KENTSEL TEKNİK ALTYAPI ETKİ DEĞERLENDİRMESİ

Transkript

1 KENTSEL TEKNİK ALTYAPI ETKİ DEĞERLENDİRMESİ Kentsel Dönüşümde Altyapının Önemi Kasım 2012 ANTALYA Mehmet GÜRBÜZ İller Bankası A.Ş. Şehircilik Dairesi Başkanlığı

2 SUNU İÇERİĞİ KAVRAMSAL ANALİZİ SÜREÇ ANALİZİ MEVZUAT ANALİZİ UYGULAMA ÖRNEĞİ KENTSEL ALTYAPI KENTSEL PLANLAMA İLİŞKİSİ

3 KENTSEL TEKNİK ALTYAPI NEDİR Elektrik, havagazı, içme ve kullanma suyu, kanalizasyon ve her türlü ulaştırma, haberleşme ve arıtım, çöp ve atıkların imhası, açık veya kapalı otopark gibi tesislerin tümü Kentsel altyapı olarak tanımlanmaktadır.

4 KENTSEL TEKNİK ALTYAPI ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU İmar Planları, pafta, rapor ve notlardan oluşan belgedir. İmar planı değişikliği, plan tadilatları ile gerçekleştirilmektedir. İmar planı değişikliğiyle getirilen nüfus ve yapı yoğunluğu artışının mevcut altyapı taşıma kapasitesine etkisi Kentsel Teknik Altyapı Etki Değerlendirilmesi Raporu u ile analiz edilmektedir.

5 İMAR PLAN TADİLATI NEDİR Gerek nazım ve gerekse uygulama imar planlarının ihtiyaca cevap vermediği ve uygulamasının problem olduğu durumlarda; planın tümünün veya bir kısmının plan yapım tekniklerine uyularak yenilenmesi sonucu elde edilen plandır. Plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, teknik ve sosyal donatı dengesini bozmayacak nitelikte, bilimsel, nesnel ve teknik gerekçelere dayanan, kamu yararının zorunlu kılması halinde yapılan plan düzenlemeleridir. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik ( /18916 sayılı Mükerrer R.G.)

6 SÜREÇ ANALİZİ

7 Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı Hazırlanması Projesi KENTGES Raporlarında; her tür ve ölçekteki plan değişikliklerinde Kentsel Teknik Altyapı Etki Değerlendirmesi Raporu Hazırlanması önerilmiştir. KENTGES; kentleşme, yerleşme ve planlamaya ilişkin sorunların çözümüne yönelik olarak strateji ve eylemleri ortaya koyan ve ulusal düzeyde referans çerçeve belgesi niteliği taşıyan bir yol haritası olarak hazırlanmıştır.

8 EYLEM ADI; Kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu hazırlanması EYLEM AÇIKLAMASI Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin plan değişikliklerine ilişkin kısmına her tür ve ölçekte plan değişikliği önerilerinde değişikliğin kentsel teknik altyapıya yönelik etkilerinin değerlendirileceği kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu koşulu eklenmesi (Kentsel Gelişme Stratejisi)

9 EYLEM ADI Fizibilite etüt raporu formatı oluşturulması EYLEM AÇIKLAMASI Plan kararları ile altyapı yatırımları arasındaki etkileşim ve altyapı tesisinin teknik ve ekonomik olarak yapılabilirliğini değerlendirmek için standart bir fizibilite etüt raporu formatı oluşturulması.

10 KENTSEL TEKNİK ALTYAPI VE ULAŞIM KOMİSYON RAPORU EYLEM VE GÖSTERGELER Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin plan değişikliklerine ilişkin kısmına her tür ve ölçekte plan değişikliği önerilerinde değişikliğin kentsel teknik altyapıya yönelik etkilerinin değerlendirileceği kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu koşulu eklenmesi Kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu koşulu ile ilgili olarak geliştirilen eylemde temel gösterge Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelikte yapılacak değişikliktir. (Kentleşme Şurası, 2009)

11 IV KOMİSYON ÇALIŞMASI GENEL DEĞERLENDİRMESİ Her tür ve ölçekteki imar planı değişikliği önerisinde, değişikliğin kentsel teknik altyapıya yönelik etki değerlendirmesi çalışması yapılmasının zorunlu kılınması için yasal düzenleme yapılmasına gereksinim vardır. Bu kapsamda İmar Kanunun Plan Yapımına Dair Esaslara Ait Yönetmelikte plan değişikliklerine ilişkin kısımda kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu koşulu getirilmesi; ayrıca önerinin kentsel teknik altyapının taşıma kapasitesi dikkate alınarak olabilirlik analizi yapılması koşulu getirilmesi anlamlı olacaktır.

