DÖNEMİ KÜRESEL VE ULUSAL DIŞ TİCARET GELİŞMELERİ

Transkript

1 DÖNEMİ KÜRESEL VE ULUSAL DIŞ TİCARET GELİŞMELERİ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ , ANKARA S.BAVLI, M.Z. KÖKSAL, A.ATIL 0

2 İÇİNDEKİLER TABLOSU I-METODOLOJİ...2 II-KÜRESEL GSYH VE TÜRKİYE...5 III-TÜRKİYE TİCARETİ VE ÜRETİMİ IV-BÖLGELERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN BÖLGELER İLE TİCARETİ...28 V-SEKTÖRLERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN SEKTÖRLERDEKİ YERİ...40 VI-GÜÇLÜ EKONOMİLER KARŞISINDA TÜRKİYE...41 VII- TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİNE İLİŞKİN DİĞER GÖSTERGELER...44 VIII-SONUÇ...50 EK

3 I-METODOLOJİ Ticari gelişmeleri küresel ve ulusal ölçekte ele alan bu çalışmada dönemi esas alınmıştır 1. Türkiye verileri, Bakanlığımız ve TUİK işbirliği ile oluşturulan dış ticaret veri tabanından temin edilmiştir, veriler kamuya açık kaynaklardan temin edilebilir. Uluslararası dış ticaret verileri, Dünya Bankası Wits Veritabanından temin edilmiştir. Veriler ülkelerin beyanına dayanmakta olup, belirli yıllarda belirli ülkelerin verisini beyan etmediği veya beyan ettiği verileri belirli sektörler için olduğundan daha az gösterdiği (gizleme) tespit edilmiştir. Eksik veriler, mümkün olduğu ölçüde Unctad Trademap veri tabanından tamamlanmıştır. Unctadtrademap ve Worldbank wits veri tabanlarına son erişim tarihi Ağustos 2013 tür. İhracat verileri FOB, ithalat verileri CIF cinsinden değerlendirilmiştir. Dönem ortalamaları, basit ortalamadır ve verinin olduğu yıllar hesaba katılmıştır. Sektör sınıflandırmaları, Internatıonal Standard Industrial Classification of All Economic Activities (ISIC) Rev 4 e göre düzenlenmiştir. ISIC Rev 4 Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen, ISIC Rev 3 faaliyet sınıflamasının son versiyonudur. ISIC Rev 4, kısım, bölüm, grup ve sınıf düzeylerinden oluşmaktadır: 21 kısım, 88 bölüm, 238 grup ve 419 sınıf mevcuttur. Tarafımızca yapılan sektörel gruplama, belirli bölümlerin kendi arasında veya belirli bölümler ile belirli sınıfların birleştirilmesi şeklindedir ve 26 grup oluşturulmuştur. Oluşturulan sektörel gruplama, bu çalışmaya özgüdür (EK). Dünya Bankası Wits Veri Tabanında ISIC Rev.4 bazında veri tutulmadığından, altılı tarife pozisyonları bazında çekilen veriler, dönüşüm tablosu vasıtası ile ISIC Rev. 4 e çevrilmiştir. Türkiye verileri ISIC Rev. 4 bazında mevcut olduğundan, herhangi bir dönüştürme işlemine başvurulmadan doğrudan ISIC Rev. 4 olarak çekilmiştir. Bu çalışmada ülkeler 11 adet coğrafi bölge altında toplanmıştır. Bu bölgeler: Avrupa Birliği 27 (AB 27), Diğer Avrupa (AB Hariç), Diğer Asya/Asya, Avustralya ve Yeni Zelanda, Diğer Okyanusya ve Kutup Bölgesi Ülkeleri, Yakın ve Orta Doğu, Kuzey Afrika, Diğer Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika ve Orta Amerika ve Karayipler. (Küresel dış ticaret verileri bölge içi ticareti de kapsamaktadır.). Türkiye dış ticareti incelenirken bu bölgelere ilaveten Serbest Bölgeler ve Sınır Ticaret Merkezleri de bulunmaktadır. 1 Bilgi talebi için analiz@gtb.gov.tr e-posta adresi kullanılabilir. 2

4 AB 27 bölgesi Almanya, Italya, Fransa, Ingiltere, Ispanya, Romanya, Hollanda, Belçika, Polonya, Bulgaristan, Yunanistan, Isveç, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Danimarka, Finlandiya, Irlanda, Slovakya, Portekiz, Malta, Slovenya, Litvanya, Estonya, Lüksemburg, Letonya, Güney Kıbrıs ülkelerini kapsamaktadır. Türkiye nin de yer aldığı Diğer Avrupa coğrafi grubunun içinde Rusya, Beyaz Rusya, İsviçre, Ukrayna, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn, KKTC, Sırbistan, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Moldova, Kosova, Karadağ, Cebelitarık, San Marino, Andora, Faroe Adaları ve Vatikan bulunmaktadır. Diğer Asya ülkeleri arasında Güney Kore, Kuzey Kore, Japonya, Tayvan, Endonezya, Tayland, Laos, Malezya, Singapur, Vietnam, Bangladeş, Hong Kong, Filipinler, Sri Lanka, Kamboçya, Burma, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Çin, Hindistan, Pakistan, Nepal, Doğu Timor Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan, Moğolistan, Maldivler, Makao, Brunei ve Butan yer almaktadır. Avustralya ve Yeni Zelanda coğrafi grubu içinde Avustralya, Christmas Adalari, Cocos Adalari, Cook Adalari, Heard Ve Mcdon.Ad., Niue Adasi, Norfolk Ad., Tokelau Adalari ve Yeni Zelanda bulunmaktadır. Okyanusya ve Kutup Bölgesi ülkeleri, ABD Küçük Out.Ad., Amerikan Okyan., Amerikan Samoa, Antartika, Fiji, Fransa Güney Böl, Fransiz Polinezyasi, Guam, Kiribati, Kuzey Mariana Ad., Marshall Adalari, Mikronezya, Nauru, Palau, Papua Yeni Gine, Pitcairn, Samoa, Solomon Ada., St.George.ve Sand.Ad, Tonga, Tuvalu, Vallis ve Fortuna, Vanuatu ve Yeni Kaledonya ülkelerini kapsamaktadır. Yakın ve Orta Doğu coğrafi grubu içinde Yemen, Bahreyn, Umman, BAE, Suudi Arabistan, Katar, Lübnan, Ürdün, Kuveyt, İsrail, Filistin, Azerbaycan, Suriye, Gürcistan, İran, Irak ve Ermenistan yer almaktadır. Kuzey Afrika ülkeleri arasında Cezayir, Mısır, Libya, Fas, Tunus, Ceuta, Ceuta ve Mellila ile Mellila yer almaktadır. Diğer Afrika ülkeleri arasında Angola, Benin, Botsvana, Burkina Faso, Burundi, Cape Verde, Cibuti, Ekvator Ginesi, Eritre, Etiopya, Fildisi Kiyisi, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Güney Afrika, Ingiliz.Ok.Ad., Kamerun, Kenya, Komorlar, Kongo, Lesotho, Liberya, Madagaskar, Malavi, Mali, Maritus, Mayotte, Moritanya, Mozambik, Namibya, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Ruanda, Sao Tome ve Prin., Senegal, Seyseller, Sierra Leone, Somali, St Helene ve Dep., Sudan, Svaziland, Tanzanya, Togo, Uganda, Zaire(Kongo Dem. Cum, Zambia, Zimbabve, Çad bulunmaktadır. Kuzey Amerika coğrafi grubu içinde, ABD, Kanada, Grönland ve St Pierre bulunmaktadır. 3

5 Güney Amerika coğrafi grubu içinde, Arjantin, Bolivya, Brezilya, Ekvator, Falkland Adalari, Guyana, Kolombiya, Paraguay, Peru, Sili, Surinam, Uruguay ve Venezuella yer almaktadır. Orta Amerika ve Karayipler coğrafi grubu, ABD Virjin Adalari, Anguilla, Antigua ve Barbuda, Aruba, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, Cayman Adalari, Dominik, Dominik Cum., El Salvador, Grenada, Guatemala, Haiti, Hollanda Antilleri, Honduras, Ingiliz Virjin Ad., Jamaika, Kostarika, Küba, Meksika, Montserrat, Nikaragua, Panama, St Lucia, St Vincent, St.Kitts ve Nevis, Trinidad ve Tobago ve Türk ve Caicos Adası ülkelerini kapsamaktadır. Bu çalışmada 6 adet ekonomik işbirliğinin küresel ticarette sektörel ağırlıkları değerlendirilmektedir. Bu ekonomik bölgeler, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC), Avrupa Birliği 27 (AB 27), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı (SAARC) ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) dir. Ayrıca, ekonomik işbirliği içerisinde olmasalar da sınırımıza komşu ülkelerde ayrı bir grup olarak çalışmaya ilave edilmiştir. (Küresel dış ticaret verileri bölge içi ticareti de kapsamaktadır.) Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği içinde Rusya Federasyonu, Çin, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, A.B.D, Meksika, Sili, Peru, Japonya, Güney Kore, Tayvan, Endonezya, Tayland, Malezya, Singapur, Vietnam, Hong Kong, Filipinler, Papua Yeni Gine ve Brunei yer almaktadır. EİT içinde Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kirgizistan, Iran, Pakistan, Afganistan, ve Türkiye bulunmaktadır. İslam İşbirliği Teşkilatı içinde Arnavutluk, Azerbaycan, Afganistan, Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan, Filistin, Irak, Iran, Suriye,Pakistan, Suudi Arabistan, B.A.E., Bahreyn, Umman, Yemen, Benin, Brunei, Burkina Faso, Mısır, Fas,Cezayir, Cibuti, Malezya, Endonezya, Bangladeş, Fildişi Kıyısı, Gabon, Gambiya, Gine, Gine Bissau, Guyana, Kamerun, Katar, Kırgızistan, Komor, Kuveyt, Libya, Lübnan, Maldivler, Mali, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Surinam, Togo, Tunus, Uganda, Çad, Ürdün ve Türkiye bulunmaktadır. Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı içinde Hindistan, Pakistan, Afganistan, Bangladeş, Sri Lanka, Nepal, Maldivler ve Butan yer almaktadır. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı içinde Rusya Federasyonu, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan, Arnavutluk, Moldova, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ve Türkiye bulunmaktadır. Sınır komşuları arasında Bulgaristan, Yunanistan, Suriye, Irak, İran, Azerbaycan ve Gürcistan yer almaktadır. 4

6 II-KÜRESEL GSYH VE MAL TİCARETİ DÖNEMİ KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı, Dünya Bankası World Development Indicators 2008 yılında 15,5 trilyon dolar olan küresel mal ihracatında, küresel krizin en fazla hissedildiği 2009 yılında % 23 oranında düşüş kaydedilmiştir yılında toparlanmaya başlayan küresel mal ihracatı kriz öncesi değerin üstüne 2011 yılında çıkmıştır ve 2011 yıllarında ihracattaki toparlanma % 23 ve % 19 luk artış oranlarına yansımıştır. Wits verilerine göre, bir önceki yıla göre %3 oranındaki düşüş neticesinde 2012 yılında küresel mal ihracatı 17 trilyon dolara ulaşmıştır. Diğer taraftan, Dünya Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre 2012 yılında küresel mal ihracatı bir önceki yıla göre % 1 artışla 18 trilyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Wits verilerine göre 2012 yılında küresel mal ihracatının daha düşük gerçekleşmesi, henüz bazı ülkelere ait istatistiklerin Wits veri tabanında yer almayışıdır. Hem Wits verilerine hem Dünya Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre 2012 yılında küresel ihracatın yavaşladığını söylemek mümkündür 2. Mal ihracatının izlediği trende benzer şekilde, hizmet ihracatında da 2009 yılında % 10 luk düşüş yaşanmış, 2010 ve 2011 yıllarındaki %9 ve %11 lik artış oranları ile toparlanma süreci gözlenmiştir yılında mal ihracatında görülen yavaşlama hizmet ihracatında da görülmektedir. Bir önceki yıla göre %1 artış kaydeden hizmet ihracatı 2012 yılında 4,4 trilyon dolara ulaşmıştır WDI İhracat (Ödemeler Dengesi Hesabı) Wits İhracat WDI Mal ve Hizmet İhracatı (Ödemeler Dengesi Hesabı) Dünya Ticaret Örgütü tarafından da küresel mal ihracatının 2012 yılında bir önceki yıla göre % 0,2 artışla 18,3 trilyon dolar düzeyine ulaştığı açıklanmıştır. 5

