AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI BİZNES UNİVERSİTETİ «VERGİ VƏ GÖMRÜK ƏMƏLİYYATLARININ UÇOTU» fənninin P R O Q R A M I

Transkript

1 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI BİZNES UNİVERSİTETİ Mühasibat uçotu və audit kafedrası «VERGİ VƏ GÖMRÜK ƏMƏLİYYATLARININ UÇOTU» fənninin P R O Q R A M I (magistr hazırlığı üçün) Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin ci il Tarixli 1108 saylı əmrinə uyğun olaraq BBU-nun cı il tarixli 13 saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir. Əsas BBU-nun tədris metodik şurasının 15 yanvar 2016-cı il tarixli qərarı ilə Bakı

2 Tərtib etdi: i.ü.f.d.,z.q.quliyev Redaktor: i.ü.f.d,a.s.cabbarov Rəyçilər: i.ü.f.d.,n.m.musayeva dos.,ə.i.əliyev

3 ÖN SÖZ Vergilər dövlət və bələdiyyələrin maliyyə təminatı məqsədilə vergi ödəyicilərinin mülkiyyətində, istifadəsində və operativ idarəçiliyində olan pul vəsaitlərinin özgəninkiləşdirilməsi şəklində tutulan məcburi, fərdi, əvəzsiz ödənişdir. Vergilər dövlət büdcə gəlirlərini təmin etməklə yanaşı, sosial iqtisadi proseslərə təsir göstərən başlıca vasitədir. Belə ki, vergilər iqtisadi fəallığı stimullaşdırmaq, ayrı-ayrı sənaye sahələrinin inkişafı və sahibkarlıq fəaliyyətinə təsir göstərmək, tələblə təklif arasında tarazlığı təmin etmək və gəlirləri yenidən bölüşdürmək imkanına malikdir. Büdcə gəlirlərində mərkəzi yeri vergilər tutur, çünki dövlətin maliyyə resursları əsasən vergi, rüsum, yığım və digər məcburi ödənişlər hesabına formalaşır. İndiki bazar iqtisadiyyatı şəraitində məhz vergilər büdcə və büdcədənkənar fondların əsas maliyyələşmə mənbəyi olmaqla büdcə-maliyyə sisteminin qan damarını təşkil edir. Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini əldə etdikdən sonra dünya ölkələri ilə sıx əməkdaşlıq etməyə başladı. Keçid dövrünü yaşayan respublikamızın qarşısında duran mühüm vəzifələrdən biri xarici iqtisadi fəaliyyətin düzgün təşkil edilməsi məsələsidir. Bu işdə xarici iqtisadi fəaliyyətin gömrük-tarif tənzimlənməsi mühüm rol oynayır. Proqram Mühasibat uçotu və audit ixtisasinda oxunan Vergi və gömrük əməliyyatlarının uçotu kursu üzrə tərtib edilmişdir. Kursun proqramı 14 mövzuya və 74 bölməyə ayrılmışdır. Proqrqmda verilmiş mövzuların 60 saat (30 saat mühazirə, 30 saat məşğələ) tədris edilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

4 MÖVZU 1. AZƏRBAYCANDA VERGİ İŞİNİN TƏŞKİLİ VƏ VERGİ UÇOTUNUN FORMALAŞMASI XÜSUSİYYƏTLƏRİ Vergi haqqında anlayış. Vergilərin mahiyyəti. Dövlət büdccəsinin formalaşmasında vergilərin rolu. Vergi tutmanın zəruriliyi. Vergi tutmanın formalaşması və inkişaf mərhələləri. Vergi tutma haqqında nəzəriyyələr. Klassik vergi nəzəriyyələri. Klassik nəzəriyyələrin xüsusiyyətləri. Keyns nəzəriyyəsi. Təklif iqtisadiyyatı nəzəriyyəsi. Vergi tutma prosesinin əsas mərhələləri. Vergilərin hesablanması və ödənilməsi. Vergi tutma obyektinin təyin edilməsi. Vergi tutma bazasının təyin edilməsi. Vergi dərəcələri və vergi güzəştləri. Vergi tutmanın əsas prisipləri. Vergilərin funksiyaları. Vergi siyasəti və məqsədi. Vergi siyasətinin formalaşmasına təsir edən amillər. Vergi islahatlarının əsas konsepsiyası. Fiksal siyasət. Azərbaycanda vergi siyasətinin əsas istiqamətləri və inkişaf xüsusiyyətləri. Vergilərin mühasibat uçotu xüsusiyyətləri. Vergi uçotunu zəruri edən amillər. Vergi uçotunun hüquqi tənzimlənməsi. Vergi uçotunun təşkili problemləri və inkişaf istiqamətləri. Vergi uçotunun mühasibat uçotu ilə qarşılıqlı təşkili məsələləri. MÖVZU 2. AZƏRBAYCANDA GÖMRÜK İŞİNİN TƏŞKİLİ VƏ GÖMRÜK SİYASƏTİNİN İNKİŞAF İSTİQAMƏTLƏRİ Gömrük işinin yaranma tarixi. Gömrük işinin inkişaf xüsusiyyətləri. Gömrük işinin mahiyyəti. Gömrük qanunvericiliyi. Gömrük işinin strukturu. Gömrük işinin əsas prinsipləri. Gömrük hüququ. Azərbaycan Respublikasının gömrük sahəsində beynəlxalq hüquqi

