Duysal Sistemler. Genel Prensipler ve Özellikler!!!! Dr. Vedat Evren

Transkript

1 Duysal Sistemler Genel Prensipler ve Özellikler!!!! Dr. Vedat Evren

2 Genel Prensipler Duyma (duyu)! Reseptörler!! İletim! Nöral yolaklar!! Kodlanma! Korteksin duysal alanları

3 ALGI Santral Sinir Sistemi Vücut içinden gelen bilgiler RESEPTÖR Vücut dışından gelen bilgiler

4 Reseptör Periferik Sinir Duysal Lifler Kranial Sinir Duysal Lifler Medulla Spinalis Talamus Korteks

5 Duysal Bilginin İşlenmesi Kortikal Süreçler

6 Carola 16.23

7 Fundamental Neuroscience 23.4

8 İşaretlenmiş Yollar Fundamental Neuroscience 23.3

9 Çaprazlaşmalar Fundamental Neurocience 23.6

10 Sağ Sol Vander 9-19

11 Rosenzweig 8-16

12 Fundamental Neuroscience 23.7

13 Vander 9-6

14 Primer Duysal Alan Hasarı Kişi vücudun farklı bölümlerinden gelen duyuları kabaca lokalize edebilirken detaylı ayrım yapamaz! Vücuda uygulanan basınç derecelerini değerlendiremez! Nesnelerin ağırlıklarına karar veremez! Nesnelerin şekil, boyut gibi detaylarını algılayamaz (astereognozi)! Yüzeylerin dokusu hakkında karar veremez

15 Sekonder Duysal Alan Talamustan ve primer duysal alandan*** girdiler alır! Kaba lokalizasyonun değerlendirilmesi

16 Kandel 23-9

17 Korteksteki Hücre Tipleri Piramidal hücreler! Eksitatör yapıdadır! Çoğunluğu nörotransmitter olarak glutamat ve aspartat kullanır! Stellat hücreler! İnhibitör yapıdadır! Çoğunlukla GABA kullanır

18 Görsel Resimlerin Kortikal Analizi Görsel resimdeki kontrastların analizi! Belirlenen çizgi ve kenarların yerinin ve doğrultusunun analizi! Yatay veya düşey olarak yer değiştiren çizgilerin analizi ve yer değişikliğinin saptanması! Belli uzunluktaki çizgi veya açıların, belirli özelliğe sahip kenarların analizi

19 İşitme Korteksi Primer! Tonotopik yapısına uygun özgül ses tonlarına yanıt! Sekonder alanlar (asosiasyon)! Seslerin birleştirilerek ses kalıplarının tanınması! Wernicke alanı: İşitilen seslere anlam kazandırılması

20 Wernicke ve Broca Alanları Kandel 59-1

21 Fundamental Neuroscience 23.8

22

23 Reseptörler Reseptör: Transducer! Farklı tipteki enerjiler sinir sinyallerine dönüştürülür! Vücut içi ve dışındaki tüm bilgiler reseptörler tarafından duyularak santral sinir sistemine iletilir

24 Reseptör: Transducer Farklı Enerji Tipleri RESEPTÖR Sinir Sinyalleri

25

26 Duysal Uyaranın Şiddetinin Algılanması Reseptör Potansiyeli Amplitüdü Aksiyon Potansiyeli Frekansı

27 Reseptör Potansiyeli Aksiyon Potansiyeli

28 Genel Prensipler Adaptasyon: Bir duysal uyaran sabit şiddette sürekli olarak uygulandığında reseptörün ilk verdiği yanıt kısmen ya da tamamen azalır! Tonik Reseptörler: Yavaş! Fazik Reseptörler: Hızlı

29 Adaptasyon Özelliklerine Göre Reseptörler Fazik Reseptörler! Hızlı adaptasyon! Örnek: Kas iğcikleri, Golgi tendon organı, arteryel baroreseptörler ve kemoreseptörler! Tonik Reseptörler! Yavaş adaptasyon! Örnek: Derideki Pacini cisimcikleri, vestibüler sistem yarım daire kanallarındaki reseptörler

30

31 Reseptör Adaptasyonu (Desensitizasyon)! Mekanoreseptörler: Şekil değişikliği! Fotoreseptörler: Işığa duyarlı kimyasal maddelerin konsantrasyonunda değişiklik! Ağrı reseptörleri: Tam olarak adapte olmazlar!

32

33 Uygun Uyaran ( Adequate Stimulus ) Duysal reseptörler, sadece bir tür enerji tipine çok düşük eşikte cevap verir Işık! (Uygun uyaran) Basınç Fotoreseptör

34

35 İşaretlenmiş Yol İlkesi Her reseptör bir modaliteye özgüdür! Her reseptörün bağlantılı olduğu duysal yol da aynı modaliteye özgüdür

36 Yansıma (projeksiyon) Yasası İşaretlenmiş bir yolun herhangi bir yerinden kaynaklanan uyarı, bu yolun başlangıç noktasındaki reseptörün bulunduğu bölge için bilinçli bir duyuya (algıya) dönüşür! Fantom ağrısı

37 Duysal Uyaranın Büyüklüğünün Sinir Sistemi Tarafından Anlaşılması Bir reseptör tarafından üretilen aksiyon potansiyellerinin frekansı! Duysal uyaranın uyardığı reseptör sayısı

38 Reseptif Alan Herhangi bir duysal uyaranın bir duysal üniteyi uyarabildiği alan (Duysal Ünite: Bir afferent ve onun aksonları)! Uyaranın uzaysal konumunun yerinin saptanması! Nesnelerin büyüklük ve şeklinin belirlenmesi! Uyaranın detayları hakkında bilgi sağlanması

39 Reseptif Alan Duyarlılık İlişkisi Reseptif Alan : Duyarlılık

40 Evrim

41 ! "Bütün hayvanlar, yok olmamak ve üreyebilmek için besin kaynakları üzerinde mücadele ederler. Çevresel faktörler canlıları hayatta kalabilmeleri için yeni özellikler geliştirmeye zorlar ki bu da farklı türlerin oluşmasına neden olur. Üreyebilecek kadar hayatta kalabilen bir canlı kazandığı özellikleri yavrularına aktarır! Al-Jahiz (Kitab Al-Hayawan, Bağdat, , CE)

42 EVRİM: Değişerek ilerleme, başkalaşım. MUTASYON KALITIM ADAPTASYON (UYUM) SELEKSİYON (SEÇİLİM)

43 MUTASYON: Genetik dizilimde ani ve randomize değişiklik. SPONTAN (Kendiliğinden) İNDÜKLENMİŞ (Dış Faktörlere Bağlı)

44 DNA: Deoksiribo Nükleik Asit. 23 çift kromozom! baz...! % 2'si protein kodlar..!! Adenine! Guanine! Cytosine! Timine

45 SPHYNX: Tüysüz kedi..! Hipoallerjenik..! Sıcak dokunma hissi

46 JEOKRONOLOJİ: Radyometrik Ölçümler Milyar Yıl..!!! C14 Ölçümü..! Uranyum-Kurşun..! Potasyum-Argon..! v.s...

47 Miller Urey Deneyi (1952): Su (H 2 O)! Amonyak (NH 3 )! Metan (CH 4 )! Hidrojen (H 2 ) Amino asitler! Glisin! Şeker! Yağ

48

49

50

51

52

53

54