S ektörel D fl Ticaret fiirketleri (SDfi) modeli ile ayn üretim alan ndaki küçük

Transkript

1 SEKTÖREL DIfi T CARET fi RKETLER MEVZUATI VE SORUNLARI Talha APAK Yeminli Mali Müflavir I. G R fi S ektörel D fl Ticaret fiirketleri (SDfi) modeli ile ayn üretim alan ndaki küçük ve orta boy iflletmelerin, ihracata yönelik olarak bir organizasyon alt nda toplanarak dünya pazarlar na aç lmalar, d fl ticarette uzmanlaflmalar ve bu flekilde daha etkin faaliyet göstermeleri amaçlanm flt r. Bu model ile nihai olarak amaçlanan ise, rekabet gücünün art r lmas yoluyla ülke ihracat n n art - r lmas d r. hracata yönelik faaliyetlerde özellikle küçük ve orta boy iflletmelerin ihracata yönelmelerini teflvik etmek amac yla çeflitli modeller benimsenmekte ve örgütlenme biçimlerine gidilmektedir. Bu kapsamda, firmalar n ihracata yönelik faaliyetlerinde gönüllü olarak sermayelerini, bilgilerini, üretimlerini ve tecrübelerini bir araya getiren çeflitli modeller ortaya ç kmaktad r. Farkl ülkelerde de iflik uygulamalar na rastlanan bu modelin esas itibariyle amac ayn olup, bu da özellikle KOB lerin ihracata yönelmesi ve böylece daha fazla ihracat imkan yarat lmas d r. Ürünlerini yurt içinde pazarlayan KOB ler d fl pazarlara aç ld ktan sonra dünya standartlar ndaki kaliteyi yakalamak için güçlü finansman, kaliteli üretim ve pazarda rekabet koflullar n yaratacak alt yap lara ve organizasyonlara sahip olmalar gerekmektedir. Ülkemizde de dönem dönem ihracata yönelik çeflitli örgütlenme modelleri benimsenmifl ve uygulamaya konmufltur. Halen, D fl Ticaret Sermaye fiirketleri (DTfi) ve Sektörel D fl Ticaret fiirketleri (SDfi) uygulanmakta olan modellerdir. D fl Ticaret Müsteflarl n n, Sektörel D fl Ticaret fiirketleri Statüsüne liflkin, hracat 2004/4 say l Tebli 1 ile düzenlenmifl olan SDfi mevzuat son olarak, hracat 2005/07 say l Tebli 2 ile SDfi lerin faaliyet flartlar nda de ifliklik yap larak yeniden düzenlenmifl bulunmaktad r Temmuz 2004 tarih, say l Resmi Gazete de yay mlanm flt r Nisan 2005 tarih, say l Resmi Gazete de yay mlanm flt r. SMMMO Yay n Organ 181 Mali ÇÖZÜM - 72

2 II. SEKTÖREL DIfi T CARET fi RKETLER N N KURULUfi VE FAAL YET fiartlari A- 02 Temmuz 2004 Tarih ve 2004/4 Say l Tebli Kapsam : Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinin kurulufl ve faaliyet flartlar na iliflkin kapsaml düzenleme 02 Temmuz 2004 tarihli ve say l Resmi Gazete de yay mlanan 2004/4 say l Tebli ile getirilmifl bulunmaktad r. SDfi lerin kurulufl flartlar özetle afla daki gibidir. 3 Normal yörelerde; Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinin; ayn üretim dal nda faaliyette bulunan, asgari 10 (on) KOB nin bir araya gelmesiyle en az 500 (beflyüz) bin YTL sermaye li anonim flirket olarak kurulmas gerekmektedir Kalk nmada Öncelikli Yörelerde; Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinin; ayn veya ayr üretim dal nda faaliyette bulunan, asgari 5 (befl) KOB nin en az 250 (ikiyüzelli) bin YTL sermayeli anonim flirket olarak kurulmas gerekmektedir. Üretici Dernekleri ve Üretici Birlikleri taraf ndan anonim flirket fleklinde ve ayn üretim dal nda faaliyette bulunan, en az 500 (beflyüz) bin YTL sermaye ile kurulan flirketlere Sektörel D fl Ticaret fiirketi Statüsü verilebilir. Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinin KOB niteli indeki her bir orta n n sermaye pay, toplam flirket sermayesinin, Normal Yörelerde %10 ve Kalk nmada Öncelikli Yörelerde % 20'sinden fazla olamaz. Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinin Sermaye Piyasas Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde hisse senetlerinin Borsa da ifllem görmesi durumunda, Müsteflarl n önceden izni ve görüflü al nmas flart yla 4 bendinde belirtilen ortakl k pay na iliflkin s n rlamalar uygulanmaz. Hisse senetlerinin tamam n n nama yaz l olmas gerekmektedir. Sektörel D fl Ticaret fiirketi Statüsü için Müsteflarl a baflvuruda bulunan flirket ve ortaklar yla ilgili olarak Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde belirtilen muhteviyat itibariyle yan lt c belge düzenlenmedi inin veya kullan lmad n n, baflvuru sahibi flirket ve ortaklar n ba l bulunduklar vergi dairesinden al nacak bir yaz ile belgelendirilmesi gerekmektedir. Sektörel D fl Ticaret fiirketlerine, flirketin kurulmas ve geliflmesinde yard mc olmak amac yla, ortakl k paylar münferiden veya toplu olarak % 40 aflmamak üzere, a) Normal Yörelerde ayn üretim dal nda, Kalk nmada Öncelikli Yörelerde ayn veya farkl üretim dal nda faaliyette bulunan, 3 Talha APAK, Lebib Yalk n-mevzuat Dergisi, Eylül 2004, Say 9, Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinin Kurulufl ve Faaliyet fiartlar SMMMO Yay n Organ 182 Mali ÇÖZÜM - 72

3 250'den fazla çal flan istihdam eden flirketler, b) Profesyonel yönetici olarak çal flmalar kayd yla gerçek kifliler, c) Sektörel D fl Ticaret fiirketlerine ve ortaklar na mal, ekipman ve hizmet sa layan flirketler, d) Üretici Derne i, Üretici Birli i, vak f, mesleki federasyon v.b. kurulufllar, ortak olabilirler. Ancak, gerçek kiflilerin ortakl k pay her halükarda % 10 u aflamaz. Normal flirketlerin Sektörel D fl Ticaret fiirketi olabilmeleri için, müracaat formunu doldurarak, istenilen belgeler ile birlikte Müsteflarl a ( hracat Genel Müdürlü ü) müracaat etmeleri gerekmektedir. Yap lan inceleme sonucunda, bu Tebli de belirtilen flartlar haiz olan flirketlere Sektörel D fl Ticaret fiirke ti Statüsü verilir ve konuya iliflkin Karar Resmi Gazete'de yay mlan r. a) Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, ortaklar n n üretimine katk da bulunmak veya faaliyette bulunduklar sektörle ilgili ifllemlerinde kolayl k sa lamak amac yla, Sektörel D fl Ticaret fiirketi yönetim kurulunca oybirli iyle karar verilmesi ve Müsteflarl ktan önceden izin al nmas kayd yla, hizmet ve imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunan flirketlere ortak olabilirler veya flirket kurabilirler. b) Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, ortaklar n n faaliyet gösterdi i üretim dal na ait hammadde tedarikinde imalatç olarak de erlendirilirler. c) Normal Yörelerde yerleflik Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, ayn sektörde faaliyette bulunmak kayd yla orta olmayan KOB lerin, Kalk nmada Öncelikli Yörelerde yerleflik SDfi ler ise sektör ayr m olmaks z n KOB lerin ihracat na arac l k edebilirler. Ancak, ihracata arac l k etmeden önce, söz konusu KOB den Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde belirtilen muhteviyat itibariyle yan lt c belge düzenlenmedi inin veya kullan lmad n n ba l bulundu u vergi dairesinden al nacak bir yaz ile belgelendirmesini talep eder. Sektörel D fl Ticaret fiirketi söz konusu KOB lerin ihracat na arac l k etti i süre içinde, gerekli denetimleri gerçeklefltirir. Sektörel D fl Ticaret fiirketlerinde; ortakl ktan ayr lmak isteyen ortaklar n paylar, flirket yönetim kurulunun izniyle ve bu Tebli de belirtilen koflullara uymak kayd yla, yeni veya mevcut ortaklara devredilebilir. Bu konuda Müsteflarl a bilgi verilir. B- 16 Nisan 2005 Tarih ve 2005/07 Say l (De ifliklik) Tebli Kapsam : Yukar da belirtildi i gibi; SDfi mevzuat son olarak, 16 Nisan 2005 tarih, say l Resmi Gazete de yay mlanan hracat 2005/07 say l Tebli ile SDfi lerin faaliyet flartlar yeniden düzenlenerek, 02 Temmuz 2004 tarih, say l Resmi Gazete de yay mlanan 2004/4 say l tebli in 9 uncu, SMMMO Yay n Organ 183 Mali ÇÖZÜM - 72

