MİMARİYE GİRİŞ. BaÜ mimarlık / Y. Doç. Dr. Gaye BİROL

Transkript

1 MİMARİYE GİRİŞ Y. Doç. Dr. Gaye BİROL

2 DERSİN AMACI Bu dersin amacı, mimarlık 1. sınıf öğrencilerinin mimarlığın etkinlik alanı ve söylemiyle tanıştırılmasıdır. Bu kapsamda, mekan, biçim, işlev, biçimlendirme, planlama, mimari planlama, programlama ve tasarlama gibi temel mimarlık kavramları açıklanacak, mimari biçimlenmeyi belirleyen sosyal, düşünsel, teknik ve estetik etkenler tartışılacaktır. Mimarinin asıl konusu olan mekan kavramı ve mekan kurucu elemanlar tanımlanacak, yapı içinde mekan organizasyonu ve mekanlar arasındaki ilişki tipleri örnekler aracılığıyla açıklanacaktır.

3 İÇERİK Temel mimarlık kavramları (mekan, biçim, işlev, biçimlendirme, planlama, mimari planlama, programlama, tasarlama) İnsan ve kullanıcı gereksinmeleri (psikolojik ve sosyal gereksinmeler, fiziksel gereksinmeler, toplumsal gereksinmeler) İnsan ölçüleri İnsan-çevre ilişkileri Çevrenin fiziksel etkenleri, insan-çevre ilişkileri ve çevresel koşulların belirleyiciliği (insana uyumlu çevreler, yapay çevredeki fiziksel çevre bileşenleri) İklim-yapı kabuğu ilişkileri, çevrenin fiziksel etkenlerini kontrol eden yapı elemanları (kapı-pencere-çatı-duvar) Teknoloji ve kaynaklar Mimari çevrede işlevler Mimari çevrede biçim ve mekan kavramları Mekan kavramı ve mekan kurucu elemanlar (nokta, çizgi, düzlem, hacim) Biçim ve mekanı oluşturan elemanlar Mekan organizasyonu (İşlevsel birimler, Sirkülasyon elemanları) Mekanlar arası ilişkiler Mimarinin yorumlanması (Politik yorum, Felsefi ve dini yorum, Bilimsel yorum, Ekonomik ve sosyal yorum, Materyalist yorum, Teknik yorum, Psiko-fizyolojik yorumlar, Biçimci yorum, Mekansal yorum.

4 KAYNAKLAR Alexander, C.; A Pattern Language, Towns, Buildings, Construction, Oxford University Press, London, Baker, G. H.; Design Strategies in Architecture, An Approach to the Analysis of Form, Van Nostrand Reinhold, London, Ching, F. D. K.; Architecture: Form-Space and Order, Van Nostrand Reinhold, New York, Clark, R. H.; Pause, M.; Precedents in Architecture, Van Nostrand Reinhold, New York, Gür, Ş. Ö.; Mekan Örgütlenmesi, Gür Yayıncılık, Trabzon, İnceoğlu, N.; Mimarlık Bilgisi, Yıldız Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Baskı İşliği, İstanbul, İzgi, U.; Mimarlıkta Süreç, YEM Yayınevi, İstanbul, Krier, R.; Architectural Composition, Rizzoli, New York, Kuban, D.; Mimarlık Kavramları, YEM Yayınevi, İstanbul, Norberg-Schulz, C.; Norberg-Schulz, C.; Existence, Space and Architecture, Studio Vista, London, Genius Loci, Towards a Phenomenology of Architecture, New York, Rasmussen, S. E.; Yaşanan Mimari, Remzi Kitabevi, İstanbul, Roth, L. M., Mimarlığın Öyküsü, Kabalcı Yayınları, İstanbul, Zevi, B., Architecture as Space, Horizon Press, New York, 1957.

5 TEMEL MİMARLIK KAVRAMLARI Mimarlık: kullanılabilir mekanlar yaratmak amacıyla fiziksel çevrenin biçimlendirilmesi. doğa içinden seçilip alınmış bir parçanın sınırlandırılması, bir örtü altına alınarak ayrılması, doğal mekanı veya onun bir parçasını yapım aracılığı ile farklı bir mekana dönüştürme eylemi. MİMARLIK, BİR BOŞLUK, BİR İÇ MEKAN YARATMAK, ONU AMAÇLANAN İŞLEVLERİ KARŞILAYACAK NİTELİKTE DÜZENLEMEK VE DENETLEMEKTİR. BELİRLENEN KOŞULLARIN GEÇERLİ OLDUĞU YENİ VE YAPAY BİR ORTAM OLUŞTURMAKTIR.

