesi, Özel gereksinimler ve kriterlere göre veri tabanõ sorgulamasõ yapabilme, Topoloji sorgulamalarõ, Nesne verisine, veri tabanõ tablolarõna, elektronik tablolara veya AutoCAD SQL Interface (ASI) kullanan diğer sistemlere bağlõ nesnelere erişmede tek arayüz kullanõmõ. Konumsal Analiz Araçlarõ Gelişkin tematik harita oluşturma araçlarõ, Geodetik mesafe araçlarõ ile hassas ve doğru mesafe ölçümü, Düğüm (node), ağ (network) ve poligon (polygon) topolojileri ile çalõşma olanağõ, Topolojilerde tampon bölge belirleme, Topolojilerde farklõ seçenekleri kullanarak (kesişim, toplam, çõkarma gibi) örtüşme işlemleri (overlay) gerçekleştirme, Ağ topolojilerinde belirlenen kriterlere göre en uygun yol analizi. Raster Görüntülerle Çalõşma Coğrafi olarak doğru yerleşim için konum, ölçek ve dönüklük bilgisini, endüstri standardõ formatlardan okuyabilme, Raster görüntüleri, önceden belleğe yüklemeden, yõğõn şeklinde yükleyebilme, Raster görüntü özelliklerini öncekilere ek olarak yeni ayarlarla kontrol edebilme, Uydu görüntüleri, hava fotoğraflarõ ve taranmõş paftalarõn haritalara altlõk olarak kullanõlabilmesi. Kullanõcõ Arayüzü Autodesk Map ortamõnda Microsoft Explorer tipi bir panelle verilerin merkezi yönetimi, Çizim, sorgulama, topoloji, bağlantõ yol adlarõ gibi proje bileşenlerinin tümünün aynõ anda görüntülenebilmesi. Programlama ADS ve AutoLISP programlama sistemleri kullanõmõ, İki yeni programlama platformu ActiveX Automation ve Object ARX ile çalõşabilme. Sunum ve Çõktõ Alma Tematik görüntü ve haritalarõn kolaylõkla oluşturulmasõ, Tematik sorgulamalarõn sonraki işlemlerde kullanõlmak üzere saklanabilmesi, Haritalarõn pafta şeklinde çõktõsõnõ almaya yarayan araçlar, Seri haritalarõn, örneğin harita kitabõ üretiminde kullanõlacak şekilde çõktõsõnõ almaya yarayan araçlar. Antet, lejant, ölçek bilgisi, kuzey oku ve yerleşim gibi bileşenleri standartlara bağlayabilme, Harita kümelerini ve ayarlarõ saklama ve değişik ölçeklerde kullanma, 54 SAYISAL GRAFİK

58 Diğer Yazõlõmlarla Beraber Çalõşma Autodesk Map in sayõsal tasarõm ve harita verilerini DWG veya Oracle8i Spatial formatõnda saklayabilmesi ile bu verilerin Autodesk MapGuide ile Web den kolaylõkla yayõnlanabilmesi, GIS iş akõşõ içinde, Autodesk Design Server õn bir istemcisi olarak, Autodesk MapGuide, Autodesk Land Desktop, Autodesk Civil Design, Autodesk Survey ve Autodesk OnSite Enterprise ile uyumlu ve beraber çalõşabilme, Web Sihirbazõ ile GIS verilerini Internet üzerinden yayõnlama ve Autodesk in XML tabanlõ teknolojisi ile entegrasyon, Sistem Gereksinimi Pentium 233 tabanlõ PC (birden fazla mikroişlemci desteklenir), Windows 98/NT 4.0 (SP5 ve sonrasõ)/2000, 128 MB RAM, 200 MB Disk, 1024*768 ekran kartõ, CD-ROM sürücü, İşaretleyici (Seçimlik olarak IntelliMouse), Oracle Spatial işlevleri Oracle tarafõndan desteklenen platformlarda geçerlidir. SAYISAL GRAFİK 55

59 56 SAYISAL GRAFİK

60 Autodesk MapGuide 6 Internet /Intranet Ortamlarõnda Etkileşimli Sayõsal Haritalar Autodesk MapGuide, konumsal verinin dağõtõmõ ile ilgili olarak yüksek işletme maliyelerinden sõkõntõ duyan organizasyonlar için tasarlanmõş bir çözümdür. Akõllõ haritalarõn Internet veya intarnet üzerinden yayõmlanmasõnõ sağlayan bir yazõlõmdõr. Autodesk MapGuide uygulamalarõ, kullanõcõya nesne seçme, özellik sorgulama, özellik arama, çizimleri işareyetleyebilme, raporlar oluşturabilme gibi birçok olanak tanõyarak konumsal veriye değer katar. Ölçeklenebilir ve güvenli yapõsõ ile Autodesk MapGuide, eşzamanlõ olarak birden fazla ilişkisel, coğrafi ve tasarõm veri tabanlarõnõ, Autodesk GIS Design Server tarafõndan sunulan orijinal formatõndaki GIS veya CAD verileri veya AutoCAD DWG, ESRI Arc View SHP ve Oracle 8i/9i Spatial gibi kullanõmõ yaygõn olan tüm veri formatlarõnõ kullanõlabilmesini sağlar. Hõz, esneklik ve kolay kullanõm özellikleri ile karar verme sürecini kõsaltmasõ, işletme maliyetilerini düşürmesi ve müşterilere daha iyi hizmet verebilmesi nedeniyle Autodesk MapGuide diğer Web-merkezli CAD ve GIS uygulamalarõ arasõnda en önde gelen çözüm olarak yer alõr. Maliyetleri Düşürün Şirket veya kurumunuzda verilerin kesintisiz olarak dağõtõlmasõ ve karar destek aracõ olarak kullanõlmasõ ile operasyon maliyetleri düşecektir ve gereksinimi olan herkesin harita ve verilere erişimi sağlanacaktõr. Hizmetlerinizi İyileştirin Autodesk MapGuide ile ister ofisinizde isterseniz sahada çalõşõyor olun verilere ulaşõm probleminiz olmayacaktõr. Dolayõsõyla karar verme ve gereksinimleri yanõtlama süreniz kõsalacaktõr ve müşteri hizmetleriniz iyileşecektir. Tüm Verilerinizi Kullanõn Autodesk MapGuide ile birçok CAD ve GIS veri formatõna direkt ulaşõm sağlarsõnõz; böylelikle kurum veya şirkenizdeki verilerin tümünü kullanabilmeniz olanaklõ olacaktõr. Harita ve Verilere Ulaşõmõ Artõrõn Autodesk MapGuide ile haritalarõ iki şekilde görüntüleyebilirsiniz: Autodesk MapGuide LiteView ile herhangi bir "plug-in" kullanmaya gerek olmaksõzõn etkileşimli haritalara ulaşõm sağlayabilirsiniz veya Autodesk MapGuide Viewer'õ yükleyerek daha güçlü görüntüleme ve sorgulama araçlarõnõ kullanabilirsiniz. İstekleriniz Doğrultusunda Uygulama Geliştirin Autodesk MapGuide'õn zengin programlama ortamõnõ kullanarak kendi istekleriniz ve gereksinimleriniz doğrultusunda uygulama geliştirebilirsiniz. Mobil Uygulamalarõ Kullanõn Autodesk MapGuide, tasarõm verilerini ve haritalarõ Autodesk OnSite ile direkt olarak sahada çalõşõrken kullanmanõza olanak tanõr. Verinin merkezi veri tabanõndan direkt olarak dağõtõlabilmesi, mobil işgücü ile çalõşan kurum ve şirketlere karar verme aşamasõnda hõz kazandõrõr, operasyon maliyetlerini düşürür, müşteri hizmetlerini iyileştirir ve veri bakõmõnõ kesintisiz hale getirir. SAYISAL GRAFİK 57