5 əməkdaşlığı. Gömrük sistemində idarəetmənin təşkili xüsusiyyətləri. Azərbaycanda gömrük işinin təşkili xüsusyyətləri və inkişaf istiqamətləri. Gömrük siyasətinin mahiyyəti. Gömrük sisyasənini əsas prinsipləri. Milli iqtisadiyyatın tənzimlənməsində gömrük siyasətinin rolunun qiymətləndirilməsi. Gömrük siyasətinin müəyyən edilməsində xarici ticarət fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsinin əsas prinsipləri. Gömrük siyasəti və xarici iqtisadi fəaliyyət. Gömrük nəzarətinin mahiyyəti və növləri. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsində tələb olunan sənədlər. Sənədlərə qoyulan tələblər. Gömrük nəzarəti zonaları və xüsusiyyətləri. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsində gömrük orqanlarının vəzifələri. Gömrük rejimi. Gömrük rejiminin formaları. Gömrük rejiminin növləri. Malların ixrac və təkrar ixrac rejimləri. Təkrar idxal və tranzit rejimi. Rüsumsuz ticarət və sərbəst gömrük rejimi. Emal rejimləri və növləri. MÖVZU 3. VERGİ UÇOTUNUN TƏŞKİLİ Vergi uçotunun mahiyyəti. Vergi uçotu anlayışı. Vergi uçotunun tətbiqi problemləri. Vergi uçotunun funksiyaları. Respublikamızda vergi uçotunun formalaşması və inkişaf xüsusiyyətləri. Vergi məcəlləsi və vergi uçotu. Vergi uçotunun mühasibat (maliyyə) uçotu ilə qarşılıqlı təşkili və optimallaşdırılması problemləri. Vergi uçotunun predmetinə yanaşmalar. Vergi uçotunda istifadə olunan metodlar. Vergi uçotu vahidləri. Vergi uçotu göstəriciləri. Vergi uçotu məlumatları. Vergitutma bazasının formalaşması xüsusiyyətləri. Vergi uçotu registrləri.

6 Vergi uçotunun təşkilində məqsəd. Müəssisələrdə vergi uçotunun vəzifələri. Vergi uçotunun və mühasibat uçotunun məqsəd və vəzifələrinin müqayisəli xarakteristikası. Vergilərin düzgün hesablanması və ödənilməsində vergi uçotunun rolu. Vergi uçotunun hüquqi əsasları. Vergi uçotunun əsas prinsipləri. Ardıcıllıq prinsipi və mahiyyəti. Fasiləsizlik prinsipi və mahiyyəti. Tamlıq prinsipi və mahiyyəti. Vergi uçotunun məlumat mənbələri Vergi uçotunun aparılması metodikası. Vergi uçotunun aparılması konsepsiyasının əsas elementləri. Vergi uçotunun təşkilində mühasibat uçotu informasiyalarından istifadə edilməsi xüsusiyyətləri. Mühasibat və vergi uçotlarının paralel aparılması zamanı vergi uçotunun təşkili xüsusyyətləri. Vergi uçotunda mühasibat registrlərinin istifadəsi. MÖVZU 4. MƏNFƏƏT VERGISININ UÇOTU Mənfəətin iqtisadi mahiyyəti. Mənfəət vergisi. Mənfəət vergisinin hesablanması və ödənilməsinin hüquqi bazası. Mənfəət vergisi dərəcəsi. Hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi. Fiziki şəxslərin gəlir vegisi. Müəssisənin gəlirləri. Müəssisənin gəlirlərinn tanınması və uçot siyasəti. Gəlirlərin kassa metodu ilə uçota alınması. Gəlirlərin hesablama metodu ilə uçota alınması. Satışdan əldə olunan gəlirlər. Aktivlərin satışından əldə olunan gəlirlər. Sair gəlirlər. Müəssisənin əldə etdiyi gəlirlərin tanınması xüsusiyyətləri. Gəlirlərin tanınmasına dair uçot siyasəti. Xəclər və onalrın təsnifatı. Vergi məcəlləsinin tələblərinə əsasın xərclərin təsnifatı. Mənfəətin hesablanmasında tanınan və tanınmayan xərclər. Xərclərə aid edilməsinə görə tənzimlənən və tənzimlənməyən xərclər. Xərclərin uçotu metodikası.