7 DÖNEMİ KÜRESEL MAL VE HİZMET TİCARETİNİN ÜRETİMDEKİ PAYI (MİLYAR $) 32,00 30,00 28,00 26,00 24,00 22,00 20, İhracat Payı 29,72 30,56 26,52 29,04 30,74 İthalat Payı 29,50 30,87 26,25 28,91 30,83 Kaynak: Dünya Bankası World Development Indicators Küresel mal ve hizmet ihracatının küresel üretimden aldığı pay küresel kriz öncesinde % 30,5 iken 2009 yılında % 26,5 e düşmüştür ve 2011 yıllarında ihracatın üretimden aldığı pay giderek yükselerek 2011 yılında % 30,7 seviyesine ulaşmıştır. Küresel mal ithalatında da benzer trendi görmekteyiz. Küresel üretimin ortalama %30 u dış ticaret konu olmaktadır. COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL MAL TİCARETİ(MİLYAR $) Avrupa Birliği 27 Diğer Asya Kuzey Amerika Diğer Avrupa (A.B Hariç) Yakın ve Orta Doğu Güney Amerika Orta Amerika ve Karayipler Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Afrika Kuzey Afrika Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ülkeleri İthalat İhracat Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı 6

8 2012 yılında küresel mal ihracatının % 34 ünü Avrupa Birliği (5,67 trilyon dolar), % 32 sini Diğer Asya (5,41 trilyon dolar) ve %11 ini Kuzey Amerika (1,8 trilyon dolar) oluşturmaktadır yılında küresel ihracattan %40 pay alan Avrupa Birliğinin payının beş yılda düzenli olarak düşerek %34 e ulaşması ve aynı süreçte Diğer Asya nın ihracattan aldığı payı % 29 dan % 32 ye çıkartması, Çin, Hindistan, Tayland, Endonezya, Vietnam ve Hong-Kong gibi gelişmekte olan Asya ülkelerinin ihracatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır yılında küresel mal ithalatının % 33 ünü Diğer Asya (5,8 trilyon dolar), % 32 sini Avrupa Birliği (5,7 trilyon dolar), ve %16 sını Kuzey Amerika (2,8 trilyon dolar) oluşturmaktadır döneminde Avrupa Birliği nin küresel ithalattan aldığı pay % 40 tan % 32 ye düşerken, Diğer Asya nın payı %26 dan %33 e yükselmiştir. Küresel ticarette Avrupa Birliği nin gerisinde yer alan Diğer Asya bölgesinin artık Avrupa Birliği ile başabaş konumda olduğunu söyleyebiliriz. COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE DÖNEMİ KÜRESEL MAL TİCARETİ(MİLYAR $) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı döneminde küresel ihracattan sırasıyla en yüksek payları alan Avrupa Birliği, Asya ve Kuzey Amerika bölgelerinin ihracatlarının küresel kriz sonrası izledikleri seyir benzerdir yılında Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika bölgelerinin ihracatında %23 lük düşüşler yaşanırken Diğer Asya bölgesinde %18 düzeyinde bir düşüş gerçekleşmiştir yılında tüm bölgelerde ihracat artışları gözlenirken en fazla artış %31 ile Asya bölgesinde gerçekleşmiştir yılında %12 artış kaydeden Avrupa Birliği nin toparlanmasının Diğer Asya ya ve Kuzey Amerika 7

9 bölgesine göre daha yavaş olduğu görülmektedir yılında da üç bölgenin artış trendini sürdürmekle birlikte 2012 yılına gelindiğinde aynı bölgelerde düşüşler görülmektedir. İhracatta olduğu gibi küresel ithalatta önde gelen bölgeler Avrupa Birliği, Diğer Asya ve Kuzey Amerika dır yılında %19 oranında düşüş kaydeden Asya bölgesinin ithalatı bir sonraki yıl %33 artış kaydetmiştir ve 2012 yıllarında da sırasıyla % 23 lük ve % 2 lik oranlarla artış trendini sürdüren Asya bölgesinin ithalatı 2012 yılına gelindiğinde Avrupa Birliği nin ithalat rakamlarını geçmiş bulunmaktadır. Bunda Avrupa Birliği nin ithalatının 2012 yılında düşüş kaydetmesi de etkendir. EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Avrupa Birliği 27 (AB 27) İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) Karadeniz Ekonomik İşb.Teşkilatı (KEİ) Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Sınır Komşusu Ülkeler İthalat İhracat Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı İhracat ve ithalat hacimleri dikkate alındığında öne çıkan ekonomik işbirlikleri, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC), Avrupa Birliği 27 (AB 27) ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) olmuştur yılında APEC üyesi ülkeler küresel ihracatın %47 sini gerçekleştirerek 8 trilyon dolar ihracat; küresel ithalatın %51 ini gerçekleştirerek 8,9 trilyon dolar ithalat yapmıştır. Avrupa Birliği üyesi ülkeleri 2012 yılında 5,67 trilyon dolarlık ihracat, 5,7 trilyon dolarlık ithalat gerçekleştirerek küresel ihracattan %34, küresel ithalattan %31 oranında pay almıştır. Ekonomik işbirlikleri içerisinde ihracat ve ithalat hacimleri açısından üçüncü sırada yer alan İİT üyesi ülkelerin 2012 yılında gerçekleştirdiği ihracat 2,1 trilyon dolar, gerçekleştirdiği ithalat ise 1,58 trilyon dolardır. Küresel ihracatın %13 ü, küresel ithalatın ise %9 u İİT üyesi ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir. 8

10 Aynı dönemde Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) 907 milyar dolar, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı 350 milyar dolar, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı(EİT) 393 milyar dolar, sınır komşumuz ülkeler ise 262 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Böylece, küresel ihracattan KEİ %5, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı %2, EİT %2, sınır komşumuz olan ülkeler ise %2 pay almıştır. İthalata bakıldığında KEİ 853 milyar dolar ile küresel ithalattan %5, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı 590 milyar dolar ile %3, EİT 423 milyar dolar ile %2, sınır komşumuz ülkeler ise 206 milyar dolar ile %1 pay almıştır. EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE DÖNEMİ KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı döneminde ekonomik bölgelerin ithalatları ve ihracatları, 2008 yılında artış, 2009 yılında azalış, 2010 ve 2011 yıllarında artış ve 2012 yılında azalış şeklinde bir trend izlemiştir. Bu trendin dışında, 2012 yılında artış gösteren KEİ ihracatı ve APEC ülkeleri ile Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı nın ithalatı yer almaktadır yılında ihracatında en fazla düşüşün kaydedildiği ekonomik grup %32 oran ile sınır komşularımız iken küresel ihracattan yüksek pay alan APEC, AB 27 ve İİT ekonomik işbirliklerinin ihracatları sırası ile %21, %23 ve %32 düşüş kaydetmiştir. 9

11 2010 ve 2011 yıllarında tüm ekonomik gruplarda toparlanma gözlenmektedir. En fazla ihracat artışı gösteren ekonomik grup yine 2010 yılında ihracatı bir önceki yıla göre %110 artış kaydeden sınır komşularımızdır yılından 2011 yılına APEC ülkelerinin ihracatının artış oranının %28 ten %18 e, İİT ülkelerininkinin ise %39 dan %30 a gerilemesi; bununla birlikte AB ülkelerinin ihracatının artış oranının %12 den %16 ya çıkması ekonomik gruplarda artış görülmekle birlikte toparlanma ivmelerinin farklı olduğunu göstermektedir yılında KEİ dışındaki tüm ekonomik grupların ihracatında düşüş kaydedilmiş, en fazla düşüş yine %12 oran ile sınır komşularımız ihracatında görülmüştür. KEİ nin ihracatı ise bir önceki yıla göre %2 artış kaydetmiştir yılında ithalatında en fazla düşüşün kaydedildiği ekonomik grup %33 oran ile KEİ iken küresel ithalattan yüksek pay alan APEC, AB 27 ve İİT ekonomik işbirliklerinin ithalatları sırası ile %23, %25 ve %20 düşüş kaydetmiştir ve 2011 yıllarında artış oranları ve ivmelere ilişkin ihracatta gözlenen durum ithalatta da karşımıza çıkmaktadır. En fazla ithalat artışı gösteren ekonomik grup yine 2010 yılında ithalatı bir önceki yıla göre %46 artış kaydeden sınır komşularımızdır yılından 2011 yılına APEC ülkelerinin ithalatının artış oranı %29 dan %20 ye, İİT ülkelerinin ise %29 dan %21 e gerilemiştir; bununla birlikte AB ülkelerinin ihracatının artış oranı %13 ten %16 ya çıkmıştır yılında APEC ülkeleri ile APEC ülkeleri ile Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı dışındaki tüm ekonomik grupların ithalatında düşüş kaydedilmiş, en fazla düşüş yine %10 oran ile sınır komşularımız ithalatında görülmüştür. Bir önceki yıla göre APEC ülkelerinin ithalatı ise %2; APEC ülkeleri ile Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı nın ithalatı ise %3 artış kaydetmiştir. 10

12 SEKTÖRLERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) ENERJİ BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK MOTORLU KARA TAŞITLARI MAKİNE VE TEÇHİZAT ANA METAL VE MAKİNE HARİÇ METAL KİMYA TEKSTİL VE DERİ GIDA ÜRÜNLERİ ELEKTRİKLİ TEÇHİZAT KAUÇUK VE PLASTİK Bilinmeyen ECZACILIK ALTIN, KIYMETLİ MADENLER VE TARIM VE BALIKÇILIK DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI DİĞER İMALAT FAALİYETLERİ MİNERAL ÜRÜNLER SU TEMİNİ, KANALİZASYON VE ATIK YÖNETİMİ MOBİLYA İÇECEKLER BİLGİ VE İLETİŞİM TÜRÜN ÜRÜNLERİ ELEKTRİK VE GAZ ÜRETİMİ VE DAĞITIMI KÜLTÜR, SANAT EĞLENCE, DİNLENCE VE SPOR DİĞER HİZMETLER İthalat İhracat Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı 2012 yılında küresel ihracatın %58 si altı sektör tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunlar aldıkları paylara göre sırasıyla Enerji, Bilgisayar ve elektronik, Motorlu kara taşıtları, Makine ve teçhizat, Ana metal ve metal ürünleri ve Kimya sektörüdür. Bu sektörlerin 1 trilyon dolar üstü ihracat yapan sektörler olarak sınıflamak da mümkündür. 11

13 3 trilyon dolarlık ihracat ile küresel ihracattan %18 pay alan Enerji sektörü küresel ihracatta ilk sırada yer alırken, enerji sektörünü 1,9 trilyon dolarlık ihracat ile küresel ihracatın %12 sini oluşturan Bilgisayar ve Elektronik sektörü izlemiştir. 1,35 trilyon dolarlık ihracat ile Motorlu Kara Taşıtları; 1,27 trilyon dolarlık ihracat ile Makine ve teçhizat sektörleri küresel ihracattan %8 pay almışlardır. Ana metal ve metal ürünleri ve Kimya sektörleri de 1,1 trilyon dolarlık ihracat değerleri ile küresel ihracatın %7 sini oluşturmuşlardır. 500 milyar dolar-1 trilyon dolar arasında ihracat hacmine sahip sektörler 3 arasında Tekstil ve Deri, Gıda Ürünleri, Elektrikli Teçhizat ve Kauçuk ve Plastik sektörleri yer almaktadır. Küresel ihracattan aldıkları paylar %4-5 civarında olan bu sektörler küresel ihracatın %18 ini oluşturmaktadır. 250 milyar dolar-500 milyar dolar arasında ihracat hacmine sahip sektörler Eczacılık, Altın, kıymetli madenler ve mücevherat, Tarım ve balıkçılık, Diğer ulaşım araçları, Ağaç ve ağaç ürünleri, Madencilik ve taş ocakçılığı, Diğer imalat faaliyetleri sektörleridir. Küresel ihracattan aldıkları paylar %1-%3 arasında değişen bu sektörlerin toplam olarak küresel ihracattan aldıkları pay %15 tir. Tütün ürünleri, Mobilya, İçecekler sektörlerinin içinde yer aldığı 250 milyar dolar altı ihracat yapan sektörlerin toplam ihracatı küresel ihracatın %7 sini oluşturmaktadır milyar dolar-1 trilyon dolar arasında ihracat yapan sektörler arasında yer alan ve Bilinmeyen olarak sınıflandırılan grup, WITS veri tabanında Harmonize Sistem (2007) nin numaralı 6 lı kodunda sınıflandırılmıştır. Bu kod evlilik, miras, öğrenci, tabut, insani yardım kuruluşu, malül, sakat, engelli, kişisel, yolcu beraberi gibi türü belirtilmemiş eşyalar ile ülkelerin gizli verilerini kapsamaktadır (örneğin Türkiye nin ithalatında TUİK tarafında gizli veri olarak belirtilen kodu bu kapsamda kodu içinde değerlendirilmiştir.). 12