61 Autodesk MapGuide serisi, Internet/intranet ortamlarõnda etkileşimli haritalar hazõrlamaya, sunmaya ve görüntülemeye yarayan üç yazõlõmdan oluşuyor: MapGuide Author, çeşitli kaynak ve yazõlõmlardan alõnan haritalarõ ve bunlarla ilişkili verileri, web üzerinde yayõmlamaya hazõr duruma getirmek için kullanõlõyor. Internet sunucularõ ile birlikte çalõşan MapGuide Server, hazõrlanan bu haritalarõn Internet/intranet ortamõnda yayõmlanmasõnõ sağlõyor. Bu haritalar, Netscape ve Microsoft un web görüntüleyicileri içersinde çalõşan ve ücretsiz dağõtõlan MapGuide Viewer ile görüntülenebiliyor. İşte MapGuide'õn özelliklerinden birkaçõ: Etkileşimli Harita Raster ve vektör verilere dinamik ulaşõm, Seçilen grafik nesnelerle ilgili raporlama, Veri tabanõndaki verilerin haritaya ip uçlarõ olarak yazdõrõlmasõ, Liste, yarõçap, poligon, tampon bölge (buffer zone) ve kesişim ile nesnelerin seçimi, Harita katmanlarõ, raporlarõ ve özelliklerine tek bir tõklamayla ulaşõm, Lejant ve katman kontrolü, Harita ölçeğini belirleyerek çõktõ alma, Lejant, kuzey oku ve ölçek göstergesi ile çõktõ alma, Harita üzerinde işaretleme yapabilme, Farklõ ölçeklerde farklõ harita katmanlarõnõn görüntülenebilmesi, Harita nesne özelliklerinin (renk, çizgitipi vb.) ölçeğe bağlõ değişebilmesi, Harita koordinat sistemlerinin yanõsõra, genel X, Y koordinatlarõ ile de çalõşabilme. Esnek Görüntüleme Seçenekleri Ücretsiz Autodesk MapGuide görüntüleyicisi ile, Windows, Macintosh ve Sun işletim sistemlerinde haritalarõn görüntülenmesi, ActiveX, PlugIn ve Java görüntüleyici seçenekleri, Autodesk MapGuide LiteView ile herhangi bir "plug-in" yüklemeden haritalarõn görüntülenmesi. Autodesk MapGuide 6 Özellikleri Direkt Veri Entegrasyonu MapGuide SDF, Oracle 8i ve 9i, ESRI Shape dosyalarõ, Autodesk DWG, Autodesk GIS Design Server formatlarõ ile veri dönüşümüne gerek olmaksõzõn çalõşabilme. Autodesk DWG Desteği Direkt DWG bağlantõsõ, Autodesk Map proje dosyasõ desteği Katman filtreleme, DWG özelliklerine kod, isim ve URL değerleri atama, Map özelliklerine "hyperlink" atama, DWG harita özelliklerini ipuçlarõna yazdõrma, DWG "object data"ya ulaşõm. Format Desteği Autodesk MapGuide endüstri standardõ GIS ve CAD veri formatlarõnõ destekler: ESRI shape, Coverage, Map Info değişim formatõ, ECW, Mr.SID, TIFF, GeoTIFF, DWG ve DXF, Autodesk Map proje dosyalarõ, Intergraph DGN konumsal bilgi sunucularõ, Oracle Locater ve Spatial. İlişkisel Ver Tabanõ bağlantõlarõnda OLEDB ve ODBC'yi kullanarak Oracle, SQL Server, Access, dbase Sayõsallaştõrma, İşaretleme Harita üzerine yeni nesneler ekleyebilme veya üzerinde serbest el çizim yapabilme, Proje çalõşanlarõ veya arazi çalõşanlarõ tarafõndan alõnan notlarõn ve değişikliklerin aktarõmõ. Mobil Uygulama Desteği Autodesk OnSite Enterprise ile tam uyumluluk, Windows CE istemci desteği. 58 SAYISAL GRAFİK

62 Oracle Entegrasyonu Autodesk MapGuide ile Oracle'a direkt veri erişimi, Oracle 9i Locater ve Spatial'da depolanan verinin herhangi bir dönüşüme gerek olmaksõzõn okunmasõ. Uygulama Geliştirme Esnekliği Autodesk MapGuide Author ortamõ ile güçlü harita düzenleme yetenekleri, HTML, Javascript veya VBScript gibi standart araçlar ile uygulama geliştirebilme, ActiveX ve Java desteği, Özelleştirilebilir menü, XLM desteği, Internet üzerinde sunucudan uzakta uygulama geliştirme desteği. Uygulama Geliştirme Desteği Programcõ tartõşma grubu, Online API yardõm ve örnekler, Geniş uygulama geliştirme dokümanõ. Güvenlik ve Ölçekleme Ölçeklenebilir (scalable) ve aksaklõğa dayanõklõ (fault tolerant) sunucu mimarisi, Birden fazla sunucu ile çalõşabilme, Coğrafi verilere ulaşõmda kullanõcõ bazõnda güvenlik kõstaslarõ koyabilme. SAYISAL GRAFİK 59

63 60 SAYISAL GRAFİK

64 İşiniz, sahada (ofis dõşõnda) çalõşmayõ gerektiriyor mu? Arazide, şantiyede, elinizde bir tomar pafta ile mi dolaşõyorsunuz? Sahada çalõşõrken, proje çizimlerini görüntüleme, revizyonlar için işaretleme, pafta üzerine notlar alma ve çizim üzerinden ölçü alma gereksiniminiz var mõ? Proje üzerine aldõğõnõz notlarõ ve işaretlemeleri, proje grubuna iletmeniz gerekiyor mu? Proje grubunun, yaptõğõnõz işaretlemelere ve aldõğõnõz notlara göre çizimleri revize etmeleri gerekiyor mu? Eğer bu sorulara yanõtõnõz evet ise, sahada, arazide veya şantiyede çalõşan biri olarak size Autodesk OnSite View 2'den bahsetmek istiyoruz. Autodesk OnSite View 2 ile, AutoCAD çizimlerini, sahada kullanõlan Windows CE tabanlõ mobil cihazlarla görüntüleyebilir, işaretleyebilir ve ölçüm yapabilirsiniz. Autodesk OnSite View Tasarõm Verileri Sahada! Sahada çalõşan birçok mühendis ve mimar, kağõt üzerindeki çizimler ve ozalitler ile çalõşma sõkõntõsõna katlanmak durumunda kalõr. Şantiye şefiyle görüşen mimar, büyük bir endüstriyel makinayõ onaran teknisyen, demirbaş kontrolü yapan tesis yöneticisi veya altyapõ bakõmõ yapan personel, hepsi bir yandan işlerini yapmaya çalõşõrken, bir yandan da pafta tomarlarõ içinde boğulurlar. Her ne kadar paftalar çalõşma koşullarõna uygunsuz ve geçerliliğini yitirmiş olsa da, günümüze kadar böyle çalõşmanõn alternatifi de yoktu. Günümüzde, mobil bilgisayar teknolojisi gelişerek daha güçlü hale geldi. Başlangõçta cepbilgisayarlarõ kişisel bilgiler, bağlantõlar ve randevular gibi işlerde kullanõlõyordu. Ancak, Microsoft PocketPC işletim sistemi ve güçlü mobil bilgisayarlar ile normal işler için de kullanõlabilecek ürünler ortaya çõktõ. Bu uygulamalar ile standart iş yapma biçimlerine sahadaki çalõşmalar entegre edilirken, Internet araçlarõ sayesinde hem mobil, hem de bağlantõda olmak sağlanabiliyor. Autodesk de, bir teknoloji öncüsü olarak, sayõsal tasarõm verileri ile sahada çalõşmak için bir yazõlõm geliştirdi: Autodesk OnSite View. Autodesk OnSite View 2, tasarõmlarõnõzõ Microsoft Windows CE tabanlõ mobil cihazõnõzla sahaya taşõmanõzõ sağlar. Autodesk OnSite View 2 ile, AutoCAD DWG ve DXF çizimlerini elektronik olarak görüntüleyebilir, işaretleyebilir ve ölçüm yapabilirsiniz. Autodesk OnSite View 2, Autodesk ürün ailesinin bir üyesi olduğundan, AutoCAD ve Autodesk MapGuide verileri ile uyumlu olarak çalõşõr. Masaüstü bilgisayarõnõz ve el-bilgisayarõ arasõnda dosya senkronizasyonu, Microsoft ActiveSync teknolojisi ile yapõlõr. Tasarõm verilerine gereksinim duyduğunuz herhangi bir yerde (şantiyedeki mimar, arazideki haritacõ vs.) el altõnda bulunmasõ için Autodesk Onsite View 2'yi kullanabilirsiniz. Kimler Kullanõr? Autodesk OnSite View, sahada, arazide, şantiyede, kõsaca ofis dõşõnda çalõşan, çizimlere ve haritalara buralarda gereksinim duyan herkes tarafõndan kullanõlõr. Birkaç örnek vermek gerekirse: İnşaat yöneticileri, şantiye şefleri, kontrolörler, yöneticiler, mimarlar, mühendisler, Özellikle altyapõ (su, elektrik, doğalgaz gibi) ve telekomünikasyon için kurulum, bakõm ve onarõm personeli, Tesis yöneten (facilities management) kimseler, Arazide çalõşan haritacõlar, Endüstriyel tesislerde ve borulama projelerinde çalõşan mühendisler, SAYISAL GRAFİK 61

65 Baraj, sulama kanalõ, otoyol ve tünel gibi büyük inşaat işlerinde görevli inşaat mühendisleri, Halihazõr durumun (as built) projelendirmesini yapan mühendisler, Autodesk OnSite View'dan farklõ olarak, mobil uygulama gereksinimi olan büyük kurumlar için, haritalarõn ve ilgili veritabanõ kayõtlarõnõn merkezi sunucuda tutulduğu ve mobil uygulamalarõn yapõldõğõ "Autodesk OnSite Enterprise 2" yazõlõmõ da kurumsal çözüm sunar. Autodesk MapGuide veri setleri Autodesk OnSite Enterprise ile işlenir. Görüntüleme AutoCAD DWG ve DXF çizimlerini, sahada, elektronik olarak görüntüleyebilirsiniz. "Pen-based" kullanõcõ arayüzü. Gerçek zamanlõ kaydõrma ve zoom. Katman görünürlüğü kontrolü. Adlandõrõlmõş görünümlere ulaşma. Ölçü Alma Çizim üzerinden ölçü alõnabilir. Koordinat okuma, mesafe ve açõ ölçme, alan hesaplama yapõlabilir. Ölçme birimleri ayarlanabilir. Uluslararasõ standartlardaki tüm birimler desteklenir. Nesne kenetleme (snap), kilitleme (lock) ve tutamak (grip) kullanõmõyla, çizimler ve haritalar üzerinden alõnan ölçüler hassas olur. İşaretleme Çizim revizyonlarõ, proje grubuna iletilmek üzere işaretleme ile belirtilebilir. Sayõsal çizimlerin işaretlenmesi, zengin araçlarla ve sembollerle yapõlõr. Revizyonlarõ işaretleme ve not alma, "pen-based" arayüz ile basitleştirilmiştir. İşaretlemelerde serbest el çizimi, standart geometrik şekiller ve semboller desteklenir. Yazõlõ notlardan başka, sesli notlar da kayõt edilebilir ve çizimin veya haritanõn ilgili yerine iliştirilebilir. İşinize uygun olarak kendi işaretleme sembollerinizi oluşturabilirsiniz. İşaretlemeler, RLM (XML-tabanlõ Redline Markup Language) formatõyla direkt olarak AutoCAD'e aktarõlõr veya Volo View ile görüntülenebilir. Senkronizasyon Autodesk OnSite View, masaüstü bilgisayar ve cep Autodesk OnSite View Özellikleri bilgisayarõ arasõndaki senkronizasyonda Microsoft ActiveSync yazõlõmõnõ kullanõr. Çizimler ve işaretlemeler, otomatik olarak senkronize edilirler. Masaüstü bilgisayarõnõzda yer alan bir çizim yenilendiğinde, cep-bilgisayarõndaki karşõlõğõ da Microsoft ActiveSync ile yenilenir. Sahada yapõlan işaretlemeler, masaüstü bilgisayar ile senkronize edilir. Tüm dõş referanslar (xref) ve diğer dõş bağlantõlar, cep-bilgisayarõnda kullanõlmak üzere tek bir dosyada birleştirilir. Genişleme Bu yeni sürümüyle Autodesk OnSite View, yazõlõm geliştirenlere güçlü bir API sunuyor. Kullanõcõlarõn özel gereksinimleri (örneğin GPS verisini OnSite View'da okuma gibi), bu COM programlama arabirimi sayesinde geliştirilebilir. 62 SAYISAL GRAFİK