7 Xərclərin kassa metodu ilə uçota alınması. Xərclərin hesablama metodu ilə uçota laınması. Mənfəətin formalaşması mərhələləri. Mənfəət vergisinin hesablanması metodikası. Mənfəət vergisi üzrə əməliyyatların uçotu metodikası. Mənfəət vergisi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu. Mənfəət vergisi üzrə əməliyyatların mühasibat hesablarında əks olunması metodikası. Mənfəət vergisi bəyannaməsinin strukturu. Mənfəət vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. MÖVZU 5. FİZİKİ ŞƏXSLƏRİN GƏLİR VERGİSİNİN UÇOTU Gəlir anlayışı. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi dərəcələri. Fiziki şəxslərin gəlir vergisinin hesablanması və ödənilməsinin hüquqi bazası. Muzdlu işlə əlaqədar fiziki şəxslərin gəlir vergisi. Fiziki şəxslərin gəlirlərinin təsnifatı. Muzdlu işlə əlaqədar əldə olunan gəlirlər. Muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən gəlir. Faiz gəlirləri. Dividendlər. Əmlakın icarəsindən əldə olunan gəlirlər. Fiziki şəxslərin gəlirlərinin dəqiqləşdirilməsi. Fiziki şəxslərin gəlir vergisinə tətbiq olunan güzəştlər. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə azadolmalar. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə güzəştlərin tətbiq olunması xüsusiyyətləri. Rezident və qeyri rezident şəxslərin gəlir vergisinə cəlb olunması qaydası. Fiziki şəxslərin gəlir vergisinin hesablanması metodikası. Əmək haqqından tutulmalar və uçotu metodikası. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə əməliyyatların uçotu metodikası. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu.

8 Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə əməliyyatların mühasibat hesablarında əks olunması metodikası. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi bəyannaməsinin strukturu. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. MÖVZU 6. ƏLAVƏ DƏYƏR VERGİSİNİN UÇOTU Əlavə dəyər vergisi anlayışı. Əlavə dəyər vergisinin iqtisadi təbiəti. Əlavə dəyər vergisinin zəruriliyi. Əlavə dəyər vergisi dərəcəsi. Əlavə dəyər vergisinin tətbiqi xüsusiyyətləri. Büdcə daxilolmalarında ƏDV-nin xüsusi çəkisi. Əlavə dəyər vergisinin hüquqi bazası. Əlavə dəyər vergisinin ödəyiciləri. Əlavə dəyər vergisinin ödəyicilərinin qeydiyyatı. Qeydiyyata dair ərizənin verilməsi. Könüllü qeydiyyat. Qeydiyyatın ləğv edilməsi. Vergitutma obyekti. Vergi tutlan əməliyyatın dəyəri. Satış əməliyytalarına əlavə dəyər vegisinin tətbiqi. Əsas vəsaitlərin satışından əlavə dəyər vergisinin hesablanması qaydası. İdxal olunan mallara əlavə dəyər vergisinin tətbiqi. Əvəzsiz qaydada işçilərə verilən malların əlavə dəyər vergisi. Barter əməliyyatlarına əlavə dəyər vergisinin tətbiqi xüsusiyyətləri. Əlavə dəyər vergisi üzrə azad edilmə. Maliyyə xidmətləri. Müəssisənin nizamnamə fonduna pay şəkilində qoyuluşlar. Xarici valyuta və ya qiymətli kağızlar üzrə aparılan əməliyyatlar. Təhsil xidmətləri. ƏDV-dən azad olunan digər əməliyyatlar. ƏDV-nin 0 dərəcə ilə tətbiq olunmasının mahiyyəti. 0 vergi dərəcəsi ilə vergi tətbiq olunan əməliyyatlar. Vergi öhdəliyinin yaranması vaxtı. Əməliyyatın aparıldığı vaxt və elektron vergi hesab faktura. Elektron vergi hesab fakturanın göndərilməsi vaxtı. Malların, iş və xidmətin göndə-

9 rildiyi vaxt. Göndərilən mallara görə ƏDV-nin tətbiqi xüsusiyyətləri. Qeyri rezidentlərin vergiyə cəlb edilməsi. ƏDV-nin məqsədlərinə qeydiyyata alınmayan qeyri rezidentlər. Vergi agenti tərəfindən qeyri rezidentə ödənilməli olan məbləğ. Qeyri rezidentə məxsus əmlak. Qarışıq əməliyyatlar. Agentin həyata keçirdiyi əməliyyatlar. Dövriyyədən ƏDV-nin hesablanması və uçotu. Əlavə dəyər vergisinin hesablanması və əvəzləşdirilməsi metodikası. Verginin əvəzləşdirilməsinin iqtisadi mahiyyəti. Əvəzləşdirilən verginin hesabatda əks olunması qaydası. Hesabat dövrünə büdcəyə ödənilməli olan verginin hesablanması qaydası. Elekton Vergi Hesab Fakturanın məzmunu. Elekton Vergi Hesab Fakturanın strukturu. Elekton Vergi Hesab Fakturanın tətbiqində məqsəd. Elekton Vergi Hesab Fakturanın tərtibi xüsusiyyətləri. Elekton Vergi Hesab Fakturanın tərtibində təbiq olunan proqram təminatı. ƏDV-nin hesablanmasının uçotu. ƏDV-nin büdcəyə ödənilməsinin uçotu. ƏDV-nin əvəzləşdirilməsinin uçotu. Barter əməliyyatları zamanı hesablanan ƏDV-nin uçotu. Əsas vəsaitlərin satışı zamanı hesablanan ƏDV-nin mühasibat hesablarında əks olunması. Əlavə dəyər vergisinin bəyannaməsinin strukturu. Əlavə dəyər vergisinin bəyannaməsinin əlavələri. Əlavələrin məzmunu və tərtib olunması xüsusiyyətləri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Vergi bəyannaməsinin Bəyannamə tərtibi proqramında tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası.