14 KÜRESEL MAL TİCARETİNDE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER (MİLYAR $) AB 27 Diğer Asya Diğer Avrupa Amerika Yakın ve Ortadoğu Güney Amerika Orta Amerika Avustralya ve Yeni Zelenda Almanya Çin Rusya Federasyonu A.B.D Suudi Arabistan Brezilya Meksika Avustralya (H:1.416, T:1.173) (H:2.049,T:1.675) (H:525,T:316) (H:1.354,T:2.334) (H:365,T:131) (H:243,T:223) (H:371,T:371) (H:256,T:249) Fransa Japonya İsviçre Kanada B.A.E (H:557,T:657) (H:799,T:886) (H:226,T:198) (H:426,T:459) (H:199,T:200) Hollanda Güney Kore Türkiye (H:555,T:501) (H:548,T:520) (H:153,T:237) İtalya Hong Kong* Norveç (H:501;T:487) (H:343,T:511) (H:160,T:87) İngiltere (H:474,T:684) Belçika (H:447,T:438) İspanya (H:286,T:326) Polonya (H:180,T:191) İsveç (H:173;T:163) Avusturya (H:159,T:170) Singapur (H:408,T:380) Hindistan (H:290,T:489) Tayvan (H:284,T:270) Tayland (H:230,T:245) Malezya (H:227,T:196) Endonezya (H:190,T:192) Çek Cumhuriyeti (H:156,T:139) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı * Hong Kong'a ait ihracat ve ithalat rakamları 2011 yılına aittir yılında 2 trilyon dolarlık ihracat ile Çin küresel mal ihracatında ilk sırada yer almaktadır. Çin i sırasıyla 1,4 trilyon dolarlık ihracat ile Almanya, 1,35 trilyon dolar ile A.B.D, 799 milyar dolar ile Japonya ve 557 milyar dolar ile Fransa izlemiştir. İhracatta önde gelen ülkelerin coğrafik dağılımına baktığımızda 1 trilyon dolar üstü ihracat gerçekleştiren ülkelerin AB 27, Diğer Asya ve Amerika da yer aldığını görmekteyiz. Bu ülkelerden Almanya nın ihracatının AB 27 bölgesinin toplam ihracatı içindeki payı %25 iken küresel ihracattan aldığı pay %8 dir. Çin in ihracatının kendi bölgesi olan Diğer Asya ihracatındaki payı %38 iken dünya ihracatındaki payı %12 dir. Diğer taraftan, Amerika nın ihracatı bölge ihracatının %76 sını oluştururken dünya ihracatının %8 ini oluşturmaktadır. 500 milyar 1 trilyon dolar arasında ihracat gerçekleştiren 6 ülkenin üç tanesi (Hollanda, Fransa, İtalya) AB 27 bölgesinde, iki tanesi (Japonya, Güney Kore) Diğer Asya bölgesinde, bir tanesi (Rusya) Diğer Avrupa bölgesinde yer almaktadır. Bu grupta 799 milyar dolarlık ihracat ile ilk sırada yer alan Japonya, Asya ihracatının %15 ini, dünya ihracatının %5 ini gerçekleştirmektedir. 557 milyar dolar ile Fransa ve 555 milyar dolar ile Hollanda, her biri AB 27 ihracatının %10 unu, dünya ihracatının %3 ünü gerçekleştirmektedir. 548 milyar dolar ihracat ile Güney Kore, bölge 13

15 ihracatının %10 unu, dünya ihracatının %3 ünü gerçekleştirmektedir. Kendi bölgesinde en yüksek ihracat gerçekleştiren Rusya nın, bölge ihracatındaki payı %44 iken dünya ihracatındaki payı %3 tür. İtalya ise 501 milyar dolarlık ihracat ile bölge ihracatından %9, dünya ihracatından %3 pay almıştır. 250 milyar 500 milyar dolar arasında ihracat gerçekleştiren 11 ülkenin üç tanesi (İngiltere, Belçika, İspanya) AB 27 bölgesinde, dört tanesi (Singapur, Hong Kong, Tayvan, Hindistan) Asya bölgesinde, bir tanesi (Kanada) Kuzey Amerika bölgesinde, bir tanesi (Suudi Arabistan) Yakın ve Orta Doğu, bir tanesi (Meksika) Orta Amerika bölgesinde, diğeri ise (Avustralya) Avustralya ve Yeni Zellanda bölgesinde yer almaktadır. Türkiye, 153 milyar dolarlık ihracat ile Diğer Avrupa bölgesi ihracatının %13 ünü, dünya ihracatının %1 ini gerçekleştirmektedir. Küresel mal ithalatında da benzer bir gruplaşma ortaya çıkmaktadır yılında 2,3 trilyon dolarlık ithalat ile A.B.D küresel mal ithalatında ilk sırada yer almaktadır. A.B.D yi sırasıyla 1,68 trilyon dolar ihracat ile Çin, 1,17 trilyon dolar ile Almanya, 886 milyar dolar ile Japonya ve 657 milyar dolar ile Fransa izlemiştir. Türkiye, 237 milyar dolarlık ihracat ile Diğer Avrupa bölgesi ithalatının %23 ünü gerçekleştirmektedir. Küresel ticarette öne çıkan ülkelerdne ABD, İngiltere, Hindistan ciddi düzeyde dış ticaret açığı verirken, Çin, Rusya Federasyonu ve Almanya ciddi dış ticaret fazlası vermektedir. 14

16 III-TÜRKİYE TİCARETİ VE ÜRETİMİ DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Kaynak: TUİK, GTB, TCMB İhracat (FOB) İthalat (CIF) Mal ve Hizmet İhracatı (Ödemeler Dengesi Hesabı) BEC SINIFLAMASINA GÖRE DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYAR $) Kaynak: TUİK, GTB 2007 yılında Türkiye nin ihracatı 107 milyar dolar iken 2009 yılındaki küresel finans krizi ile birlikte 102 milyar dolara gerilemiş, son 3 yıldır ise pozitif bir büyüme ile 2012 yılında 152 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye nin ithalatı ise 2007 yılında 170 milyar dolar iken, 2009 yılında 141 milyar dolara gerilemiş, daha sonraki artışlarla 2011 yılında 241, 2012 yılında ise 236 milyar dolara ulaşmıştır İHRACAT İTHALAT Yatırım malları Hammadde (Ara Malları) Tüketim Malları

17 Söz konusu dönemde ihracat ve ithalat arasındaki fark, 2007 yılında ihracat aleyhine 63 milyar dolar iken 2009 yılında 38 milyar dolara gerileyerek en dar seviyesini görmüş 2011 yılında ise 106 milyar dolar ile en yüksek seviyeye ulaşmışken 2012 yılında 84 milyar dolara gerilemiştir döneminde ithalatta görünen iki büyük değişiklik 2009 yılındaki %30 luk sert azalış ile 2011 yılındaki %30 luk sert artıştır. Bu sert hareketler büyük oranda hammadde (ara mallar) ithalatındaki değişimden kaynaklanmıştır yılında ihracatta görülen artışın aksine ithalatın %2 oranında azalması ise diğer dikkat çekici husustur. İhracat ve ithalatta farklı yöndeki bu gelişimde altın ihracatında yaşanan artış önem arz etmektedir döneminde ihracat ağırlıklı olarak hammadde (yaklaşık %50) ve tüketim mallarından (yaklaşık %40) oluşurken ithalat hammadde (yaklaşık %75) ve yatırım malları (yaklaşık %15) ile tüketim mallarından (yaklaşık %12) oluşmuştur yılında ithalatta yaşanan azalışın ardında hammadde ithalatındaki ciddi azalış etkili olurken, 2011 yılındaki ciddi artışın ardında da aynı etken yer almıştır yılında ise yalnızca yatırım ve tüketim malları ithalatı azalmış, hammadde ithalatı ise 2 milyar dolarlık sınırlı bir artış göstermiştir DÖNEMİ TÜRKİYE MAL VE HİZMET TİCARETİNİN ÜRETİMDEKİ PAYI GSYİH (Milyon Dolar) İhracat Payı 22,3 23,9 23,3 21, ,4 İthalat Payı 27,5 28,3 24,4 26,8 32,6 31,5 Kaynak: TUİK döneminde GSYİH 649 milyar dolar iken 2008 yılında 742 milyar dolara yükselmiş, 2009 yılındaki krizin etkisi ile 617 milyar dolara gerilemiş ve takip eden artışın ardından 2012 yılında 786 milyar dolara çıkmıştır yılındaki artış yaklaşık 12 milyar dolar ile sınırlı kalmıştır yılları arasında ithalatın üretim içindeki payı %24-%28 arasında değişirken, 2011 yılında bu oran %33 lere kadar çıkmış, 2012 yılında da %31 lik düzeyinde gerçekleşmiştir ve 2012 yılındaki yüksek ithalat payları üretimin ithalata bağımlılığının arttığını göstermektedir. 16

18 İhracatın üretim içindeki payı ise döneminde %21-%24 arasında iken 2011 yılında %24, 2012 yılında ise %26 olmuştur. COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Avrupa Birliği 27 Yakın ve Orta Doğu Diğer Asya Diğer Avrupa (A.B Hariç) Kuzey Amerika Kuzey Afrika Kesinleşmemiş Ülke ve Askeri Bölgeler Diğer Afrika Güney Amerika Serbest Bölgeler Orta Amerika ve Karayipler Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ülkeleri Kaynak: TUİK, GTB İthalat İhracat COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Kaynak: TUİK, GTB 17

19 2012 yılında Türkiye nin ihracatının %39 u Avrupa Birliği ne, %28 i Yakın ve Orta Doğu ya, %9 u Diğer Avrupa ya, %7 si Asya ya, %6 sı Kuzey Afrika ya, %4 ü Kuzey Amerika ya, %3 ü Diğer Afrika ya, %1 i Güney Amerika ya, %1 i ise Orta Amerika ya gerçekleştirilmiştir yılında Türkiye nin ithalatının %37 si Avrupa Birliği nden, %21 i Asya dan, %16 sı Diğer Avrupa dan, %9 u Yakın ve Orta Doğu dan, %6 sı Kuzey Amerika dan, %2 si Güney Amerika dan, %1 i Kuzey Afrika dan, %1 i ise Diğer Afrika dan gerçekleştirilmiştir. Afrika ile Yakın ve Orta Doğu bölgesi ile yapılan ticaret hariç diğer bölgeler ile ticaretinde Türkiye net ithalatçı konumundadır. Türkiye nin Diğer Avrupa karşısında net ithalatçı olmasının temel sebebi enerji ithalatı iken, karşısında net ithalatçı pozisyonunda kaldığı diğer bölgelerden pek çok sektörde ithalatı söz konusudur. Türkiye nin ithalatındaki ve ihracatındaki en büyük pay Avrupa Birliği ne ait olsa da, döneminde gerek ihracat gerekse ithalat içinde bu pay giderek azalmıştır (özellikle 2012 yılında). Benzer şekilde Diğer Avrupa nın Türkiye ticaretinden aldığı pay azalmıştır. Yakın ve Orta Doğu nun Türkiye ticaretinden aldığı pay ise söz konusu dönemde artmıştır (özellikle 2012 yılında). Asya bölgesi ile ticarette çok sınırlı bir gelişme yaşanmıştır yılında Yakın ve Orta Doğu ya ciddi biçimde artan ihracatta ise altın, kıymetli madenler ve mücevherat sektörünün etkisi yer almıştır. AB 27 ülkelerinin 19 u ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 3 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Güney Kıbrıs, Letonya, Lüksemburg, Estonya ve Litvanya yer almaktadır. Yakın ve Orta Doğu ülkelerinin 8 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 4 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Ermenistan, Filistin, Umman, Bahreyn ve Yemen yer almaktadır. Asya ülkelerinin 11 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 4 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Hong Kong, Tacikistan, Filipinler, Afganistan, Kırgızistan, Sri Lanka, Kamboçya, Burma, Moğolistan, Nepal, Kuzey Kore, Maldivler, Makao, Laos, Brunei, Butan ve Doğu Timor yer almaktadır. Diğer Avrupa ülkelerinin 5 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Vatikan, Fareo Adaları, Andora, San Marino, Cebelitarık, Lihtenştayn, İzlanda ile Karadağ yer almaktadır. Kuzey Amerika ülkelerinin 2 si (ABD, Kanada) ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticaret yapılırken ikisi ile ticaret sıfıra yakındır. 18