66 Autodesk GIS Design Server Enformasyon, yaptõğõnõz işler için önemliyse verileriniz de geniş çaplõ ve kolay erişime açõk olmalõdõr. Autodesk GIS Design Server ile coğrafi/konumsal enformasyon, kurumunuzun Oracle veritabanõnda yaratõlõr, yönetilir, analiz edilir ve binlerce kullanõcõya eşzamanlõ sunulur. Kamu ve yerel yönetimler, altyapõ hizmet kurumlarõ ve telekomünikasyon şirketleri, hizmetlerinden yararlanan vatandaşlara daha kaliteli servis sunmak için kendilerini sürekli yenilemeye çalõşõrlar. İş yapma biçimlerine, günümüz teknolojilerinin getirileri bu kurumlar tarafõndan değerlendirildiğinde, operasyonlar daha etkin hale gelir ve maliyetler düşer. Autodesk tarafõndan üretilen Autodesk GIS Design Server, bu hedeflere ulaşmak için güçlü bir altyapõ sunar. Oracle üzerine kurulu bu kurumsal GIS (coğrafi bilgi sistemleri) sunucusu, coğrafi/konumsal verinin şirketin varolan IT altyapõsõ ile entegre edilmesini ve binlerce kullanõcõya eşzamanlõ olarak hizmet vermesini sağlar. GIS'in uzmanlarõn çalõşma konusu olduğu ve kapalõ kapõlar ardõnda işletilen sistemler olduğu tanõmõ eskide kalmõştõr. Gündelik kullanõmda birçok kişi işini yürütürken, şu veya bu şekilde konumsal veriye gereksinim duyar. Dünyadaki verilerin büyük çoğunluğunun coğrafya ile ilişkisi olduğu göz önüne alõndõğõnda, GIS'in gündelik kullanõma girmesi kaçõnõlmazdõr. GIS, kuruluşlarõn genel işleyişinde yer alan (önemli) bir bileşendir. Örneğin, bir telekomünikasyon şirketini ele aldõğõmõzda, mühendislik bölümü ağ altyapõsõnõ tasarlar, planlama bölümü kõsa ve uzun vadedeki gereksiminlere göre plan yapar, pazarlama bölümü pazarõ genişletmek için çalõşõr, inşaat bölümü ağ altyapõsõnõ inşaa eder, abone yönetim bölümü müşterilerin altyapõdan yararlanmasõnõ sağlar ve bakõm bölümü altyapõ kaynaklarõnõn doğru şekilde çalõşmasõnõ sağlar. Bu modelden açõkça görülebilir ki, her bölümün kullandõğõ verilerde işin konumsal boyutu önemlidir. Benzer modeller, diğer kurumlar için de geçerlidir. Kamu ve yerel yönetimler, altyapõ hizmet kurumlarõ ve telekomünikasyon sektörü, benzer modeller ile çalõşõr ve GIS, işlerinin ayrõlmaz bir parçasõdõr. Autodesk GIS Design Server, Autodesk'in kurumsal GIS çözümlerinin ulaştõğõ en son aşamadõr. Autodesk GIS Design Server, kendini kanõtlamõş sunucu teknolojisini (VISION* adõyla biliniyordu), masaüstü haritacõlõk yazõlõmõ, web tabanlõ uygulamalar ve mobil uygulamalarla birleştirir. Bu çözüm, tasarõm, planlama, veri depolama, veri yönetimi, raporlama, analiz, web üzerinden etkileşim ve mobil iletişim gibi bir kurumun iş akõşõnda gereksinimi olan her aracõ SAYISAL GRAFİK 63

67 kapsar. Haritalar ve tasarõm verileri, şirketin IT altyapõsõ ile entegre çalõşõr. Tüm harita/tasarõm/sözel veriler, Oracle formatõnda tutulur. Oracle tablolarõnõn standart ve açõk yapõsõ olduğundan, veriler, masaüstü haritacõlõk ve tasarõm yazõlõmõ AutoCAD Map tarafõndan yaratõlõr ve düzenlenir. Autodesk MapGuide ile Internet/intranet üzerinden yayõnlanõr ve Autodesk OnSite ile mobil olarak arazide işlenir. Kurumsal Çözüm Günümüzde kurumlar, büyük miktarda veri işleyen, gerek çalõşan gerekse müşteri olarak çok sayõda insanla muhattap olan, operasyonlarõnõ çoğunlukla farklõ yerlerden yürüten yapõlardõr. Başarõlõ olabilmelerinin yolu ise, iç ve dõş iletişimi etkin olarak gerçekleştirmelerinden geçer. Yöneticilerin doğru kararlar alabilmeleri, tüm stratejik enformasyona ulaşmalarõnõ gerektirir; Mühendislik tasarõmlarõ, stok kontrolü, müşteri bilgisi, konumsal veya harita bilgisi, planlama ve iş yönetimi, doğru ve zamanõnda karar alõnabilmesi için gerekli girdileri oluşturur. Geçmişte, farklõ departmanlar için ayrõ IT çözümleri geliştiriliyordu. Bu nedenle genellikle departmanlar, izole ortamlarda çalõşmak durumunda kalõyordu. Artõk bu yapõlar arasõnda köprü kurmanõn ve verileri paylaşarak zenginleştirmenin daha ekonomik ve akõlcõ olduğu görülüyor. Bir kurumda başarõ, şu dört koşulun yerine getirilmesine bağlanõyor: 1- Yüzlerce kullanõcõ, paylaşõlan bir ortamda koordineli olarak çalõşabilmeli, 2- Kullanõcõlar nerede olduklarõndan bağõmsõz olarak sisteme etkin olarak ulaşabilmeli, 3- Konumsal veri, kurumun diğer tüm verileriyle entegre olarak işlenebilmeli, 4- Çözümün uygulamasõ kolay olmalõ ve iş öncelikleri değiştiğinde veya teknoloji geliştiğinde çözüm de uygun olarak yenilenebilmeli, Komünikasyon Şirketleri Komünikasyon endüstrisinde artan rekabet, kablolu ve kablosuz telekomünikasyon operatörlerini, servis kuruluşu ve bakõmõnõ hõzlandõrmaya, maliyetleri düşürmeye ve servis kalitesini arttõrmaya ve çeşitlendirmeye yöneltiyor. AM/FM/GIS çözümleri, telekomünikasyon operatörlerine şu olanaklarõ sunuyor: Ağlarõna ilişkin tüm doküman, harita ve çizimlerin bir veritabanõndan yönetilmesi Ağ planlamasõnda kolaylõk, Tasarõm ve maliyet hesabõ otomasyonu, Kuruluş süresinde azalma, Ağ değişikliklerinin izlenmesi, Müşteri servislerinde gelişme, Büyüme planõ öngörüleri, Örneğin, AT&T'deki Autodesk MapGuide uygulamasõ GEOLink, tüm AT&T verilerinin, ağ yapõlarõnõn, fiber kablolarõn ve mobil merkezlerin tutulduğu bir portal. Binlerce AT&T çalõşanõna hizmet veren bu portal, önceden ulaşmasõ günler süren verileri anõnda ekrana getirebiliyor. Altyapõ Hizmet Sektörü Elektrik, su, doğalgaz gibi altyapõ hizmeti kuruluşlarõ, AM/FM/GIS uygulamalarõnõ Autodesk GIS Design Server üzerine kurabilirler. Müşteri taleplerini karşõlamada, ağ gereksinimlerini modellemede ve yeni hizmet planlama ve tasarlamada, Oracle tabanlõ Autodesk GIS Server, bu kurumlara daha esnek ve hõzlõ çalõşma olanağõ sunar. Elektrik arõzasõ veya su borusu patlamasõ gibi acil durumlarda konumsal veriye hõzlõ ulaşõm, zararlarõn azaltõlmasõ için gereklidir. AM/FM/GIS çözümleri, altyapõ hizmet kurumlarõna şu olanaklarõ sunuyor: İş emirlerini daha hõzlõ işleme, Saha, hizmet alan müşteri ve finans kayõtlarõnõ ilişkili biçimde tutma, Kazalarõ önleme, Müşteri servislerinde gelişme, Büyüme planõ öngörüleri, Ağ tasarõmlarõnõ modelleme, Örneğin, İngiltere'deki su ve atõk su hizmet kurumu Thames Water, dünyadaki en büyük kurumsal GIS çözümlerinden birini oluşturmuş durumda. Bu uygulamanõn altyapõsõnda, Autodesk sunucularõ yer alõyor. Önceden departmanlar "veri adalarõ" ile çalõşõrken, artõk tüm veriler paylaşõlõyor ve 12 milyon kişiye hizmet götürülüyor. Thames Water, 64 SAYISAL GRAFİK

