TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

Transkript

1 Sayfa 1 Gözden Geçirme Notları Yılı Uluslararası İnsani Gelişme Endeksi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından 02/11/ tarihinde yayımlanan 2009 Yılı Uluslar arası İnsani Gelişme Raporu Sonuçları sonuçlarına göre; 2006 yılındaki ve yılındaki İGE değerine göre sıra sayısı değişmeyen çok yüksek İnsani Gelişme Endeksine sahip ülke grubunda toplam 9 ülke, sıra sayısı alt basamaklara düşen 16 ülke ve sıra sayısı üst basamaklara yükselen 22 ülke yer almaktadır. yılı İnsani Gelişme Endeks (İGE) değerine göre yüksek kategoride yer alan ülkemiz 0,699 endeks değerine ulaşmıştır. Ancak, yılında endeks değerine göre sıra sayısını 2006 yılına nazaran 2 sıra düşürmüş, 2010 yılına göre de 3 sıra daha geriye düşürmüştür. yılında dünya için İGE rakamı 0,682 olarak hesaplanmıştır. yılında İGE nin bileşenleri olan doğuşta yaşam beklentisi dünya genelinde 69,8 yıl, ortalama okullaşma yılı 7,4 yıl ve Kişi Başına Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) rakamı da $ olmuştur. yılında çok yüksek İGE kategorisindeki ülkelerde kişi başına GSMG rakamı, düşük İGE kategorisindeki ülkelerin 21 katı kadar daha yüksektir. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerde doğuşta beklenen yaşam süresi 80,0 yıl iken, düşük İGE kategorisinde 58,7 yıldır. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerde yeni doğanlar, düşük İGE kategorisindeki ülkelerde yeni doğanlardan 21,3 yıl daha uzun yaşam beklentisi ile doğmaktadır. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerde ortalama okullaşma yılı 11,3 yıl iken, düşük İGE grubundaki ülkelerde sadece 4,2 yıldır. yılı için İGE açısından 187 ülke arasında ilk sırada yer alan Norveç, cinsiyetler arası gelir eşitsizlik endeksi açısından sıralamada 6. sıraya gerilemektedir. yılında erkek ve kadınlar arsında an adil gelir paylaşımı İsveç tedir

2 Sayfa 2 UNDP tarafından yirmincisi yayımlanan İnsani Gelişme Raporu (İGR) her yıl düzenli olarak yayımlanmakta olan ve tüm dünya ülkelerinin insani gelişme açısından performansını değerlendiren, uluslararası arenada geçerliliği kabul edilmiş prestijli bir rapordur. İGR yöntem konusunda zaman içinde farklı yaklaşımlar içinde olmuş ancak, 2000 yılında yöntem konusuna nokta koyarak bu konuyu bir standardizasyona kavuşturmuştur. İGR de yer alan en önemli gösterge İnsani gelişme Endeksi (İGE) dir. İGE esas olarak üç temel bileşenden oluşan bir endekstir. Endeksin temel bileşenleri; doğuşta yaşam beklentisi, eğitim ve kişi başına gelirdir. İGE nin kolay bir yöntemle hesaplanıyor olması kullanım alanını yaygınlaştırmaktadır. Ancak, ekonomik gelişme politikalarının İGE yardımı ile yorumlanabilmesi sanıldığı kadar kolay değildir. İGE ekonomik döngülerden çok yaşam kalitesi üzerinde durmaktadır. İGE nin ekonomik krizlere karşı yeteri kadar hassas olmaması, hedeflenen insani gelişme yönündeki politikaların uygulanabilmesinde olumsuz bir etkiye neden olabilmektedir. İnsani gelişme politikaları aslında ekonomik krizlerden en ciddi biçimde etkilenen sosyal yönden zayıf, korunmaya muhtaç grupları hedef almaktadır. İGE nin hesaplanmasında kullanılan yaklaşım kısaca aşağıdaki biçimde özetlenebilir. Endeks = (Gerçek değer - Min değer) / (Mak değer - Min değer) Bu yaklaşımla, Eğitim Endeksi (EE) iki bileşenden oluşmaktadır ki bunlar; Yetişkin Okur Yazarlık Endeksi (OYE) ve Okullaşma Endeksi (OE) dir. Doğuşta Yaşam Beklentisi (DYB) ve Gelir Endeksi (GE) aşağıda verilen biçimde hesaplanmaktadır. DYBE = (Gerçek değer DYB - Min değer DYB ) / (Mak DYB - Min değer DYB ) OYE= (Gerçek değer OYO - Min değer OYO ) / (Mak OYO - Min değer OYO ) OE= (Gerçek değer OO - Min değer OO ) / (Mak OO - Min değer OO ) EE= ( 2/3xOYE) + (1/3xOE) GE = (log gerçek değer KBG -log min değer KBG ) / (log mak KBG -log min değer KBG )

3 Sayfa 3 Burada; DYB: Doğuşta yaşam beklentisini, OYO: Okur yazarlık oranını, OO: Brüt okullaşma oranını, KBG: Kişi başına geliri, Min: Minimum değeri, Mak: Maksimum değeri göstermektedir. Verilen bu bileşen formülasyonlarından İGE; İGE = (1/3 x DYBE) + ( 1/3 x EE) + (1/3 x GE eşitliği ile hesaplanmaktadır. Endeks değeri 0-1 arasında değişen değerler almaktadır. Ülkeler, endeks değerine göre UNDP tarafından 4 grupta kategorize edilmektedir. Bunlar: Endeks Değeri Grup Tanımı 0-0,510 Düşük 0,511-0,697 Orta 0,698-0,806 Yüksek 0,807-1 Çok Yüksek biçimindedir. 1 UNDP nin yılı raporunda, günümüz ve gelecek nesil insanların özgürlüklerini sürdürebilmelerinde çevresel sürdürülebilirliğin kritik bir öneme sahip olduğu vurgulanmakta ve bunların birbirinden ayrılmaz olduğu üzerine odaklanılmıştır. İnsani Gelişme Raporu nun çıkış noktası, son on yılda insan gelişiminde dikkate değer bir ilerleme, çevresel riskler ve eşitsizliği azaltmak için cesur küresel adımlar olmadan devam edilemeyeceği sonuçlarına ulaşılmış olmasıdır. İnsanlar, toplumlar, ülkeler ve uluslararası toplumun çevresel sürdürülebilirliği için eşitlik gerekli koşullardan birisidir. İnsani Gelişme Raporu, eşitlik-adalet ve sosyal adaletin ayrılmaz bir parçası olan sürdürülebilirlik ile daha iyi bir yaşam kalitesine erişimde temel sorular bağlantılı küresel diyalog için yeni ve önemli katkılar sunmaktadır. Bu Raporda, sürdürülebilirlik ikna edici bir 1 UNDP tarafından ülkeler bazında hesaplanan İGE değerine göre kategoriler için alt ve üst sınırlar değişkenlik göstermektedir. Standart bir sınıf aralığı tanımı mevcut değildir.

