ÇEVRE KORUMA OKUL SAĞLIĞI BULAŞICI HASTALIKLAR. Öğr.Gör.Halil YAMAK

Transkript

1 ÇEVRE KORUMA OKUL SAĞLIĞI BULAŞICI HASTALIKLAR Öğr.Gör.Halil YAMAK 1

2 Okul Sağlığı Okul sağlığı, öğrencilerin ve okul çalışanlarının sağlığının değerlendirilmesi, geliştirilmesi, sağlıklı okul yaşamının sağlanması ve sürdürülmesi, öğrenciye ve dolayısıyla topluma sağlık eğitiminin verilmesi için yapılan çalışmaların tümüdür. 2

3 Okul Sağlığı Sağlığı geliştirme; sağlıklı olabilmek için herhangi bir davranışı veya koşulu destekleyen eğitimsel, örgütsel, ekonomik ve çevresel desteklerin bileşimi olarak tanımlanır. Etkin bir okul sağlığı programı, bir ulusun eğitimle birlikte sağlığı da iyileştirmek için yapabileceği en etkin yatırımdır. 3

4 Okul Sağlığı Cumhuriyet döneminde okul sağlığını ilgilendiren en önemli adım 1930 yılında çıkartılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile atılmıştır. Daha sonra 1963 yılında çıkarılan 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun ile okul hekimliği görevi ve okul sağlığı hizmetleri sağlık ocağı hekimlerine verilmiştir. 4

5 Okul Sağlığı Millî Eğitim Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında 1996 yılında kabul edilen Okul Sağlığı Hizmetleri İşbirliği Protokolü ile bu hizmetler ülke genelinde standardize edilmiştir yılında Beyaz Bayrak Projesi kapsamında okulların, temizlik ve hijyen açısından değerlendirilmesi başlatılmıştır. 5

6 Okul Sağlığının Önemi Okul sağlığı hizmetleri, öğrencilerin ve okul personelinin sağlığını değerlendirmek, öğrencilere, velilere ve diğer ilgililere önerilerde bulunmak, iyileştirilebilir bozuklukların düzeltilmesi konusunda öğrenci ve velileri yönlendirmek, engelli çocukların belirlenmesine ve eğitimlerine yardımcı olmak, bulaşıcı hastalıkları kontrol etmek, ani hastalık ve sakatlanmalarda ilkyardım yapmak amacıyla düzenlenmiş etkinlikler bütünüdür. 6

7 Okul Sağlığının Önemi Okul sağlığı hizmetlerinin amaçları: Toplumda okul çağındaki bütün çocukların olabilecek en iyi bedensel, ruhsal ve toplumsal sağlığa kavuşmalarını sağlamak ve sürdürmek. Okul çocuklarının sağlıklı bir çevrede gelişimini sağlamak. Çocukların, ailelerinin ve toplumun sağlık düzeyini yükseltmek. 7

8 Okul Sağlığı Ekibi Okul ve çevresinde satılan gıdaların kontrolü/ okulda tuvalet temizliğinin kontrolü için okul yöneticileri, öğretmenler, ebeveynlerin katılımı ile okul sağlığı ekibi oluşturulmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü, okul sağlığı ile ilgili yayınladığı raporlarda okul sağlığı çalışmalarının sağlık ekibi tarafından yürütülmesinin gerekliliğini vurgulamaktadır. 8

9 Okul Sağlığı Ekibinin Görevleri 9

10 Bulaşıcı Hastalıklar Bulaşıcı hastalıklar dünyada yaygın olan bir hastalık grubudur. Toplumsal hareketler, göçler, savaşlar, iklim değişiklikleri, çevresel faktörler, sosyoekonomik sorunlar, dünyada turistik veya iş nedeniyle olan seyahatlerin artması, altyapıdaki olumlu/olumsuz değişmeler, teknolojinin kullanımı, ticarette genişleme, endüstriyel gelişmeler bulaşıcı hastalıkların görülmesini ve yayılmasını etkilemektedir. 10

11 Bulaşıcı Hastalıklar 11

12 Bulaşıcı Hastalıklar Tüberküloz, sıtma, trahom, lepra, frengi, AIDS vb. bulaşıcı ve sosyal hastalıklardır. Bu hastalıklar sadece ülkemizde değil bütün dünyada önemli bir sağlık sorunudur. Hastalanan kişilerde iş gücü kaybı, tedavi maliyetinin yüksek olması, toplumun ve ailenin etkilenmesi sosyal bir sorun yaratmaktadır. 12