68 sisteme mobil bilgisayarlarõ da entegre etmiş durumda. Saha personeli, sunucudaki haritalara ve verilere el bilgisayarlarõ ile ulaşarak işlerini yapõyor. Kamu ve Yerel Yönetimler Kamu ve yerel yönetimler, Autodesk'in AM/FM/GIS çözümlerini halka daha iyi hizmet vermekte kullanabilirler. Autodesk GIS Design Server, belediyelere imar uygulamalarõnda, trafik modellemede, altyapõ planlamasõnda, vergilerin takibinde, su ve atõk su şebekelerinin yönetiminde ve gelişme alanlarõnõn planlanmasõ gibi uygulamalarõnda, güçlü bir altyapõ sağlar. Önceden ulaşõlmasõ günler hatta haftalar süren enformasyon, tüm yönleriyle birlikte anõnda ulaşõlabilir; bu da daha hõzlõ işlemler, daha üretken çalõşma ve daha iyi müşteri servisi anlamõna gelir. AM/FM/GIS çözümleri, altyapõ hizmet kurumlarõna şu olanaklarõ sunuyor: Caddelere, sokaklara, posta kodu bölgelerine, parsellere ve posta adreslerine harita üzerinden ulaşõm, Ulaşõlan noktanõn adres, parsel, sayaç numarasõ, müşteri no gibi verilerini listeleme, Hizmet dağõtõmõ için ağ analizi, Konumsal analiz yapma, Yapõlan arazi ve altyapõ uygulamalarõndan etkilenecek mal sahiplerini haberdar etme, Harita nesneleriyle ilişkili her türlü veriye ulaşma ve rapor alma, Örneğin, California'daki Santa Barbara ve Oakland belediyeleri, kurum içinde ve vatandaşa yönelik olarak tüm haritalarõnõ ve verilerini bu teknoloji ile yönetiyor. Trafik ağõndan parsel bilgilerine, su ve kanalizasyon altyapõsõndan bina bilgilerine tüm veriler, hem belediye iç işleyişinde paylaşõlan bir ortamda kullanõlõyor, hem de vatandaşlarõn Internet üzerinden erişimine sunuluyor. Autodesk GIS Design Server Özellikleri Oracle altyapõsõ ile, haritalar ve sözel veriler, tek veritabanõnda tutulur. Açõk formatta olan bu verilere ve çizimlere, standart araçlarla erişilebilir. Verilere, şirket tekelinde olan özel tasarlanmõş veri formatlarõ, yazõlõmlar ve BLOB (Binary large objects) kullanarak erişmek yerine, konumsal veriler standart Oracle tablolarõnda tutulur ve Oracle8i Spatial veritabanõ ile erişilir. Güçlü Oracle teknolojisi ile, halen kullanõlmakta olan IT altyapõsõna GIS entegre edilmiş olur. Böylece hem karar destek araçlarõnda işin içine konumsal veri girer, hem de sözel ve konumsal veriler için farklõ veritabanõ tablolarõ kullanõmõndan kurtulunmuş olur. İş akõşõ, süreçler ve nesneler modellenir. Autodesk GIS Design Server'la entegre gelen görsel modelleme aracõ Rational Rose, GIS veritabanõ yapõsõnõ görselleştirmeye ve iş kurallarõ, nesne modeli ve iş akõşõnõ belirleyerek modellemeye yarar. Ölçeklenebilir çözüm olan Autodesk GIS Design Server ile enformasyon, özel görüntüleme teknolojisi ile kurumdaki kişilerin hõzlõ erişimine açõktõr. Diğer GIS sunucularõndan farklõ olarak, geometri ve görüntüleme kurallarõ ayrõ olarak değerlendirilir ve ekrana gelen görüntü, bu kurallar sonucu oluşur. Sonuç olarak, binlerce eşzamanlõ kullanõcõ, aynõ veriye farklõ görüntüleme seçenekleriyle aynõ anda ulaşabilir. Konumsal sorgulamalar sonucu, topolojinin yeniden yapõlandõrõlmasõ gerekmez. "Long transaction" ve çoğul versiyonlar, karmaşõk veritabanõ özellikleriyle yönetilirler. Veri düzenlemeleri, projeler, veri analizleri ve öngörüleri, versiyonlar bazõnda izlenir. İstemci desteği ile, AutoCAD Map, Autodesk MapGuide ve Autodesk OnSite yazõlõmlarõ, istemci olarak kullanõlõr. Endüstri standartlarõna dayanan Autodesk GIS Design Server, tüm bu uygulamalara güçlü bir altyapõ oluşturur. AutoCAD Map harita üretim ve bakõmõ için, Autodesk MapGuide konumsal ve sözel veriyi Internet'ten yayõnlamak için, Autodesk OnSite ise veriyi mobil cihazlar aracõlõğõyla işlemek için kullanõlõr. Hepsi de tüm konumsal ve sözel veriye, Oracle üzerinde çalõşan Autodesk GIS Design Server aracõlõğõyla ulaşõr. Açõk API (uygulama yazõlõmõ programlama arayüzü) ile her özellik uygulama geliştirenler tarafõndan ulaşõlabilir ve programlanabilir. ActiveX ve ObjectARX kütüphaneleri, uygulama yazõlõmõ geliştirenlerin hizmetine sunulmuştur. Teknik Özellikler Tekil depolama: Haritalar ve sözel veriler, Oracle veritabanõnda tutulur. Kesintisiz "transaction" işleme: Konumsal ve sözel veriler, bir defada işlenir. SAYISAL GRAFİK 65

69 Açõk veri formatõ: Konumsal ve sözel veriler, standart Oracle tablolarõnda tutulur. Karar destek sistemlerine GIS entegrasyonu yapõlmõş olur. Oracle altyapõsõ: Standart Oracle ve Oracle8i Spatial araçlarõ ile veritabanõ yönetimi yapõlõr. Kurumsal veri paylaşõmõ: Veriler, CRM (customer relationship management - müşteri ilişkileri yönetimi), ERP (enterprise resource planning - kurumsal kaynak planlama) ve iş yönetimi sistemlerinin erişimine açõktõr. Veri Modelleri: Karmaşõk ve ölçeklenebilir veritabanlarõ ile çalõşmak üzere tasarlanmõştõr. Poligon topolojisi, çoğul grafik gösterimler ve farklõ koordinat sistemlerini destekler. Hõzlõ Görüntüleme: Sunucudan grafik bilgiye bir kere ulaşõlõr, binlerce eşzamanlõ kullanõcõya değişik gösterimlerle sunulur. Etki Alanõ (domain) Modelleyicisi: Nesne tabanlõ modelleyici Rational Rose ile sõnõflar, nesneler, özellikleri, kurallar ve veritabanõ şemalarõ ULM uyumlu olarak yaratõlõr. Kurallar Motoru: AutoCAD Map'in içinde çalõşan bu uygulama, Etki Alanõ Modelleyicisi'ne göre nesne yaratma kriterleri ile çizim yapmaya yarar. "Long Transactions": Veri yinelemesine izin vermeden versiyonlarõ (conditional data) yönetir. Sabit Topoloji: Konumsal sorgulamalar, topolojinin yeniden yapõlandõrõlmasõna gerek duymaz. Tasarõm Sembolleyicisi: Programcõ olmayanlar için AutoCAD Map içinde görüntüleme parametreleri tanõmlamaya yarar. Böylece konumsal verilerin nasõl görüntüleneceği kolayca tanõmlanõr. Tasarõm Bileşenleri: Sorgulama, navigasyon ve izleme için AutoCAD Map'de çalõşan bir dizi işlevdir. Sorgulama Yapõmcõsõ: Karmaşõk sorgulamalarõ yaratmaya, düzenlemeye ve saklamaya yarar. Sonuçlar grafik olarak ve veritabanõ tablolarõ şeklinde elde edilir. Bu sonuçlar yazdõrõlabilir, saklanabilir veya harita üzerinde işaretlenebilir. Sõnõflar, nitelikler, operatörler ve değerler, seçim kriteri yaratmada ve özellik bulmada kullanõlõr. Hem konumsal, hem de sözel sorgulamalar, birleşik olarak kullanõlabilir. Açõk API: Her özellik, uygulama geliştirenler tarafõndan kullanõlabilir. Ağ İzleme Kartuşu (Network Trace Cartrige): Ağ yapõlar bu kartuş sayesinde izlenir. İstemciler Autodesk GIS Design Server istemci olarak AutoCAD Map, Autodesk MapGuide ve Autodesk OnSite yazõlõmlarõnõ kullanõr. Tüm bu uygulamalara güçlü bir altyapõ oluşturur. AutoCAD Map harita üretim ve bakõmõ için, Autodesk MapGuide veriyi Internet'ten yayõnlamak için, Autodesk OnSite ise veriyi mobil cihazlar aracõlõğõyla işlemek için kullanõlõr. Hepsi de tüm konumsal ve sözel veriye, Oracle üzerinde çalõşan Autodesk GIS Design Server aracõlõğõyla ulaşõr. AutoCAD Map Dünyada ve Türkiye'de en çok kullanõlan tasarõm platformu AutoCAD'e dayanan AutoCAD Map ile, AM/FM/GIS uygulamalarõnda grafik veri (haritalar, yerleşim planlarõ, ağ yapõlarõ gibi) üretimi yapõlõr. Kendini kanõtlamõş güçlü teknolojisi ve Internet erişimi olanaklarõ, üretim süreçlerinin kõsalmasõ ve maliyetlerinin azalmasõnõ getirir. Autodesk MapGuide Autodesk MapGuide ile kurumlar, coğrafi ve sözel verileri, Internet, intranet veya extranet ağlar üzerinden Internet görüntüleyicisi uygulamalarla yayõnlayabilirler. Web tabanlõ bu uygulamalarda, etkileşimli sayõsal haritalar ve ilgili veritabanõ kayõtlarõ işlenir. Autodesk OnSite Autodesk OnSite, konumsal ve sözel verilerin, mobil cihazlarla işlenmesini sağlar. Bu mobil cihazlar, avuçiçi bilgisayarlar (PalmPilot gibi) veya web erişimli telefonlar olabilir. Kullanõm alanlarõnõn başõnda, arazi çalõşmasõ yapanlar ve bulunduklarõ bölge hakkõnda bilgi almak isteyenler vardõr. Sistem Gereksinimi Sunucu olan Autodesk GIS Design Server, Windows NT, Windows 2000, Solaris 2.7 ve AIX üzerinde çalõşõr. Oracle / Oracle8i Spatial veritabanõ gerektirir. İstemciler (AutoCAD Map, Autodesk MapGuide ve Autodesk OnSite) Windows NT 4.0 ve Windows 2000 işletim sistemlerini destekler. 66 SAYISAL GRAFİK