4 Sayfa 4 biçimde savunulmaktadır. Mevcut ve gelecekteki nesiller için insani özgürlükleri genişletmek, çevresel sürdürülebilirlik ve eşitlik arasındaki bağlantıları anlamanın kritik bir önem taşıdığına vurgu yapılmaktadır. UNDP, 176 ülke ve yerleşim yerinde yosunlukla karşı karşıya kalan insanlara hizmet verme sorumluluğu ile her gün yoğun bir çalışma temposu içindedir. Bu yapıda ülkeler arasında büyük güç farklılıkları söz konusudur. Yeni analizlerde; ulusal düzeyde güç dengesizlikleri ve toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, temiz su ve iyileştirilmiş sağlık, toprak bozulması ve iç ve dış ortam hava kirliliğine bağlı ölümler, gelir farklılıkları ile ilişkili etkileri yükseltme konusunda bağlantılar üzerinde durulmaktadır. Cinsiyet eşitsizlikleri de çevresel sonuçlar ile etkileşime girerek, çevresel sonuçlar üzerinde olumsuz etkilere neden olabilmektedir. Bugüne değin UNDP tarafından yayımlanmış olan İGR lerin odak konusuna göre özet durumu aşağıda verilmiştir. İGR Yayın Yılı Odak Konu Başlığı İGR Sürdürülebilirlik ve Eşitlik: Herkes için Daha İyi Bir Gelecek İGR 2010 Ulusların Gerçek Zenginliği: İnsani Gelişme Yolları İGR 2009 Engelleri Aşmak: Göç ve İnsani Gelişme İGR 2007/08 İklim Değişikliği ile Mücadele: Bölünmüş Bir Dünyada İnsani Dayanışma İGR 2006 Kıtlığın Ötesinde: Güç, Yoksulluk ve Küresel Su Krizi İGR 2005 Eşitsiz Bir Dünyada Yardım, Ticaret ve Güvenlik; Uluslararası İşbirliği Bir Dönüm Noktasında İGR 2004 Bugünün Dünyasında Değişen Kültürel Özgürlükler İGR 2003 Binyıl Kalkınma Hedefleri: Uluslararası İnsani Yoksulluk Yoğunluğu ve Yoksulluğun Sonlandırılması İGR 2002 Parçalanmış Bir Dünyada Demokrasinin Derinleşmesi İGR 2001 İnsani Gelişme için Yeni Teknolojik Çalışmalar İGR 2000 İnsan Hakları ve İnsani Gelişme İGR 1999 İnsan Yüzüyle Küreselleşme İGR 1998 İnsani Kalkınma için Tüketim İGR 1997 İnsani Gelişmede Yoksulluğa Tepki İGR 1996 Ekonomik Büyüme ve İnsani Gelişme İGR 1995 Cinsiyet ve İnsani Gelişme İGR 1994 İnsan Güvenliğinde Yeni Boyutlar İGR 1993 İnsanların Katılımı İGR 1992 İnsani Gelişmelerde Küresel Boyut İGR 1991 Mali İnsani Gelişme İGR 1990 İnsani Gelişmenin Ölçümünde Kavramlar

5 Sayfa 5 Binyıl Kalkınma Hedeflerinin ötesinde, dünya, eşitlik ve sürdürülebilirliği yansıtan 2015 sonrası bir geliştirme çerçevesine ihtiyaç vardır. yılında Rio da yapılan G20 zirvesinde bu hedeflerin nasıl ileriye taşınabileceği konusunda ortak bir anlayışa ulaşmak, insani gelişme raporu içinde anahtar bir fırsat olarak öne çıkmaktadır. Bu Rapor, eşitlik, hukuki ve siyasi arenalarda değişim oluşturabilmede; insanları güçlendirme, politika ve programları entegre edebilmekten geçtiğini de göstermektedir. Dünya çapında büyüyen ülke deneyimleri ve bu alandaki yaklaşımlar, olumlu bir sinerji oluşturmada da etkindir. Gelecek nesillerin insani gelişimi için bugün insanların maddi özgürlüklerinden ödün vermeksizin, makul ölçülerde ciddi önlemler alınması yönünde çaba sarf edilmesi gerekmektedir HDR de son birkaç yıl içinde insani gelişim içinde muazzam bir ilerleme konusunda önemli üç temaya dikkat çekilmiştir: Gelir artışı ile karbon dioksit emisyonları, toprak, su kalitesi ve orman örtüsü gibi önemli çevresel göstergelerde bozulma olduğu yönünde bir ilişkili bulunmuştur, Gelir dağılımı, sağlık ve eğitim konularındaki göstergelerde dünyanın birçok ülkesinde kötüleşme gözlenmiştir, Ülkelerin, yükselen İGE ile birlikte ortalama güçlenme eğiliminde artış dikkati çekmiştir. HDR de de simülasyonlarla temiz suya erişim, iyileştirilmiş sağlık ve çevre kirliliği, tarımsal üretim, küresel ısınmanın olumsuz etkilerini yakalayabilen bir "çevre sorunu" senaryosu ile 2050 yılında, küresel İGE rakamının yüzde 8 daha düşük olacağı konusuna dikkat çekilmektedir (Güney Asya ve Sahra-altı Afrika'da yüzde 12 daha düşük olması tahmin edilmektedir). Engin ormansızlaşma ve toprak bozulması, biyolojik çeşitlilik ve hızlandırılmış aşırı hava olayları gibi daha da olumsuz dramatik düşüşlerin öngörüldüğü "çevre felaketi" senaryosu altında, küresel İGE rakamındaki düşüşün yaklaşık %15 olacağı kestirilmektedir.

6 Sayfa 6 I. İnsani Gelişme Endeksi Eğilimleri UNDP tarafından yıllık olarak tüm dünya ülkeleri düzeyinde hesaplanmakta olan İGE rakamları incelendiğinde; çok yüksek insani gelişme endeks değerine sahip olan ülke kategorisinde yer alan 47 ülkeden yılı İGE değerine göre ilk sıradaki Norveç 0,943 endeks değerine sahip olup, 1980 yılındaki endeks değeri ise 0,796 dır ve yılları arasında İGE rakamına göre sıra numarası hiç değişmemiş ve hep ilk sıradaki yerini korumuştur. Norveç yılları arasında yıllık ortalama 0,29 oranında bir büyüme kaydederken, yıları arasında yıllık ortalama olarak 0,53 oranında bir büyüme, yılları arasında ise yıllık ortalama 0,55 oranında bir büyüme göstermiştir. ABD ye bakıldığında, 1980 yılında 0,837; 2000 yılında 0,897 ve yılında 0,910 İGE değerine sahip olan ABD 2006 yılındaki İGE değerine göre sıralamada yılında bir sıra daha geriye düşmüştür yılları arasında ABD yıllık ortalama olarak İGE de 0,27 oranında bir büyüme gösterirken, yılları arasında yıllık ortalama olarak 0,21 oranında ve yılları arasında da yıllık ortalama olarak 0,13 oranında bir büyüme göstermiştir. Almanya 1980 yılında 0,730 İGE değerine sahipken, 2000 yılında 0,864 ve yılında da 0,905 endeks değerine sahiptir yılındaki İGE değerine göre tüm ülkeler arasındaki sıra numarası, yılında 2 sıra daha geriye düşmüş, yılları arasında yıllık ortalama olarak İGE de 0,69 oranında büyüme, yılları arasında 0,62 oranında ve yılları arasında da yıllık ortalama olarak 0,43 oranında bir büyüme kaydetmiştir yılında 0,744 İGE değerine sahip olan Birleşik Krallık yılında endeks değerini 0,863 e yükseltmiş ancak, 2006 yılında İGE yönünden sıra numarası ile yılındaki sıra numarası arasında fark gözlenmemektedir yılları arasında yıllık ortalama endeks rakamı 0,48 oranında, yılları arasında yıllık ortalama 0,50 oranında ve arasında da 0,33 oranında endeks rakamında büyüme göstermiştir.