20 Kuzey Afrika ülkelerinin 4 ü ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusu iken geriye kalan 3 ü ile ticaret hacmi sıfıra yakındır. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Mellila, Ceuta ve Mellila, Ceuta yer almaktadır. Diğer Afrika ülkelerinin yalnızca 1 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 11 i ile ortalama milyon dolar arasında ticaret söz konusu iken geriye kalanlar ticaret hacmi çok düşüktür. Güney Amerika ülkelerinin yalnızca 1 i ile 1 milyar doların üzerinde, 8 i ile ortalama milyon dolar arasında ticaret söz konusu iken geriye kalanlar ticaret hacmi çok düşüktür. Orta Amerika ülkelerinin yalnızca 1 i ile ortalama 1 milyar dolara yakın iken geriye kalanlar ile ticaret hacmi çok düşüktür. EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Avrupa Birliği 27 (AB 27) Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) Karadeniz Ekonomik İşb.Teşkilatı (KEİ) İthalat Sınır Komşusu Ülkeler İhracat Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı Kaynak: TUİK, GTB 19

21 EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Kaynak: TUİK, GTB 2012 yılında Türkiye nin ihracatının %39 u Avrupa Birliği ne, %36 sı İslam İşbirliği Teşkilatı na (İİT), %18 i Sınır Komşusu Ülkelere, %13 ü Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği ne (APEC), %12 si Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı na (KEİ), %11 i Ekonomik İşbirliği Teşkilatı na (EİT), %1 i ise Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı na (SAARC) gerçekleştirilmiştir yılında Türkiye nin ithalatının %37 si Avrupa Birliği nden, %35 i Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği nden (APEC), %18 i Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ndan (KEİ), %13 ü İslam İşbirliği Teşkilatı ndan (İİT), %8 i Sınır Komşusu Ülkelerden, %7 si Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ndan (EİT), %3 ü ise Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı ndan (SAARC) gerçekleştirilmiştir. Sınır Komşusu Ülkeler ve İslam İşbirliği Teşkilatı ile yapılan ticaret hariç sayılan diğer ekonomik işbirlikleri ile ticaretinde Türkiye net ithalatçı konumundadır. Türkiye nin KEİ, EİT ve SAARC karşısında net ithalatçı olmasının temel sebebi enerji ithalatı iken, AB 27 ile APEC ten pek çok sektörde ithalatı söz konusudur. Türkiye nin ithalatındaki ve ihracatındaki en büyük pay AB 27 ye ait olsa da, döneminde gerek ihracat gerekse ithalat içinde bu pay giderek azalmıştır (özellikle 2012 yılında). Benzer şekilde KEİ nin Türkiye ticaretinden aldığı pay azalmıştır. Sınır komşusu ülkeler ile İİT nin ve EİT nin Türkiye ticaretinden aldığı pay ise söz konusu dönemde artmıştır (özellikle 2012 yılında). APEC in Türkiye ihracatından aldığı pay artarken, ithalatından aldığı pay ise azalmıştır. 20

22 2012 yılında EİT ye, İİT ye ve Sınır komşusu ülkelere ciddi biçimde artan ihracatta altın, kıymetli madenler ve mücevherat sektörünün ektisi yer almıştır. AB 27 ülkelerinin 19 u ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 3 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Güney Kıbrıs, Letonya, Lüksemburg, Estonya ve Litvanya yer almaktadır. APEC ülkelerinin 11 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 3 ü ile ortalama 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Hong Kong, Filipinler, Peru, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine ve Brunei yer almaktadır. İİT ülkelerinin 15 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 7 si ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Tacikistan, Yemen, Arnavutluk, Bahreyn, Sudan, Afganistan, Kırgızistan, Umman, Fildişi Kıyısı, Senegal, Mozambik, Kamerun, Togo, Burkina Faso, Benin, Moritanya, Cibuti, Gabon, Filistin, Sierra Leone, Gine, Gambiya, Uganda, Nijer, Somali, Mali, Komor, Çad, Guyana, Maldivler, Surinam, Brunei ve Gine Bissauyer almaktadır. KEİ ülkelerinin 7 si ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 500 milyon dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Arnavutluk, Moldova ve Ermenistan yer almaktadır. EİT ülkelerinin 5 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Tacikistan, Afganistan ve Kırgızistan yer almaktadır. SAARC ülkelerinin yalnızca 1 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 2 si ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Afganistan, Sri Lanka, Nepal, Maldivler ve Butan yer almaktadır. Sınır komşularının tamamı ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticaret söz konusudur. 21

23 SEKTÖRLERE GÖRE 2012 YILI TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) ANA METAL VE MAKİNE HARİÇ METAL TEKSTİL VE DERİ MOTORLU KARA TAŞITLARI ENERJİ MAKİNE VE TEÇHİZAT ALTIN, KIYMETLİ MADENLER VE KAUÇUK VE PLASTİK KİMYA ELEKTRİKLİ TEÇHİZAT GIDA ÜRÜNLERİ BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK TARIM VE BALIKÇILIK SU TEMİNİ, KANALİZASYON VE ATIK YÖNETİMİ İthalat AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ MİNERAL ÜRÜNLER İhracat DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI ECZACILIK DİĞER İMALAT FAALİYETLERİ MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI MOBİLYA TÜRÜN ÜRÜNLERİ BİLGİ VE İLETİŞİM İÇECEKLER ELEKTRİK VE GAZ ÜRETİMİ VE DAĞITIMI Kaynak: TUİK, GTB 2012 yılında Türkiye ihracatının %17 sini Tekstil ve deri, %15 ini Ana metal ve metal ürünleri, %11 ini Motorlu kara taşıtları, %11 ini Altın, kıymetli madenler ve mücevherat, %7 sini Gıda ürünleri, %6 sını Elektrikli teçhizat, %5 ini Makine ve teçhizat, %5 ini Kauçuk ve plastik, %5 ini Enerji, %4 ünü ise Kimya, %3 ünü Mineral ürünler, %3 ünü Tarım ve balıkçılık oluşturmuştur yılında Türkiye ithalatının %10 unu Ana metal ve metal ürünleri, %9 unu Enerji, %8 ini Makine ve teçhizat, %7 sini Motorlu kara taşıtları, %7 sini Kimya, %6 sını Kauçuk ve plastik, %5 ini Bilgisayar ve elektronik, %4 ünü Elektrikli teçhizat, %4 ünü Altın, kıymetli madenler ve mücevherat, %4 ünü Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi, %4 ünü Tekstil ve deri oluşturmaktadır. 22

24 döneminde 26 sektörün 8 inde dış ticaret fazlası verilmiştir. Önemli ölçüde dış ticaret fazlası verilen sektörlerin başında Tekstil ve deri (H:26 milyar $, T:9 milyar $), Altın, kıymetli madenler ve mücevherat (H:16 milyar $, T:8,5 milyar $), Gıda ürünleri (H:10 milyar $, T:5 milyar $) yer almıştır. Mineral ürünler (H:5 milyar $, T:2 milyar $), Madencilik ve taş ocakçılığı (H:2 milyar $, T:1,5 milyar $), Mobilya (H:2 milyar $, T:0,7 milyar $), Elektrik ve gaz üretim ve dağıtımı 4 (H:0,2 milyar $, T:0,3 milyar $) az düzeyde dış ticaret fazlası verilen diğer sektörlerdir. Motorlu kara taşıtları sektörünün dönemi ortalama ihracatı 16,4 milyar $, ortalama ithalatı 14,6 milyar $ iken 2011 yılında ihracat 17,5 milyar $, ithalat 20,3 milyar $, 2012 yılında ihracat 16,8 milyar $, ithalat 17,2 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Yani son iki yılda motorlu kara taşıtları sektörü dış ticaret açığı vermeye başlamıştır döneminde 26 sektörün 18 inde dış ticaret açığı verilmiştir. Önemli düzeyde dış ticaret açığı verilen sektörlerin başında Enerji (H:7 milyar $, T:20 milyar $), Makine ve teçhizat (H:7 milyar $, T:20 milyar $), Kauçuk ve plastik (H:7 milyar $, T:15 milyar $), Kimya (H:5,6 milyar $, T:16,7 milyar $), Bilgisayar ve Elektronik (H:3 milyar $, T:13 milyar $), Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi (H:0,5 milyar $, T:10 milyar $) yer almıştır. Ana metal ve metal ürünleri sektörü (H:22,6 milyar $, T:23,3 milyar $), Elektrikli teçhizat 5 (H:9,6 milyar $, T:9 milyar $), Tarım ve balıkçılık (H:4 milyar $, T:7 milyar $), Ağaç ve ağaç ürünleri (H:2,4 milyar $, T:5 milyar $), Diğer ulaşım araçları (H:2 milyar $, T:5 milyar $), Eczacılık (H:1 milyar $, T:4 milyar $), Diğer imalat faaliyetleri (H:1 milyar $, T:3 milyar $), Tütün ürünleri (H:0,5 milyar $, T:0,5 milyar $), Bilgi ve iletişim (H:0,1 milyar $, T:0,4 milyar $), İçecekler (H:0,2 milyar $, T:0,2 milyar $) az düzeyde dış ticaret açığı verilen diğer sektörlerdir. Türkiye nin önemli düzeyde ihracatının olduğu belli başlı sektörlerden; Ana metal ve metal ürünleri ihracatında en büyük pazarlar Yakın ve Ortadoğu (8 milyar $) ile AB 27 (6 milyar $) iken, Diğer Avrupa, Asya, Kuzey Afrika, Diğer Afrika ve Kuzey Amerika bölgeleri de ortalama 1 milyar $ lık pazarlardır. Ana metal ve metal ürünleri ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (9 milyar $), Asya (6 milyar $), Diğer Avrupa (6 milyar $) iken Yakın ve Orta Doğu 1 milyar $ lık bir tedarikçidir. Tekstil ve deri ihracatında en büyük pazarlar AB 27 (16 milyar $) ve Diğer Avrupa (3 milyar $), Yakın ve Orta Doğu (2,7 milyar $) iken Kuzey Afrika, Asya ve Kuzey Amerika bölgeleri de 1 milyar 4 Elektrik ve gaz üretim ve dağıtım sektörünün dönemi ortalama ihracatı 140 milyon $, ithalatı 32 milyon $ iken, 2012 yılında ihracat 150 milyon $, ithalat ise 255 milyon $ olmuştur. 5 Elektrikli teçhizat sektörünün dönemi ortalama ihracatı 7,7 milyar $, ithalatı 8,2 milyar $ iken, 2012 yılında ihracat 9,6 milyar $, ithalat 9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 23