4 12 nci ve Geçici 1 inci maddeleri de- ifltirilmifltir. 9 uncu maddesi afla daki gibi de ifltirilmifltir. Madde 9: Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, kurulduklar y l hariç, müteakip takvim y l ndan bafllamak üzere her takvim y l içinde; a) Fuara kat l m gerçeklefltirmek, b) Yurtd fl nda düzenlenen KOB 'ler aras iflbirli i organizasyonlar na ifltirak etmek veya ortaklar n n kat l m yla yurt d fl nda KOB 'ler aras iflbirli i organizasyonu gerçeklefltirmek, c) Faaliyette bulundu u sektörle ilgili yurtd fl pazar araflt rmas projesi yürütmek, d) Münferiden ve/veya ortaklar yla, Müsteflarl n koordinasyonunda organize edilen ticaret heyeti programlanna kat l m sa lamak, e) Sektörel D fl Ticaret fiirketi ve/veya orta KOB yöneticilerini ve/veya personelini, d fl ticaret, kambiyo, gümrük, teflvik mevzuat vb. konularda bilgilendirmek üzere seminer/e itim program düzenlemek veya düzenlenen seminer/e itim programlar na ifltirakini sa lamak, faaliyetlerinden en az ikisini gerçeklefltirmekle, f) Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, kurulduklar y l hariç, müteakip befl takvim y l içinde pazarlama faaliyeti yürütmek üzere yurt d fl nda ofis/ ma aza/flube/temsilcilik vb. açmakla, yükümlüdür. 12 nci maddesi afla daki gibi de ifltirilmifltir. Madde 12: a) Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, kendi nam ve hesab na yurt içinden sat n ald klar mallar n ihrac nda; ihracat, gümrük, kaçakç l k ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden do rudan ve münhas ran sorumludur. b) Sektörel D fl Ticaret fiirketi ile imalatç aras nda bir arac l k sözleflmesine binaen imalatç flirketin bizzat imal ve tedarik ederek Sektörel D fl Ticaret fiirketi üzerinden gerçeklefltirdi i ihracatta ise arac l k sözleflmesinde aksine bir hüküm bulunmad sürece ihracat, gümrük, kaçakç l k ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden do rudan ve münhas ran imalatç flirketler sorumludur." Geçici 1 inci maddesi afla daki gibi de ifltirilmifltir. Geçici Madde 1: a) " hracat 96/39" say l Tebli kapsam nda Sektörel D fl Ticaret fiirketi Statüsü devam eden flirketlerin; 1)30/06/2005 tarihine kadar sermayeye iliflkin hükmü, 2) 31/12/2009 tarihine kadar 9'uncu maddenin (f) bendindeki hükmü ve 3) 2005 y l dahil her takvim y l nda di er hükümleri gerçeklefltirmeleri gerekmektedir. b)" hracat 96/39" say l Tebli kapsam nda Sektörel D fl Ticaret fiirketi Statüsü devam edenler ile iflbu Tebli kapsam nda, 31/12/2004 tarihine kadar "Sektörel D fl Ticaret fiirketi Statüsü" verilen flirketlerin 31/12/2005 tarihine kadar 9'uncu maddenin (a), (b), (c), (d), (e) bentlerindeki faaliyetlerden birini gerçeklefltirmeleri gerekmektedir. SMMMO Yay n Organ 184 Mali ÇÖZÜM - 72

