GYS. Ceza ve Tevkifevleri. Öğretmenlik. Adalet Bakanlığı

Transkript

1 28 Ekim 2005 Tarihli ve Sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ne uygun olarak hazırlanmış r. Adalet Bakanlığı GYS Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli İçin Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Sınavlarına Hazırlık Kitabı Öğretmenlik

2 Komisyon T.C. ADALET BAKANLIĞI CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PERSONELİ İÇİN GÖREVDE YÜKSELME VE UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ SINAVLARINA HAZIRLIK KİTABI (ÖĞRETMENLİK) ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 3. Baskı: 2018, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Merve Toruk Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti. Kazımkarabekir cad. No:97/24 İskitler - Ankara Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: Dağıtım: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net WhatsApp Hattı:

3 ÖN SÖZ T.C. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli Unvan Değişikliği Sınavında geçmiş yıllardaki sınavlara ait konu başlıkları ve soru dağılımı aşağıda belirtildiği şekildedir : Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 2007/12226 sayılı Bakanlar Kurulunun Adalet Bakanlığı Ders ve Ek ders saatlerine ilişkin kararı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün 27/07/2007 tarih 46/1 sayılı genelge Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün 01/01/2006 tarih 51 sayılı genelge Ceza İnfaz Kurumlarında kullanılacak Defter ve Belgeler Hakkında yönerge 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu Konularından 30 soru Program Geliştirme Öğretim Yöntem ve Teknikleri Gelişim Psikolojisi Öğrenme Psikolojisi Rehberlik Konularından 50 soru olmak üzere toplam 80 sorudan oluşmaktadır. Değerli Adaylarımız, PEGEM Akademi Görevde Yükselme Sınavlarına Hazırlık Yayınları; alanında uzman yazar ekibimiz tarafından en son yayımlanan sınav ilanında belirtilen konular kapsamında hazırlanmıştır. Sınava girecek olan adaylarımızın, yayınımızda bulunan mevzuat konularını, satın almış oldukları tarihten itibaren yapılan güncellemeler/değişiklikler ile ilgili mutlaka ( İnternet adresinden takip etmeleri ve yayınevimizle iletişime geçmeleri gerekmektedir. Yayınımızın içerisinde bulunan konular ile ilgili olarak teorik çerçeve net bir şekilde çizilmiş ve özgün tarama testleri ile pratiğe ilişkin çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için konuların arasına alanında uzman yazarlarımızın notları, şemalar ve tablolar da eklenmiştir. Her bölüm içerisinde, daha önceki sınavlarda sorulmuş olan soru ve çözümler ilgili konuların arasına yerleştirilmiştir. Adayların toplam iş yükü gözetilerek öz ve net bilgilerden uzaklaşmadan, güncel ve çalışmalarını pekiştirecek yöntemleri sunmak amacıyla özenle hazırlanan bu yayınımızın sınava hazırlanan siz değerli adaylarımıza katkı sağlamasını dileriz PEGEM Akademi Yayıncılık

4

5 İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: Ceza İnfaz Hukuku Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük 2. Bölüm: 2007/12226 Sayılı Bakanlar Kurulunun Adalet Bakanlığı Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararı Bölüm: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü 27/07/2007 Tarih 46/1 Sayılı Genelge Bölüm: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü 01/01/2006 Tarih ve 51 Sayılı Genelge Bölüm: Ceza İnfaz Kurumlarında Kullanılacak Defter ve Belgeler Hakkında Yönerge Bölüm: 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu Bölüm: Program Geliştirme Bölüm: Öğretim Yöntem ve Teknikleri Bölüm: Gelişim Psikolojisi Bölüm: Öğrenme Psikolojisi Bölüm: Rehberlik ve Özel Eğitim

