SAĞLIK YÖNETİMİ FİNANSAL YÖNETİM VE SAĞLIK HİZMETLERİ FİNANSMANI

Transkript

1 SAĞLIK YÖNETİMİ FİNANSAL YÖNETİM VE SAĞLIK HİZMETLERİ FİNANSMANI Kaynak: Sağlık İşletmeleri Yönetimi Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Yrd. Doç. Dr. Oğuz IŞIK Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT

2 *Finans fonksiyonu; işletmelerin faaliyette bulunabilmeleri için ihtiyaç duyduğu mali kaynakları en uygun koşullarda temin etme ve işletmede birikmiş olan fonların amaçların gerçekleştirilmesi için planlanması, örgütlenmesi, yönetilmesi ve kontrol edilmesi faaliyetleri olarak tanımlanabilir. 2

3 *Hastane işletmelerini de genel işletmelerin finansal yönetimi için geçerli olan temel amaç ve görevlerden soyutlamak mümkün değildir. *Bir işletmenin türü ne olursa olsun firma değeri karlılık (verimlilik) ve riskin bir fonksiyonu olarak ifade edilir. *Bu nedenle hastane işletmelerinde karlılık kavramı yerine verimlilik ve etkinlik kavramları ile riskin optimum bileşimi altında alınan finansal kararların başarısı hastanelerin firma değerini belirler. *Daha net bir tanımla hastanelerin firma değeri; etkililik ve verimlilik koşulları altında, en az riski taşıyan finansal kararlar ile belirlenir. 3

4 Finans bölümünün fonksiyonunun işletmenin ihtiyaç duyduğu * Finansal kaynakların sağlanması (finanslama), * Sağlanan fonların işletme amaçları doğrultusunda yatırımlara yönlendirilmesi (yatırım) ve * İşletme faaliyetleri sonucunda oluşan karın dağıtımı (kar dağıtımı) olmak üzere üç bölüm halinde incelenebilir. 4

5 *Finansman bölümünün en önemli görevi olan finanslama, işletme faaliyetlerini yürütürken ihtiyaç duyulan kaynaklardan fon temin edilmesi işlevi olarak tanımlanır. *Finanslama yabancı ve öz kaynaklardan olmak üzere temelde iki kaynaktan yapılabilmektedir. 5

6 *Sağlanan finansal kaynakların işletme aktifinde yer alan varlıklara çevrilmesi fonksiyonudur. *İşletmelerin aktiflerinde bir yıl veya daha kısa süre içinde paraya dönüşmesi beklenen varlıklar dönen varlıklar olarak, bir yıldan uzun sürede paraya dönüşmesi beklenen varlıklar duran varlıklar olarak nitelendirilir. 6

7 *İşletmelerin faaliyetleri sonucunda elde edilen karın ne ölçüde ve ne şekilde dağıtılacağına dair yürütülen faaliyetlerden oluşan bir fonksiyondur. 7

8 *Karar verme pozisyonunda olan yöneticiler karar alırken kuruluşun mali durumuyla ilgili bilgilere ihtiyaç duyarlar. Finansal kararlara temel teşkil eden kuruluş içi bilgi kaynakları mali tablolardır. Finansal tablo veya raporlar * bilanço ve * gelir tablosudur. 8

9 *Finansal analizle ilgili taraflar, işletme yöneticileri, işletme sahipleri ve finans kuruluşlarıdır. İşletme yöneticileri, planlanan hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını denetlemek, işletme sahip ya da hissedarları, kendi paylarındaki değer artış ve azalışlarını öğrenmek, işletmeye kredi verecek kuruluşlar ise işletmenin borç ödeme yeteneğini ölçmek için finansal analizden yararlanırlar. 9

10 1. Finansal tabloların analizinde kullanılan oranlar (rasyolar), 2. Başa baş analizi ve 3. Fon akış analizidir. 10

11 Likidite oranları *Cari oran *Asist test oranı *Nakit oranı Devir hızı oranları *Stok devir hızı *Alacak devir hızı Kaldıraç oranları *Toplam borç oranı *Uzun vadeli borç oranı *Faiz karşılama oranı Karlılık oranları *Aktif varlıkların karlılığı *Sabit varlıkların dönme hızı *Özsermaye karlılığı 11

12 *Likidite, işletmenin varlıklarının hızlı ve kolayca nakde dönüşebilme yeteneğini ifade eder. *İki tür likidite söz konusudur. *Gerçek likidite, işletmenin tasfiyesi halinde varlıklarından bütün borçlarını ödeyebilme yeteneğini, *Teknik likidite ise işletmenin vadesi gelen borçlarını ödeyebilme yeteneğini ifade etmektedir. 12