6 MİMAR; MEVCUT KOŞULLARA, ELDEKİ VERİLERE, GEREKSİNİM VE AMAÇLARA BAĞLI OLARAK, TEKNİK, STRÜKTÜREL VE İKLİMSEL SORUNLARI EKONOMİK VE ESTETİK YOLLARLA ÇÖZEREK, ORİJİNAL/DAHA ÖNCE İNŞA EDİLMEMİŞ BİR MEKAN, BİÇİM VE YAPILAR TASARLAYAN VE BU YAPILARIN GERÇEKLEŞMESİNİ SAĞLAYAN KİŞİ.

7 Mimarlık çok boyutlu yani kapsamı oldukça geniş bir alandır. Fiziksel, sosyal, yapım ile ilişkili, organizasyon gerektiren, ekonomik, çevreyi düzenleyen ve kontrol eden, yaratıcı, sanatsal, bilimsel ve iletişimsel/eğitici ve öğretici bir eylemdir. MİMARLIK, TOPLUMUN YAPISINA, GEREKSİNİMLERİNE, EKONOMİK VERİLERİ VE TEKNOLOJİK GELİŞMELERİNE BAĞLI OLARAK, İNSANLARIN YAŞAMASINI KOLAYLAŞTIRMAK AMACIYLA BARINMA, DİNLENME, ÇALIŞMA VE EĞLENME GİBİ EYLEMLERİNİ SÜRDÜREBİLMELERİ İÇİN MEKANLAR DÜZENLEME SANATIDIR.

8 MİMARLIK; DOĞA İÇİNDE YER ALIŞI VE DOĞAL KAYNAKLARIN BİR DEĞERLENDİRME BİÇİMİ OLMASI NEDENİYLE DOĞAL ORTAMIN TÜM OLANAK VE SINIRLAMALARINI, OLUŞUMUNA İNSANIN KATILDIĞI BİR ETKİNLİK OLMASI NEDENİYLE İNSANIN BÜTÜN BOYUTLARINI, YAPI ÜRETEN BİR UĞRAŞ OLARAK ÜRETİM OLGUSUNUN BÜTÜN VERİLERİNİ, SOSYAL NİTELİKLERİ İÇERMESİ NEDENİYLE TOPLUM YAPISININ BÜTÜN ÖZELLİKLERİNİ, TASARLAYICI VE KULLANICI ARASINDA BİR ALIŞVERİŞ SÜRECİ OLARAK TOPLUMUN KÜLTÜR DÜZEYİNİN GÖSTERGESİ OLAN TÜM DEĞERLERİ İÇERMEKTEDİR.

9 MİMARLIK KAVRAMININ ÇOK BOYUTLU OLUŞU ÇERÇEVESİNDE, MİMARLIĞIN ASLINDA BİR PROBLEM ÇÖZME VE TASARIM SÜRECİ OLDUĞU GÖRÜLEBİLİR. Bir yapının tasarımı, çok sayıda bileşeni olan bir problem olarak görülür ve bu bileşenlerin gerektirdiği biçimsel ve işlevsel çözümler ve bu bileşenlerin karşılıklı etkileşimleri tasarımı etkiler.

10 Yapı üretme eylemi, yerleşik düzene geçen insanın dış etkenlerden korunabileceği ve avladığı hayvanlar ile av aletlerini saklayabileceği bir barınak arayışından doğmuştur. Bununla birlikte, toplumsal örgütlenmenin başladığı dönemlerde iktisadi ve sosyal eylemlerdeki gelişmeye koşut olarak iş bölümünün çeşitlenmeye başlamasıyla birlikte geçimini hayvancılık ve tarım dışında yapı eylemlerinden kazanmaya başlayan kişiler, mimarın ilk örnekleridir. Mimarın ortaya çıkışı anıtsal yapı inşa etmek gereksiniminden kaynaklanmıştır. Tapınak, mezar ve saray yapıları dinin ve devletin yücelik ve kudretini dile getirmek amacı ile yapılmıştır. Mimarlık, zaman içerisinde yaşamı düzenleme gerekliliği doğrultusunda gelişmiştir.

11

12

13

14 MİMARLIKTA DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Romalı mimar Vitrivius un başarılı ve özgün bir mimarlık için ortaya koyduğu koşullar; SAĞLAMLIK (FİRMİTAS) KULLANIŞLILIK (FAYDALILIK YA DA İŞE YARARLIK) (UTİLİTAS) GÜZELLİK (HOŞLUK, ÇEKİCİLİK, ZARİFLİK) (VENUSTAS) Rönesans döneminde Alberti ve Palladio tarafından başarılı bir mimarlık için ortaya koyulan koşullar; KULLANIŞLILIK/UYGUNLUK (COMODİTA) SÜREKLİLİK/KALICILIK (PERPETUİTA) GÜZELLİK (BELLEZZA)

15 MİMARLIKTA DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ itrivius Firmitas Utilitas Venustas (sağlamlık) (faydalılık) (hoşluk/çekicilik) alladio/alberti Perpetuita Comodita Belleza (kalıcılık) (kullanışlılık) (güzellik) ağdaş terminoloji teknoloji işlevsellik biçimsel/anlamsal bilim-teknik fonksiyon estetik amacına uygunluk