6

7 PEGEM AKADEMİ 1. bölüm CEZA İNFAZ HUKUKU GİRİŞ İnfaz, kelime anlamı itibariyle, yerine getirme yada gereğini yapma demektir. Hukuki açıdan ise; yargı organları tarafından verilip kesinleşen ceza veya güvenlik tedbiri yaptırımlarının yerine getirilmesi olarak tanımlanabilir. Bir kamu hukuku dalı olan ceza hukuku disiplini içinde yer alan ve ceza hukuku ile ceza muhakemesi hukuku disiplinleri ile yakın bir ilişki içinde bulunan ceza infaz hukuku ise; ceza ve güvenlik tedbirlerine ilişkin kesinleşmiş kararların yerine getirilmesine yönelik ilke ve kuralları düzenleyen özgün bir hukuk dalıdır. Ülkemizde ceza infaz rejimi, asıl olarak 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) ile düzenlenmiştir Sayılı Kanun, tarihinde kabul edilmiş; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır Sayılı Kanun un yürürlük tarihi ise, tarihidir. Bu kanun öncesinde ceza infaz hukukumuzun temel normatif dayanağı ise, 5275 Sayılı Kanun ile yürürlüğüne son verilen, 647 Sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun (CİK) idi Sayılı Yasa, 124 maddeden oluşmaktadır. Kanun iki ana bölüme ayrılmıştır. Birinci kitap başlıklı ilk bölüm, Amaç ve Temel İlkeler, Hapis Cezası ve Güvenlik Tedbirleri ni; İkinci kitap başlıklı ikinci bölüm ise, Diğer Cezalar, Tedbirler, Koşullu Salıverilme ve Tutukluluk kurumlarını düzenlemektedir Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, ülkemizde ceza infaz hukukunun temel normatif dayanağını konumundadır. Nitekim kanunun amaç başlıklı birinci maddesine göre, Bu Kanunun amacı, ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir Sayılı Yasa devamında, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, Danıştay incelemesinden geçmesinin ardından, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlük kazanmıştır. Toplam 197 maddeden oluşan bu tüzük, ceza infaz hukukunun bir diğer önemli normatif dayanağıdır. Ancak, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi ve 700 Sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin tarihinde yayımlanmasıyla birlikte; ülkemiz ceza infaz rejimine dair temel normatif yapı, 5275 Sayılı yasa ile Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikler şeklinde yeni bir yapıya kavuşturulmuştur. Buna karşın, anılan 700 Sayılı KHK nın Geçici 1 inci maddesi gereği; Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, yürürlükten kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürecektir. Ülkemiz ceza hukuku disiplininde, suçun karşılığı olarak uygulanabilecek yaptırımlar, öncelikle 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) lafzında; cezalar ve güvenlik tedbirleri şeklide belirlenmiştir (5237 Sayılı TCK m. 45). Ceza, en basit ifade ile, bir emri ihlal eden kişiye çektirilen acı veya yoksunluk olarak tanımlanabilir. Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar ise; hapis cezası ve adli para cezası şeklindedir. TCK da hapis cezaları; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezası şeklinde üç tür olarak sayılmıştır (5237 Sayılı TCK m. 46). Ölüm cezasının kaldırılmasıyla birlikte ölüm cezası yerine kabul edilmiş olan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eden ve 5275 Sayılı Yasa ile Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilen hapis cezasıdır (5237 Sayılı TCK m. 47). Müebbet hapis cezası; hükümlünün hayatı boyunca devam eden hapis cezasıdır (5237 Sayılı TCK m. 48). Süreli hapis cezası ise; kural olarak yasada aksi belirtilmeyen hâllerde 1 aydan az, 20 yıldan fazla olamayan bir süreyi kapsayan hapis cezasıdır (5237 Sayılı TCK m. 49/1). Ancak kimi yasa maddelerinde bu sınırlardan farklı ceza süreleri öngörülebilir. Yasamıza göre, sonuç ceza olarak bir kişiye verilebilecek en fazla süreli hapis cezası ise 30 yıldır. Adli para cezası (5237 Sayılı TCK m. 52) ise; kişinin mal varlığında eksilme meydana getiren yoksunluklardır ve belli bir usul ile hesaplanan meblağın, hükümlü tarafından devlet hazinesine ödenmesinden ibarettir. Yukarıda da değinildiği üzere adli para cezası, bir suçun tek başına cezası olarak, bir suçun hapis cezası yanında seçenek cezası olarak ya da hapis cezası ile birlikte öngörülmüş olabilir. Güvenlik tedbirleri ya da diğer bir adlandırma ile emniyet tedbirleri ise; işlediği suçtan dolayı failin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın, suç işleyen kişi hakkında ya da suç konusuyla veya suçun işlenmesinde kullanılan araçlarla ilgili uygulanan, asıl olarak koruma ve iyileştirme amacına yönelmiş ceza hukuku yaptırımlarıdır. 1