13 a.cari Oran; İşletmenin net çalışma sermayesi hakkında fikir verir. Cari oranı birden küçük olan işletmelerde net çalışma sermayesi hiç yok demektir. Bu da işletmenin günlük finansal işlemlerini büyük baskı ve likidite darlığı içinde yürüttüğünü gösterir. b.asit-test Oranı (Likidite Oranı); Cari orana göre daha hassas bir oran olan likidite oranının, cari oranla arasındaki fark, bu oran hesaplanırken stoklara yer verilmeyişidir. Yani stoklar dışındaki döner değerlerin kısa süreli borçlara oranlanması ile elde edilen orandır. c.nakit Oranı; İşletmenin finansal durumunu ifade etmekte kullanılan en güvenilir likidite oranıdır. İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilmek için ne kadar nakdinin bulunduğunu gösterir. 13

14 İşletmenin varlıklarının ne derece etkin ve yoğun kullanıldığını gösteren oranlardır. a.stok Devir Hızı: Stoklarla satışlar arasındaki ilişkiyi verir. Genellikle satılan malların maliyeti ortalama stok miktarına bölünerek elde edilir. b.alacak Devir Hızı: İşletmenin faaliyeti sonucu satışlarından doğan alacaklarının tahsil süresi yöneticilerin kredi verenlerin ve analistlerin yoğun ilgisini çeken diğer bir devir hızıdır. İşletmenin alacak devir hızının yüksek oluşu, alacaklarını tahsil kabiliyeti konusunda iyi bir gösterge olduğu gibi, işletmenin etkin bir tahsilât politikası uygulamasının da sonucu olabilir. c.sabit varlıkların dönme çabukluğu: Satışlarla sabit değer arasındaki orandır. İşletmenin aşırı yatırıma gidip gitmediğini ölçmede kullanılır. 14

15 *İşletmenin finansmanında yabancı kaynaklardan ne derece yararlandığını ortaya koyan oranlardır. *Yabancı kaynaklar ile özsermayeler arasındaki ilişkiyi gösteren bu oranlar işletmenin olumlu bir şekilde finanse edilip edilmediği, kredi verenlerin emniyet payının yeterli olup olmadığı sorularına cevap verir. 15

16 *Karlılık oranları sıklıkla kullanılan oranlar olmakla birlikte, oranların hesaplanma şeklinde tam bir yol yoktur. 1. Aktif Varlıkların Karlılığı; Elde edilen net karın toplam varlıklara oranıdır. 2. Özsermaye Karlılığı; İşletme sahiplerinin işletmeye tahsis ettikleri öz varlıklarının karlılığını göstermektedir. Net karın özsermayeye M.AKBOLAT oranlanması ile elde edilir. 16 Hastane İşletmeciliği SAU İşleme Fakültesi

17 *Başabaş analizi, işletmenin değişken ve sabit maliyetleri ile karları arasındaki ilişkinin belirlenmesi analizidir. Bu analize göre faaliyetlerin belli bir noktasında toplam gelirler toplam maliyetlere eşittir. Bu noktaya başabaş noktası adı verilir. Bu noktada, işletmenin zarar etmemek için ne kadar mal veya hizmet satması gerektiğini gösterir. *Başabaş noktasını hesaplayabilmek için işletmenin toplam gelir ve giderlerini bilmek gerekir. 17

18 *İşletmelerin fon planlamasında kullandıkları fon kaynaklarını ve kullanım yerlerini gösteren tablodur. Fon kaynakları, faaliyet karları, amortismanlar, aktif değerlerde meydana gelen azalışlar ve pasif değerlerdeki artışlardan oluşur. *Bu tablonun hazırlanması için, bilanço, bilançoların belirlediği döneme ait gelir tablosu ve genel karakterlerinin aksine fon hareketi olup olmadığına ilişkin bilgiler gereklidir. 18

19 *Finansal yönetim, sağlık hizmetleri organizasyonunda iki önemli rol oynamaktadır. Birincil rolü broker gibi finansal bilgi sağlamaktır. İkincil rolü ise, finansal sonuçları periyodik olarak, genellikle aylık olarak raporlamaktır. *Sağlık hizmetlerinin finansmanı, temelde, kaç liranın gerekli olduğu, bu paranın kimler tarafından ödeneceği, yani kaynağı ve kimlerin yararlanacağı, ne kadarının hangi hizmetler için harcanacağı ve bu mekanizmanın kim tarafından kontrol edileceği ile ilgilenir. 19