7 Sayfa yılındaki ve yılındaki İGE değerine göre ülke sıra numarası değişmeyen çok yüksek İGE değeri kategorisinde yer alan toplam 9 ülke yer almaktadır, bu ülkeler; Norveç, Avustralya, Yeni Zelanda, İspanya, Birleşik Krallık, Slovakya, Macaristan, Litvanya ve Arjantin dir. Çok yüksek İGE grubunda yer alan 47 ülkeden 16 sı yılında ülkeler arasındaki sıralama sıralarını alt basamaklara düşürmüş, 22 ülkede sıralamadaki yerini yılında daha yukarılara çıkarmıştır. yılında İGE değerine göre sıralamadaki yerini 14 sıra birden düşüren Çin, Hong Kong en ciddi düşüşü gösteren ülke olmuştur. Bu grupta yer alan ülkelerden Finlandiya da yılında sıra sayısını 2006 ye göre 7 sıra birden yukarıya çıkarmıştır. Yüksek İGE grubunda yer alan 47 ülkeden sadece 3 ünde 2006 ve yıllarındaki İGE değerine göre sıra numaralarında herhangi bir değişim olmamıştır. Bu ülkeler; Bulgaristan, Suudi Arabistan ve Ekvador olmuştur. 20 ülke yılında İGE değerine göre sıra sayısını, 2006 ya göre daha alt sıralara düşürmüş, 24 ülkede tam tersine sıra sayısını 2006 yılına göre daha yukarılara taşımıştır. yılında İGE değerine göre sıra sayısında en ciddi düşüşü 10 sıra birden gerileyen Küba göstermiş, en ciddi yükselişi de 8 sıra birden yükselen Kuveyt göstermiştir. Bu kategoride yer alan Türkiye 1980 yılında 0,463 İGE değerine sahipken, yılında 0,699 değerine ulaşmıştır ve 2006 yılına göre yılında İGE değerine göre sıra sayısını 2 sıra düşürmüş, 2010 yılına göre de ülkemiz, ülke sıralamasındaki 3 sıra daha geriye düşmüştür. Bu sonuç; ülkemizin İGE değeri açısından gelişme göstermesine karşın, diğer ülkelerin endeks bileşenleri açısından daha iyi bir performans sergilediği biçiminde yorumlanabilir yılları arasında ülkemizde yıllık ortalama İGE rakamında kaydedilen büyüme oranı 1,34, yılları arasında kaydedilen yıllık ortalama büyüme oranı 1,08 ve arasında kaydedilen yıllık ortalama büyüme oranı da 0,90 olmuştur. Orta İGE grubunda yer alan 47 ülkeden Gabon, Fas ve Kongo olmak üzere 3 ülkenin 2006 ve yıllarında İGE değerine göre ülke sıra numarası değişmemiştir. 21 ülke yılında, sıra sayısını 2006 yılına göre arka sıralara düşürmüş ve 23 ülkede 2006 yılına göre sıra sayısını daha yukarılara taşımıştır. yılındaki İGE değerli sıra sayısını 2006 yılına göre 6 sıra yukarıya taşıyan Çin olmuş, buna karşın Suriye ve Samao da sıra sayısını altı basamak geriye düşürmüştür. Bu gruptaki Çin 1980 yılında 0,404 olan İGE değerini yılında 0,687 ye

8 Sayfa 8 yükseltmiştir. Çin yılları arasında yıllık ortalama İGE büyüme oranını 1,73, arası yıllık ortalama İGE büyüme oranını 1,62 ve arasında da yıllık ortalama İGE büyüme oranını 1,43 olarak gerçekleştirmiştir. Düşük İGE grubunda yer alan 46 ülkeden 14 ünün İGE değerine göre 2006 ve yılındaki sıra sayısı değişmemiştir. 16 ülkenin yılındaki sıra sayısı, 2006 yılına göre daha alt basamaklara düşmüş ve 16 ülkenin de daha üst basamaklara yükselmiştir. İGE değerine göre yılında en son sırada yer alan Kongo Demokratik Cumhuriyeti 1980 yılında 0,282 İGE değerine sahipken, yılında sadece endeks değerini 0,286 ya yükseltebilmiş ve arasında yıllık ortalama olarak İGE de 0,05 oranında bir büyüme göstermiş, arasında ise yıllık ortalama İGE de 0,04 oranında gerileme kaydetmiş ve arasında ise yıllık ortalama İGE de 2,25 oranında büyüme göstermiştir (Bkz, Tablo 1).

9 Sayfa 9 Tablo 1. İnsani Gelişme Endeksleri Eğilimi Sıra Ülkeler No ÇOK YÜKSEK İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER Büyüme Oranı Norway 0,796 0,844 0,913 0,938 0,941 0,941 0, ,55 0,53 0,29 2 Australia 0,850 0,873 0,906 0,918 0,926 0,927 0, ,29 0,30 0,23 3 Netherlands 0,792 0,835 0,882 0,890 0,905 0,909 0, ,45 0,41 0,29 4 United States 0,837 0,870 0,897 0,902 0,906 0,908 0, ,27 0,21 0,13 5 New Zealand 0,800 0,828 0,878 0,899 0,906 0,908 0, ,41 0,44 0,31 6 Canada 0,817 0,857 0,879 0,892 0,903 0,907 0, ,34 0,28 0,30 7 Ireland 0,735 0,782 0,869 0,898 0,905 0,907 0, ,68 0,71 0,40 8 Liechtenstein ,904 0, Germany 0,730 0,795 0,864 0,895 0,900 0,903 0, ,69 0,62 0,43 10 Sweden 0,785 0,816 0,894 0,896 0,898 0,901 0, ,45 0,49 0,09 11 Switzerland 0,810 0,833 0,873 0,890 0,899 0,901 0, ,35 0,38 0,30 12 Japan 0,778 0,827 0,868 0,886 0,895 0,899 0, ,47 0,41 0,33 13 Hong Kong, China (SAR) 0,708 0,786 0,824 0,850 0,888 0,894 0, ,77 0,64 0,78 14 Iceland 0,762 0,807 0,863 0,893 0,897 0,896 0, ,53 0,51 0,36 15 Korea (Republic of) 0,634 0,742 0,830 0,866 0,889 0,894 0, ,13 0,91 0,72 16 Denmark 0,783 0,809 0,861 0,885 0,891 0,893 0, ,43 0,48 0,35 17 Israel 0,763 0,802 0,856 0,874 0,884 0,886 0, ,49 0,49 0,34 18 Belgium 0,757 0,811 0,876 0,873 0,883 0,885 0, ,51 0,42 0,10 19 Austria 0,740 0,790 0,839 0,860 0,879 0,883 0, ,58 0,55 0,48 20 France 0,722 0,777 0,846 0,869 0,880 0,883 0, ,66 0,62 0,40 21 Slovenia.... 0,805 0,848 0,876 0,882 0, ,85 22 Finland 0,759 0,794 0,837 0,875 0,877 0,880 0, ,49 0,51 0,48 23 Spain 0,691 0,749 0,839 0,857 0,874 0,876 0, ,77 0,76 0,42 24 Italy 0,717 0,764 0,825 0,861 0,870 0,873 0, ,64 0,64 0,52 25 Luxembourg 0,728 0,788 0,854 0,865 0,863 0,865 0, ,56 0,45 0,13 26 Singapore.... 0,801 0,835 0,856 0,864 0, ,71 27 Czech Republic.... 0,816 0,854 0,863 0,863 0, ,53 28 United Kingdom 0,744 0,778 0,833 0,855 0,860 0,862 0, ,48 0,50 0,33 29 Greece 0,720 0,766 0,802 0,856 0,863 0,862 0, ,58 0,56 0,64 30 United Arab Emirates 0,629 0,690 0,753 0,807 0,841 0,845 0, ,96 0,97 1,06 31 Cyprus.. 0,747 0,800 0,809 0,837 0,839 0, ,56 0,44 32 Andorra ,838 0, Brunei Darussalam 0,750 0,784 0,818 0,830 0,835 0,837 0, ,36 0,32 0,22 34 Estonia.. 0,717 0,776 0,821 0,828 0,832 0, ,73 0,66 35 Slovakia.. 0,747 0,779 0,810 0,829 0,832 0, ,53 0,62 36 Malta 0,703 0,753 0,799 0,825 0,827 0,830 0, ,54 0,48 0,37 37 Qatar 0,703 0,743 0,784 0,818 0,818 0,825 0, ,54 0,54 0,53 38 Hungary 0,700 0,706 0,775 0,803 0,811 0,814 0, ,50 0,70 0,48 39 Poland.... 0,770 0,791 0,807 0,811 0, ,50 40 Lithuania.... 0,749 0,793 0,802 0,805 0, ,70 41 Portugal 0,639 0,708 0,778 0,789 0,805 0,808 0, ,76 0,64 0,35 Diğer ülke ve yerleşim yerleri kategorisinde yer alan 7 ülke değerlendirme dışı bırakılmıştır. Kaynak: UNDP, Human Development Report. İnsani Gelişme Endeks Değerleri İGE Sıra No Değişimi Ortalama Yıllık İGE