10 MÖVZU 7. AKSİZ VERGİSİNİN UÇOTU Aksiz anlayışı. Azsiz vergisinin mahiyyəti. Vergi məcəlləsinin aksiz vergisini tənzimləyən maddələri. Dövlət büdcəsinin gəlirlərində aksiz vergisinin xüsusi çəkisi. Azsiz vergisi dərəcəsi. Aksiz vergisinin normativ hüquqi bazası. Aksiz vergisi üzrə azadolmalar. Aksiz malların siyahısı. Aksiz vergisi dərəcələri. Aksiz vergisinin istehsal ehtiyacları üçün əvəzləşdirilməsi. Idxal olunan mallar və aksiz dərəcələri. Aksiz markaları. Aksiz markalarının uçotunun təşkilində məqsəd və vəzifələr. Aksiz markalarının uçotu xüsusiyyətləri. Aksizli mallar. Aksizli mallar üzərində vergi nəzarəti. Aksiz vergisinin hesablanması metodikası. Hesabat dövrü üçün aksiz vergisinin məbləği. Aksiz vergisi üzrə əməliyyatların uçotu metodikası. Aksiz vergisi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu. Aksiz vergisi üzrə əməliyyatların mühasibat hesablarında əks olunması metodikası. Aksiz vergisi bəyannaməsinin strukturu. Aksiz vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. MÖVZU 8. YOL VERGİSİNİN UÇOTU Yol vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası. Yol vergisinin ödəyiciləri. Yol vergisinin vergi tutma obyekti. Yol vergisinin zəruriliyi və təyinatı. Büdcə gəlirlərinin formalaşmasında yol vergisinin payı. Yol vergisi dərəcələri. Avtomobil vasitələrinin mühərrikinə görə vergi dərəcələri. Xarici nəqliyyat vasitələrinə tətbiq

11 olunan yol vergisi. Yuklərin daşınmasına görə tətbiq oluna vergi dərəcələri. Yol vergisinin hesablanması qaydası. Yol vergisinin hesablanması metodikası. Hesabat dövrü üçün yol vergisinin məbləği. Yol vergisi üzrə əməliyyatların uçotu metodikası. Yol vergisi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu. Yol vergisi üzrə əməliyyatların mühasibat hesablarında əks olunması metodikası. Yol vergisi bəyannaməsinin strukturu. Yol vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. MÖVZU 9. SADƏLƏŞDİRİLMİŞ VERGİNİN UÇOTU Sadələşdirilmiş verginin mahiyyəti. Sadələşdirilmiş verginin ödəyiciləri. Sadələşdirilmiş verginin hüquqi bazası. Sadələşdirilmiş vergisini ödəyən hüquqi şəxslər. Tikinti və nəqliyyat xidməti üzrə sadələşdirilmiş verginin tətbiqi xüsusiyyətləri. Sadələşdirilmiş vergi üzrə hesabat dövrü. Sadələşdirilmiş vergi üzrə vergi siyasəti. Sadələşdirilmiş vergi ödəyicilərinin qeydiyyatı. Sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri olmaq hüququ olmayan şəxslər. Mənzil tikintisində vergitutma obyekti. Nəqliyyat xidməti üzrə vergitutma obyekti. Sadələşdirilmiş verginin dərəcələri. Mənzil tikintisi üzrə sadələşdirilmiş verginin hesablanması qaydası. İşlərin görülməsi və xidmətərin göstərilməsindən sadələşdirilmiş verginin hesablanması qaydası. Nəqliyyat xidməti üzrə sadələşdirilmiş verginin hesablanması. Bakı və rayonlar üzrə sadələşdirilmiş verginin hesablanması qaydası Sadələşdirilmiş verginin hesablanması metodikası. Sadələşdirilmiş vergi tətbiq olunan müəssisələrdə mühasibat uçotunun təşkili xüsusiyyətləri. Hesabat dövrü üçün Sadələşdirilmiş