25 $ lık pazarlardır. Tekstil ve deri ithalatında en büyük tedarikçiler Asya (6 milyar $) ve AB 27 (2 milyar $) dir. Motorlu kara taşıtları ihracatında en büyük pazar AB 27 (11,8 milyar $) iken Diğer Avrupa, Yakın ve Orta Doğu ile Kuzey Amerika 1 milyar $ lık pazarlardır. Motorlu kara taşıtları ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (14 milyar $) ve Asya dır (2,2 milyar $). Gıda ürünleri ihracatında en büyük pazarlar AB 27 (3,4 milyar $) ile Yakın ve Orta Doğu dur (4 milyar $). Gıda ürünleri ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (1,8 milyar $) ile Diğer Avrupa (1,6 milyar $) iken Diğer Asya ise 1 milyar $ lık bir tedarikçidir. Elektrikli teçhizat ihracatında en büyük pazar AB 27 dir (4,4 milyar $). Elektrikli teçhizat ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (4,4 milyar $) ile Asya dır (4 milyar $). Altın, kıymetli madenler ve mücevherat ihracatında en büyük pazar Yakın ve Orta Doğu (12,6 milyar $) iken Diğer Avrupa ile AB 27 bölgeleri 1 milyar $ lık diğer pazarlardır yılında Yakın ve Orta Doğu ya yapılan altın, kıymetli madenler ve mücevherat ihracatındaki artış zirve yapmıştır dönemde söz konusu bölgeye yapılan ihracat ortalama 1,1 milyar $ iken 2012 yılında bu değer 12,6 milyar $ a çıkmıştır. Altın, kıymetli madenler ve mücevherat ithalatında en büyük tedarikçiler Yakın ve Orta Doğu (3,5 milyar $) ile Diğer Avrupa (2,5 milyar $) iken AB 1 milyar $ lık bir tedarikçidir. 2011, 2012 yıllarında Yakın ve Orta Doğu dan yapılan altın, kıymetli madenler ve mücevherat ithalatındaki artış zirve yapmıştır döneminde söz konusu bölgeden yapılan ithalat ortalama 400 milyon $ iken, 2011 ve 2012 yıllarında bu değer 1,4 milyar $ ve 3,5 milyar $ a çıkmıştır. 24

26 TÜRKİYE TİCARETİNDE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER (MİLYON $) AB 27 Asya Yakın ve Orta Doğu Diğer Avrupa Kuzey Afrika Kuzey Amerika Güney Amerika Diğer Afrika Almanya Çin Iran Rusya Federasyonu Misir A.B.D. Brezilya Güney Afrika (H:13.124,T:21.401) (H:2.833,T:21.295) (H:9.922,T:11.965) (H:6.681,T:26.625) (H:3.679,T:1.342) (H:5.604,T:14.131) (H:1.003,T:1.770) (H:382,T:1.290) Italya Hindistan B.A.E. Isviçre Cezayir Kanada (H:6.373,T:13.344) (H:792,T:5.844) (H:8.175,T:3.597) (H:2.125,T:4.305) (H:1.813,T:925) (H:1.058,T:954) Fransa Güney Kore Irak Ukrayna Libya (H:6.199,T:8.590) (H:528,T:5.660) (H:10.822,T:149) (H:1.829,T:4.394) (H:2.139,T:416) Ingiltere Japonya Suudi Arabistan (H:8.694,T:5.629) (H:332,T:3.601) (H:3.677,T:2.171) Ispanya Kazakistan Israil (H:3.717,T:6.024) (H:1.069,T:2.056) (H:2.330,T:1.710) Hollanda Tayvan Azerbeycan (H:3.244,T:3.661) (H:119,T:2.059) (H:2.585,T:340) Belçika Endonezya Suriye (H:2.360,T:3.690) (H:244,T:1.796) (H:498,T:67) Yunanistan (H:1.401,T:3.540) Polonya (H:1.854,T:3.058) Romanya (H:2.495,T:3.236) Türkmenistan (H:1.480,T:304) Malezya (H:165,T:1.278) Tayland (H:176,T:1.312) Bulgaristan (H:1.685,T:2.754) Isveç (H:1.186,T:2.135) Çek Cumhuriyeti (H:786,T:2.005) Avusturya (H:1.001,T:1.634) Macaristan (H:518,T:1.184) Finlandiya (H:302,T:1.115) Kaynak: TUİK, GTB döneminde Türkiye ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticaret yapan 43 ülke bulunmaktadır. Söz konusu ülkelerin 2012 yılı Türkiye ihracatından aldığı pay %82, Türkiye ithalatından aldığı pay ise %86 dır. Türkiye ticaretinde öne çıkan ülkelerin 16 sı AB 27 de, 10 u Asya da, 7 si Yakın ve Orta Doğu da, 3 ü Diğer Avrupa da, 3 ü Kuzey Afrika da, 2 si Kuzey Amerika da, 1 i Güney Amerika da, 1 i Diğer Afrika dadır. Anılan 16 AB ülkesinden yalnızca İngiltere karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 34,5 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Almanya ticaretinde, Motorlu kara taşıtları sektörü (H:2,6 milyar $, T:5,3 milyar $) öne çıkmaktadır. Tekstil ve deri (H:4 miyar $, T:0,3 milyar $) ile Makine ve teçhizat (H:0,7 milyar $, T: 4 milyar $) öne çıkan diğer sektörlerdir. 25

27 20 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-İtalya ticaretinde, Makine ve teçhizat (H:0,2 milyar $, T:3 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:1,5 milyar $, T:1 milyar $), Tekstil ve deri (H:1,4 milyar $, T:0,8 milyar $) öne çıkmaktadır. 15 milyar $ düzeyindeki Türkiye-Fransa ticaretinde, Motorlu kara taşıtları (H:2,2 milyar $, T:1,7 milyar $) ile Tekstil ve deri (H:1,2 milyar $, T:0,1 milyar $) öne çıkmaktadır. 14 milyar $ düzeyindeki Türkiye-İngiltere ticaretinde, Tekstil ve deri (H:2,6 milyar $, T:0,1 milyar $) ile Motorlu kara taşıtları (H:1,2 milyar $, T:1,3 milyar $) öne çıkmaktadır. 10 milyar $ civarındaki Türkiye-İspanya ticaretinde, Tekstil ve deri (H:1,6 milyar $, T:0,2 milyar $) ile Motorlu kara taşıtları (H:0,6 milyar $, T:1,4 milyar $) öne çıkmaktadır. Anılan 10 Asya ülkesinden yalnızca Türkmenistan karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 24 milyar dolar civarındaki Türkiye-Çin ticaretinde öne çıkan sektörlerin başında Bilgisayar ve elektronik (H:7 milyon $, T:5 milyar $) gelmektedir. Elektrikli teçhizat (H:60 milyon $, T:2,8 milyar $), Makine ve teçhizat (H:46 milyon $, T:2,7 milyar $), Tekstil ve deri (H:0,2 milyar dolar, T:2,7 milyar $) öne çıkan diğer sektörlerdir. Türkiye nin Çin e ihracatı içinde ise yalnızca Madencilik ve taşocakçılığı (H:1 milyar $) ile Mineral ürünler (H:0,8 milyar $) öne çıkmaktadır. 7 milyar dolar civarındaki Türkiye-Hindistan ticaretinde Enerji (H:7 milyon $, T:2,5 milyar $), Kimya (T:70 milyon $, T:0,85 milyar $) ile Tekstil ve deri (H:35 milyon $, T: 0,55 milyar $) öne çıkmaktadır. Türkiye nin Hindistan a ihracatında ise yalnızca son iki yıldır artarak 200 milyon dolara ulaşan Altın, kıymetli madenler ve mücevherat sektörü görece yüksek bir değere sahiptir. 6 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Kore ticaretinde Bilgisayar ve elektronik (H:2 milyon $, T:1 milyar $), Makine ve teçhizat (H:20 milyon $, T:0,8 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:10 milyon $, T:0,75 milyar $), Kauçuk ve plastik (H:7 milyon $, T:0,8 milyar $) öne çıkmaktadır. İran hariç anılan 7 Yakın ve Orta Doğu ülkesi karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 22 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-İran ticaretinde, 2012 yılında öne çıkan başlıca sektör altın, kıymetli madenler ve mücevherat (H:6,5 milyar $) olmuştur. 12 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-BAE ticaretinde öne çıkan temel sektör altın, kıymetli madenler ve mücevherattır (H:5,6 milyar $, T: 3,3 milyar $). BAE ye altın, kıymetli madenler ve mücevherat ihracatı ortalama 1 milyar dolar, ithalatı ise ortalama 600 milyon dolar iken, bu değerler 2012 yılında yükselmiştir. Ana metal ve metal ürünleri (H:0,85 milyar $, T:0,1 milyar $) öne çıkan bir diğer sektördür. 26

28 11 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Irak ticaretinde, Gıda ürünleri (H:2,6 milyar $, T:3 milyon $), Ana metal ve metal ürünleri (H:2,3 milyar $, T:2 milyon $), Elektrikli teçhizat (H:0,9 milyar $, T:1 milyon $), Tekstil ve deri (H:0,7 milyar $, T:3 milyon $), Tarım ve balıkçılık (H:0,7 milyar $, T:1 milyon $) öne çıkmaktadır. Anılan 3 Diğer Avrupa ülkesi karşısında Türkiye net ithalatçı konumundadır. 33 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Rusya ticaretinde Enerji (H:0,2 milyar $, T:4,3 milyar $), Tekstil ve deri (H:1,8 milyar $, T:9 milyon $), Ana metal ve metal ürünleri (H:0,5 milyar $, T:3 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:0,85 milyar $, T:6 milyon $) öne çıkmaktadır. 7 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Ukrayna ticaretinde Ana metal ve metal ürünleri (H:0,2 milyar $, T:2,2 milyar $) öne çıkmaktadır. 6 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-İsviçre ticaretinde Altın, kıymetli madenler ve mücevherat (H:1,3 milyar $, T:2,5 milyar $) öne çıkmaktadır. Anılan 3 Kuzey Afrika ülkesi karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 5 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Mısır ticaretinde Enerji (H:1,5 milyar $, T:0,2 milyar $), 3 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Cezayir ticaretinde Enerji (H:24 milyon $, T:1 milyar $), öne çıkmaktadır. Anılan 3 Amerika ülkesi karşısında Türkiye net ithalatçı konumundadır. 20 milyar dolar civarındaki Türkiye-ABD ticaretinde, Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi (H:12 milyon $, T:2,7 milyar $), Diğer ulaşım araçları (H:0,5 milyar $, T:1,8 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:0,8 milyar $, T:0,2 milyar $), Tarım ve balıkçılık (H:0,2 milyar $, T:1,3 milyar $), Enerji (H:0,2 milyar $, T:1,3 milyar $), Ana metal ve metal ürünleri (H:1,2 milyar $, T:0,4 milyar $), Tekstil ve deri (H:881 milyar $, T:42 milyon $) sektörleri öne çıkmaktadır. 27

29 IV- BÖLGELERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN BÖLGELER İLE TİCARETİ COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE TİCARET AVRUPA BİRLİĞİ 27 (AB 27) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,48) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,37) milyon $ Makine ve teçhizat (0,46) milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) milyon $ Kimya (0,41) milyon $ Kimya (0,36) milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,38) milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,34) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) milyon $ Enerji (0,12) milyon $ Enerji (0,3) milyon $ Gıda ürünleri (0,41) milyon $ Gıda ürünleri (0,41) milyon $ Eczacılık (0,65) milyon $ Eczacılık (0,49) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,37) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,31) milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,42) milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,37) milyon $ Tekstil ve deri (0,28) milyon $ Tekstil ve deri (0,36) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,45) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,48) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,40) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,29) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,33) milyar $ (%34) milyar $ (%32) AB 27-DÜNYA (2012) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - AB 27 (2012) 59,2 milyar $ (%39) 87.4 milyar $(%37) milyon $ Tekstil ve deri (0,61) milyon $ Tekstil ve deri (0,22) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,7) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,83) milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,26) milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,39) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,46) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,49) milyon $ Gıda ürünleri (0,32) milyon $ Gıda ürünleri (0,34) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,44) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,49) milyon $ Enerji (0,31) milyon $ Enerji (0,37) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,74) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,28) milyon $ Makine ve teçhizat (0,31) milyon $ Makine ve teçhizat (0,6) milyon $ Kimya (0,3) milyon $ Kimya (0,47) milyon $ Mineral ürünler (0,24) 861 milyon $ Mineral ürünler (0,47) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,28) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,18) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev (0,07) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,13) 546 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,28) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) 442 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,19) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,56) 330 milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,65) milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,5) 174 milyon $ Eczacılık (0,24) milyon $ Eczacılık (0,65) Sektör Ticaretindeki Payı AB 27, küresel düzeyde en büyük ihracatçı ve ithalatçıdır, üstelik bu özelliği pek çok sektör için geçerlidir. AB 27, Türkiye için de en önemli ihracat pazarı ve ithalat kaynağıdır. Türkiye nin ihracatındaki önemli 5 sektörde de (Tekstil ve deri, Ana metal ve metal ürünleri, Motorlu kara taşıtları, Gıda ürünleri, Elektrikli teçhizat) AB 27 öne çıkmaktadır. Özellikle motorlu kara taşıtları sektörü gerek ithalat gerek ihracat açısından doğrudan AB 27 ile ticarete dayanmaktadır. Yine Türkiye üretimi için önemli ithalat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Plastik ve kauçuk, Elektrikli teçhizat sektörlerinde de en büyük tedarikçi AB 27 dir. 28