70 Autodesk Land Desktop 3 Arazi çalõşmalarõ yapan tüm disiplinler için AutoCAD 2002 tabanlõ Autodesk Land Desktop 3, inşaat mühendisleri, şehir plancõlarõ, harita mühendisleri gibi arazi ile ilgili çalõşan profesyoneller için çözümler içeriyor. Projenin ölçeği ne olursa olsun arazi çalõşmalarõnda gerekli olan CAD çözümü ile birlikte topoğrafik analiz işlevleri, gerçek dünya koordinat sistemleri ile çalõşma, kübaj hesaplamalarõ gibi bir çok işlem aynõ ortamda yapõlabiliyor. Autodesk Land Desktop 3 arazi çözümlerinin yanõnda AutoCAD 2002 ve Autodesk Map 5'i de kapsõyor. Autodesk Land Desktop'õn işlevleri arasõnda; CAD otomasyonu, nokta verisi yönetimi, arazi modeli oluşturma, eşyükseklik eğrisi üretimi, kesit işlemleri, hafriyat hesaplamalarõ, analizler ve görselleştirme, yol güzergahlarõ, Örneğin, yol için yer seçim kararõ verecek bir parsel çizimleri yer alõyor. mühendis araziye ait tüm verileri (eğim, jeolojik durum, toprak durumu, mülkiyet gibi) bir arada görüntüleyebilir ve analizlerini yapabilir. Arazi uygulamalarõ, bir çok farklõ disiplinden gelen profesyonelin bir arada çalõşmasõnõ gerektirdiği için takõm halinde çalõşmak hem projenin sürdürülebilirliği hem de hõz açõsõndan büyük önem taşõmakta. Autodesk arazi çözümleri, birlikte çalõşmayõ mümkün kõlacak şekilde proje tabanlõ olarak tasarlandõ. AutoCAD 2002 nin Internet üzerinden veri paylaşõmõ gibi özellikleri de eklenince proje süreci için tam bir çözüm elde edilmiş oldu. Arazi modeli, nokta verileri, güzergah tanõmlarõ gibi veriler projede çalõşan tüm kullanõcõlar tarafõndan eş zamanlõ olarak paylaşõlabiliyor. Tüm kullanõcõlar çalõşma alanlarõ farklõ olsa da aynõ ortamda, yani AutoCAD 2002 ortamõnda proje tasarõmõna dahil oluyorlar. Örneğin, arazi çalõşmalarõ yapan ve elde ettiği verileri Autodesk Land Desktop ortamõnda kullanarak haritayõ oluşturan bir haritacõnõn verileri bu alanda yol tasarõmõ yapacak olan mühendis tarafõndan kullanõlabiliyor. Daha sonrasõnda yapõlan güncellemeler anõnda her iki tarafa da yansõyor. Autodesk in GIS yazõlõmõ Autodesk Map 2002 yi de içeren Autodesk Land Desktop, tasarõm aşamasõnda mühendislerin projeyi çok daha geniş bir perspektifle oluşturabilmelerine olanak tanõyor. Autodesk Arazi Çözümleri, Autodesk Land Desktop õn yanõnda Autodesk Civil Design ve Autodesk Survey yazõlõmlarõnõ da içeriyor. Autodesk Civil Design ve Autodesk Survey gereksinimlere göre eklenerek Autodesk Land Desktop la beraber çalõşõyor. Autodesk Civil Design İnşaat mühendisliği projeleri için özelleştirilen bu yazõlõm Autodesk Land Desktop la beraber çalõşõyor. Yol, otoyol, demiryolu vb. ulaşõm projelerinden sulama kanalõ, hidroloji, tesviye vb. çalõşmalara kadar birçok uygulama için çözüm sunan Autodesk Civil Design; profillerden düşey güzergah tanõmlamaya, enkesitlerden kübaj hesaplamalarõna kadar birçok işlev içeriyor. Autodesk Survey Arazideki çalõşmalarõn çizime aktarõlmasõ konusunda özelleştirilen bu yazõlõm Autodesk Land Desktop la beraber çalõşõyor. Arazi aletlerindeki (60 dan fazla arazi aleti destekleniyor) verileri otomatik olarak çizime aktarmak ve çizimde poligon dengelemeleri gibi işlevler içeriyor. SAYISAL GRAFİK 67

71 Autodesk Land Desktop 3 Özellikleri AutoCAD Map 2002 nin Fonksiyonlarõ İle Veri Kullanõmõ Oracle Spatial ile direkt veri entegrasyonu sağlanõr. Dünyada standart olarak kabul edilmiş bir çok dosya formatõnõ (DWG, DGN, ARC/INFO Coverage, ARCView Shape v.b.) kullanabilme olanağõ sağlar. Hava fotoğraflarõ, uydu görüntüleri, taranmõş haritalar gibi "raster" görüntüler çizimle beraber kullanõlabilir ve gerektiğinde görüntü üzerinden sayõsallaştõrma yapõlabilir. Koordinat sistemi dönüşümleri sağlanabilir, yazõlõm içerisinde yer almayan koordinat sistemleri tanõmlanabilir. AutoCAD nesneleri ile dõş veritabanõ bağlantõsõ kurularak arazi üzerinde tematik haritalar oluşturma, belli kriterlere göre sorgulamalar yapma veya tampon bölge oluşturma gibi birçok analiz yapõlabir. Örneğin, parseller büyüklüklerine göre farklõ renklerde boyatõlabilir veya mevcut yolun çevresinde 20 m lik bir tampon bölge oluşturulabilir. COGO Nokta Verisi Yaratma ve Yönetimi Proje noktalarõ yeni sürümle gelen arayüz ile düzenlenir ve listelenir. Çizim dosyasõ büyüklüğünü ve sistemin hõzõnõ etkilemeden büyük nokta kümeleri ile çalõşõlabilir. "Alphanumeric" nokta numaralarõnõ tamamõyla destekler. Noktalarõn çizimde ne şekilde görüneceği ve hangi noktalarõn görünüp hangilerinin görünmeyeceği kullanõcõ tarafõndan belirlenebilir. Birden fazla kullanõcõ aynõ nokta veritabanõna ulaşabilir. İstenen noktalar kilitlenebilir, böylece üzerinde değişiklik yapõlmasõ önlenmiş olur. "ODBC" uyumlu dõş veri tabanõnda sayõsõz COGO noktasõ saklayabilir. İstenen kritere bağlõ olarak, nokta verisinin açõklamasõna veya kot bilgisine göre nokta gruplarõ yaratõlabilir. Mevcut nokta verisi, dõş veritabanõ aracõlõğõyla ek nokta verisi ile birleştirilebilir. Projede kullanõlacak nokta dosyasõ formatõ tanõmlanabilir. Projeye aktarõlmak istenen nokta dosyasõnõn formatõ tanõmlanarak noktalar çizime aktarõlabilir veya aynõ şekilde format tanõmlayarak proje noktalarõ bir dosyaya yazdõrõlabilir. Sayõsal Arazi Modeli (SAM) Sayõsal arazi modeli yaratma ve mevcut yüzeyleri yönetmede "Terrain Model Explorer" penceresi yardõmõyla kullanõcõ yüzeylerle ilgili birçok işlemi kolaylõkla gerçekleştirebilir. Yüzeyler, nokta verisi, nokta gruplarõ, eşyükseklik eğrileri, AutoCAD nesneleri, şev nokta veya hatlarõ gibi veriler, çoklu çizgiler, ASCII nokta dosyalarõ, tek tek veya bir arada kullanõlarak yaratõlabilir. Yüzeyi oluşturan üçgenler çizime getirilmeden de yüzey bilgisi kullanõlabilir. Yüzey yaratmada nokta sõnõrlamasõ yoktur. Yüzey düzenleme ve düzeltmeleri için birçok fonksiyon içerir. Windows standardõndaki arayüzüyle arazi modellerinin oluşturulmasõ ve istatistiklerinin görüntülenmesi çok kolaydõr. Yüzeyler karelaj veya ortalama eğim gibi değişik şekilerde görüntülenebilir. Sunum ve analiz aşamalarõnda yüzeyler 3 boyutlu görüntülenebilir. 68 SAYISAL GRAFİK