12 verginin məbləği. Sadələşdirilmiş vergi üzrə əməliyyatların uçotu metodikası. Sadələşdirilmiş vergi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu. Sadələşdirilmiş vergi üzrə əməliyyatların mühasibat hesablarında əks olunması metodikası. Sadələşdirilmiş vergi bəyannaməsinin strukturu. Sadələşdirilmiş vergi bəyannaməsinin əlavələri. Sadələşdirilmiş vergi bəyannaməsində əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. MÖVZU 10. ƏMLAK VERGİSİNİN UÇOTU Əmlak vergisinin iqtisadi mahiyyəti. Budcə gəlirlərində əmlak vergisinin xüsusi çəkisi. Əmlak vergisinin dərəcələri. Əmlak vergisinin vergi bazası. Əmlak vergisinin hüquqi bazası. Əmlak vergisinin tətbiqi xüsusiyyətləri. Əmlak vergisi üzrə azadolmalar. Əmlak vergisinin hesablanması və ödənilməsi metodikası. Hüquqi şəxslərin əmlak vergisi. Fiziki şəxslərin əmlak vergisi. Müəssisənin əmlakının dəyəri. Əmlak vegisi obyekti kimi əmlakın dəyərin hesablanması qaydası. Müəssissənin əmlakının orta illik qalıq dəyərinin hesablanması qaydası. Müəssisənin əmlak vergisinin ödənilməsi müddəti. Müəssisə hesabat ili ərzində ləğv edildikdə və ya sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi olduqda əmlak vergisi. Əmlak vergisinin hesablanması metodikası. Hesabat dövrü üçün əmlak vergisinin məbləği. Əmlak vergisi üzrə əməliyyatların uçotu metodikası. Əmlak vergisi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu. Əmlak vergisi üzrə əməliyyatların mühasibat hesablarında əks olunması metodikası. Əmlak vergisi bəyannaməsinin strukturu. Əmlak vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasi-

13 yalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. MÖVZU 11. TORPAQ VƏ MƏDƏN VERGİSİNİN UÇOTU Torpaq vergisinin mahiyyəti. Mədən vergisinin mahiyyəti. Torpaq vergisinin obyekti və subyekti. Mədən vergisinin vergitutma bazası. Torpaq vergisinin hüquqi bazası. Mədən vergisinin hüquqi bazası. Mədən vergisinin vergi obyekti. Mədən vergisinə cəlb olunan məhsullar. Mədən vergisi dərəcəsi. Mədən vergisinin ödənilməsi müddəti. Mədən vergisinin hesablanması qaydası. Mədən vergisinin büdcəyə ödənilməsinin uçotu. Mədən vergisi bəyannaməsinin strukturu. Mədən vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası. Torpaq vergisinin hesblanması qaydası. Torpaq vergisinin vergi dərəcələri. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların vergiyə cəlb olunması. Sənaye, tikinti, nəqliyyat, rabitə və digər xüsusi təyinatlı yaşayış fondlarından torpaq vergisi. Torpaq vergisinin büdcəyə ödənilməsinin uçotu. Torpaq vergisi bəyannaməsinin strukturu. Torpaq vergisi bəyannaməsinin əlavələri. Bəyannamədə əks olunan informasiyalar. Bəyannamənin tərtibi metodikası. Bəyannamənin təqdim olunması qaydası.

14 MÖVZU 12. GÖMRÜK VƏ DÖVLƏT RÜSUMLARININ UÇOTU VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ Gömrük rüsumlarının mahiyyəti. Gömrük rüsumları və yığımlarının təsnifatı. Dövlət rüsumlarının mahiyyəti. Dövlət rüsumlarının təsnifatı. Gömrük və dövlət rüsumlarının büdcə daxilolmalarında rolu. Azərbaycan Respublikasında tətbiq olunan gömrük rüsumları. Gömrük yığımları. Gömrük rüsumlarının vergitutma elementləri. Gömrük rəsimləşdirilməsində yığımlar. Malların saxlanmasına görə gömrük yığımları. Məsləhət və məlumatların verlməsinə görə haqq. Dövlət rüsumalrı. Dövlət rüsumlarının vergitutma elementləri. Dövlət rüsumlarının uçotu xüsusiyyətləri. Gömrük yığımlarının rəsmiləşdirilməsi. Gömrük yığımlarının uçotu. Gömrük rsumalrının tiplərə görə təsnifatı. Dəyişkən gömrük rüsumları. Daimi gömrük rüsumları. Gömrük rüsumlarının uçotu metodikasının təkmilləşdirilməsi istiqamətləri. Dövlət rüsumlarının təkmilləşdirilməsi istiqamətləri. Müəssisələrin ödədiyi rüsumların rəsmləşdirilməsi və mühasibat hesablarında analitik uçotunun təşkili xüsusiyyətləri. Rüsumların xərc maddələrində tanınması problemləri. MÖVZU 13. XARİCİ İQTİSADİ FƏALİYYƏTİN GÖMRÜK-TARİF TƏNZİMLƏNMƏSİ VƏ GÖMRÜK DƏYƏRİNİN TƏYİN EDİLMƏSİ Gömrük-tarif tənzimlənməsinin hüquqi əsasları. Gömrük tarifi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu. Gömrük tarifinin əsas məqsədləri. Azərbaycan Respublikasının ərazisi-

