. TürkDünyası . ARAŞTIRJJALARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download ". TürkDünyası . ARAŞTIRJJALARI"

Emin Doğu
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ... TürkDünyası. ARAŞTIRJJALARI Ekim 1988 TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI * Sayı: 56 * Ekim 1988 *iki ayda bir yayınlanır* Sahibi: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Adına: Prof. Dr. Turan. YAZGAN.. Yazı işleri Müdürü: Saadet PlNAR YILDIRIM idarehane: Ankaravi Mehmet Efendi Medresesi, Belediye.Sarayı Arkası, Saraçhane/iSTANBUL-Telefon: Posta Çeki Hesabi: 14-HZU Dizgi: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yuluğ Tekin Dizgi Merkezi *Baskı: Dizerkonca Matbaası*

2 DA VUD PAŞA CAMIINDE GIRIŞ CEPHESI DUZENI GİRİŞ Atıila ARP AT 1 Bu cami ile ilgili ilk analizimiz bir dergide 1984 senesinde yayınlanmı tı. (Yapısayı 57). Bu makalede planlama modülünün Musa ve Davud kelimelirinden Ebced hesabı ile üretilmi olabileceğini (M=l16/15 boğum=0,24416 m) 2, bir çok boyutlarda Musa'nın sayı bakımından sembolü olan 116'yı buldugumuzu ve porta! eninin 99XAItın örana (160, 185 b.= m) C it olduğunu göstermi tik. Şimdi ise giri cephesinin düzeni ve ayrıntıları üzerinde durulacak ve Ali ilc Allah'ın da (Ebced hesabı ile 110 ve 66) sayı bakımından sembollendirildikleri ortaya çıkarılacaktır. Giriş cephesi (Şek. 1) Caminin giri cephesinde portaili cümle kapısı, dört pencere, iki mihrab ve bir minare kürsüsü yer almaktadır. Sağ uçtaki plastr sol uçta yoktur pencerelerin yerleri simetrik olmayıp 23 ve 31 cm fark göstermekle beraber bu hatalar toplam boyutlarda bir~birini götürmektedir. Ewelki makalemizde cami cephesinin 146 M (35,64736 m) olması gerektiğini göstermi tik (Ölçü: 35,615 m). Planda pencerelerin, mihrapların ve minare kapısının yerlerini tayin eden ilkeleri ilk bakı ta anlamak imk"' ansızdır. Bir aks düzeni mevcut olmadığı gibi bu cephe elemanlarının eksenleri de modüler düzene uymamaktadır. Önce mihrabların yerlerinin hangi yolla tayin edilmi olduğunu ara tıralım : Ölçülerimize göre aksların kö elere olan mesafeleri 8,70 m ve 8,74 m'dir. Kö elerlc porta! arasındaki mesafeler 15,26 m ve 15,28 m'ye e it olduğundan U iki denklemi kurabiliriz: a+b = 15,27 m a/b = 8,72/6,55 m Sonuç: 8, /6, = 4/3 = a/b 1 ltu ogr. Ü., Prof. 2 I a11ın = 24 boğum = 75,7738 m. 12

3 2 TÜRK DÜNYASI ARAŞTlRMALAlU Demek ki cephedeki mihrabları n yerleri portalin sağ ve solundaki cephe k ısım larının 4/3 oranında bölünmeleri ile tayin edilmi. a+b = (146 M-99XAltm Oran)/2 = (35, m-5, m)/2. A pencerelerinin, yani portalin yanındaki pencerelerin eksenleri, iç mekandan algıla nan oranlarla ilgili: (18, m- 110 b.) /2 = 7, n: Gene iki denklem kuralım c+d = 7, m c/d = 4,2115/3,169 Sonuç: 4, , = 4/3 = ':/c! Böylece A pencerelerinin yeri mihrablara uygulanan oranlarla bulunmu olmaktadır. Geriye B pencerelerinin yerlerinin tayini kalıyor. A ve B pencerelerinin aras ın daki mesafe ortalama 6,44m ve enieri 1,22m olduğundan aks mesafeleri 7,66m tutar. Bu uzunluk ise kö e ile portal arasındaki mesafenin yansına çok yakındır: 15,29496 m /2 = 7, m O haldea ve B pencerelerinin arası 6,42668 m olmalıd ır ve aks araları da kö e i le portalin arasındaki mesafenin ~arısına C ittir (a+b)/2. Şimdi minare kürsüsünün boyutlarının nereden kaynaklandığını ara tıralı m. Minare kürsüsünün eninin 3,355 m olduğunu tesbil ettik. En (cami+kürsü)= 146 M+ 3,355 m ve cami derinliği (ilk makalemizdeki hesaplara göre)= 33, m o lma sı gerektiğinden, bütün planın etrafına çizilecek bir dikdörtgenin alanı: (146 M+ 3,352 m) x 33, m= M 2 = 2000 x ııo (200.xAii) Buradan kürsünün eninin 3, m olm ası gerektiği hesaplanabilir. Kürsünün derinligi modüler değildir. Alanını hesapiaya lım: 3, m x 2,67 m= 8, m 2 = 8971,915 b' ,915 = 2/3 x ((2/3 x Musa1 Kürsü derinliği 2, m olmalı idi. Mi nareye çıkan kapıya gelince: Ekseninin sağ ve solundaki duvar kıs ı mlarının oranı: 2,4305/0,9215 = 2, Doğru boyut ve oran: 2, m 10, m = (13/8) 2 Minare kapısının analizinden sonra sağd aki duvar parçasının 1, m uzunluğunda olması gerekt i ği anla ılacaktır. Cephe e le manları Kap ı ve pencereler le mihrabların eksenlerinin hangi ilkelere dayanılarak tayin c dildiklerini gördük. Pencereler SM (1,2208 m) cümle kapısı 7M (1,70912 m) enindedir. Ancak minare kapısı ve mihrab enieri ilc pencere ve kapıların yükseklikleri modülün misillerine C il değildir. Şimdi bunların nas ıl tayin edilmi olduklarını görelim. 13