72 Yüzeyler üzerinde su akõş yönü, eğim gibi analizler yapõlabilir. Kullanõcõ eğri ve eğrilerin üzerine yazõlacak yazõlar için standartlar belirleyip diğer projelerinde de kullanabilir. Eğri yükseklikleri eğrileri kõrmadan üzerlerine yazdõrõlabilir. Eğriler AutoCAD çokluçizgileri olarak yaratõlabileceği gibi, eğri nesneleri olarak da oluşturulabilir. Temel Geometri Yaratma Çizgiler, açõ, uzaklõk, uzunluk gibi farklõ yöntemler kullanõlarak oluşturulabilir. Eğriler, çok çeşitli grafik ve geometrik yöntemle oluşturulabilir. Spiraller, "clothoid", "sinusoidal", "cosinusoidal" ve "quadratic" yöntemlerle oluşturulabilir. Spiraller endüstri standardõ olarak kabul görmüş matematiksel tanõmlamalara göre yaratõlõr. Kullanõcõnõn gereksinimine göre özel çizgi tipleri yaratõlabilir. AutoCAD çizgi ve yay komutlarõnõn tümünü kapsar. Parselasyon Standart metodolojiler kullanarak parsel büyüklüklerini ayarlar. Parseller çizgi, eğri, çokluçizgi veya nokta kullanarak tanõmlanabilir. Bir projede sõnõrsõz sayõda parsel yaratõlarak tümünün bilgisi veritabanõnda tutulabilir. Kullanõcõ çizimlerini taş duvar eklemeleri gibi bir çok detayla zenginleştirebilir. Birden fazla kullanõcõ eş zamanlõ olarak Güzergah Tanõmlama ve Düzenleme parsel verisine ulaşabilir. Yol, demiryolu ve kanallarõn plan güzergahlarõ tanõmlanabilir. Alinmanlar üzerinde grafik olarak veya yazõlõmõn editörleri yardõmõyla değişiklikler yapõlabilir. Bir projede sõnõrsõz alinman tanõmlanabilir. Eşyükseklik Eğrileri Kullanõcõnõn belirlediği alan ve kriterler (kaç metre aralõklõ eğri geçireleceği gibi) çerçevesinde otomatik olarak hõzlõ bir Alan, çevre gibi bilgileri içeren raporlar yaratõlabilir. Parseller otomatik olarak numaralanõr. Proje Not ve Açõklama Yazõlarõnõn Yazdõrõlmasõ Çizgi, eğri, spiral ve çokluçizgilere istenen şekilde açõklama yazõlarõ yazdõrõlabilir. Yazõlar, mevcut kütüphane veya kullanõcõnõn tanõmladõğõ tipler kullanõlarak yazdõrõlabilir. şekilde eşyükseklik eğrilerini geçirir. Açõklama yazõlarõ, yapõlan değişikliklere Eğrilerin yumuşatõlmasõnda kullanõcõya bağlõ olarak otomatik değiştirilir. geniş olanaklar sunar. Tek çizim içerisinde birden fazla tablo Eğriler üzerinde kõrpma, uzatma gibi AutoCAD komutlarõ kullanõlabilir. yaratõlabilir. SAYISAL GRAFİK 69

73 Sayõsal Yükseklik Modeli (DEM) Topoğrafik haritalarõn depolanmasõnda kullanõlan DEM verileri herhangi bir ara işleme gerek olmaksõzõn kullanõlabilir. Arazi modeli yaratmada kullanõlan diğer veriler (nokta, eğri v.b) yanõnda DEM verisi de seçilebilir. Arazi Analizleri ve Sunum Seçilen çokluçizgilerden (yaylar da dahil olmak üzere) veya gösterilen hat boyunca dinamik kesitler yaratõr, eksendeki bir değişiklik otomatik olarak kesite yansõr. Birden fazla yüzey kullanõlarak kesitler oluşturulabilir ve çõktõsõ alõnabilir. Eğime ve yüksekliğe göre tematik haritalar yaratõlabilir. Arazi üzerine eğimler istenen tipte yazdõrõlabilir ve eğim yönleri çizdirilebilir. Yüzeyler, üçgenlerle veya karelajlarla üç boyutlu olarak görüntülenebilir. Nesne görüntüleyicisi (object viewer) penceresi içerisinde, nesneler gerçek zamanlõ olarak 3 boyutlu görüntülenebilir, gölgelendirilebilir. Arazideki su toplama havzalarõnõn sõnõrlarõ çizdirilip alan hesaplarõ yapõlabilir. Su akõş yönleri çizim üzerinde görüntülenebilir. Veri Kullanõmõ Proje verileri Land XML formatõnda yazõlõp okunabilir. Projede kullanõlan kritik veriler, (noktalar, arazi modelleri, alinmanlar ve parseller) merkezi bir veritabanõnda tutulur. Örneğin, eşyükseklik eğrileri ve kesitler, sayõsal arazi modelini kullanarak yaratõlõr. Arazi modeli bir kere yaratõldõktan sonra modeli çizdirmeden eğriler oluşturulabilir. Eğri ve kesitler arazi modeline bağõmlõ olduğu için modelde yapõlan herhangi bir değişiklik otomatik olarak kesit ve eğrilere de yansõr. Proje verilerilerinin tek bir merkezde depolanõyor olmasõ birden fazla kullanõcõnõn eş zamanlõ olarak verilere ulaşõmõnõ sağlar. Ağ üzerinde proje paylaşõmõ ve kalibrasyonu sağlanabilir. Farklõ projelerde çalõşan kullanõcõlar ölçek, koordinat sistemi, birim, yazõ stilleri gibi ayarlamalar için ortak bir standart kullanabilir. Kullanõcõ tanõmlõ menü paletleri de ağ üzerinden paylaşõlabilir. Akõllõ Nesneler Eşyükseklik eğrileri, noktalar, enkesitler ve açõklama yazõlarõ "akõllõ" nesnelerdir. Projede herhangi bir değişiklik yapõldõğõnda otomatik olarak bu akõllõ nesneler de güncellenir. Genişletilmiş Land Desktop Platformu Kullanõcõnõn kendi istekleri doğrultusunda programa yeni işlevler ekleyebilmesi AutoCAD çözümlerinin en önemli özelliğidir. Autodesk Land Desktop ile kendi menülerinizi yaratabileceğiniz ve üzerine program yazabileceğiniz gibi Autodesk uygulamalarõnõ da kullanabilirsiniz. Bu özel uygulamalar Autodesk Civil Design, Autodesk Survey ve Autodesk CAD Overlay dir. Autodesk Civil Design 3 Yol tasarõmõ ve hidroloji üzerine özelleşmiş mühendislik çözümleri içerir. Aşağõda bazõ temel özellikleri yer almaktadõr: Ulaşõm:Yol/otoyol/demiryolu tasarõmlarõ için özelleştirilmiş çözümler içerir. Plan, profil ve kesitler arasõnda kolayca geçiş sağlanõr. Profil: Mevcut arazi profilleri elle, herhangi bir dosyadan okuma veya yaratõlmõş yüzey bilgileri kullanõlarak alternatif yöntemlerle yaratõlabilir. Aynõ anda birden fazla yüzeyi kullanarak profil alõnabilir. Kilometre aralõklarõ, yazõ tipi ve boyutlarõ, katman belirlemeleri, başlangõç bitiş kilometreleri gibi profil değişkenleri kullanõcõnõn kontrolünde olduğu için istenilen formatta profil yaratõlabilir. Enkesitler: Kullanõcõ kendi yol şablonunu kolaylõkla yaratabilir. Yol şablon çizimi ve tanõmlarõ, AutoCAD in çizim özellikleri veya Autodesk Civil Design õn özellikleri kullanõlarak 70 SAYISAL GRAFİK