5 Bu koflullar yerine getirmeyen flirketlerin "Sektörel D fl Ticaret fiirketi Statüsü" geri al n r. III. SEKTÖREL DIfi T CARET fi RKETLER N N SORUNLARI SDfi lerin sorunlar genel olarak; uluslararas pazarlarda karfl laflt klar sorunlar ve yurtiçinden kaynaklanan sorunlar fleklinde ele al nabilir. 4 A-SDfi lerin Uluslararas Pazarlarda Karfl laflt klar Sorunlar Uluslararas pazarlarda ortaya ç kan sorunlar, genellikle ihraç edilen üründen kaynaklanmaktad r. SDfi ler söz konusu pazarlarda birçok firma ile rekabet etmek durumundad rlar. Bilindi- i üzere rekabetin bafll ca elemanlar ; fiyat, kalite ve markad r. SDfi ler ortaklar n n ürünlerini ihraç etmektedirler. Ortaklar n bu konularda duyarl hale getiremeyen flirketler için sorunlar bulunmas do ald r. Bu bafll kta incelebilecek di er nokta ise, yurtd fl nda ba lant kurulan müflterilerin SDfi yerine do rudan imalatç firma ile çal flma istekleri ve baz ülkelerde uygulanan kotalard r. Bu husus sadece SDfi lere has bir sorun de ildir. Örne in, kota sorunu söz konusu pazarlara ihracat yapan her firman n karfl laflabilece i bir sorundur. Ayr ca, müflterilerin imalatç ile do rudan temasa geçme arzular da SDfi tipindeki tüm ihracat organizasyonlar n n karfl - laflt bir durumdur. B-Yurtiçinden Kaynaklanan Sorunlar Bu tür flirketler için yap lan tüm düzenlemelere ra men, SDfi lerin yurtiçinden kaynaklanan birtak m sorunlar bulunmaktad r ki, bunlar afla daki bafll klarda toplamak mümkündür: Mevzuat n günün koflular na uyum sa layamamas, düzenlemelerin bir kanun yerine tebli lere dayand r lmas, Nitelikli personel bulanamamas, Gümrüklerdeki bürokrasinin yo unluk ve karmaflas, Baz kurumlardaki ilgili mevzuat eksikli i, Öte yandan, SDfi lerin büyük ço unlu- u ülke ekonomisine katk lar aç s ndan ilk s ralarda yer alan illerde bulunmaktad r. Toplam 27 SDfi nin 17 si stanbul, Ankara, zmir ve Bursa da faaliyet göstermektedir. Sektörel aç dan da yine SDfi lerin ço unlu u tekstilkonfeksiyon alan ndad r. Toplam SDfi lerin 13 ü tekstil-konfeksiyon sektöründe bulunmaktad r. SDfi lere ortak olan KOB lerin say lar da her geçen gün artmaktad r. Ayr ca, KOB ler tek tek iflletmeler halinde yurtd fl pazarlara aç ld klar nda birtak m sorunlarla karfl laflmaktad rlar ve bunlar büyük iflletmeler ile karfl laflt r ld nda çok daha karmafl kt rlar. Bu sorunlar sadece Türkiye realitesi de il, ayn zamanda di er ülkelerin de gerçekleridirler. KOB lerin d fla 4 Bekir GÖVDERE, Araflt rma Görevlisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, SDfi lerin Yap s Üzerine Bir Araflt rma, SMMMO Yay n Organ 185 Mali ÇÖZÜM - 72

6 aç lmada karfl laflt klar engelleri çok genifl bir yelpaze içinde ele almak mümkün olmakla birlikte, üçlü bir s - n flama yapmak ve di erlerini bu s n flama bünyesinde incelemek daha anlaml d r. Buna göre KOB lerin d fl pazarlara aç lma sürecinde karfl laflt klar sorunlar flunlard r: Üretim miktar n n yetersizli i, hracat finansman ndaki yetersizlik ve Uluslararas pazarlar konusundaki bilgi eksikli idir. Bunlara ilaveten ihracat ifllemlerini yürütürken karfl laflt klar sorunlar ve yöneticilerden kaynaklanan sorunlar da ele alabiliriz. Bilindi i gibi, KO- B lerin sahipleri ayn zamanda iflletmenin yöneticili ini de yapmaktad r. Ülkemizdeki KOB lerin %67 si profesyonel yönetici istihdam etmemektedir. Di er alanlarda oldu u gibi d fl ticaretteki baflar da; iflletme sahibinin bilgi, tecrübe ve bu alanlara ne kadar zaman ay rabildi i gibi faktörlere ba l olmaktad r. IV. SONUÇ hracata yönelik bu örgütlenme modeliyle; KOB lerin bireysel olarak ihracat yapt klar nda karfl laflacaklar zorluklar aflabilmeleri, bireysel pazarlama etkinliklerine göre daha güçlü