16 ıradan bir yapı yı mimari den ayıran en önemli farklılık, o yapının sanatsal eğerine/estetiğine bağlıdır. imarlık bir binanın sadece işlevsel gereksinmelerini, ihtiyaç programını arşılamanın ötesinde bir kavramdır. İR YAPININ GERÇEK ANLAMDA MİMARİ ÜRÜN SAYILABİLMESİ İÇİN, ÇİNDE BELİRLİ FAALİYETLERİ BARINDIRMASI YETERLİ BİR KOŞUL EĞİLDİR. ir yapıdan içindeki faaliyetlere DUYGUSAL VE ESTETİK AÇILARDAN da katkı ağlaması beklenir.

17 İŞLEV (FONKSİYON) Her nesne bir gereksinme (ihtiyaç) karşısında ortaya çıkar. Tarihte doğada bulunan çukur nesnelerin insanoğlunun gereksinmelerini karşılayamaz hale geldiği durumda çömlek yapımı işine girişildiği gibi, çevrede barınmaya elverişli korunmuş yerlerin bulunmayışı da insanoğlunu kendine barınaklar yapmaya yönlendirmiştir. Tarihte insanoğlu, barınma ihtiyacına cevap verecek barınaklara ihtiyaç duymuştur. Korunma ve barınma ihtiyacına karşılık bir şemsiye gibi oluşturulması gereken ve bir biçimi olan örtüye (mimarlık dilinde kabuk) ihtiyaç vardır.

18 Barınak, korunma ve barınma ihtiyacını karşılar; öyleyse bu barınağın bir (koruma, barındırma) görevi vardır. KULLANICININ İHTİYACI, NESNENİN GÖREVİNE DÖNÜŞÜR. Bu göreve mimarlık dilinde FONKSİYON ya da İŞLEV (AMACA VE KULLANIMA UYGUNLUK) adı verilir. Kullandığımız tüm diğer nesneler gibi, mimarlık ürünleri olan yapılar da bir gereksinim sonucu ortaya çıkmışlardır. Mimari çevre içinde yer alan bütün yapıların belirli gereksinmeleri karşılamak üzere bir veya daha fazla işlevleri ya da görevleri vardır.

19 BİÇİM (FORM) Herhangi bir fonksiyonu yerine getiren her nesnenin bir BİÇİMİ ya da FORMU vardır. Mimari biçimin oluşmasında, kullanıcı gereksinmeleri, kullanılan malzeme ve özellikleri, kültür ve gelenekler, bilgi ve teknoloji, ekonomik yapı, çeşitli sınırlama veya kısıtlamalar (malzemeteknoloji-ekonomik ya da yasal kısıtlama ve zorunluluklar) etkendir.

20 PLANLAMA Gelecek için karar verme. MİMARİ PLANLAMA YAPININ TASARIMI ÖNCESİNDE VE SONRASINDA ALINAN KARARLARIN TÜMÜ. Mimari planlama, bina programlama, tasarım ve yapım süreçlerinin tümünü kapsar. Planlama objektif kriterlere dayanan, sayılarla ifade edilebilen ve akılcı (rasyonel) bir süreçtir. ÖNCEDEN BELİRLENMİŞ AMAÇLARA ULAŞMAK İÇİN ARAÇLARIN DÜZENLENMESİ VE EYLEMLERİN YÖNLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN KARARLAR BÜTÜNÜDÜR.

21 PROGRAMLAMA Mimari planlama ile tasarlama arasında bir ara evredir. İhtiyaçların belirlenme aşamasıdır. Mimarlıkta programlamanın özellikleri Öznel kullanıcı istekleri ile başlar, ancak bina programı nesnel kullanıcı ihtiyaçları olarak ortaya çıkar. Planlama gibi rasyonel ve sayılarla ifade edilebilen, kolay tanımlanabilen bir süreçtir. Bu açıdan tasarlamadan çok planlamaya benzer. Sonuçlar nesnel olduğu için, bir kişinin anlık istek ve beklentilerini değil, denenmiş ve başarı şansı yüksek değerlerin belirlenmesine yardımcı olur. Bina programları anonim kullanıcıya yönelik olarak hazırlanır.

22 TASARLAMA Tasarlama bir biçim verme eylemidir. Bina programlama bilginin toplandığı ve analiz edildiği bir evre iken, tasarlama toplanan bilgilerin bir araya getirildiği bir sentez evresidir. Tasarlama için programlamada olduğu gibi rasyonel ve sayılara dayanan bir evre demek mümkün değildir. Tasarlama kişisel olmanın yanında estetik gibi oldukça öznel (subjektif) yargılara da yer verir.