8 PEGEM AKADEMİ İNFAZDA TEMEL İLKE VE AMAÇLAR 5275 Sayılı Yasa ya göre infazda temel ilkeler olarak ayrımcılık yasağı ve insanlık dışı, onur kırıcı muamele yasağı karşımıza çıkmaktadır. Buna göre; ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, milli veya sosyal köken ve siyasi veya diğer fikir yahut düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır (5275 Sayılı CGTİHK m. 2/1). Öte yandan; ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz (5275 Sayılı CGTİHK m. 2, Tüzük m. 4). İnfazın temel amacı ise yasa ve tüzükte şu şekilde ifade edilmektedir; ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak; hükümlünün yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır (5275 Sayılı CGTİHK m. 3, Tüzük m. 4). Nitekim ceza hukukunda yaptırımların ve özellikle de yaptırımlar kapsamında yer alan cezaların; ceza hukuku tarihi içinde şekillenmiş başlıca üç amacından söz edilebilir. Bunlar; ödetme (kefaret), ıslah ve önleme (korkutma ya da caydırma) amaçlarıdır. Cezanın, suça karşılık bir hesap sorma, intikam alma niteliği ödetme amacında kendini gösterir. Islah, suçluyu topluma kazandırma amacına hizmet eder. Asıl öne çıkan amaç ise önleme veya diğer adlandırma ile korkutma/ caydırma amacıdır. Buna göre ceza hukukunda yaptırımların, suç işlenmesini önlemenin ve böylelikle toplumsal düzeni sağlamanın rasyonel bir aracı olduğu söylenebilir. Daha açık bir ifade ile, yaptırımların, özellikle de cezaların varlığı, bireyleri korkutarak, onları suç işlemekten alıkoyacaktır. Önleme amacı ise kendi içinde, özel önleme ve genel önleme olarak ikiye ayrılabilir. Özel önleme, suç işleyen kişinin bir daha suç işlememesini; genel önleme ise, bir kişinin işlediği suçtan dolayı cezalandırıldığını gören diğer kişilerin o suçu işlememesini ifade eder Sayılı Yasa ya ve tüzüğe göre; mahkûmiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz olunamaz (5275 Sayılı CGTİHK m. 4, Tüzük m. 4). İnfazı yerine getirecek, aynı zamanda infazı izleyip denetleyecek temel organ/özne ise, Cumhuriyet savcılıkları olup; nitekim mahkeme, kesinleşen ve yerine getirilmesini onayladığı cezaya ilişkin hükmü Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir ve cezanın infazı Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir (5275 Sayılı CGTİHK m. 5). Nitekim tüzüğe göre de; Cumhuriyet başsavcısı veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısı, infaz kurumunun mevzuata göre yönetilmesini ve infaz hizmetlerinin temel insan haklarına uygun olarak yerine getirilmesini ister ve denetler; bu yoldaki görüş ve önerilerini denetleme defterine yazar, gerekli gördüğü durumlarda Bakanlığa bilgi verir. İnfaz kurumunda çalışan tüm görevliler, Cumhuriyet başsavcısının veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısının istediği her türlü bilgiyi vermekle yükümlüdür (Tüzük m. 4). Hapis Cezaları ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazında Gözetilecek İlkeler 5275 Sayılı Yasa ve tüzüğe göre; hapis cezalarının infaz rejimi, şu temel ilkelere dayalı olarak düzenlenecektir (5275 Sayılı CGTİHK m. 6, Tüzük m. 5); ª ª Hükümlüler ceza infaz kurumlarında güvenli bir biçimde ve kaçmalarını önleyecek tedbirler alınarak düzen, güvenlik ve disiplin çerçevesinde tutulurlar. ª ª Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin düzenli bir yaşam sürdürmeleri sağlanır. Hürriyeti bağlayıcı cezanın zorunlu kıldığı hürriyetten yoksunluk, insan onuruna saygının korunmasını sağlayan maddi ve manevi koşullar altında çektirilir. Hükümlülerin, Anayasada yer alan diğer hakları, infazın temel amaçları saklı kalmak üzere, bu Kanunda öngörülen kurallar uyarınca kısıtlanabilir. ª ª Cezanın infazında hükümlünün iyileştirilmesi hususunda mümkün olan araç ve olanaklar kullanılır. Hükümlünün kanun ve yönetmeliklerle tanınmış haklarının dokunulmazlığını sağlamak üzere cezanın infazında ve iyileştirme çabalarında kanunilik ve hukuka uygunluk ilkeleri esas alınır. ª ª İyileştirmeye gereksinimleri olmadığı saptanan hükümlülere ilişkin infaz rejiminde, bu hükümlülerin kişilikleriyle orantılı bireyselleştirilmiş programlara yer verilmesine özen gösterilir ve bu hususlar yönetmeliklerde düzenlenir. ª ª Cezanın infazında adalet esaslarına uygun hareket edilir. Bu maksatla ceza infaz kurumları kanun ve yönetmeliklerin verdiği yetkilere dayanarak nitelikli elemanlarca denetlenir. 2