20 *Sağlık hizmetlerinin finansmanında seçilen yöntemin, sağlık hizmetlerinin performansı, hakkaniyet, verimlilik ve sağlık hizmetlerine erişim üzerinde olumlu ya da olumsuz önemli katkıları söz konusudur. *Finansman yöntemi, hizmet sunucularının ve tüketicilerin davranışını doğrudan etkileyebilir. Farklı finansman yöntemleri sağlık hizmetlerinin sunumunu, sunulan sağlık hizmeti miktarını, hizmeti kimin sunduğunu ve hizmetin kime sunulduğunu önemli ölçüde belirleyebilir. 20

21 *Sağlık finansman sistemi hizmet yoksunluğunu önlemelidir. *Finansal yetersizliği önlemelidir. *Finansman sistemi, etkin kaynak kullanımını sağlamalı ve sağlık hizmeti fiyat enflasyonunu önlemelidir. *Hekimler, sigortanın varlığı dolayısıyla hastalara fazla yansımayacağı düşüncesinden hareketle, vizite ücretlerini artırmamalı ve gereksiz hizmet arzına neden olmamalıdır. *Finansman sistemi çoğunluk tarafından kabul edilmelidir. 21

22 *Sağlık hizmetlerinin finansman biçiminde siyasal tercihler ve sosyal hedefler rol oynarlar. Kimi ülkelerde sağlık harcamalarının büyük bir bölümü doğrudan devlet bütçesinden karşılanırken, kimi ülkelerde genel bütçe imkânları yanında katma bütçe ve mahalli idare kaynaklarından da yararlanılır. *Bazı ülkelerde ise sağlık hizmetleri dolaylı katkılar dışında genel bütçe ile ilgilendirilmeyip kişinin sağlığını koruma ve geliştirme sorumluluk taşıması gereğinden hareket edilerek çalışan ve çalıştıranın katkıları ile finansmanı yolu seçilmiştir 22

23 *Teorik olarak sağlık hizmetleri üç ana kaynaktan finanse edilir: * Kamu (public), * Özel (private) ve * Karma (mix veya quasi-public). *Pratikte ülkelerdeki sağlık hizmetlerinin finansman modellerine bakıldığında ise temel yaklaşımın kamu, özel veya çoğunlukla rastlanan her ikisinin belli derecelerde yer aldığı bir karma modelin var olduğudur. *Literatürde yer alan diğer bir görüş ise, sağlık hizmetlerinin finansman yönteminin Beveridge (vergiye esaslı) ve Bismarck (sosyal sigorta esaslı) modelleri ile açıklanmasıdır. 23

24 Genel Vergiler Sosyal Sağlık Sigortası Sağlık Hizmetlerinde Finansman Yöntemleri Özel Sağlık Sigortası Cepten Yapılan Ödemeler Tıbbi Tasarruf Hesabı 24

25 *Sabit Bütçe (Fixed Budget) *Fatura Bedelinin Ödenmesi (Payment By Itemised Bill-Fee For Service) *Gün Başına Ödeme (Payment By Day) *Vaka Başına veya Teşhise Göre Ödeme (VBÖ) (Case Payment - Payment By Diagnosis-DRG) *Kişi Başına Ödeme (Capitation Fee) 25

26 *Türkiye de sağlık hizmetlerinin finansmanı kamu gelirleri yani vergiler, zorunlu sigorta primleri ve kişilerin satın aldıkları hizmete karşılık yapmış oldukları direkt ödemelerden sağlanmaktadır. *Yani Türkiye de bilinen tüm finansman yöntemleri hem yan yana birlikte hem de iç içe karışımlar halinde uygulanmaktadır. 26

27 Kaynaklar Finansal Aracı Kurumlar Hizmet Sunucular Vergiler Kamu Kurumları Kamu Kamu Ödemeleri Yükümlülükler Sosyal Sigorta Fonları Kamu Krediler Özel Sektör Özel Sigorta Özel Ödünç Alma İşverenler Özel Yardım Hane Halkları Cepten Harcamalar İşverenler 27

28 *Sosyal Güvenlik Kurumu; devlet memurları, hizmet akdine göre ücretle çalışanlar, tarım işlerinde ücretle çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar ve tarımda kendi hesabına çalışanları kapsayan beş farklı emeklilik rejiminin, aktüeryal olarak hak ve yükümlülüklerin eşit olacağı tek bir emeklilik rejimine dönüştürülmesi için Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı, Bağ-Kur Genel Müdürlüğü ve Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü nü aynı çatı altında toplayan tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile kurulmuştur. 28

29 29

30 30