30 ASYA ASYA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Bilgisyr ve elektronik (0,65) milyon $ Bilgisyr ve elektronik (0,47) milyon $ Tekstil ve deri (0,60) milyon $ Tekstil ve deri (0,24) milyon $ Enerji (0,16) milyon $ Enerji (0,43) milyon $ Makine ve teçhizat (0,33) milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) milyon $ Ana metal ve met. ürün (0,34) milyon $ Ana metal ve met. ürün (0,29) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,27) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,14) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,45) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,31) milyon $ Kimya (0,29) milyon $ Kimya (0,32) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,37) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,27) milyon $ Gıda ürünleri (0,23) milyon $ Gıda ürünleri (0,25) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,39) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,26) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,34) (0,47) milyon dolar Tarım ve balıkçılık (0,17) milyon dolar Tarım ve balıkçılık (0,36) milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,08) (0,7) milyar $ (%32) milyar $ (%33) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - ASYA (2012) 10.6 milyar $ (%7) 48.6 milyar $ (%21) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,05) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,25) milyon $ Mineral ürünler (0,21) 756 milyon $ Mineral ürünler (0,41) milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,60) 51 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,03) 910 milyon $ Kimya (0,16) milyon $ Kimya (0,25) 686 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,07) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,43) 669 milyon $ Gıda ürünleri (0,06) 984 milyon $ Gıda ürünleri (0,18) 674 milyon $ Makine ve teçhizat (0,1) milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) 613 milyon $ Enerji (0,08) milyon $ Enerji (0,16) 486 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,07) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,22) 284 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,13) 271 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,06) 997 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,15) 199 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,07) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,63) Sektör Ticaretindeki Payı Asya bölgesi, küresel bazda ikinci büyük ihracatçı ve ithalatçıdır. Asya nın en baskın olduğu sektör bilgisayar ve elektronik ile tekstil ve deridir. Asya, küresel anlamda üçüncü büyük enerji ihracatçısıdır. Türkiye nin Asya bölgesine ihracatı çok zayıftır. Türkiye, Asya bölgesine Madencilik ve taş ocakçılığı, Mineral ürünler gibi yoğun teknoloji gerektirmeyen ürünler ihraç etmektedir. Diğer taraftan, Türkiye için önemli ithalat kalemleri olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Kimya, Plastik ve kauçuk sektörlerinin de yaklaşık dörtte biri Diğer Asya dan temin edilmektedir. Türkiye bilgisayar ve elektronik ihtiyacının yarısından fazlasını, Elektrikli teçhizat ihtiyacının ise yarıya yakınını Asya dan karşılamaktadır. 29

31 KUZEY AMERİKA KUZEY AMERİKA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,08) milyon $ Enerji (0,15) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,14) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,26) milyon $ Makine ve teçhizat (0,13) milyon $ Makine ve teçhizat (0,17) milyon $ Kimya (0,13) milyon $ Kimya (0,12) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,07) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,17) milyon $ Gıda ürünleri (0,12) milyon $ Gıda ürünleri (0,11) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,08) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,14) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,21) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,11) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,12) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,13) milyon $ Altın, kıymetli maden,mücev. (0,14) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,16) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,08) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,17) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,17) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,13) milyon $ Eczacılık (0,1) milyon $ Eczacılık (0,16) milyon $ Tekstil ve deri (0,02) milyon $ Tekstil ve deri (0,20) milyar $ (%11) milyar $ (%16) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - KUZEY AMERİKA (2012) 6.7 milyar $ (%4) 15 milyar $ (%6) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,07) 472 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,02) 979 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 49 milyon $ Tekstil ve deri (0,01) 933 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,06) 236 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 519 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,27) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,39) 452 milyon $ Gıda ürünleri (0,04) 391 milyon $ Gıda ürünleri (0,07) 429 milyon $ Mineral ürünler (0,08) 48 milyon $ Mineral ürünler (0,03) 355 milyon $ Makine ve teçhizat (0,05) 993 milyon $ Makine ve teçhizat (0,05) 226 milyon $ Kimya (0,04) 906 milyon $ Kimya (0,05) 205 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,05) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,21) 169 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,02) 641 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,04) 159 milyon $ Enerji (0,02) milyon $ Enerji (0,07) 101 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 314 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,03) 47 milyon $ Eczacılık (0,07) 584 milyon $ Eczacılık (0,13) 36 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) 636 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,05) Sektör Ticaretindeki Payı Kuzey Amerika, ticaret hacmi yüksek pek çok sektörde genellikle üçüncü ihracatçı konumundadır; ithalatta ise özellikle motorlu kara taşıtları sektöründe ikinci büyük ithalatçıdır. Türkiye nin ABD ye ihracatı oldukça zayıftır. Tekstil ve deri, Ana metal ve metal ürünleri ile Motorlu kara taşıtları sektörlerinde ihracat imkanları daha iyi değerlendirilebilir. 30

32 DİĞER AVRUPA DİĞER AVRUPA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,16) milyon $ Enerji (0,03) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,10) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,08) milyon $ Kimya (0,06) milyon $ Kimya (0,06) milyon $ Eczacılık (0,13) milyon $ Eczacılık (0,1) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,02) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,03) milyon $ Makine ve teçhizat (0,04) milyon $ Makine ve teçhizat (0,08) milyon $ Gıda ürünleri (0,05) milyon $ Gıda ürünleri (0,06) milyon $ Tekstil ve deri (0,04) milyon $ Tekstil ve deri (0,06) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,08) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,06) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,04) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,06) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,07) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,06) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,07) milyar $ (%7) İHRACAT milyar $ (%6) İTHALAT TÜRKİYE- DİĞER AVRUPA (2012) 14.4 milyar $ (%9) 37.4 milyar $ (%16) milyon $ Altın,kıymetli maden, mücev. (0,1) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,3) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,08) 65 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) milyon $ Ana metal ve metal ürün.(0,06) milyon $ Ana metal ve metal ürün.(0,25) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,3) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,23) 822 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,11) 344 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,02) 729 milyon $ Makine ve teçhizat (0,1) 489 milyon $ Makine ve teçhizat (0,03) 706 milyon $ Enerji (0,1) milyon $ Enerji (0,25) 620 milyon $ Kimya (0,11) milyon $ Kimya (0,1) 570 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) milyon $ Gıda ürünleri (0,3) Sektör Ticaretindeki Payı Türkiye nin de içinde bulunduğu Diğer Avrupa bölgesi, enerji ihracatında dünya ikincisi olup, Ana metal ve metal ürünleri ile Eczacılık hariç diğer sektörlerin ihracatında veya ithalatında önemli bir ağırlığı bulunmamaktadır. Bölgenin Ana metal ve metal ürünleri, Motorlu kara taşıtı ile Tekstil ve deri ihracatında Türkiye nin katkısı yüksektir. Türkiye enerji üzerinde Diğer Avrupa ile ciddi bir ticari ilişki içerisindedir. Türkiye nin Diğer Avrupa ya ihracat olanakları Ana metal ve metal ürünleri ile Gıda ürünleri sektörlerinde araştırılabilir. 31

33 YAKIN VE ORTA DOĞU YAKIN VE ORTA DOĞU-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,29) milyon $ Enerji (0,01) milyon $ Kimya (0,06) milyon $ Kimya (0,03) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,09) (0,11) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,01) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,05) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,02) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,02) milyon $ Makine ve teçhizat (0) milyon $ Makine ve teçhizat (0,05) milyon $ Gıda ürünleri (0,01) milyon $ Gıda ürünleri (0,05) milyon $ Tekstil ve deri (0) milyon $ Tekstil ve deri (0,04) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,04) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) milyar $ (%7) 622 milyar $ (%4) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE -YAKIN VE ORTA DOĞU (2012) 42,5 milyar $ (%28) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,77) 21,4 milyar $ (%9) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,41) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,36) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,05) milyon $ Gıda ürünleri (0,37) 95 milyon $ Gıda ürünleri (0,02) milyon $ Tekstil ve deri (0,10) 158 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,24) 82 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,24) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,18) milyon $ Enerji (0,19) 916 milyon $ Enerji (0,05) milyon $ Kimya (0,25) milyon $ Kimya (0,08) milyon $ Mineral ürünler (0,23) 31 milyon $ Mineral ürünler (0,02) milyon $ Makine ve teçhizat (0,23) 91 milyon $ Makine ve teçhizat (0) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,25) 64 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,06) 23 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,46) 54 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,01) 760 milyon $ Mobilya (0,45) 2 milyon $ Mobilya (0) Sektör Ticaretindeki Payı Yakın ve Orta Doğu bölgesinin dünya ticaretine en büyük katkısı enerji sektöründen gelmektedir. Türkiye nin önemli ihracat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri ile Gıda ürünlerinin önemli bir kısmı Yakın ve Orta Doğu ya ihraç edilmektedir. Motorlu kara taşıtları ile Tekstil ve deri sektörlerinde de Yakın ve Orta Doğu nun ihtiyacını karşılama imkanları araştırılabilir. 32

34 KUZEY AFRİKA KUZEY AFRİKA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,05) milyon $ Enerji (0,01) milyon $ Tekstil ve deri (0,01) milyon $ Tekstil ve deri (0,01) milyon $ Gıda ürünleri (0,01) milyon $ Gıda ürünleri (0,02) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,03) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,02) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) milyon $ Kauçuk ve plastik (0) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,01) 700 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,02) 197 milyar $ (%1) 194 milyar $ (%1) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE- KUZEY AFRİKA (2012) 9,4 milyar $ (%6) 3.3 milyar $ (%1) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,08) 205 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,01) milyon $ Enerji (0,21) milyon $ Enerji (0,07) milyon $ Tekstil ve deri (0,05) 368 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 701 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 53 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 700 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,07) 15 milyon $ Elektrikli teçhizat (0) 674 milyon $ Makine ve teçhizat (0,1) 11 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 540 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) 49 milyon $ Gıda ürünleri (0,01) 430 milyon $ Kimya (0,08) 623 milyon $ Kimya (0,04) 486 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,07) 211 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,01) Sektör Ticaretindeki Payı Kuzey Afrika nın küresel ticarete Enerji dışında ciddi bir katkısı yoktur. Düşük ithalat kapasitesi de bu bölge ile ticaretin geliştirilmesine engel temel hususlardan biridir. Bunun doğal bir sonucu olarak Türkiye nin bölge ile ticaret çok sınırlıdır. 33