74 çizilebilir ve katmanlarõn hangi malzemeler ile kaplanacağõ malzeme tablosu yardõmõyla tanõmlanabilir. Hidroloji:Autodesk Land Desktop ve Autodesk Civil Design entegrasyonu (mesafe ve alan ölçümleri, yüzey eğim ve kotlarõ ve hidrolojik hesap sonuçlarõ) ile yapõnõn analizi ve tanõmlanmasõnda kolay kullanõmlõ görsel hesaplama araçlarõ içerir. Borular:Grafik olarak tanõmlanan borular, arazi modeli, boru uzunluklarõ, eğim veya kullanõcõnõn tanõmladõğõ diğer kriterler doğrultusunda otomatik olarak düzenlenir. Autodesk Survey 3 Arazi ölçümlerinin çizime hatasõz aktarõlmasõ ve düzenlenmesi konusunda güçlü işlevler içerir. 60 dan fazla endüstri standardõ arazi ölçüm aletini desteklediği gibi herhangi bir ASCII dosyadan veya direkt olarak elle veri girilebilir. Veri aktarõmõ sõrasõnda nokta, çizgi veya yay gibi geometrik nesneler çizime aktarõlabilir. Poligon hesaplamalarõ için birçok yöntem içerir. Poligonlarda değişiklik yapõldõğõnda çizimdeki köşe noktalarõ otomatik olarak güncellenir. Hesaplamalar rapor olarak alõnabilir. Autodesk CAD Overlay 2002 Hava fotoğrafõ, uydu görüntüsü veya taranmõş haritalarõ, Autodesk Land Desktop ortamõnda, görüntüleme ve düzenleme konusunda işlevler içerir. Autodesk CAD Overlay yardõmõyla "raster" görüntüler çizimlerde altlõk olarak kullanõlarak, melez (hybrid) çõktõ alõnabilir. "Raster" - vektör dönüşüm işlevleri kullanõlarak sayõsallaştõrma yapõlabilir. Özelleştirme Özelleştirme konusunda AutoCAD 2002 in geleneksel açõk ve esnek mimarisine sahiptir. ObjectARX, Visual Basic ve AutoLISP araçlarõ özelleştirmede kullanõlabilir. Sistem Gereksinimi Intel Pentium II veya AMD K6-II tabanlõ PC (birden fazla mikroişlemci desteklenir) 128 MB bellek, 1024x768x64K grafik kartõ ve renkli monitör Microsoft Windows 2000 Professional, Windows 98, Windows Me veya Windows NT 4.0 (SP5 ve sonrasõ), Program yüklemesi için CD ROM SAYISAL GRAFİK 71

75 72 SAYISAL GRAFİK

76 Autodesk CAD Overlay 2002 Haritacõlõk, GIS, mimarlõk ve mekanik uygulama alanlarõnda çalõşanlar: AutoCAD 2002 ve Autodesk Map 5 çizimlerinizde "raster" görüntüler ile daha geniş olanaklarla çalõşmak ister misiniz? Autodesk CAD Overlay 2002 ile AutoCAD komutlarõnõ kullanarak renkli, tek renk veya gri tonlu "raster" görüntüleri işleyebilir, "raster" görüntüleri düzenleyebilir (pixel değerlerini ayarlayarak, istenmeyen görüntü bölümlerini kaldõrarak, seçilen bölümleri değiştirerek) ve değişiklikleri saklayabilir, "raster" görüntüleri hõzlõ ve hassas şekilde vektör nesnelere çevirebilirsiniz. Her türlü mühendislik/mimarlõk disiplininde proje üretenler, "raster" verilerle çalõşma gereksinimi duyarlar. Autodesk CAD Overlay ile, paftadan taranmõş çizimler, hava veya uydu fotoğraflarõ gibi "raster" görüntüleri AutoCAD çizimleri ile birlikte kullanabiliyor olmanõz, projelerinizin tasarõmõnda, çiziminde ve müşteriye sunumunda yeni ve etkili yöntemler sunacaktõr. Örneğin, bir inşaat mühendisi, çizimini hava fotoğrafõnõn üstüne oturtarak projeyi çok daha gerçekçi koşullarda oluşturabilir ve sunabilir. CAD Overlay, AutoCAD Image Support Module ile gelen "raster" desteğini daha da zenginleştirerek, mimarlõk, mühendislik, haritacõlõk ve genel CAD kullanõmõnda "raster" görüntülerle çalõşmada yeni işlevler sunuyor. Autodesk 2002 ürün ailesinin tamamlayõcõ bir parçasõ olan Autodesk CAD Overlay; AutoCAD 2002, Autodesk Map 5, Autodesk Land Desktop 3, Autodesk Architectural Desktop 3.3, Autodesk Mechanical Desktop 6 yazõlõmlarõnõn üzerinde çalõşõyor. CAD Overlay, renkli veya gri tonlu "raster" görüntülerin AutoCAD içinde görüntülenmesi, düzenlenmesi, diğer formatlara çevrilmesi ve saklanmasõ için işlevler içerir. Hava fotoğraflarõ, uydu görüntüleri, mühendislik çizimleri, topoğrafik haritalar, bina planlarõ gibi kağõtta, fotoğrafta veya paftada yer alan ve taranarak bilgisayara aktarõlan "raster" görüntüler, çizimlerde büyük miktarlardaki görsel verileri kullanmanõn etkili bir yoludur. Bu veriler, projenin o anki durumunu göstermede veya görüntü temel alõnarak proje çizmede kullanõlabilir. CAD Overlay ile, paftadan taranmõş çizimler, parsel paftalarõ ve kat planlarõ gibi resimler, AutoCAD e yerleştirilerek vektörel nesnelerle birlikte kullanõlabilir ve melez "raster"/vektör çõktõlarõ alõnabilir. Gerektiğinde çizgilerden oluşan taranmõş resimler, AutoCAD nesnelerine çevrilebilir. Gri tondaki veya 24 bit renkteki hava ve uydu fotoğraflarõ, haritalarõ güncellemede veya oluşturmada, inşa için yer seçmede vb. uygulamalarda kullanõlabilir. CAD Overlay, "raster" Entity Manipulaion (REM) modülü ile, melez düzenleme, görüntüleme ve çõktõ alma için kağõt düzlemi desteği ve sõnõrsõz noktalõ rubbersheet işlevleri sunar. Üstelik ObjectARX teknolojisi kullanõldõğõndan, standart AutoCAD düzenleme komutlarõ, görüntülerin düzenlenmesinde de kullanõlabilir. REM ("raster" Entity Manipulation "raster" Öğe İşleme) komutlarõ, "raster" öğelere, vektör öğelermiş gibi davranõr. Bu komutlar ile "raster" çizgiler, yaylar, çemberler ve alanlar tanõnõr ve SAYISAL GRAFİK 73

77 işlenir. Birden fazla çizim, aynõ anda ve coğrafi olarak doğru koordinatlarõ ile çizime yerleştirilebilir. Gereken sayõdaki çizim, mozaik oluşturacak şekilde kullanõlabilir. Üstelik bu çizimler, gerçek dünya koordinatlarõyla çakõştõrõlabilir. "Raster" görüntüler üzerinde, sõnõrlar belirtilerek görüntü maskelemesi yapõlabilir. CAD Overlay, AutoCAD içine alõnan "raster" verilerin, hõzlõ, hassas ve kolay bir şekilde vektöre dönüştürülmesi için araçlar içerir. Çizgi izleme yöntemine göre çalõşõr. Çizgi izleme sõrasõnda görüntü işleme ve temizleme işlevleri de vardõr. Akõllõ kesişme çözümü, noktadan noktaya çizgi izleme, varolan vektörlere kenetleme gibi özellikler, çizgi izleme işlemini kolaylaştõrõr. Görüntüleme Autodesk CAD Overlay 2002 Özellikleri Hava ve uydu fotoğraflarõ, taranmõş çizimler vb. "raster" dosyalar, AutoCAD ortamõnda görüntülenir. TIFF, JPG gibi popüler "raster" dosya formatlarõnõn yanõ sõra, GeoTIFF ve GeoSPOT gibi uydu görüntüleri de okunabilir. Mozaik oluşturmak üzere birden fazla görüntü, coğrafi referanslarõ ile birlikte çizime yerleştirilebilir. Görüntülerin alt kümeleri ile çalõşmak için, sõnõrlar verilerek maskeleme yapõlabilir. URL desteği ile Internet veya intranet ortamõndaki "raster" görüntüler kullanõlabilir. AutoCAD 2002 Nesne Özellikleri Görüntüleyicisi ile görüntünün tüm özelliklerine ulaşõlabilir. Görüntü İşleme Renkli, gri tonlu ve tek renk görüntüler, birbirlerine dönüştürülebilir. Görüntü dosyalarõ, farklõ formatlarla saklanabilir. Görüntüyü coğrafi koordinatlara oturturken yapõlan transformasyonlar, çizim dosyasõnda veya harici bir dosyada saklanabilir. REM ("raster" Öğe İşleme) olanaklarõ ile, "raster" görüntünün bölümleri, vektör nesnelermiş gibi düzenlenebilir. Rub ve Crop komutlarõ ile, tanõmlanan sõnõrõn içindeki veya dõşõndaki "raster" veriler, görüntüden çõkarõlabilir. Görüntüler, Histogram, Convolve, Treshold ve Invert komutlarõ ile zenginleştirilebilir. RGB veya renk kanalõ seçilip ayarlanarak, görüntü detaylarõ belirginleştirilebilir. Desepecle ve Mirror komutlarõ ile görüntüler temizlenip işlemeye uygun hale getirilebilir. Sõnõrsõz noktalõ rubbersheet ile, görüntüdeki noktalar belirlenen koordinarlara taşõnarak, taramadan kaynaklanan bozulmalar giderilebilir. Rubbersheet kontrol noktalarõ saklanõp, tekrar kullanõlabilir. Birden fazla görüntü, tek bir görüntü altõnda birleştirilebilir. Bilinen "raster" ve vektör koordinatlarõ temel alõnarak görüntü, AutoCAD ölçek ve dönüklüğü ile çakõştõrõlabilir. Akõllõ Seçme ile şeçilen "raster" nesne ve alanlar standart AutoCAD komutlarõnõ kullanõlarak düzenlenebilir. Akõllõ modda iken "raster" çizgi, yay ve çemberler kolaylõkla silinebilir. "Raster" Öğe İşleme (REM) "Raster" görüntüde yer alan çizgi, çember ve yay gibi öğeler tek bir tõklamayla seçilebilir. Seçilen öğeler silinebilir, taşõnabilir ve kopyalanabilir. Sadece istenen "raster" öğelerin seçilmesi için standart pencere(window), kesen (crossing) ve poligon seçenekleri kullanõlabilir. "Raster" Kenetleme "Raster" kenar, kesişim, köşe, son nokta ve merkez noktaya kenetleme yapõlabilir. Gerçek zamanlõ kenetleme işaretçisi ile, kenetleme yapõlacak nokta önceden görülebilir. Tekil veya birden fazla kenetleme modu seçilebilir. Birden fazla görüntü ile çalõşõrken kenetleme modlarõ kullanõlabilir. AutoCAD kenetleme diyalog kutusundan kenetleme modlarõna ulaşõm sağlanabilir. 74 SAYISAL GRAFİK