15 nə gətirilən, gömrük rüsumuna cəlb olunan və ya olunmayan malların siyahısının və tətbiq edilən rüsum dərəcələrinin AR Nazirlər Kabineti tərəfindən müəyyən edilməsi. Xarici İqtisadi Fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsi metodları. Gömrük rüsumunun hesablanmasında «mənşə ölkəsi» anlayışı. Malın mənşə ölkəsinin təyini meyarları. Emal edilmə meyarı. Faiz tərkibi meyarı. Kifayət qədər emal edilmə meyarının ifadə formaları. Advalor hissə qaydasından kifayətedici meyar kimi istifadə edildikdə dəyər göstəricilərinin hesablanması. Kifayətedici emal meyarının tələblərinə aid edilməyən əməliyyatlar. Gömrük dəyəri anlayışı və təyin edilməsi sistemi. Gömrük dəyərinin funksional təyinatı. «Gömrük dəyər Kodeksi». «Malların gömrük dəyəri» məfhumu. Gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi sistemi. ÜTT / QATT-ın Gömrük qiymətləndirilməsi üzrə məcəlləsi. Ticarət və Tarif üzrə Baş Sazişin (QATT) VII maddəsinin yerinə yetirilməsi haqqında Saziş. Malların gömrük dəyərini bəyanetmə. Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilən malların gömrük dəyərinin bəyan edilməsi. Malların gömrük dəyərinin təyin edilməsinin normativhüquqi bazası. Gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi və ona nəzarətin həyata keçirilməsi üçün AR Gömrük Məcəlləsi ilə gömrük orqanlarına verilən hüquqlar. Gömrük dəyər bəyannaməsinin doldurulması qaydası. Gömrük dəyərinin təyin edilməsi üzrə dünya təcrübəsi. Gömrük dəyərinin təyin edilməsi üsulları. Gömrük dyərinin gətirilən malların sövdələşmə qiyməti ilə müəyyən edilməsi üsulu. İdentik (eyni) malların sövdələşmə qiyməti üsulu. Eynicinsli malların sövdələşmə qiyməti üsulu. Dəyərin çıxılması üsulu. Dəyərin toplanması üsulu. Ehtiyat üsul.

16 MÖVZU 14. MÜƏSSİSƏNİN XARİCİ İQTİSADİ FƏALİYYYƏTİNİN UÇOTU VƏ TƏKMİLLƏŞDIRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin mahiyyəti. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin uçotunun qarşısında duran vəzifələr. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətin uçotunun məlumat mənbələri. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin uçotunun təşkili problemləri. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətin uçotunun hüquqi tənzimlənməsi. Gömrük hüququ. Idxal əməıliyyatlarının rəsmiləşdirilməsinin hüquqi tənzimlənməsi. İxrac əməliyyatlarının rəsmiləşdirilməsi və hüquqi tənzimlənməsi. Xarici ticarət əməliyyatlarının rəsmləşdirilməsi qaydaları. İdaxal əməliyyatlarının rəsmiləşdirilməsi. İdaxal əməliyyatlarının qiymətləndirilməsi. İdxal əməliyyatlarının uçotunun təşkili. İdxal əməliyytaları üzrə əməliyytların mühasibat hesablarında əks olunması. Idxal əməliyyatları üzrə ƏDV-nin uçotu. İdxal əməliyyatları üzrə rüsumların hesablanması və uçotu. İxrac əməliyyatlarının məzmunu. İxrac əməliyyatlarının sənədləşdirilməsi. İxrac əməliyyatlarının uçotunun təşkili. İxrac əməliyytaları üzrə əməliyytların mühasibat hesablarında əks olunması. İdxal və ixrac əməliyyatlarının nəticələrinin maliyyə hesabatlarında əks etdirilməsi. İxrac əməliyyatları üzrə rüsumların hesablanması və uçotu. Azərbaycan Respublikasına gətirilən malların rəsmiləşdirilməsi qaydası. Yük gömrük bəyannaməsinin məzmunu. Yük gömrük bəyannaməsinin tərtib olunması qaydası. Barter əməliyyatları zamanı YGB dəsti. YGB-nin doldurulmasında əsas anlayışlar.