pazarlama imkanlar edinebilmeleri mümkün olabilmektedir. KOB lerin SDfi olarak örgütlenmeleri, kurulacak SDfi de görev alacak profesyonel personel vas tas yla, ihracat ifllemlerinin, gümrükleme, nakliye, sigorta gibi faaliyetlerin daha etkin olarak gerçeklefltirilmesini ve ihracata yönelik daha güçlü bir pazarlama imkan n sa lamaktad r. Sektörel D fl Ticaret fiirketleri, ortaklar n n faaliyet gösterdi i üretim dal na ait hammadde tedarikinde imalatç olarak de erlendirilirler. Sektörel D fl Ticaret fiirketleri; ayn sektörde faaliyette bulunmak kayd yla, SDfi orta - n n ait oldu u grubun di er flirketleri ile bunlar n kurdu u ortakl klar n ihracat na arac l k edebilirler. Ayr ca, bu flirketler gerek SDfi statüsünü ald klar y lda ve gerekse takip eden y l içinde, ayn sektörde faaliyette bulunan ve KOB niteli i tafl yan ve fakat ortak olmayan firmalar n ihracat na da arac l k edebilirler. SDfi ler hracat na arac l k ettikleri orta olan (imalatç ) flirketler ile orta olmayan flirketler (imalatç olsun/olmas n) aras nda Arac l k Sözleflmesi düzenlerler. malatç olmayan iflletmeler de SDfi ne ihraç edilmek üzere imalatç lar gibi mal satabilirler. 16 Nisan 2005 tarihli, 2005/7 say l tebli ile getirilen düzenlemelerden, SDfi lerin faaliyet flartlar n n k smen yumuflat ld görülmektedir. Getirilen yeni düzenlemede özetle; 2004/4 say l tebli in 9 üncü maddesindeki; SDfi ler, flirket kurulu flundan itibaren ibaresi, 2004/7 say l tebli ile SDfi ler, kurulduklar y l ha riç müteakip takvim y l ndan bafllamak üzere her takvim y l içinde olarak de iflmifl olup, ilgili maddenin alt fl klar da bu do rultuda ifllem göre cektir. 2004/4 say l tebli in 12 nci maddesindeki; SDfi lerin ve imalatç lar n SMMMO Yay n Organ 186 Mali ÇÖZÜM - 72

7 gerçeklefltirdikleri veya arac l k ettikleri ihracat ifllemlerinin gümrük, kaçakç l k, kambiyo ve ilgili sair mevzuatlardaki idari ve cezai sorum luluklar ndan kambiyo kelimesi 2004/7 say l tebli ile ç kart larak, sorum luluk alan gümrük, kaçakç l k ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai sorumluluklar olarak de iflmifl olup, ilgili maddenin alt fl klar da bu do rultuda ifllem görecektir. 96/39 say l tebli kapsam nda SDfi statüsü devam eden flirketlerin 2004/4 say l tebli in Geçici 1 inci maddesi, 2005/7 say l tebli ile yeniden düzen lenmifl ve baflta sermaye art fllar ve di- er süreler yeniden belirlenmifl bulun maktad r. SDfi lerin varl, ihracatç lar n organize olmalar, güç birli inin ve uluslararas ticarette rekabet gücünün sa lanmas ve ihracatla ilgili di er hiz metlerin temini bak m ndan önemlidir. Nitekim kurulufl amaçlar da budur. SDfi lerin kurulufl amaçlar n n verimli hale getirilmesi piyasa koflullar kadar mevzuat n n da kolay ve günün koflullar na göre rahat uygulanabilir olmas ile mümkündür. Baflta ihracat ifllemleri olmak üzere son ekonomik veriler, SDfi modelinin gi derek büyüdü ünü ve güçlendi ini gös termektedir. Bunun sonucunda da SDfi lerin kendilerinden beklenen fonksiyonlar (pazarlama, ihracat finansman, ihracat ifllemleri ve teknik fonksiyon) daha sa l kl yerine geti rebilmeleri için, yurt d fl ve yurt içi pazarlarda karfl laflt klar sorunlar asgariye indirgemeleri gerekmektedir. Bunun için de; yasal düzenlemelerin günün koflullar na uyarlanmas, flirketler de organizasyonlar n ve faaliyetlerini mevzuatlar çerçevesinde iç ve d fl pazarlarda uluslararas standartlara ç karmas gerekmektedir. SMMMO Yay n Organ 187 Mali ÇÖZÜM - 72