12 BÜTÜNLEŞİK KENTSEL GELİŞME STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (KENTGES) EYLEM 6.1.2: Plan tadilatlarında kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu hazırlanacaktır. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğe, her tür ve ölçekte plan değişikliği önerisinin kentsel teknik altyapıya yönelik etkilerinin değerlendirileceği kentsel teknik altyapı etki değerlendirmesi raporu koşulu eklenmesi gerekmektedir. Yapılacak çalışmalar kapsamında bahse konu raporun formatının da belirlenmesinde yarar görülmektedir.

13 MEVZUAT

14 İMAR PLANI DEĞİŞİKLİKLERİNDE UYULMASI GEREKEN USUL VE ESASLARI Hazırlanacak her tür ve ölçekteki planın ve bu planlar üzerinde yapılacak değişikliklerin hangi esaslar dahilinde yapılacağı Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik kapsamında belirlenmiştir. MADDE 13 İmar planı ihalelerinde İller Bankası Genel Müdürlüğü nce bu amaçla hazırlanan tip sözleşme ve teknik şartlaşma esaslarına uyulur

15 Madde 16. Hazırlanacak her ölçekteki imar planlarının yapım ve değişikliklerinde planlanan beldenin ve bölgenin şartları ile gelecekteki gereksinimleri göz önünde tutularak sosyal ve teknik donatı alanlarında EK-1 deki tabloda belirtilen asgari standartlara uyulur. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik ( /18916 sayılı Mükerrer R.G.)

16 İmar Planı Değişikliklerinde Uyulması Gereken Esaslar Madde 27- İmar planlarında bulunan sosyal ve teknik alt yapı alanlarının kaldırılması, küçültülmesi veya yerinin değiştirilmesine dair plan değişiklikleri zorunluluk olmadıkça yapılmaz. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik ( /18916 sayılı Mükerrer R.G.)

17 Madde 28- İmar planında verilmiş olan inşaat emsalinin, kat adedinin, ifraz şartlarının değiştirilmesi sonucu nüfus yoğunluğunun arttırılmasına dair imar planı değişikliklerinde: 1- Artan nüfusun ihtiyacı olan sosyal ve teknik altyapı alanları EK-1 de belirtilen standartlara uygun olarak plan değişikliğine konu alana hizmet vermek üzere ayrılır ve/veya artırılır. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik ( /18916 sayılı Mükerrer R.G.)

18 EK- 1. Kentsel, Sosyal ve Teknik Alt Yapı (1) Nüfus Kreş+ Anaokulu 1 m2/ kişi 1 m2/ kişi 1 m2/ kişi 1 m2/ kişi İlköğretim (2) 4 m2 / kişi 4 m2/ kişi 4.5 m2/ kişi 4.5 m2/ kişi Ortaöğretim (2) 3 m2/ kişi 3 m2/ kişi 3 m2/ kişi 3 m2/ kişi Aktif Yeşil Alan (3) 10 m2/ kişi 10 m2/ kişi 10 m2/ kişi 10 m2/ kişi Sağlık Tesisi Alanları (2) 2 m2/ kişi 2m2/ kişi 3 m2/ kişi 4 m2/ kişi Kültürel Tesis Alanları 0.5 m2/ kişi 1 m2/ kişi 2 m2/ kişi 2.5 m2/ kişi Sosyal Tesis Alanları (4) 0.5 m2/ kişi 0.5 m2/ kişi 1 m2/ kişi 1.5 m2/ kişi Halk Eğitim Merkezi 0.4 m2/ kişi 0.4 m2/ kişi 0.4 m2/ kişi 0.4 m2/ kişi Dini Tesis Alanları 0.5 m2/ kişi 0.5 m2/ kişi 0.5 m2/ kişi 0.5 m2/ kişi İdari Tesis Alanları 3 m2 / kişi 3.5 m2/ kişi 4 m2/ kişi 5 m2/ kişi Teknik Alt Yapı (yol ve otopark hariç) 1 m2/ kişi 2 m2/ kişi 3 m2/ kişi 4 m2/ kişi 1) Alan hesabında, planlamaya esas olan projeksiyon nüfusu dikkate alınacaktır. (2) Özel sağlık ve özel eğitim tesisi alanları, (EK-1a) ve (EK-1c) de belirtilen alan büyüklüklerinin altına düşülmemek kaydıyla imar planı kararıyla ayrılabilir. (3) Belediye ve mücavir alan sınırları dışında yapılacak olan planlamalarda aktif yeşil alan miktarı, kişi başına 14 m 2 alınmak suretiyle belirlenecektir. Bu tablodaki diğer kullanışlar ise gerek duyulması halinde kullanılır. (4) Sosyal tesis alanları; huzurevi, rehabilitasyon merkezi, güçsüzler evi, yetiştirme yurdu gibi alanları kapsamaktadır.