10 Sayfa 10 Tablo 1. İnsani Gelişme Endeksleri Eğilimi (Devamı) Sıra Ülkeler İnsani Gelişme Endeks Değerleri İGE Sıra No Ortalama Yıllık İGE No Bahrain 0,651 0,721 0,773 0,795 0,805 0,805 0, ,69 0,54 0,38 43 Latvia.. 0,693 0,732 0,784 0,798 0,802 0, ,72 0,87 44 Chile 0,630 0,698 0,749 0,779 0,798 0,802 0, ,79 0,68 0,65 45 Argentina 0,669 0,697 0,749 0,765 0,788 0,794 0, ,57 0,64 0,57 46 Croatia.... 0,748 0,780 0,793 0,794 0, ,57 47 Barbados ,787 0,790 0,791 0, YÜKSEK İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 48 Uruguay 0,658 0,686 0,736 0,748 0,773 0,780 0, ,56 0,63 0,56 49 Palau.... 0,774 0,788 0,777 0,779 0, ,09 50 Romania.. 0,700 0,704 0,748 0,778 0,779 0, ,52 0,95 51 Cuba.. 0,677 0,681 0,725 0,770 0,773 0, ,65 1,19 52 Seychelles.... 0,764 0,766 0,767 0,771 0, ,11 53 Bahamas.... 0,752 0,766 0,769 0,770 0, ,23 54 Montenegro ,757 0,768 0,769 0, Bulgaria.. 0,698 0,715 0,749 0,766 0,768 0, ,48 0,68 56 Saudi Arabia 0,651 0,693 0,726 0,746 0,763 0,767 0, ,55 0,50 0,55 57 Mexico 0,593 0,649 0,718 0,741 0,762 0,767 0, ,85 0,82 0,64 58 Panama 0,628 0,660 0,718 0,740 0,760 0,765 0, ,65 0,73 0,62 59 Serbia.... 0,719 0,744 0,761 0,764 0, ,58 60 Antigua and Barbuda ,763 0, Malaysia 0,559 0,631 0,705 0,738 0,752 0,758 0, ,00 0,90 0,69 62 Trinidad and Tobago 0,673 0,676 0,701 0,728 0,755 0,758 0, ,40 0,56 0,74 63 Kuwait 0,688 0,712 0,754 0,752 0,757 0,758 0, ,32 0,31 0,07 64 Libyan Arab Jamahiriya ,741 0,763 0,770 0, Belarus ,723 0,746 0,751 0, Russian Federation.... 0,691 0,725 0,747 0,751 0, ,81 67 Grenada ,746 0, Kazakhstan.... 0,657 0,714 0,733 0,740 0, ,15 69 Costa Rica 0,614 0,656 0,703 0,723 0,738 0,742 0, ,62 0,60 0,51 70 Albania.. 0,656 0,691 0,721 0,734 0,737 0, ,57 0,61 71 Lebanon ,711 0,733 0,737 0, Saint Kitts and Nevis ,735 0, Venezuela (Bolivarian Republic of) 0,623 0,629 0,656 0,692 0,732 0,734 0, ,54 0,74 1,04 74 Bosnia and Herzegovina ,717 0,730 0,731 0, Georgia ,707 0,724 0,729 0, Ukraine.. 0,707 0,669 0,712 0,720 0,725 0, ,15 0,78 77 Mauritius 0,546 0,618 0,672 0,703 0,722 0,726 0, ,93 0,78 0,73 78 The former Yugoslav Republic of Macedonia ,704 0,725 0,726 0, Jamaica 0,607 0,637 0,680 0,702 0,724 0,726 0, ,59 0,64 0,62 80 Peru 0,574 0,612 0,674 0,691 0,714 0,721 0, ,75 0,81 0,67 81 Dominica.... 0,699 0,709 0,722 0,723 0, ,33 82 Saint Lucia ,720 0, Ecuador 0,591 0,636 0,668 0,695 0,716 0,718 0, ,64 0,59 0,69 84 Brazil 0,549 0,600 0,665 0,692 0,708 0,715 0, ,87 0,86 0,69 85 Saint Vincent and the Grenadines ,715 0,

11 Sayfa 11 Tablo 1. İnsani Gelişme Endeksleri Eğilimi (Devamı) Sıra Ülkeler İnsani Gelişme Endeks Değerleri İGE Sıra No Ortalama Yıllık İGE No Armenia.... 0,643 0,689 0,712 0,714 0, ,99 87 Colombia 0,550 0,594 0,652 0,675 0,702 0,707 0, ,83 0,85 0,77 88 Iran (Islamic Republic of) 0,437 0,534 0,636 0,671 0,703 0,707 0, ,57 1,35 0,97 89 Oman ,694 0,703 0,704 0, Tonga.. 0,649 0,681 0,696 0,701 0,703 0, ,39 0,30 91 Azerbaijan ,699 0, Turkey 0,463 0,558 0,634 0,671 0,690 0,696 0, ,34 1,08 0,90 93 Belize 0,619 0,651 0,668 0,689 0,696 0,698 0, ,39 0,34 0,42 94 Tunisia 0,450 0,542 0,630 0,667 0,692 0,698 0, ,43 1,21 0,94 ORTA İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 95 Jordan 0,541 0,591 0,646 0,673 0,694 0,697 0, ,83 0,80 0,70 96 Algeria 0,454 0,551 0,624 0,667 0,691 0,696 0, ,40 1,13 1,03 97 Sri Lanka 0,539 0,583 0,633 0,662 0,680 0,686 0, ,80 0,81 0,80 98 Dominican Republic 0,532 0,577 0,640 0,658 0,680 0,686 0, ,83 0,84 0,67 99 Samoa.... 0,657 0,676 0,685 0,686 0, , Fiji 0,566 0,624 0,668 0,678 0,685 0,687 0, ,63 0,47 0, China 0,404 0,490 0,588 0,633 0,674 0,682 0, ,73 1,62 1, Turkmenistan ,654 0,677 0,681 0, Thailand 0,486 0,566 0,626 0,656 0,673 0,680 0, ,10 0,89 0, Suriname ,659 0,674 0,677 0, El Salvador 0,466 0,524 0,619 0,652 0,669 0,672 0, ,20 1,21 0, Gabon 0,522 0,605 0,621 0,648 0,664 0,670 0, ,83 0,52 0, Paraguay 0,544 0,572 0,612 0,635 0,651 0,662 0, ,65 0,71 0, Bolivia (Plurinational State of) 0,507 0,560 0,612 0,649 0,656 0,660 0, ,87 0,81 0, Maldives.... 0,576 0,619 0,650 0,658 0, , Mongolia.. 0,540 0,555 0,611 0,642 0,647 0, ,91 1, Moldova (Republic of).... 0,586 0,631 0,638 0,644 0, , Philippines 0,550 0,571 0,602 0,622 0,636 0,641 0, ,51 0,58 0, Egypt 0,406 0,497 0,585 0,611 0,638 0,644 0, ,50 1,24 0, Occupied Palestinian Territory ,640 0, Uzbekistan ,611 0,631 0,636 0, Micronesia (Federated States of) ,633 0,635 0,635 0, Guyana 0,501 0,489 0,579 0,606 0,624 0,629 0, ,76 1,23 0, Botswana 0,446 0,594 0,585 0,601 0,626 0,631 0, ,14 0,30 0, Syrian Arab Republic 0,497 0,548 0,583 0,621 0,630 0,631 0, ,78 0,68 0, Namibia.. 0,564 0,577 0,593 0,617 0,622 0, ,49 0, Honduras 0,451 0,513 0,569 0,597 0,619 0,623 0, ,06 0,94 0, Kiribati ,621 0, South Africa 0,564 0,615 0,616 0,599 0,610 0,615 0, ,30 0,03 0, Indonesia 0,423 0,481 0,543 0,572 0,607 0,613 0, ,23 1,19 1, Vanuatu ,615 0, Kyrgyzstan.... 0,577 0,595 0,611 0,611 0, , Tajikistan.... 0,527 0,575 0,600 0,604 0, , Viet Nam.. 0,435 0,528 0,561 0,584 0,590 0, ,50 1, Viet Nam.. 0,435 0,528 0,561 0,584 0,590 0, ,50 1, Nicaragua 0,457 0,473 0,533 0,566 0,582 0,587 0, ,83 1,05 0,92