17 MÜHAZİRƏ VƏ MƏŞĞƏLƏ DƏRSLƏRİ ÜZRƏ SAAT BÖLGÜSÜ Mövzular Müh. Məş. 1. Azərbaycanda vergi işinin təşkili və 2 2 vergi uçotunun formalaşması xüsusiyyətləri 1.1.Vergitutmanın yaranması, formalaşması və inkişaf mərhələləri 1.2.Vergi nəzəriyyələri və onların inkişaf xüsusiyyətləri 1.3.Vergitutmanın əsasları və vergilərin funksiyaları 1.4.Azərbaycanda vergi siyasətinin əsas forma və prinsipləri 1.5.Vergi uçotunun formalaşması xüsusiyyətləri və inkişaf istiqamətləri 2. Azərbaycanda gömrük işinin təşkili 2 2 və gömrük siyasətinin inkişaf istiqamətləri 2.1.Gömrük işinin mahiyyəti və gömrük qanunvericiliyi 2.2Azərbaycan Respublikasında gömrük işinin təşkili xüsusiyyətləri 2.3.Gömrük siyasətinin formalaşması xüsusiyyətləri 2.4Gömrük nəzarətinin mahiyyəti və növləri 2.5.Gömrük rejimləri: forma və növləri 3. Vergi uçotunun təşkili Vergi uçotunun mahiyyəti və mühasibat uçotu ilə fərqli cəhətləri 3.2.Vergi uçotunun predmeti və meto-

18 du 3.3.Vergi uçotunun məqsəd və vəzifələri 3.4. Vergi uçotunun prinsipləri və məlumat mənbələri 3.5. Vergi uçotunun aparılması üsulları 4. Mənfəət vergisinin uçotu Mənfəət vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 4.2.Müəssisənin gəlirlərinin müəyyən edilməsi və uçotu metodikası 4.3.Mənfəətin hesablanmasında nəzərə alınan xərclərin tanınması və uçotu metodikası 4.4.Mənfəət vergisinin hesablanması və ödənilməsinin uçotu 4.5.Mənfəət vergisi üzrə vergi bəyannaməsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 5. Fiziki şəxslərin gəlir vergisinin 2 2 uçotu 5.1.Fiziki şəxslərin gəlir vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 5.2.Fiziki şəxslərin vergi tutulan gəlirlərinin təsnifatı 5.3.Fiziki şəxslərin gəlirlərinin dəqiqləşdirilməsi, azadolmalar və güzəştlər 5.4.Fiziki şəxslərin gəlir vergisinin hesablanması və ödənilməsinin uçotu 5.5.Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə vergi bəyannamsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası

19 6. Əlavə dəyər vergisinin uçotu Əlavə dəyər vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 6.2.Əlavə dəyər vergisinin ödəyiciləri və vergitutma obyekti 6.3.Əlavə dəyər vergisinin vergitutma bazası 6.4.Vergi ödəməkdən azad edilmə və verginin sıfır (0) dərəcəsi ilə tutulması. 6.5.Vergi tutulan əməliyyatlarının aparıldığı vaxt malların təqdim edildiyi işlərin görüldüyü və ya xidmətlərin göstərildiyi yer. 6.6.Qeyri rezidentlərin vergiyə cəlb edilməsi və həyata keçirilən əməliyyatların təsnifatı və uçotu. 6.7.Vergi tutulan dövriyyədən büdcəyə ödənilməli olan və əvəzləşdirilən ƏDV-nın uçotu. 6.8.Elektron vergi hesab-fakturaları və elektron tərtibi qaydası 6.9.Əlavə dəyər vergisi üzrə əməliyyatların uçotu 6.10.Əlavə dəyər vergisinin bəyannaməsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 7. Aksiz vergisinin uçotu Aksiz vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 7.2.Aksizlər üzrə azadolmalar və istehsal ehtiyacları üçün aksizlərin əvəzləşdirilməsi 7.3.Aksiz markalarının uçotunun təş-

20 kili xüsusiyyətləri 7.4.Aksiz vergisinin hesablanması və ödənilməsinin uçotu 7.5.Aksiz vergisi üzrə vergi bəyannaməsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 8. Yol vergisinin uçotu Yol vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 8.2.Yol vergisinin dərəcələri və hesablanması qaydası 8.3.Yol vergisi üzrə əməliyyatların uçotu və mühasibat hesabatlarında əks olunması 8.4.Yol vergisi üzrə vergi bəyannaməsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 9. Sadələşdirilmiş verginin uçotu Sadələşdirilmiş verginin mahiyyəti və hüquqi bazası 9.2.Sadələşdirilmiş verginin ödəyicilərinin vergi uçotu və vergitutma obyekti 9.3.Sadələşdirilmiş vergi dərəcəsi və hesablanması qaydası 9.4.Sadələşdirilmiş vergi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu 9.5.Sadələşdirilmiş vergi üzrə vergi bəyannamsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 10. Əmlak vergisinin uçotu Əmlak vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 10.2.Əmlak vergisinin hesablanması