13 Bulaşıcı Hastalıklar 13

14 Bulaşıcı Hastalıklar Ayrıca günümüzde bulaşıcı olmayan kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet ve kronik solunum yolu hastalıklarının ortaya çıkmasında da toplum hayatının etkileri ve yaşam biçimi önemli rol oynamaktadır. (Sigara içme, hareketsizlik, sağlıksız beslenme vb.) 14

15 Bulaşıcı Hastalıklar 1970 li yılların başlarında sanitasyon, aşılama ve antibiyotikler sayesinde enfeksiyon hastalıkları alanında önemli iyileşmeler elde edilmiş olmakla birlikte 1975 yılından bu yana tüm dünyada otuza yakın yeni bulaşıcı hastalık kaydedilmiştir. Dünya genelinde yeni ortaya çıkan ya da olgu sayısı artan ve erken ölümlere neden olan enfeksiyon hastalıklarından bazıları; 15

16 Bulaşıcı Hastalıklar AIDS/HIV, şarbon, klamidya enfeksiyonu, kolera, difteri, escherichia coli, giardiazis, gonore, lepra, hepatit A-B-C- D, sıtma, meningokok hastalığı, poliomiyelit, paralitik polio, rubella, salmonellozis, SARS, şigella, sifiliz, tetanos, tüberküloz, influenza A, H5N1 kuş gribi ve H1N1 domuz gribidir. 16

17 Bulaşıcı Hastalıklar Bulaşıcı ve sosyal hastalıklar; Toplum düzeninin bozulması Sağlık hizmetlerinin sunumunda bozulma (sağlık örgütü; belirlenen öncelikler doğrultusunda sağlık sorunlarının tamamına yönelik hizmet sunar. Herhangi bir salgının çıkması durumunda planlanan sağlık hizmeti sunumunda aksamalar olacak ve öncelik o hastalığa verilecektir). 17

18 Bulaşıcı Hastalıklar Ölüm ve sakatlıkların olması(trahom sonucu oluşan körlük, polio sonucu oluşan extremite felci gibi) Ekonomik yapının etkilenmesi Hastalıkların dünya çapında yayılabilmesi açısından önemlidir. 18

19 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Bulaşıcı ve sosyal hastalıklar halkın sağlığını olumsuz yönde etkileyen hastalıklardandır. Ortaya çıkışlarını önlemek, sağlık örgütünün yanı sıra pek çok sektörün işbirliğini ve eşgüdümünü gerektiren çalışmalar ile mümkündür. 19

20 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Erken dönemde tanı konulmasının yanı sıra bulaşıcı ve sosyal hastalık yönünden risk altında olan kişilerin de koruyucu önlemlere ulaşmaları sağlanmalıdır. Günümüzde, bulaşıcı olmayan ve önlenebilir nitelikte olan kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet ve kronik solunum yolu hastalıkları da insan sağlığını tehdit etmektedir. 20

21 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Kalp hastalıklarının, tip 2 diyabetlerin %80 i ve kanserlerin üçte birinden fazlası, tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, fiziksel hareketsizlik ve alkol kullanımı gibi paylaşılan risk faktörleri ortadan kaldırılarak önlenebilir. 21

22 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Çevremizde görülen bazı hastalıklar çeşitli yollarla insanlara bulaşarak salgınlara neden olabilir. Salgın kontrolünde enfeksiyon zincirinin kaynak, bulaşma yolu ve sağlam kişiden oluşan üç basamağına yönelik önlemler alınmalıdır. Bu önlemler; 22

23 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Kaynağa yönelik önlemler, olgu/taşıyıcı bulunması ve tedavisi, olgu izolasyonu, karantina, bildirim ve hayvan rezervuarı kontrolünü içermektedir. Bulaşma yoluna yönelik önlemler, sağlıklı çevre koşulları, kişisel temizlik, vektör kontrolü, dezenfeksiyon/ sterilizasyon, nüfus hareketinin ve yoğunluğunun azaltılmasını kapsamalıdır. Sağlam kişilere yönelik ise aşılama, seroprofilaksi (pasif bağışıklama), kemoprofilaksi, kişisel korunma ve yeterli dengeli beslenme gibi önlemler alınmalıdır 23