12 Sayfa 12 Tablo 1. İnsani Gelişme Endeksleri Eğilimi (Devamı) Sıra Ülkeler İnsani Gelişme Endeks Değerleri İGE Sıra No Ortalama Yıllık İGE No Morocco 0,364 0,435 0,507 0,552 0,575 0,579 0, ,52 1,39 1, Guatemala 0,428 0,462 0,525 0,550 0,569 0,573 0, ,95 1,04 0, Iraq ,552 0,565 0,567 0, Cape Verde.... 0,523 0,543 0,564 0,566 0, , India 0,344 0,410 0,461 0,504 0,535 0,542 0, ,51 1,38 1, Ghana 0,385 0,418 0,451 0,484 0,527 0,533 0, ,10 1,23 1, Equatorial Guinea.... 0,488 0,516 0,534 0,534 0, , Congo 0,465 0,502 0,478 0,506 0,523 0,528 0, ,44 0,28 0, Lao People's Democratic Republic.. 0,376 0,448 0,484 0,514 0,520 0, ,59 1, Cambodia.... 0,438 0,491 0,513 0,518 0, , Swaziland.. 0,526 0,492 0,493 0,515 0,520 0, ,03 0, Bhutan ,518 0, DÜŞÜK İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 142 Solomon Islands.... 0,479 0,502 0,504 0,507 0, , Kenya 0,420 0,456 0,443 0,467 0,499 0,505 0, ,62 0,52 1, Sao Tome and Principe ,483 0,503 0,506 0, Pakistan 0,359 0,399 0,436 0,480 0,499 0,503 0, ,10 1,12 1, Bangladesh 0,303 0,352 0,422 0,462 0,491 0,496 0, ,63 1,69 1, Timor-Leste.... 0,404 0,448 0,487 0,491 0, , Angola.... 0,384 0,445 0,481 0,482 0, , Myanmar 0,279 0,298 0,380 0,436 0,474 0,479 0, ,78 2,32 2, Cameroon 0,370 0,427 0,427 0,449 0,475 0,479 0, ,85 0,58 1, Madagascar.... 0,427 0,465 0,483 0,481 0, , Tanzania (United Republic of).. 0,352 0,364 0,420 0,454 0,461 0, ,35 2, Papua New Guinea 0,313 0,368 0,423 0,435 0,457 0,462 0, ,29 1,12 0, Yemen.... 0,374 0,422 0,452 0,460 0, , Senegal 0,317 0,365 0,399 0,432 0,453 0,457 0, ,20 1,10 1, Nigeria ,429 0,449 0,454 0, Nepal 0,242 0,340 0,398 0,424 0,449 0,455 0, ,08 1,43 1, Haiti 0,332 0,397 0,421 0,429 0,449 0,449 0, ,02 0,64 0, Mauritania 0,332 0,353 0,410 0,432 0,447 0,451 0, ,01 1,20 0, Lesotho 0,418 0,470 0,427 0,417 0,440 0,446 0, ,24-0,22 0, Uganda.. 0,299 0,372 0,401 0,438 0,442 0, ,93 1, Togo 0,347 0,368 0,408 0,419 0,429 0,433 0, ,73 0,80 0, Comoros ,428 0,430 0,431 0, Zambia 0,401 0,394 0,371 0,394 0,419 0,425 0, ,23 0,42 1, Djibouti ,402 0,425 0,427 0, Rwanda 0,275 0,232 0,313 0,376 0,419 0,425 0, ,44 2,97 2, Benin 0,252 0,316 0,378 0,409 0,422 0,425 0, ,71 1,44 1, Gambia 0,272 0,317 0,360 0,384 0,413 0,418 0, ,41 1,35 1, Sudan 0,264 0,298 0,357 0,383 0,403 0,406 0, ,41 1,52 1, Côte d'ivoire 0,347 0,361 0,374 0,383 0,397 0,401 0, ,45 0,50 0, Malawi 0,270 0,291 0,343 0,351 0,387 0,395 0, ,27 1,52 1, Afghanistan 0,198 0,246 0,230 0,340 0,387 0,394 0, ,28 2,32 5, Zimbabwe 0,366 0,425 0,372 0,347 0,349 0,364 0, ,09-0,58 0, Ethiopia.... 0,274 0,313 0,353 0,358 0, , Mali 0,174 0,204 0,275 0,319 0,352 0,356 0, ,37 2,74 2, Guinea-Bissau ,340 0,348 0,351 0, Eritrea ,345 0, Guinea ,326 0,341 0,342 0, Central African Republic 0,283 0,310 0,306 0,311 0,334 0,339 0, ,62 0,48 1, Sierra Leone 0,248 0,241 0,252 0,306 0,329 0,334 0, ,99 1,61 2, Burkina Faso ,302 0,326 0,329 0, Liberia 0, ,306 0,300 0,320 0,325 0, ,06.. 0, Chad.... 0,286 0,312 0,323 0,326 0, , Mozambique.. 0,200 0,245 0,285 0,312 0,317 0, ,28 2, Burundi 0,200 0,250 0,245 0,267 0,308 0,313 0, ,49 1,12 2, Niger 0,177 0,193 0,229 0,265 0,285 0,293 0, ,67 2,05 2, Congo (Democratic Republic of the) 0,282 0,289 0,224 0,260 0,277 0,282 0, ,05-0,04 2,25

13 Sayfa 13 II. İnsani Gelişme Endeksleri ve Endeks Bileşenleri UNDP nin yılı İGR sine göre 187 ülke endeks sıralamasına tabi tutulmuş ve dünya için İGE rakamı 0,682 olarak hesaplanmıştır yılında dünya için İGE rakamı 0,558 iken, yılında 0,682 ye yükselmiştir. yılında İGE nin bileşenleri olan doğuşta yaşam beklentisi 69,8 yıl, ortalama okullaşma yılı 7,4 yıl ve kişi başına GSMG rakamı da $ olarak hesaplanmıştır. İGE rakamına göre çok yüksek İGE grubu için kişi başına GSMG rakamı $, yüksek İGE grubu için $, orta İGE grubu için $ ve düşük İGE grubu için de $ dır. Bu sonuca göre çok yüksek İGE kategorisindeki ülkelerde kişi başına GSMG rakamı, düşük İGE kategorisindeki ülkelerin 21 katı kadar daha yüksektir. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerde doğuşta beklenen yaşam süresi 80,0 yıl iken, yüksek İGE kategorisinde 73,1 yıl, orta İGE kategorisinde 69,7 yıl ve düşük İGE kategorisinde de 58,7 yıldır. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerde yeni doğanlar, düşük İGE kategorisindeki ülkelerde yeni doğanlardan 21,3 yıl daha uzun yaşam beklentisi ile doğmaktadır. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerde ortalama okullaşma yılı 11,3 yıl iken, düşük İGE grubundaki ülkelerde sadece 4,2 yıldır. 187 ülke İGE değerlerine göre 4 kategoride sınıflandırılmıştır ve her kategoride yaklaşık eşit sayıda ülke yer almaktadır. 187 ülke içinde Norveç 0,943 İGE değeri ile ilk sırada yer almakta, bunu 0,929 değeri ile Avustralya ikinci sırada izlemekte, 0,910 ile Hollanda üçüncü sırada, 0,910 değeri ile ABD dördüncü sırada izlemektedir. Çok yüksek kategorisindeki 47 ülkeden son üç sırada yer alan ülkeler de; 0,793 İGE değeri ile Barbados 47. sırada, 0,796 İGE değeri ile Hırvatistan 46. sırada ve 0,797 İGE değeri ile de Arjantin 45. sırada yer almaktadır. Çok yüksek İGE kategorisinde yer alan 47 ülkeden birinci sıradaki Norveç te doğuşta yaşam beklentisi 81,1 yıl iken, son sırada yer alan Barbados ta 79,5 yıldır ve Norveç te doğanların hayatta kalma beklentisi Barbados lulara göre 1,6 yıl daha uzundur. Norveç te ortalama okullaşma yılı, Barbados tan 3,3 yıl daha uzun olmak üzere 12,6 yıldır. Norveç te kişi başına GSMG rakamı 47,557 $ iken, bu rakam Barbados ta 17,966 $ dır. Norveç te kişi başına düşen GSMG rakamı, Barbados ta kişi başına düşen GSMG rakamının 2,6 katından fazladır. İGE hesabında gelir bileşeni dikkate alınmadan yapılan hesaplamada ilk sırada yer alan Norveç gelir hariç İGE ye göre 3. sıraya gerilemekte, Avustralya ise ilk sıraya yerleşmektedir. İGE ye göre 4. sıradaki ABD, gelir hariç İGE ye göre ise 14. sıraya düşmektedir. Gelir hariç tutulduğunda hesaplanan İGE rakamına göre sıralamada en fazla değişim gösteren ülke Katar dır. Gelir hariç iken İGE rakamına göre Katar 88. Sıraya, 51 sıra birden düşerek gerilemektedir. Katar kişi başına GSMG rakamına göre 187 ülke arasında ilk sırada yer alan ülkedir, dolayısı ile bu bileşenin endeksten hariç tutulması durumunda Katar 51 sıra birden gerilmektedir.