A.ARPAT:DAVUD PAŞA CAMiiNDE GİRİŞ CEPHESi DÜZENİ 3 a-mihrablar (Şek. 2) Sağ ve solda yer alan iki milırabın tabarnnda enter 0,81 m, üst kısımda ise 0,979 'm' dir.

4 A.ARPAT:DAVUD PAŞA CAMiiNDE GİRİŞ CEPHESi DÜZENİ 3 a-mihrablar (Şek. 2) Sağ ve solda yer alan iki milırabın tabarnnda enter 0,81 m, üst kısımda ise 0,979 'm' dir. Sekizgen tabanın etrafına bir daire çizelim: Çevre= (0,81/COS 22,5 ) X tr= 2,7S43504 m= b. 87, b. = 3/4 x 116 (3/4 x Musa) Sekizgenin eni 0, olmalı idi. (Fark 2 mm) 'Tabanın üstündeki sekizgenin etrafına da bir daire çizelim ve gene çevresinin u- zunluğunu hesaplıyalım: Çevre = (0,979/ cos 22,5 ) x lt= m = 1 OS,44088 b. 10S,44088 b. = 8/5 X 66 (8/5 X Allah) Sekizgenin eni 0, m olma lı idi. (Fark 1 mm) b- Cümle Kapısı (Şek. 3) Eni 7 modüle eıjitt ir. (7M = 1,70912 m) Ortalama yükseklik H: Ho = (3,39S+ 3,02S)!2 = 3,21 m olduğundan kapı yuzeyi Y: Y = 1, X 3,21 = S, m 2 = 50 ~ 110 b 2. (50 X Ali) Ortalama yükseklik Ho= 3, m olmalı idi. (Fark 2 mm) c- Pencereler (Şek. 4) Enieri 5 modüle eıjittir. (SM = 1,2208 m). Yüzeyleri hesaplarsak: y = i,220s X 2,20 = 2,68S75 m 2 = 66 2 i Altı~ Oran-b 2 (AIIah 2 1 A. o) Yükseklik 2, m olmalı idi. (Fark 2 mm) d- Minare kapısı (Şek. S) Erıi SM/Altın Oran'a çok yakındır. (0, 7545 m) yani pencere eni ile bu kapının e ni arasında Altın Oran vardır. Ortalama Ho = 1,9162S m Y = 0,7S4S X 1,91625 = 1,44S8028 m 2 = 22 X 66 b 2 (22 X Allah) Ortalama yükseklik Ho = 1, m olmalı idi. (Fark 2mm) Sağdaki duvar parçasının boyu ise: 3, m- (1,25M + lm +SM 1 A O. +IM) = 1,801S577 m Sonuç 1485 senesinde in aatı biten Davud Pa a camii ile ilgili ilkanalizlerimize 6, cephedeki düzeni ayrıntılı biçimde arayarak, yeni bulgular katını oluyoruz. Ara tırmamız, caminin cephesinde modül, oran ve sembolizmin iç,içe mimariyi ekillendirdiğini göstemıi olmaktadır. Modüler düzenin üstüne, genel planlamada olduğu gibi, basit oranlar ve bunların da üstüne alanla ilgili sembolizm oturturmu tur. Musa, Allah ve Ali sayı sembollerinin aracılığı ile, Çe itli kompozisyonlar içinde, bütün cephe elemanların- 6 Yapı, 1984/5, sayı 57. Davud Pa a Camiinde Musa Peygaıl\ber. 14

5 4 TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI da yer almaktadır. Böylece bu çalı mamız da, klasik Osmanlı dini mimarisinin düzen ve ilkelerinin bulunması için sadece oranların ara tırılmasının üpheli sonuçlara götürecegini ve_ evvelki bulgularımızın doğru yönde olduklannı tekrar göstermi olmaktadır. 15

$Da\'Ut Paşa Camii giriş (E.$

6 Da\'Ut Paşa Camii giriş (E.E. Avverdi'den) cenhesi "' '".>13? (>ÜTAM3?l ISAAHiM TAAM3J

Benzer belgeler

ğ ş ş ğ ö Ğ ş ö Ü ö ğ ğ ö Ş Ü ş ş ğ ö ş şş Ö ş ş Ş Ö Ü ş ş ğ ş ş ş ş ğ ğ ğ ğ ş ö Ğ ş ş ğ ş ö Ğ Ç Ç ğ Ş Ş ş ğ Ş ö ğ ş ö ğ ö ş ğ Ç ğ ğ ğ ğ ö ş ğ Ç ö ş ğ Ş ğ Ş ğ ğ ğ ğ ğ ğ ş ş ö ö Ş Ş ş ö ş ş Ş ş ş ş ö ö