35 EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE KÜRESEL VE TÜRKİYE TİCARETİ ASYA PASİFİK EKONOMİK İŞBİRLİĞİ (APEC) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,75) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,68) milyon $ Enerji (0,36) milyon $ Enerji (0,54) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,46) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,46) milyon $ Makine ve teçhizat (0,48) milyon $ Makine ve teçhizat (0,51) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,48) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,46) milyon $ Kimya (0,43) milyon $ Kimya (0,45) milyon $ Tekstil ve deri (0,54) milyon $ Tekstil ve deri (0,47) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,57) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,54) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,5) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,46) milyon $ Gıda ürünleri (0,38) milyon $ Gıda ürünleri (0,4) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,47) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,42) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,45) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,5) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,44) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,5) milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,5) milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,67) milyar $ (%47) milyar $ (%51) APEC-DÜNYA (2012) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE- APEC (2012) 19,9 milyar $ (%13) 82,7 milyar $ (%35) milyon $ Tekstil ve deri (0,13) milyon $ Tekstil ve deri (0,46) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,12) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,32) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,12) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,14) milyon $ Mineral ürünler (0,32) 682 milyon $ Mineral ürünler (0,37) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,31) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,48) milyon $ Gıda ürünleri (0,11) milyon $ Gıda ürünleri (0,43) milyon $ Kimya (0,2) milyon $ Kimya (0,30) milyon $ Makine ve teçhizat (0,16) milyon $ Makine ve teçhizat (0,33) milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,61) 245 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,16) 859 milyon $ Enerji (0,12) milyon $ Enerji (0,31) 727 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,1) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,25) 726 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,08) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,46) 576 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,3) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,61) 128 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,04) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,68) Sektör Ticaretindeki Payı Çalışma kapsamındaki ekonomik bölgeler arasında APEC dış ticaret hacmi bakımından en önemli gruptur. Asya ve Amerika ülkelerinin oluşturduğu grup karşısındaki en güçlü rakip AB 27 dir. APEC in en baskın olduğu sektör bilgisayar ve elektroniktir. İkinci büyük enerji ihracatçısıdır. Türkiye nin APEC ülkelerine ihracatı oldukça zayıf iken bu ülkelerden ithalatı bir o kadar yüksektir. Türkiye nin enerji ithalatı ile üretim için önemli girdilerden olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Kauçuk ve plastik, Kimya gibi sektörlerin yaklaşık üçte biri APEC ten temin edilmektedir. Tekstil ve deri, Elektrikli teçhizat ile Bilgisayar ve elektronik sektörü ithalatının ise yarıya yakını APEC ten karşılanmaktadır. Türkiye nin APEC e ihracatı Madencilik ve taşocakçılığı, Mineral ürünler gibi yoğun teknoloji gerektirmeyen sektörlere odaklanmıştır. Türkiye nin önemli ihracat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri, Tekstil ve deri ile Motorlu kara taşıtları sektörlerinde APEC e ihracat olanakları araştırılabilir. 34

36 AVRUPA BİRLİĞİ (AB 27) AB 27-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,48) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,37) milyon $ Makine ve teçhizat (0,46) milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) milyon $ Kimya (0,41) milyon $ Kimya (0,36) milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,38) milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,34) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) milyon $ Enerji (0,12) milyon $ Enerji (0,3) milyon $ Gıda ürünleri (0,41) milyon $ Gıda ürünleri (0,41) milyon $ Eczacılık (0,65) milyon $ Eczacılık (0,49) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,37) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,31) milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,42) milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,37) milyon $ Tekstil ve deri (0,28) milyon $ Tekstil ve deri (0,36) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,45) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,48) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,4) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,29) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,33) milyar $ (%34) milyar $ (%32) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - AB 27 (2012) 59,2 milyar $ (%39) 87.4 milyar $(%37) milyon $ Tekstil ve deri (0,61) milyon $ Tekstil ve deri (0,22) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,7) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,83) milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,26) milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,39) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,46) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,49) milyon $ Gıda ürünleri (0,32) milyon $ Gıda ürünleri (0,34) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,44) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,49) milyon $ Enerji (0,31) milyon $ Enerji (0,37) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,74) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,28) milyon $ Makine ve teçhizat (0,31) milyon $ Makine ve teçhizat (0,6) milyon $ Kimya (0,3) milyon $ Kimya (0,47) milyon $ Mineral ürünler (0,24) 861 milyon $ Mineral ürünler (0,47) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,28) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,18) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev (0,07) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,13) 546 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,28) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) 442 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,19) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,56) 330 milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,65) milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,5) 174 milyon $ Eczacılık (0,24) milyon $ Eczacılık (0,65) Sektör Ticaretindeki Payı AB 27, APEC ten sonra küresel düzeyde en büyük ihracatçı ve ithalatçıdır. AB 27, Türkiye için de en önemli ihracat pazarı ve ithalat kaynağıdır. Türkiye nin ihracatındaki önemli 5 sektörde de (Tekstil ve deri, Ana metal ve metal ürünleri, Motorlu kara taşıtları, Gıda ürünleri, Elektrikli teçhizat) AB 27 öne çıkmaktadır. Özellikle motorlu kara taşıtları sektörü gerek ithalat gerek ihracat açısından doğrudan AB 27 ile ticarete dayanmaktadır. Yine Türkiye üretimi için önemli ithalat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Plastik ve kauçuk, Elektrikli teçhizat sektörlerinde de en büyük tedarikçi AB 27 dir. 35

37 İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) İİT-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,44) milyon $ Enerji (0,05) milyon $ Kimya (0,09) milyon $ Kimya (0,09) milyon $ Tekstil ve deri (0,12) milyon $ Tekstil ve deri (0,09) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,05) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,06) milyon $ Gıda ürünleri (0,1) milyon $ Gıda ürünleri (0,13) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,06) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,13) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,13) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,14) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,06) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,1) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,08) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,13) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,04) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,1) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,09) milyon $ Makine ve teçhizat (0,02) milyon $ Makine ve teçhizat (0,12) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,06) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,1) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,02) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,1) milyar $ (%13) milyar $ (%9) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - İİT (2012) 55,2 milyar $ (%36) 31,7 milyar $ (%13) milyon $ Altın, kıymetli maden,mücev. (0,79) milyon $ Altın, kıymetli maden,mücev. (0,45) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,47) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,16) milyon $ Gıda ürünleri (0,47) 863 milyon $ Gıda ürünleri (0,16) milyon $ Tekstil ve deri (0,17) milyon $ Tekstil ve deri (0,27) milyon $ Enerji (0,45) milyon $ Enerji (0,12) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,34) 95 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Makine ve teçhizat (0,39) 154 milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,32) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,2) milyon $ Kimya (0,37) milyon $ Kimya (0,13) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,09) 97 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) milyon $ Mineral ürünler (0,28) 91 milyon $ Mineral ürünler (0,05) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,57) 146 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,03) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,29) 998 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,15) 426 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,14) 313 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,02) Sektör Ticaretindeki Payı Ele alınan ekonomik işbirlikleri arasında İİT, birinci enerji ihracatçısıdır. Bölgenin Ana metal ve metal ürünleri, Tekstil ve deri ile Motorlu kara taşıtları ihracatında Türkiye nin katkısı büyüktür. Bölge ithalatında üretim için önemli girdiler olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Kimya gibi sektörler öne çıkmaktadır. Türkiye nin önemli ihracat kalemlerinden Ana metal ve metal ürünleri ile Gıda ürünlerinin yaklaşık yarısı İİT ye yapılmaktadır. Motorlu kara taşıtları, Tekstil ve deri gibi sektörlerde Türkiye nin bölgeye ihracat olanaklarını araştırılabilir. 36

38 KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ (KEİ) KEİ-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,14) milyon $ Enerji (0,03) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,09) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,06) milyon $ Tekstil ve deri (0,05) milyon $ Tekstil ve deri (0,05) milyon $ Kimya (0,04) milyon $ Kimya (0,05) milyon $ Gıda ürünleri (0,05) milyon $ Gıda ürünleri (0,06) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,03) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,07) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,06) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,03) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,06) milyon $ Makine ve teçhizat (0,02) milyon $ Makine ve teçhizat (0,07) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,06) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,03) milyon $ Eczacılık (0,01) milyon $ Eczacılık (0,06) 907 milyar $ (%5) 853 milyar $ (%5) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - KEİ (2012) 18,8 milyar $ (%12) 41,5 milyar $ (%18) milyon $ Tekstil ve deri (0,14) 220 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,12) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,3) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,11) 624 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,22) 686 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,05) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,34) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,3) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,13) 187 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,02) milyon $ Makine ve teçhizat (0,17) 184 milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) milyon $ Kimya (0,18) milyon $ Kimya (0,11) 654 milyon $ Enerji (0,09) milyon $ Enerji (0,40) 636 milyon $ Gıda ürünleri (0,06) milyon $ Gıda ürünleri (0,3) Sektör Ticaretindeki Payı KEİ nin en baskın olduğu sektör Enerjidir ve incelenen ekonomik işbirlikleri arasındaki üçüncü büyük enerji ihracatçısıdır. KEİ nin dikkate değer ihracat yaptığı bir diğer sektör ise Ana metal ve metal ürünleridir. Türkiye, enerji ithalatının yaklaşık yarısını KEİ den temin etmektedir. Enerji, Ana metal ve metal ürünleri ile Tekstil ve deri ithalatı haricinde diğer sektörlerde KEİ ile ciddi bir ticaret söz konusu değildir. 37

39 EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (EİT) EİT-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,05) milyon $ Enerji (0,01) milyon $ Tekstil ve deri (0,05) milyon $ Tekstil ve deri (0,02) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,03) milyon $ Ana metal ve metal ürün.(0,04) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,05) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,04) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) milyon $ Kimya (0,02) milyon $ Kimya (0,03) milyon $ Gıda ürünleri (0,02) milyon $ Gıda ürünleri (0,03) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,02) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,02) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,03) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,01) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) milyon $ Makine ve teçhizat (0,03) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) 393 milyar $ (%2) 423 milyar $ (%2) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - EİT (2012) 16,6milyar $ (%11) 16,4 milyar $ (%7) milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,42) 25 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,1) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,12) milyon $ Makine ve teçhizat (0,14) 11 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 931 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,1) 5 milyon $ Elektrikli teçhizat (0) 919 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 632 milyon $ Tekstil ve deri (0,07) 914 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,12) 671 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,04) 875 milyon $ Kimya (0,16) 282 milyon $ Kimya (0,02) 110 milyon $ Enerji (0,01) 828 milyon $ Enerji (0,04) Sektör Ticaretindeki Payı EİT nin en baskın olduğu sektör enerjidir. EİT nin diğer sektörlerdeki ihracatında Türkiye nin payı büyüktür. EİT, Türkiye için ihracat olanaklarının kısıtlı olduğu bir bölgedir. 38

40 SINIR KOMŞULARI SINIR KOMŞUSU-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı milyon $ Enerji (0,06) milyon $ Enerji (0,01) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,01) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,02) milyon $ Kimya (0,01) milyon $ Kimya (0,01) milyon $ Gıda ürünleri (0,01) milyon $ Gıda ürünleri (0,03) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) milyon $ Tekstil ve deri (0,01) milyon $ Tekstil ve deri (0,01) milyon $ Makine ve teçhizat (0) milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) milyon $ Eczacılık (0) milyon $ Eczacılık (0,02) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 987 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,01) 767 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0) milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,01) 450 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0) milyon $ Altın, kıymetli madenler, mücev. (0,02) 262 milyar $ (%2) 206 milyar $ (%1) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - SINIR KOMŞUSU (2012) 28,2 milyar $ (%18) milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,42) 19 milyar $ (%8) 195 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,02) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,2) milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,06) milyon $ Gıda ürünleri (0,3) 209 milyon $ Gıda ürünleri (0,04) milyon $ Tekstil ve deri (0,07) 152 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) milyon $ Kauçuk ve plastik (0,23) 797 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,05) milyon $ Elektrikli teçhizat (0,17) 58 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) milyon $ Makine ve teçhizat (0,19) 78 milyon $ Makine ve teçhizat (0) milyon $ Kimya (0,22) 424 milyon $ Kimya (0,03) milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,43) 193 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,04) 972 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,23) 491 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,07) 858 milyon $ Mineral ürünler (0,17) 52 milyon $ Mineral ürünler (0,03) 732 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 92 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 555 milyon $ Enerji (0,07) 3477 milyon $ Enerji (0,17) Sektör Ticaretindeki Payı Türkiye nin sınır komşularının dünya ticaretinde önemli bir ağırlığı bulunmamaktadır: enerji hariç diğer sektörlerde ciddi bir varlık gösterememektedir. Türkiye nin sınır ülkelerine ihracatı önemli bir düzeydedir. Türkiye nin sınır komşularının tamamı ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticareti söz konusudur. 39