14 Sayfa 14 Yüksek İGE kategorisindeki 47 ülkeden ilk üçte yer alan ülkeler; 0,783 değeri ile Uruguay ilk sırada (genel sıralamada 48. sırada), 0,782 değeri ile Palau ikinci sırada (genel sıralamada 49. sırada) ve 0,781 değeri ile de Romanya üçüncü (genel sıralamada 50. sırada) sıradadır. Bu gruptaki ülkelerden son üç sırada yer alanlar da; 0,698 İGE değeri ile Tunus 47. sırada (genel sıralamada 94. sırada), 0,699 İGE değeri ile Belize 46. sırada (genel sıralamada 93. sırada) ve 0,699 İGE değeri ile de Türkiye 45. sırada (genel sıralamada 92. sırada) yer almaktadır. Yüksek İGE kategorisinde yer alan 47 ülkeden birinci sıradaki Uruguay da doğuşta yaşam beklentisi 77,0 yıl iken, son sırada yer alan Tunus ta 74,5 yıldır ve Uruguay da doğanların hayatta kalma beklentisi Tunus lulara göre 2,5 yıl daha uzundur. Uruguay da ortalama okullaşma yılı, Tunus tan 2 yıl daha uzun olmak üzere 8,5 yıldır. Uruguay da kişi başına GSMG rakamı $ iken, bu rakam Tunus ta $ dır. Uruguay da kişi başına düşen GSMG rakamı, Tunus ta kişi başına düşen GSMG rakamının 1,8 katından fazladır. İGE hesabında gelir bileşeni dikkate alınmadan yapılan hesaplamada 48. sırada yer alan Uruguay, gelir hariç İGE ye göre sadece bir basamak geriye düşmektedir. Yüksek İGE grubundaki ülkeler arasında gelir hariç İGE ye göre sıralamada en ciddi değişimi 52 sıra birden gerilere düşen Kuveyt göstermektedir. Kişi başına GSMG değeri 47,926 $ olan Kuveyt gelir bileşeninin endekse dahil edilmemesi durumunda 115. sıraya düşmektedir. Yüksek İGE kategorisinde bulunan ülkemiz 92. sıradadır. 0,699 İGE değeri ile 47 ülke içinde sondan üçüncü sırada yer almakta ve Azerbaycan dan sonra gelmektedir. Ülkemizde doğuşta yaşam beklentisi 74,0 yıl, ortalama okullaşma yılı 6,5 yıl, kişi başına GSMG rakamı $ dır. Gelir hariç tutulduğunda İGE rakamımız 0,704 e yükselmekte sıralama sayısı 116 olmakta ve 24 sıra birden geriye düşmektedir. Orta kategorisindeki 47 ülkeden ilk üçte yer alan ülkeler; 0,698 değeri ile Ürdün ilk sırada (genel sıralamada 95. sırada), 0,698 değeri ile Cezayir ikinci sırada (genel sıralamada 96. sırada) ve 0,691 değeri ile de Sri Lanka üçüncü (genel sıralamada 97. sırada) sıradadır. Bu gruptaki ülkelerden son üç sırada yer alanlar da; 0,522 İGE değeri ile Bhutan 47. sırada (genel sıralamada 141. sırada), 0,522 İGE değeri ile Svaziland 46. sırada (genel sıralamada 140. sırada) ve 0,523 İGE değeri ile de Kamboçya 45. sırada (genel sıralamada 139. sırada) yer almaktadır. Orta İGE kategorisinde yer alan 47 ülkeden birinci sıradaki Ürdün de doğuşta yaşam beklentisi 73,4 yıl iken, son sırada yer alan Bhutan da 67,2 yıldır ve Ürdün de doğanların hayatta kalma beklentisi Bhutan lılara göre 6,2 yıl daha uzundur. Ürdün de ortalama okullaşma yılı, Bhutan tan 6,3 yıl daha uzun olmak üzere 8,6 yıldır. Ürdün de kişi

15 Sayfa 15 başına GSMG rakamı $ iken, bu rakam Bhutan da $ dır. Ürdün de kişi başına düşen GSMG rakamı, Bhutan da kişi başına düşen GSMG rakamından sadece 7 $ fazladır. İGE hesabında gelir bileşeni dikkate alınmadan yapılan hesaplamada 95. sırada yer alan Ürdün, gelir hariç İGE ye göre 17 basamak yukarıya çıkmaktadır. Orta İGE grubundaki ülkeler arasında gelir hariç İGE ye göre sıralamada en ciddi değişimi 28 sıra birden gerilere düşen Fiji göstermektedir. Düşük kategorisindeki 46 ülkeden ilk üçte yer alan ülkeler; 0,510 değeri ile Solomon Adaları ilk sırada (genel sıralamada 142. sırada), 0,509 değeri ile Kenya ikinci sırada (genel sıralamada 143. sırada) ve 0,509 değeri ile de Sao Tome üçüncü (genel sıralamada 144. sırada) sıradadır. Bu gruptaki ülkelerden son üç sırada yer alanlar da; 0,286 İGE değeri ile Kongo Demokratik Cumhuriyeti 47. sırada (genel sıralamada 187. sırada), 0,295 İGE değeri ile Nijer 46. sırada (genel sıralamada 186. sırada) ve 0,316 İGE değeri ile de Burundi 45. sırada (genel sıralamada 185. sırada) yer almaktadır. Düşük İGE kategorisinde yer alan 46 ülkeden birinci sıradaki Solomon Adalarında doğuşta yaşam beklentisi 67,9 yıl iken, son sırada yer alan Kongo Demokratik Cumhuriyeti nde 48,4 yıldır ve Solomon Adalarında doğanların hayatta kalma beklentisi Kongo Demokratik Cumhuriyet lilere göre 19,5 yıl daha uzundur. Solomon Adalarında ortalama okullaşma yılı, Kongo Demokratik Cumhuriyeti nden 1 yıl daha uzun olmak üzere 4,5 yıldır. Solomon Adalarında kişi başına GSMG rakamı $ iken, bu rakam Kongo Demokratik Cumhuriyeti nde 280 $ dır. Solomon Adalarında kişi başına düşen GSMG rakamı, Kongo Demokratik Cumhuriyeti nde kişi başına düşen GSMG rakamından 6,4 kat daha fazladır. İGE hesabında gelir bileşeni dikkate alınmadan yapılan hesaplamada 142. sırada yer alan Solomon Adaları, gelir hariç İGE ye göre sadece iki basamak yukarıya çıkmaktadır. Düşük İGE grubundaki ülkeler arasında gelir hariç İGE ye göre sıralamada en ciddi değişimi 28 sıra birden yukarıya yükselen Zimbabve ve Liberya göstermektedir (Bkz, Tablo 2).