9 PEGEM AKADEMİ ª ª Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin yaşam hakları ile beden ve ruh bütünlüklerini korumak üzere her türlü koruyucu tedbirin alınması zorunludur. Hükümlünün infazın amacına uygun olarak kanun ve yönetmeliklerin belirttiği mevzuat hükümlerine uyması zorunludur. ª ª Kanunlarda gösterilen tutum, davranış ve eylemler ile kurum düzenini ihlâl edenler hakkında Kanunda belirtilen disiplin cezaları uygulanır. Cezalara, Kanunda belirtilen merciler, sürelerine uygun olarak hükmederler. Cezalara karşı savunma ve itirazlar da Kanunun gösterdiği mercilere yapılır Sayılı Yasa ve tüzüğe göre iyileştirmede başarı ölçütü ise, şu şekilde belirlenmiştir (5275 Sayılı CGTİHK m. 7, Tüzük m. 6); Hapis cezalarının infazında hükümlülerin iyileştirilmeleri amacını güden programların başarısı, elde ettikleri yeni tutum ve becerilerle orantılı olarak ölçülür. Bunun için iyileştirme çabalarına yönelik olarak hükümlünün istekli bulunması teşvik edilir. Hapis cezasının, kendisinde var olan zararlı etki yapıcı niteliğini mümkün olduğu ölçüde azaltacak biçimde düzenlenecek programlar, usuller, araçlar ve zihniyet doğrultusunda yerine getirilmesi esasına uyulur. İnfaz ve iyileştirme araçları; hükümlünün sağlığını ve kişiliğine olan saygısını korumasını sağlayacak usul ve esaslara göre uygulanır. CEZA İNFAZ KURUMLARININ TÜRLERİ Hapis cezaları, ceza infaz kurumlarında infaz olunur. Kurumların, hangi tür olarak kullanılacağı ihtiyaca göre Bakanlık tarafından belirlenir (Tüzük m. 7) Sayılı Yasa ve Tüzük e göre ceza infaz kurumları (5275 Sayılı CGTİHK m. 8 ile m. 15, Tüzük m. 8); ª ª Kapalı ceza infaz kurumları ª ª Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları ª ª Kadın kapalı ceza infaz kurumları ª ª Çocuk kapalı ceza infaz kurumları ª ª Gençlik kapalı ceza infaz kurumları ª ª Açık ceza infaz kurumları şeklinde belirlenmiştir. Öte yandan; Gözlem ve sınıflandırma merkezleri ve Çocuk eğitimevleri kurumları da yasa ve tüzükte birer ceza infaz kurumu olarak yer almaktadır. Anılan bu infaz kurumları, Bakanlıkça ihtiyaç bulunan yerlerde ayrı ayrı veya bir arada kurulabilir. Bir arada kurulma durumunda, müdür ve personeli ayrı veya aynı olabilir. Ancak çocuk eğitimevleri, müdür ve personeli ayrı olacak şekilde diğer kurumlardan ayrı yerlerde kurulur (Tüzük m. 8). Tüzüğe göre; hapsedilme ve diğer nedenlerden kaynaklanan akıl hastalığı dışında ruhsal rahatsızlıkları bulunup da ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde tutulmaları gerekli görülmeyerek kurumlara geri gönderilenlerin cezaları, kurumların belirlenen mahsus bölümlerinde infaz edilir. Bu cezalarının infazı için belirlenen kurumların ihtiyaç duyduğu uzman ve diğer tıp görevlileri, Sağlık Bakanlığınca karşılanır (Tüzük m. 9). Kapalı ceza infaz kurumları; iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fiziki engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulunduğu, yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış ve hükümlünün gereksinimine göre bireysel, grup hâlinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulanabileceği tesislerdir (5275 Sayılı CGTİHK m. 8, Tüzük m. 10). Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları; iç ve dış güvenlik görevlilerine sahip, firara karşı teknik, mekanik, elektronik ve fiziki engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları sürekli kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasların geçerli olduğu sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin bir veya üç kişilik odalarda barındırıldıkları tesislerdir. Bu kurumlarda bireysel veya grup hâlinde iyileştirme yöntemleri uygulanır (5275 Sayılı CGTİHK m. 9, Tüzük m. 11). Çıkmış Soru 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun a göre yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında hükümlüler en fazla kaç kişilik odalarda barındırılabilirler? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Çözüm: Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları, sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin bir veya üç kişilik odalarda barındırıldıkları tesislerdir. Görüldüğü üzere bu infaz kurumlarında hükümlüler en fazla 3 kişilik odalarda barındırılacaktır. Cevap C 3