41 V- SEKTÖRLERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN SEKTÖRLERDEKİ YERİ SEKTÖRLERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL TİCARETİ VE TÜRKİYE NİN DURUMU İHRACAT İTHALAT SEKTÖR DÜNYA TÜRKİYE SIRA DÜNYA TÜRKİYE SIRA ENERJİ BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK MOTORLU KARA TAŞITLARI MAKİNE VE TEÇHİZAT ANA METAL VE MAKİNE HARİÇ METAL ÜRÜNLERİ İMALATI KİMYA TEKSTİL VE DERİ GIDA ÜRÜNLERİ ELEKTRİKLİ TEÇHİZAT KAUÇUK VE PLASTİK ECZACILIK ALTIN, KIYMETLİ MADENLER VE MÜCEVHERAT DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI TARIM VE BALIKÇILIK AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ LİSTE TOPLAMI DİĞER GENEL TOPLAM Küresel ihracattan en büyük payı alan iki temel sektör vardır Enerji ile Bilgisayar ve elektronik. Söz konusu sektörleri, Motorlu kara taşıtları, Makine ve teçhizat, Ana metal ve metal ürünleri, Kimya, Elektrikli teçhizat ile Tekstil ve deri takip etmektedir. Hem Türkiye ihracatında hem de küresel ihracatta önemli payı olan üç sektör söz konusudur. Motorlu kara taşıtları, Ana metal ve metal ürünleri ile tekstil ve deri. Küresel tekstil ve deri sektörü ihracatında Türkiye aynı zamanda 6 ncı sıradadır. 40

42 VI- GÜÇLÜ EKONOMİLER KARŞISINDA TÜRKİYE AB 27 KÜRESEL EKONOMİDE ÖNE ÇIKAN BAZI ÜLKELER VE TÜRKİYE GSYH Mal İhracatı Mal İthalatı 41 Mal İhr/GSYH Mal ve Hiz. İhr/GSYİH Dışa Açıklık Oranı Cari Denge/GSYH Almanya Fransa Birleşik Krallık İtalya İspanya Hollanda İsveç Polonya Belçika Avusturya Kuzey Amerika ABD Asya Diğer Avrupa Çin Japonya Hindistan Kore Endonezya Tayland Malezya Singapur Hong Kong** Rusya Federasyonu Türkiye*** İsviçre Norveç Brezilya Güney Amerika Arjantin Venezuela Avustralya ve Yeni Zelanda Avustralya Orta Amerika Meksika Yakın ve Orta Doğu Suudi Arabistan İran ,9 Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı, Dünya Bankası World Development Indicators * Açık mavi işaretli değerler UNCTAD veri tabanından alınmıştır. ** Hong Kong'a ait ihracat ve ithalat rakamları ile İran'a ait Mal ve Hiz. İhr/GSYH değerleri 2011 yılına aittir. *** Türkiye ye ait veriler TUİK ten alınmıştır.

43 ENERJİ DAHİL VE HARİÇ TİCARET VERİLERİ Enerji Dahil Mal İhracatı Enerji Dahil Mal İthalatı Enerjinin İhracatta ki Payı 42 Enerjinin İthalattak i Payı Enerji İthalat ı Enerji Dengesi /GSYH Enerji İhracatı AB 27 Almanya % 14% % Fransa % 17% % Birleşik Krallık % 14% % İtalya % 21% % İspanya % 24% % Hollanda % 22% % İsveç % 16% % Polonya % 13% % Belçika % 17% % Avusturya % 12% % Kuzey ABD Amerika % 18% % Asya Çin % 18% % Japonya % 34% % Hindistan % 38% % Kore % 35% % Endonezya % 22% % Tayland % 19% % Malezya % 14% % Singapur % 32% % Hong Kong** % 4% % Diğer Rusya Avrupa Federasyonu % 1% % Türkiye* % 9% % İsviçre % 7% % Güney Amerika Norveç % 6% % Brezilya % 18% % Arjantin % 12% 5 8-1% Venezuela % 3% % Avustraly Avustralya a ve Yeni Zelanda % 17% % Orta Meksika Amerika % 9% % Yakın ve Suudi Orta Doğu Arabistan % 4% % İran % 1% % Kaynak: Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı, Dünya Bankası World Development Indicators *Türkiye verisi TUİK ten alınmıştır. ** Hong Kong'a ait ihracat ve ithalat rakamları 2011 yılına aittir yılında en yüksek GSYH ye, bir başka deyişle mal ve hizmet üretimine sahip ülkeler sırasıyla ABD (15,7 trilyon $), Çin (8,4 trilyon $), Japonya (5,9 trilyon $) ve Almanya dır (3,4 trilyon $). Tek başına ABD küresel üretiminin %22 sini, Çin %12 sini, Japonya %8 ini, Almanya %5 ini, Türkiye ise %1 ini; seçilen 31 ülkenin tamamı küresel üretimin %84 ünü karşılamaktadır. Anılan ülkelerin

44 küresel ihracata katkısı ise Çin (2 trilyon $), Almanya (1,4 trilyon $), Amerika (1,4 trilyon $) ve Japonya (799 milyar $) şeklindedir. Liste kapsamı ülkelerin ihracat/ithalat oranı genellikle 100 e yakın veya 100 ün üzerindedir. ABD de (%58), Birleşik Krallık ta (%69), Hindistan da (%58), Hong Kong da (%67) ve Türkiye de (%64) bu oran düşüktür. Liste kapsamındaki ülkelerin üretimi içinde ihracatın payına bakıldığında bazı ülkelerin üretiminin önemli bir oranının ihraç edildiği, bazılarının ise görece düşük bir kısmının ihraç edildiği görülmektedir. Liste kapsamındaki ekonomilerden ABD, Japonya, Brezilya ve Avustralya da ihracat/gsyh oranı %20 lerin altındadır: yani iç talebi karşılamaya yönelik bir üretim söz konusudur. Birleşik Krallık, İtalya, İspanya, Çin, Rusya Federasyonu, Meksika ve İran da %30 lar civarındadır. Türkiye de bu oran %26 olup, Arjantin, Venezuela, Hindistan ve Endonezya ile benzerlik göstermektedir. Türkiye nin 500 milyar dolar ihracat hedefi için %26 lık oran veri iken üretimini Fransa gibi 2,6 trilyon dolara çıkarması veya üretim düzeyi veri iken ihracat oranını Hollanda gibi %87 ye yükseltmesi gerekmektedir. Dışa açıklık oranı İhracat/GYSH oranı ile paralellik göstermektedir: bu oranın düşük olduğu ülkelerde dışa açıklık oranı düşük yüksek olduğu ülkelerde de yüksektir. Liste kapsamı ülkeler arasında en yüksek cari açık oranı Türkiye ye aittir. Liste kapsamında ihracatı büyük oranda enerjiye dayanan ülkeler arasında Suudi Arabistan (%87), Venezuela (%91), Rusya Federasyonu (%70), İran (%69) ve Norveç (%66) bulunmaktadır. Avustralya (%28), Endonezya (%33) ve Malezya (%20), enerji ihracatının önemli olduğu diğer ekonomilerdir. İhracat gelirleri önemli oranda enerjiye dayanan anılan ülkeler ile Meksika haricinde tüm ülkelerde Enerji Dengesi/GSYH oranı negatif değerlere sahiptir. Bu oran büyüdükçe üretimde ithal enerjiye bağımlılık artmakta, azaldıkça azalmaktadır. Bu bağlamda Japonya, Kore, Tayland, Singapur ile Hong Kong da üretimde ithal enerjiye bağımlılığın görece yüksek olduğu söylenebilir. Türkiye için bu oran -%2 olarak görünse de gerçek değerinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Yüksek enerji ithalatı üretime yansıtılabildiği sürece ekonomide büyük tedirginlik yaratacak bir durum değildir. Liste kapsamı ülkelerde de bu durum daha net görülmektedir. 43

45 VII- TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİNE İLİŞKİN DİĞER GÖSTERGELER Bu bölümde dönemi için Türkiye nin ihracat ve ithalatındaki beyanname sayıları, dahilde işleme rejimi kapsamındaki dış ticareti ile ödeme şekli ve döviz türlerine göre dış ticareti irdelenmiştir. Beyanname rakamları dış ticaret değerlerine bağlı olarak artış veya azalış göstermektedir döneminde ortalama adet ihracat, adet ithalat beyannamesi olmak üzere, yıllık ortalama adet beyanname ile işlem yapılmıştır DÖNEMİ TÜRKİYE NİN İHRACAT VE İTHALATINDA BEYANNAME SAYISI Kaynak: GTB, H:İhracat, T:İthalat 44

46 YILLARI DAHİLDE İŞLEME REJİMİ KAPSAMINDA TÜRKİYE NİN İTHALATI VE İHRACATI (MİLYON $) Kaynak: GTB döneminde ortalama olarak ithalatın %14 ü, ihracatın ise %47 si dahilde işleme rejimi kapsamında gerçekleştirilmiştir döneminde dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ithalatın toplam ithalat içindeki payı ortalamanın altına düşerek %13 e gerilemiştir. Benzer şekilde 2012 yılında dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı ortalamanın altına düşerek %43 e gerilemiştir yılı toplam ihracatı içinden altın ihracatı çıkarıldığında %43 oranının biraz daha yükseldiği görülmektedir döneminde ortalama 27,6 milyar dolarlık mal dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilmiş ve aynı dönemde dahilde işleme rejimi kapsamında ortalama 57,5 milyar dolar değerinde mal ihraç edilmiştir döneminde dahilde işleme rejimi kapsamında ödenen her 1 dolar karşılığında 2 dolar elde edilmiştir. 45

47 döneminde ortalama olarak Türkiye nin ihracatının %59 u mal mukabili, %18 i vesaik mukabili, %11 i akreditif, %9 u peşin ödeme şeklinde gerçekleştirilmiştir yılında tüm ödeme şekillerinde azalış görülmekle birlikte %49 luk düşüş ile akreditif olarak gerçekleştirilen ihracat en fazla azalış gösteren ödeme şekli olmuştur yılına kadar peşin ödeme şeklinde gerçekleştirilen ihracat en az kullanılan ödeme şekillerinden birisidir. Ancak, 2012 yılında peşin olarak gerçekleştirilen ihracat bir önceki yıla göre %126 artış göstermiş ve böylece akreditif yoluyla gerçekleştirilen ihracatın önüne geçmiş, vesaik mukabili ödeme şeklindeki ihracat ile başabaş konuma gelmiştir DÖNEMİ ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE TÜRKİYE NİN İHRACATI (MİLYON $) Kaynak: GTB döneminde ortalama olarak Türkiye nin ithalatının %48 i peşin ödeme şeklinde, %19 u mal mukabili ödeme, %14 ü akreditif ve %8 i vesaik mukabili ödeme şeklinde gerçekleştirilmiştir. İthalatta akreditif ödeme şekli giderek ağırlık kazanmıştır. Akreditif ödeme şeklinde yapılan ithalatın payı, 2010 yılından önce toplam ithalatın %8 ini oluştururken son 3 yılda artış kaydederek 2012 yılında %22 seviyesine ulaşmıştır. Aynı süreçte vesaik mukabili ödeme şeklinin ithalattaki payı %10 lardan %6 ya düşmüştür yılına kadar akreditif ödeme 46

48 şeklinde gerçekleştirilen ithalat en az kullanılan ödeme şekillerinden biri iken 2010 ve 2011 yıllarında %111 lik artış göstererek ithalatta mal mukabili ödeme şeklinin önüne geçmiştir DÖNEMİ ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE TÜRKİYE NİN İTHALATI (MİLYON DOLAR) Kaynak: GTB 47

49 DÖNEMİ DÖVİZ TÜRLERİNE GÖRE TÜRKİYE NİN İHRACATI (MİLYON $) Kaynak: GTB döneminde Türkiye nin ihracatında AVRO ve Dolar egemen para birimleridir. Ortalama olarak ihracatımızın % 48 i AVRO, % 46 sı Dolar, %3 ü İngiliz Sterlini, %2 si TL ile gerçekleştirilmiştir. 48

50 DÖNEMİ DÖVİZ TÜRLERİNE GÖRE TÜRKİYE İTHALATI (MİLYON $) Kaynak: GTB döneminde ortalama olarak ithalatımızın % 62 si Dolar, % 33 ü AVRO, %3 ü TL, % 1 i ise İngiliz Sterlini ile gerçekleştirilmiştir. 49