78 "Raster" / Vektör Çevrimi "raster" görüntüdeki çizgiler, bileşik çizgiler, çemberler, yaylar ve yazõlar, izlenerek, vektör karşõlõklarõna çevrilebilir. Yarõ otomatik çizgi izleme yöntemi ile, "raster" çizgileri vektör karşõlõklarõna dönüştürebilirsiniz. Program, kesişimlerde ve kopukluklarda, karar için kontrolü kullanõcõya devreder. "Raster" çizgilerin nasõl izleneceğine ve vektör öğelerin nasõl yaratõlacağõna ilişkin parametreler belirlenebilir. Parametreler, boşluk genişliği, parça uzunluğu, yuvarlama uzunluğu vb. ayarlardan oluşur. Çizgi izlemedeki karar noktalarõnda, otomatik zum ve kaydõrma yapõlõr. Halihazõr haritalar, parsel sõnõrlarõ, mimari ve mekanik çizimler için, önceden tanõmlõ parametre setlerine başvurulabilir. Konfigürasyon Autodesk CAD Overlay 2002, AutoCAD 2002 üzerinde olduğu gibi, AutoCAD 2002 tabanlõ endüstriyel çözümler, Autodesk Map, Autodesk Land Desktop, Autodesk Architectural Desktop ve Autodesk Mechanical Desktop yazõlõmlarõ üzerinde de çalõşõr. CAD Overlay in kullanacağõ bellek miktarõ ayarlanabilir. Belleğin yetmediği durumlarda, disk sayfalama alanõ kullanõlõr. Değişik türde ağlar için dosya kilitleme ayarlarõ vardõr. SAYISAL GRAFİK 75

79 76 SAYISAL GRAFİK

80 Mobil GIS Semineri Bildiri Özetleri Masaüstü GIS: Autodesk Map R Internet te GIS: Autodesk MapGuide R Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise Cep bilgisayarlarõ arazide: Beyoğlu örneği...83 e-harita siteleri...85 Eminönü Ordu Caddesi ve Yakõn Çevresi Kentsel Tasarõm Projesi nde Mobil GIS uygulamasõ...87 İstanbul Afete Hazõrlõk Eğitim Projesi nde GIS kullanõmõ...89 İstanbul için deprem senaryolarõ...91 SAYISAL GRAFİK

81 SAYISAL GRAFİK

82 Masaüstü GIS: Autodesk Map R5 Seminerde, bir masaüstü GIS uygulamasõ olan Autodesk Map, yeni sürümü R5 ile tanõtõlõyor. Yeni sürüm, Oracle 8i Spatial bağlantõsõ, tematik harita sihirbazõ ve gelişkin raster görüntü desteği (ER Mapper ve MrSid formatlarõ) sunuyor. Autodesk Map R5, harita üreten, bakõmõnõ yapan ve bu haritalar üzerinede analiz yapan tüm mühendisler, plancõlar ve teknik personel tarafõndan kullanõlabilecek bir GIS yazõlõmõdõr. Autodesk Map, Autodesk Design Server õn istemcisi ve GIS iş akõşõ çözümünün bir parçasõ olarak Autodesk GIS çözümlerinin önemli bir parçasõdõr. AutoCAD 2002 üzerine kurulu Autodesk Map, kullanõcõlara harita üretme, bakõmõnõ yapma, Oracle Spatial erişimi de dahil olmak üzere bir çok farklõ kaynaktan gelen verileri entegre etme, GIS analizi, tematik harita üretimi gibi işlevler sunar. Kullanõcõlar bir çok çizimi aynõ anda kullanabildikleri gibi birden fazla kullanõcõ da aynõ haritayõ eş zamanlõ olarak kullanabilir. Autodesk Map in Internet araçlarõ ve Autodesk Point A ya ulaşõmla, müşterilere, pazar haberlerine ve diğer şirketlere direk ulaşõm sağlanõr. Autodesk Map R5, Oracle Spatial desteği, yeni tematik harita hazõrlama araçlarõ ve raster desteğindeki gelişmelerle öne çõkõyor. Şekilde, 25 km2 lik bir alanõn hava fotoğrafõ görünüyor. 5 GigaByte tan fazla 150 adet TIFF dosyasõ, sõkõştõrõlarak 261 MegaByte lõk ECW dosyasõ olarak saklanmõş çözünürlükten taviz vermeden. SAYISAL GRAFİK 79

83 Internet'te GIS: Autodesk MapGuide R6 Autodesk MapGuide, konumsal verinin dağõtõmõ ile ilgili olarak yüksek işletme maliyelerinden sõkõntõ duyan organizasyonlar için tasarlanmõş bir çözümdür. Akõllõ haritalarõn Internet veya intranet üzerinden yayõmlanmasõnõ sağlayan bir yazõlõmdõr. Autodesk MapGuide uygulamalarõ, kullanõcõya nesne seçme, özellik sorgulama, özellik arama, çizimleri işareyetleyebilme, raporlar oluşturabilme gibi bir çok olanak tanõyarak konumsal veriye değer katar. Ölçeklenebilir ve güvenli yapõsõ ile Autodesk MapGuide eşzamanlõ olarak birden fazla ilişkisel, coğrafi ve tasarõm veri tabanlarõnõ, Autodesk GIS Design Server tarafõndan sunulan orjinal formatõndaki GIS veya CAD verilere veya AutoCAD DWG, ESRI Arc View SHP ve Oracle 8i Spatial gibi kullanõmõ yaygõn olan tüm veri formatlarõnõ kullanõlabilmesini sağlar. Hõz, esneklik ve kolay kullanõm özellikleri ile karar verme sürecini kõsaltmasõ, işletme maliyetilerini düşürmesi ve müşterilere daha iyi hizmet verebilmeyi sağlamasõ nedeniyle Autodesk MapGuide diğer Web-merkezli CAD ve GIS uygulamalarõ arasõnda en önde gelen çözüm olarak yer alõr. Autodesk MapGuide õn yeni sürümü R6, şu ana kadar olan MapGuide sunucularõnõn içinde en hõzlõsõ. XML tabanlõ dosyalarõn kullanõmõ, MapGuide õn programlanabilirliğini daha da artõrmõş. Direk DWG entegrasyonu, Oracle 8i/9i Spatial desteği, gelişkin raster görüntü kullanõmõ (ER Mapper ve MrSid formatlarõ) ve yeni sembol yöneticisi, gelen önemli yenilikler arasõnda sayõlabilir. MapGuide R6; Oracle Spatial desteği, hõzlõ oluşu, DWG entegrasyonu ve kolay programlanabilirlik özellikleriyle öne çõkõyor. Şekilde, intranet üzerinden bir kent bilgi sistemi uygulamasõ görünüyor. 80 SAYISAL GRAFİK

84 Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise 2 GIS uygulamalarõnõn uzantõsõ olarak da kullanõlabilen mobil cihazlar, sahada çalõşanlar tarafõndan haritalara ve verilere erişim, veri toplama, acil müdahale gibi amaçlarla kullanõlabiliyor. Üstelik bu özelliklere ek olarak, tüm bu işlemler Internet üzerinden de gerçekleştirilebiliyor. Autodesk OnSite Enterprise, etkileşimli haritalarõ ve tasarõm bilgilerini merkezi kurumsal veri tabanõ üzerinden arazide çalõşan mobil iş gücüne ulaşõmõnõ sağlayan bir yazõlõmdõr. Müşterilerin (iletişim ve altyapõ hizmeti verenler gibi) hõzlõ karar verebilme, işletme maliyetinin düşüşü ve verinin kesintisiz yönetimi ile çok daha verimli çalõşabilmesini sağlar. OnSite Enterprise, haritalarõn ve çizimlerin mobil cihazlara aktarõmõnõ ve senkronizasyonu sağlarken, istemci olarak mobil cihazlarda çalõşan OnSite View u kullanõr. Autodesk OnSite View 2 ile, AutoCAD DWG, DXF çizimlerini ve MapGuide veri setlerini elektronik olarak görüntüleyebilir, işaretleyebilir ve ölçüm yapabilirsiniz. Masaüstü bilgisayarõnõz ve el-bilgisayarõ arasõnda dosya senkronizasyonu, Microsoft ActiveSync teknolojisi ile yapõlõr.tasarõm enformasyonuna gereksinim duyulan herhangi bir yerde (şantiyedeki mimar, sahadaki haritacõ vs.) el altõnda bulunmasõ için Autodesk Onsite View 2 kullanõlabilir. Cep bilgisayarõna aktarõlacak bölge, MapGuide içinde seçiliyor. AutoCAD için de aynõ yöntem söz konusu. SAYISAL GRAFİK 81

85 Araziye çõkacak eleman için bir iş emri yaratõlõyor. Cep bilgisayarõnda, hem üzerinde çalõşõlacak bölgenin istenen detayda haritasõ, hem de iş emrinin ne olduğu yer alõyor. 82 SAYISAL GRAFİK