24 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler

25 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Kaynağa yönelik önlemler tek kaynaktan bulaşan enfeksiyon hastalıklarında son derece etkilidir. Örneğin besin zehirlenmesinde enfekte besinin saptanıp kullanımının önlenmesi veya bir kolera epidemisinde enfekte su kaynağının kapatılması ile bulaşma durdurulabilir. 25

26 Bulaşıcı ve Sosyal Hastalıklarda Alınabilecek Önlemler Bir hastalık ortaya çıktıktan sonra tedavi edilmesi, verdiği zararın giderilmesi uzun, yorucu ve pahalı bir yoldur. Bu nedenlerle yapılacak en iyi uygulama hastalık ortaya çıkmadan önce gerekli tedbirlerin alınmasıdır. Bütün bu çalışmalara rağmen bulaşıcı hastalık ortaya çıkmışsa bu durumda hastalığı ortadan kaldırmak için gerekli uygulamalara başvurulmalıdır. 26

27 Erken Tanı Hastalıkları presemptomatik (hastalık öncesi) dönemde teşhis etmek, hastalıkların yayılmasını önlemede ve hastayı hastalığın kötü prognozundan (iyileşme şansı) korumada önemli bir yoludur. Kanser, diyabet, tüberküloz gibi hastalıklar ile olası meslek hastalıklarında erken tanı taramalarının yapılması kişiyi hastalıklardan korunma, hayat süresini uzatma ve tedavi maliyetini düşürme bakımından önemlidir. 27

28 Erken Tanı Ayrıca bulaşıcı ve sosyal hastalıkların erken tanısının yapılması ile bu hastalıkların, sağlam kişilere bulaşması ve salgın haline gelmesi önlenebilir. Bir hastalık; Toplumda sık görülüyorsa Öldürücü veya sonucu tehlikeli ise İlerlemiş vakaların tedavisi uzun sürdüğü için ekonomik yapıyı etkiliyorsa ve iş gücü kaybına neden oluyorsa 28

29 Erken Tanı Toplumun büyük bir kısmının, söz konusu hastalık yönünden taranmasına elverişli bir yöntem varsa Taramada kullanılacak yöntem zararsız ve halk tarafından kabul ediliyorsa Bulunan hastaların tedavisi ve hastalığın ilerlemesi önlenebiliyorsa erken tanı için çalışmaların yapılması önemlidir. 29

30 Erken Tanı Tüberkülozda erken tanı enfeksiyonun kontrol edilmesi 30

31 Dezenfeksiyon Dezenfeksiyon; enfeksiyon etkenlerinin, hastalık kaynağı olan vücudun dışında fiziksel yöntemlerle veya kimyasal maddelerin direkt olarak uygulanması suretiyle öldürülmesidir. Enfeksiyonların bulaşmasında en büyük tehlike, hasta ve portör (taşıyıcı) olan insanlar veya hayvanlardır. 31

32 Dezenfeksiyon Bu bakımdan bulaşıcı hastalık tehlikesinde hastalık kaynağının patojen hastalık ajanlarını ihtiva eden boşaltım ve salgı maddeleri, deri döküntüleri göz önüne alınmalıdır. Dezenfeksiyon işlemi, patojen ajanlara, bulaşma yollarına ve bulaştırılabilecekleri yiyecek, içecek, kullanılan eşya ve malzemeye göre seçilmeli ve gerekiyorsa hastanın yatmış olduğu odaya ve içindeki eşyalara da uygulanmalıdır. 32

33 Bağışıklama/Aşılama Aşılama enfeksiyonlardan korunmada en önemli yöntemdir. Bu nedenle rutin aşılama ve risk grubu aşılaması büyük önem taşımaktadır. Aşılama ile çiçek gibi milyonlarca insanın ölümüne yol açmış bir hastalık ortadan kaldırılmış, çok sayıda sakatlığa neden olan poliomiyelit (çocuk felci) de ise eradikasyon (yok olma) noktasına yaklaşılmıştır. 33

34 Bağışıklama/Aşılama 34

35 Bağışıklama/Aşılama Enfeksiyon hastalıkları görülen bölgelere seyahat edenlerin ya da bu bölgelerden göç edenlerin aşılanması, çocukluk ve yetişkin aşılarının tam ve düzenli yapılması ile difteri, tetanos, boğmaca, kızamık, kızamıkçık, bir kısım menenjit tipleri, çocuk felci, hepatit B, hepatit A, pnömokoksik pnömoni, influenza ve kuduz dâhil olmak üzere bir çok hastalığı kontrol etmek mümkündür. 35

36 Bağışıklama/Aşılama 36