16 Sayfa 16 Tablo 2. İnsani Gelişme Endeksleri ve Endeks Bileşenleri Sıra No Ülkeler İnsani Doğuşta Ortalama Beklenen Kişi Başına Sıra No Gelir Gelir Sıra No Gelişme Yaşam Okullaşma Okullaşma Gayri Safi Milli (GSMG- Hariç Hariç (Gelir Endeksi Beklentisi Yılı Yılı Gelir (GSMG) İGE) İGE İGE Hariç İGE- (İGE) (2005 SGP $) Sıra No İGE) ÇOK YÜKSEK İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 1 Norway 0,943 81,1 12,6 17, , Australia 0,929 81,9 12,0 18, , Netherlands 0,910 80,7 11,6 16, , United States 0,910 78,5 12,4 16, , New Zealand 0,908 80,7 12,5 18, , Canada 0,908 81,0 12,1 16, , Ireland 0,908 80,6 11,6 18, , Liechtenstein 0,905 79,6 10,3 14, , Germany 0,905 80,4 12,2 15, , Sweden 0,904 81,4 11,7 15, , Switzerland 0,903 82,3 11,0 15, , Japan 0,901 83,4 11,6 15, , Hong Kong, China (SAR) 0,898 82,8 10,0 15, , Iceland 0,898 81,8 10,4 18, , Korea (Republic of) 0,897 80,6 11,6 16, , Denmark 0,895 78,8 11,4 16, , Israel 0,888 81,6 11,9 15, , Belgium 0,886 80,0 10,9 16, , Austria 0,885 80,9 10,8 15, , France 0,884 81,5 10,6 16, , Slovenia 0,884 79,3 11,6 16, , Finland 0,882 80,0 10,3 16, , Spain 0,878 81,4 10,4 16, , Italy 0,874 81,9 10,1 16, , Luxembourg 0,867 80,0 10,1 13, , Singapore 0,866 81,1 8,8 14, , Czech Republic 0,865 77,7 12,3 15, , United Kingdom 0,863 80,2 9,3 16, , Greece 0,861 79,9 10,1 16, , United Arab Emirates 0,846 76,5 9,3 13, , Cyprus 0,840 79,6 9,8 14, , Andorra 0,838 80,9 10,4 11, , Brunei Darussalam 0,838 78,0 8,6 14, , Estonia 0,835 74,8 12,0 15, , Slovakia 0,834 75,4 11,6 14, , Malta 0,832 79,6 9,9 14, , Qatar 0,831 78,4 7,3 12, , Hungary 0,816 74,4 11,1 15, , Poland 0,813 76,1 10,0 15, , Lithuania 0,810 72,2 10,9 16, , Portugal 0,809 79,5 7,7 15, , Diğer ülke ve yerleşim yerleri kategorisinde yer alan 7 ülke değerlendirme dışı bırakılmıştır. Kaynak: UNDP, Human Development Report.

17 Sayfa 17 Tablo 2. İnsani Gelişme Endeksleri ve Endeks Bileşenleri (Devamı) Sıra Ülkeler İnsani Doğuşta Ortalam Beklenen Kişi Başına Sıra No Gelir Gelir Sıra No No Gelişme Yaşam a Okullaşm Gayri Safi (GSMG- Hariç Hariç (Gelir İGE Endeksi Beklentisi Okullaş a Yılı Milli Gelir İGE) İGE Hariç İGE- Sıra No (İGE) ma Yılı (GSMG) İGE) 43 Latvia 0,805 73,3 11,5 15, , Chile 0,805 79,1 9,7 14, , Argentina 0,797 75,9 9,3 15, , Croatia 0,796 76,6 9,8 13, , Barbados 0,793 76,8 9,3 13, , YÜKSEK İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 48 Uruguay 0,783 77,0 8,5 15, , Palau 0,782 71,8 12,1 14, , Romania 0,781 74,0 10,4 14, , Cuba 0,776 79,1 9,9 17, , Seychelles 0,773 73,6 9,4 13, , Bahamas 0,771 75,6 8,5 12, , Montenegro 0,771 74,6 10,6 13, , Bulgaria 0,771 73,4 10,6 13, , Saudi Arabia 0,770 73,9 7,8 13, , Mexico 0,770 77,0 8,5 13, , Panama 0,768 76,1 9,4 13, , Serbia 0,766 74,5 10,2 13, , Antigua and Barbuda 0,764 72,6 8,9 14, , Malaysia 0,761 74,2 9,5 12, , Trinidad and Tobago 0,760 70,1 9,2 12, , Kuwait 0,760 74,6 6,1 12, , Libyan Arab Jamahiriya 0,760 74,8 7,3 16, , Belarus 0,756 70,3 9,3 14, , Russian Federation 0,755 68,8 9,8 14, , Grenada 0,748 76,0 8,6 16, , Kazakhstan 0,745 67,0 10,4 15, , Costa Rica 0,744 79,3 8,3 11, , Albania 0,739 76,9 10,4 11, , Lebanon 0,739 72,6 7,9 13, , Saint Kitts and Nevis 0,735 73,1 8,4 12, , Venezuela (Bolivarian Republic of) 0,735 74,4 7,6 14, , Bosnia and Herzegovina 0,733 75,7 8,7 13, , Georgia 0,733 73,7 12,1 13, , Ukraine 0,729 68,5 11,3 14, , Mauritius 0,728 73,4 7,2 13, , The former Yugoslav Republic of 78 Macedonia 0,728 74,8 8,2 13, , Jamaica 0,727 73,1 9,6 13, , Peru 0,725 74,0 8,7 12, , Dominica 0,724 77,5 7,7 13, , Saint Lucia 0,723 74,6 8,3 13, , Ecuador 0,720 75,6 7,6 14, , Brazil 0,718 73,5 7,2 13, , Saint Vincent and the Grenadines 0,717 72,3 8,6 13, ,

18 Sayfa 18 Tablo 2. İnsani Gelişme Endeksleri ve Endeks Bileşenleri (Devamı) Sıra Ülkeler İnsani Doğuşta Ortalam Beklenen Kişi Başına Sıra No Gelir Gelir Sıra No No Gelişme Yaşam a Okullaşm Gayri Safi (GSMG- Hariç Hariç (Gelir İGE Endeksi Beklentisi Okullaş a Yılı Milli Gelir İGE) İGE Hariç İGE- Sıra No (İGE) ma Yılı (GSMG) İGE) 87 Colombia 0,710 73,7 7,3 13, , Iran (Islamic Republic of) 0,707 73,0 7,3 12, , Oman 0,705 73,0 5,5 11, , Tonga 0,704 72,3 10,3 13, , Azerbaijan 0,700 70,7 8,6 11, , Turkey 0,699 74,0 6,5 11, , Belize 0,699 76,1 8,0 12, , Tunisia 0,698 74,5 6,5 14, , ORTA İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 95 Jordan 0,698 73,4 8,6 13, , Algeria 0,698 73,1 7,0 13, , Sri Lanka 0,691 74,9 8,2 12, , Dominican Republic 0,689 73,4 7,2 11, , Samoa 0,688 72,4 10,3 12, , Fiji 0,688 69,2 10,7 13, , China 0,687 73,5 7,5 11, , Turkmenistan 0,686 65,0 9,9 12, , Thailand 0,682 74,1 6,6 12, , Suriname 0,680 70,6 7,2 12, , El Salvador 0,674 72,2 7,5 12, , Gabon 0,674 62,7 7,5 13, , Paraguay 0,665 72,5 7,7 12, , Bolivia (Plurinational State of) 0,663 66,6 9,2 13, , Maldives 0,661 76,8 5,8 12, , Mongolia 0,653 68,5 8,3 14, , Moldova (Republic of) 0,649 69,3 9,7 11, , Philippines 0,644 68,7 8,9 11, , Egypt 0,644 73,2 6,4 11, , Occupied Palestinian Territory 0,641 72,8 8,0 12, , Uzbekistan 0,641 68,3 10,0 11, , Micronesia (Federated States of) 0,636 69,0 8,8 12, , Guyana 0,633 69,9 8,0 11, , Botswana 0,633 53,2 8,9 12, , Syrian Arab Republic 0,632 75,9 5,7 11, , Namibia 0,625 62,5 7,4 11, , Honduras 0,625 73,1 6,5 11, , Kiribati 0,624 68,1 7,8 12, , South Africa 0,619 52,8 8,5 13, , Indonesia 0,617 69,4 5,8 13, , Vanuatu 0,617 71,0 6,7 10, , Kyrgyzstan 0,615 67,7 9,3 12, , Tajikistan 0,607 67,5 9,8 11, , Viet Nam 0,593 75,2 5,5 10, , Nicaragua 0,589 74,0 5,8 10, ,