19 EK 1a Eğitim Tesisleri Alan Büyüklüğü (m 2 ) Anaokulu İlköğretim Okulu Lise, Anadolu Lisesi, Ticaret Lisesi, Kız Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi Endüstri Meslek Lisesi, Çok Programlı Lise (1) Pratik Sanat Okulu Fen Lisesi, Anadolu Öğretmen Lisesi, Otelcilik Meslek Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi Halk Eğitim Merkezi

20 EK 1b Sosyal ve Kültürel Tesisler Asgari Alan Büyüklüğü ( m 2 ) Kütüphane Küçük ilçe tipi 1250 Büyük ilçe tipi 2000 İl tipi (300 kişi) 1050 İl tipi (400 kişi) 1070 Yurt (200 yatak) 2500 Kreş 2000 Huzurevi 7500 Yetiştirme Yurdu Rehabilitasyon 5000 Güçsüzler Evi 10000

21 EK 1c Sağlık Tesisleri Asgari Alan Büyüklüğü (m 2 ) Köy tipi sağlık ocağı İlçe tipi sağlık ocağı İlçe tipi sağlık evi Sağlık merkezi (15 yatak) Hıfzıssıhha enstitüsü Halk sağlığı laboratuarı Dispanser- semt polikliniği Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezi Ağız ve diş sağlığı merkezi (1) Acil yardım ve kurtarma istasyonu (1) Doğum ve çocuk bakım evleri ( yatak) (1) Devlet hastaneleri ( yatak) (1) İhtisas hastaneleri (1) Fizik tedavi ve rehabilitasyon hastaneleri (1) (1) Yatak başına (130) m 2 alan ayrılır.

22 EK 1e İbadet yerleri Asgari Alan Büyüklüğü (m 2 ) Küçük ibadet yeri Orta ibadet yeri (semt ibadet yeri) Büyük merkez ibadet yeri

23 UYGULAMA

24 İMAR PLANI DEĞİŞİKLİĞİYLE GETİRİLEN NÜFUS VE YAPI YOĞUNLUĞU ARTIŞININ KENTSEL TEKNİK ALTYAPIYA YÖNELİK ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Sosyal Altyapı Alanı Yeşil Alan Eğitim Alanı Sağlık Alanı Spor Alanı Sosyal Tesis Alanı Kültürel Tesis Alanı Dini Tesis Alanı İdari Yapı Alanı Teknik Altyapı Alanı Ulaşım Otopark Elektrik Havagazı Haberleşme Arıtma Çöp ve Atık İmhası İçme ve Kullanma Suyu Kanalizasyon Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik Madde: 3

25 Didim ( AYDIN) Uygulama İmar Planı (Eski) Plan Tadilatı yapılacak Alan TAKS KAKS ÖLÇEK: 1 / 1000

26 Didim ( AYDIN) Uygulama İmar Planı Tadilatı PLAN AÇIKLAMA RAPORU Plan Değişikliği yapılan Alan PLAN NOTU TAKS KAKS FİZİKİ PLAN Ölçek 1/ 1000

27 PLAN DEĞİŞİKLİĞİ AÇIKLAMA RAPORU

28 Sosyal Altyapı için Getirilen Düzenleme(ler) Yapı Yoğunluğu İlave edilen Yeşil Alan 500 m2

29 Kent Planlama ve Kentsel Altyapı İlişkisi

30 Kentsel altyapının çok farklı sistemlerden oluştuğu ve bu sistemlerin her birinin kentsel gelişme üzerinde farklı etkilere sahip olduğu göz ardı edilmektedir. Altyapı sözcüğü ile tanımlanan şebeke türü dağıtım ve hizmet sistemlerinin hemen hemen tümü farklı mühendislik ölçütlerine göre tasarlanmaktadır..

31 Temiz su ve doğalgaz dağıtım sistemi kapasiteleri basınç ve boru çapı ile belirlenen sistemlerken, kanalizasyon sistemi doğrudan cazibe ve nüfus, elektrik, telefon, cep telefonu gibi şebekeler daha çok teknolojik kapasite ile belirlenmektedir. Bu sistemlerin kentsel gelişme üzerindeki etkinliği de zaman içerisinde değişiklik göstermektedir.

32 Kentsel altyapı sistemlerini oluşturan mühendislik disiplinleri içinde kent planlama süreci en temelde ihtiyaç duyulan kapasitenin belirlenmesinde önemli bir yere sahiptir. Mühendislik tasarımının en önemli sorunlarından birisi olan maliyet /verimlilik / etkinlik girdilerinin sağlıklı olarak belirlenebilmesi için tasarımın yapıldığı kentin nüfus dağılımının, her bir hizmet bölgesi ve kentin bütünü için nüfus tahminlerinin ve yerleşimin içerisindeki farklı alan kullanımlarının bilinmesi yaşamsaldır.