21 və ödənilməsi qaydası 10.3.Müəssisənin əmlakının vergi tutulan hissəsinin müəyyən edilməsi 10.4.Əmlak vergisi üzrə büdcə ilə hesablaşmaların uçotu 10.5.Əmlak vergisi üzrə vergi bəyannamsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 11. Torpaq və mədən vergisinin uçotu Torpaq və mədən vergisinin mahiyyəti və hüquqi bazası 11.2.Mədən vergisinin hesablanması və ödənilməsinin uçotu 11.3.Mədən vergisi üzrə vergi bəyannaməsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 11.4.Torpaq vergisinin hesablanması və ödənilməsinin uçotu 11.5.Torpaq vergisi üzrə vergi bəyannaməsinin tərtibi və təqdim olunması qaydası 12. Gömrük və dövlət rüsumlarının uçotu 2 2 və təkmilləşdirilməsi istiqamətləri 12.1.Gömrük və dövlət rüsumlarının mahiyyəti və təsnifatı 12.2.Gömrük rüsumlarının vergitutma elementlərinin xarakteristikası 12.3.Dövlət rüsumlarının vergitutma elementlərinin xarakteristikası 12.4.Gömrük vergi, rüsumların uçotu 12.5.Gömrük və dövlət rüsumlarının uçotunun təkmilləşdirilməsi istiqamətləri

22 13. Xarici iqtisadi fəaliyyətin gömrüktarif 2 2 tənzimlənməsi və gömrük dəyə- rinin təyin edilməsi 13.1.Gömrük-tarif tənzimlənməsinin hüquqi əsasları 13.2.Malın mənşə ölkəsinin təyin olunması meyarları 13.3.Gömrük dəyərinin təyin olunması sistemi 13.4.Malların gömrük dəyərinin təyin edilməsinin normativ hüquqi bazası 13.5.Gömrük dəyərinin təyin edilməsi üsulları 14. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin 2 2 uçotu və təkmilləşdirilməsi is- tiqamətləri 14.1.Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin uçotunun məqsəd və vəzifələri 14.2.Xarici iqtisadi fəaliyyətin uçotunun normativ hüquqi bazası 14.3.İdxal əməliyytalarının uçotu 14.4.İxrac əməliyyatlarının uçotu 14.5Yük gömrük bəyannaməsi və doldurulması qaydası CƏMİ 30 30

23 MÖVZULARIN SİYAHISI VƏ SAAT BÖLGÜSÜ Mövzular Müh. Məş. 1. Azərbaycanda vergi işinin təşkili və 2 2 vergi uçotunun formalaşması xüsusiyyətləri 2. Azərbaycanda gömrük işinin təşkili və 2 2 gömrük siyasətinin inkişaf istiqamətləri 3. Vergi uçotunun təşkili Mənfəət vergisinin uçotu Fiziki şəxslərin gəlir vergisinin uçotu Əlavə dəyər vergisinin uçotu Aksiz vergisinin uçotu Yol vergisinin uçotu Sadələşdirilmişmiş verginin uçotu Əmlak vergisinin uçotu Torpaq və mədən vergisinin uçotu Gömrük və dövlət rüsumlarının uçotu 2 2 və təkmilləşdirilməsi istiqamətləri 13. Xarici iqtisadi fəaliyyətin gömrüktarif 2 2 tənzimlənməsi və gömrük dəyəri- nin təyin edilməsi 14. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin 2 2 uçotu və təkmilləşdirilməsi istiqa- mətləri CƏMİ 30 30

24 İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT 1. Azərbaycan Respublikasının Vergi məcəlləsi, Bakı T.Ə. Sadıqov, İ.M.Rzayev Vergi uçotu və auditi Dərslik, Bakı Kəlbiyev Y.A. Fiskal siyasət və milli iqtisadiyyatın tənzimlənməsi problemləri. Monaqrafiya. B., Elm s 4. Məmmədov F.Ə., Musayev A.F., sadıqov M.M., Kələbiyev Y.A. Vergilər və vergitutma. Dərslik.B s 5. Abbasov İ.M. audit.dərslik.b s.B, s 6. D.A. Bağırov Vergi nəzarəti. Dərslik. B s 7. D.A. Bağırov Vergi auditi B. Maarif B.A.Xankişiyev. Maliyyə nəzarəti Bakı, s. 9. N.Novruzov, X.Hüseynov Maliyyə Bakı, Z.Vəliyev Büdcə, Bakı M.C.Atakişiyev, N.M.Şixəliyeva, R.M.Nurəliyeva Maliyyə menecmenti, Dərslik, Bakı Q.Abbasov, S.Səbzəliyev, Ə.Sadıqov Mühasibat (maliyyə) uçotu Bakı Q.Rzayev Beynəlxalq mühasibat uçotu standartları və Maliyyə hesabatı, Bakı Ə.A.Sadıqov, T.Ə.Sadıqov, Ş.Ə.Cəfərova, C.Ə.Sadıqov Mühasibat uçotu, Dərs vəsaiti Bakı A.R.Kərimov Mühasibat uçotu vergilər Bakı Z.Vəliyev Dövlət büdcəsi, Bakı C.Q. Nuriyev, A.Ə. Əliyev, M.C.Atakişiyev Gömrük işinin təşkili və idarə edilməsi Ali məktəblər üçün dərslik BAKI -2009