19 Sayfa 19 Tablo 2. İnsani Gelişme Endeksleri ve Endeks Bileşenleri (Devamı) Sıra Ülkeler İnsani Doğuşta Ortalam Beklenen Kişi Başına Sıra No Gelir Gelir Sıra No No Gelişme Yaşam a Okullaşm Gayri Safi (GSMG- Hariç Hariç (Gelir İGE Endeksi Beklentisi Okullaş a Yılı Milli Gelir İGE) İGE Hariç İGE- Sıra No (İGE) ma Yılı (GSMG) İGE) 131 Guatemala 0,574 71,2 4,1 10, , Iraq 0,573 69,0 5,6 9, , Cape Verde 0,568 74,2 3,5 11, , India 0,547 65,4 4,4 10, , Ghana 0,541 64,2 7,1 10, , Equatorial Guinea 0,537 51,1 5,4 7, , Congo 0,533 57,4 5,9 10, , Lao People's Democratic Republic 0,524 67,5 4,6 9, , Cambodia 0,523 63,1 5,8 9, , Swaziland 0,522 48,7 7,1 10, , Bhutan 0,522 67,2 2,3 11, , DÜŞÜK İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNE SAHİP ÜLKELER 142 Solomon Islands 0,510 67,9 4,5 9, , Kenya 0,509 57,1 7,0 11, , Sao Tome and Principe 0,509 64,7 4,2 10, , Pakistan 0,504 65,4 4,9 6, , Bangladesh 0,500 68,9 4,8 8, , Timor-Leste 0,495 62,5 2,8 11, , Angola 0,486 51,1 4,4 9, , Myanmar 0,483 65,2 4,0 9, , Cameroon 0,482 51,6 5,9 10, , Madagascar 0,480 66,7 5,2 10, , Tanzania (United Republic of) 0,466 58,2 5,1 9, , Papua New Guinea 0,466 62,8 4,3 5, , Yemen 0,462 65,5 2,5 8, , Senegal 0,459 59,3 4,5 7, , Nigeria 0,459 51,9 5,0 8, , Nepal 0,458 68,8 3,2 8, , Haiti 0,454 62,1 4,9 7, , Mauritania 0,453 58,6 3,7 8, , Lesotho 0,450 48,2 5,9 9, , Uganda 0,446 54,1 4,7 10, , Togo 0,435 57,1 5,3 9, , Comoros 0,433 61,1 2,8 10, , Zambia 0,430 49,0 6,5 7, , Djibouti 0,430 57,9 3,8 5, , Rwanda 0,429 55,4 3,3 11, , Benin 0,427 56,1 3,3 9, , Gambia 0,420 58,5 2,8 9, , Sudan 0,408 61,5 3,1 4, , Côte d'ivoire 0,400 55,4 3,3 6, , Malawi 0,400 54,2 4,2 8, , Afghanistan 0,398 48,7 3,3 9, , Zimbabwe 0,376 51,4 7,2 9, , Ethiopia 0,363 59,3 1,5 8, , Mali 0,359 51,4 2,0 8, , Guinea-Bissau 0,353 48,1 2,3 9, , Eritrea 0,349 61,6 3,4 4, , Guinea 0,344 54,1 1,6 8, , Central African Republic 0,343 48,4 3,5 6, , Sierra Leone 0,336 47,8 2,9 7, , Burkina Faso 0,331 55,4 1,3 6, , Liberia 0,329 56,8 3,9 11, , Chad 0,328 49,6 1,5 7, , Mozambique 0,322 50,2 1,2 9, , Burundi 0,316 50,4 2,7 10, , Niger 0,295 54,7 1,4 4, , Congo (Democratic Republic of the) 0,286 48,4 3,5 8, ,

20 Sayfa 20 III. Eşitsizlik Düzeltmesi Sonrası İnsani Gelişme Endeksleri ve Gelir Eşitsizlikleri UNDP tarafından hesaplanan İGE değerleri, endeks bileşenlerinin geometrik ortalamaları alınmak üzere düzeltilmektedir. Özellikle endeks rakamlarının basit aritmetik ortalama yaklaşımı ile hesaplanması ve aritmetik ortalamaların da aşırı uç değerlerden etkilenmesi nedeniyle, İGE kamuoyunda daha çok bu yönüyle eleştiri almaktadır. Bu eleştirilerin önüne geçebilmek adına böyle bir yaklaşımla UNDP endeks hesaplaması üzerinde alternatif olarak geometrik ortalamalar alınarak, hesaplamalar yapılmaktadır. 2 Çok yüksek İGE grubunda yer alan Norveç, eşitsizlik düzeltmesi sonrası İGE rakamı 0,943 ten 0,890 a gerilemektedir. Çok yüksek İGE grubundaki ülkelerin önemli bir bölümünde düzeltme sonrası İGE değerlerinde düşüş dikkati çekmektedir. Özellikle ABD de 0,910 olan İGE değeri 0,771 e kadar gerilemektedir. Ülkemiz için de 0,699 olan İGE değeri, 0,542 ye gerilemektedir. İGE açısından sıralamada son sırada yer alan Kongo Demokratik Cumhuriyeti endeks rakamı da 0,172 olmaktadır. Ülkelerdeki %20 lik grupların toplam gelirden almış olduğu paylar esaslı P80/P20 ölçütü irdelendiğinde; Norveç te bu oran 3,9 iken, Avustralya da 7,0 dır. Bu sonuç özellikle Avustralya açısından insani gelişme endeksine göre çok iyi performans göstermesine karşına, gelir paylaşımının çok adil olmadığı gibi çarpıcı bir sonuç vermektedir. ABD de durum biraz daha vahim bir tablo sergilemektedir. ABD de Gini katsayısı 0,408 olup, P80/P20 ölçütü de 8,5 olarak hesaplanmıştır. Çok yüksek kategorisinde yer alan ülkelerden; Gini katsayısı en yüksek değerini 0,434 ile Çin, Hong Kong da almakta ve P80/P20 ölçütü bu ülkede 9,6 olarak dikkati çekmektedir. Katar da P80/P20 ölçütü 13,3 ile en adil olmayan gelir dağılımının bu ülkede olduğunu işaret etmektedir. Yüksek İGE grubundaki ülkelerde de Gini katsayısı en yüksek değerini 0,539 ile Brezilya da almaktadır. Gini katsayısı 0,500 değerinin üzerinde olan ülkeler; Brezilya, Kosta Rika, Panama, Meksika ve Şili dir. P80/P20 ölçütü ise en yüksek değerini 17,6 ile Brezilya da almakta ve bunu 15,8 oranı ile Panama izlemektedir. Bu grupta yer alan ülkemizde Gini katsayısı 0,397 ve P80/P20 ölçütü de 8,0 dır. Gini katsayısı itibarı ile Yüksek İGE grubundaki ülkelerden 13 ünün Gini katsayısı ülkemiz Gini katsayısından daha küçüktür. 2 Ayrıntılı teknik açıklamalar için, Bakınız UNDP İGR, Sayfa 170.