33 Planın gerçeğe dönüşümü beklenenden uzun sürerse kentsel altyapı yatırımı atıl hale gelecek, planın gerçeğe dönüşümü beklenenden hızlı sürerse kentsel altyapı hizmetlerine ulaşılamayacaktır. Çoğunlukla kent planları, arsa, konut ihtiyacı, planlama kararlarındaki yanlışlıklar, yetersiz veri, siyasal tercihler gibi birçok sebeple uygulamaya geçildikten hemen sonra değişikliğe uğramaktadır.

34 Kentsel altyapıda temel alınan nüfus verileri ve tahminleri sürekli değişiklik göstermekte, kent planlama uygulaması ile kentsel altyapı arasındaki ilişki zayıflamakta, kentsel altyapı yatırımlarının maliyeti yükselmektedir. Özellikle nüfus dengelerinin sürekli olarak değişmesi kentsel altyapı yatırımlarının kent yaşamındaki etkinliğinin azalmasına sebep olmaktadır.

35 Kent planlama süreci içerisinde gibi görünen plan değişiklikleri zamanla hem kent planlama sürecini hem de kentsel altyapı yatırımlarını etkileyecek düzeye gelmektedir. Hatta kimi zaman kentsel altyapı yatırımlarının kendisi VERİMSİZLİKLERİNİ plan değişiklikleri ile meşrulaştırabilmektedir.

36 Kent Planlama ve Kentsel Altyapı Yatırımları İlişkisi kent planlama ile kentsel altyapı arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için planlama ve altyapı sunum süreçleri arasındaki temel ilişkilerin tanımlanması gerekmektedir.

37 İmar Planlarında öngörülen uygulama etapları ve yapılaşma, kentsel altyapı şebekeleri ile aynı zaman fazında gerçekleştirilmelidir. Ayrıca İmar Planlarında öngörülen nüfus dağılımlarının ve nüfus tahminlerinin de kentsel altyapı yatırımlarında öngörülen kapasite tahminleri ile örtüşmesi gerekmektedir.

38 Kent Planlama ile Kentsel Altyapı Arasındaki Faz/Kapasite İlişkisi

39 Kent planlama süreci ile kentsel altyapı yatırımlarının eşfazlı ve eş kapasiteli olduğu ideal durumlar dışındaki durumlarda yetersiz altyapı ya da atıl yatırım durumları ortaya çıkmaktadır. Herhangi bir kentteki kent planlama ile kentsel altyapı yatırımları arasındaki ilişki aşağıdaki eşitlik ile gösterilebilir Kent planlama fazı / Kentsel Altyapı Fazı 1 Kent planlama kapasitesi / Kentsel Altyapı kapasitesi

40 İdeal durumda kent planlama ile kentsel altyapı yatırımları arasındaki ilişkinin matematiksel değeri 1 e yaklaşmaktadır. Kapasite oransızlığının artması durumunda ya da fazın farklılaşması durumunda değer farklılaşarak atıl kapasite ve yetersiz altyapı durumunu yaratmaktadır.

41 yılları arasında gerçekleştirilen imar planı değişiklikleri ile temiz su sağlama sisteminde, kanalizasyon sisteminde ve elektrik altyapısında yapılan yatırım ve etaplamalar bir arada değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede altyapı yatırımlarının hizmete giriş ve teslim tarihleri ile plan değişikliği yapılan alanlardaki yapı ruhsatları faz ölçümü için, altyapı yatırımlarında esas alınan nüfus ve kapasite ölçütleri ile yapılan imar planı değişikliklerinin yol açtığı nüfus değişiklikleri kapasite ölçümü için kullanılmıştır.

42 Yılları Arasında Kent Planlama ve Kentsel Altyapı Yatırımları Arasındaki Faz/Kapasite İlişkisi

43 yılları arasında elektrik, su ve kanalizasyon altyapısı yatırımları ile kent planlama süreci arasındaki ilişki incelendiğinde kimi zaman atıl yatırımların oluştuğu kimi zaman da yetersiz altyapı durumlarının oluştuğu görünmektedir. En çarpıcı sonuç, 2010 lu yıllardan sonra hem faz farkının hem de kapasite kullanım oranlarının giderek daha fazla dengesizleşmesidir. Bu durum, imar planlarında sürekli olarak değişiklik yapılmış olması ile açıklanabilir.

44 TEŞEKKÜRLER