HÜKÜM KURMA SANATI I. BÖLÜM MAHKEMECE VERİLEN KARARLAR

Transkript

1 HÜKÜM KURMA SANATI I. BÖLÜM MAHKEMECE VERİLEN KARARLAR A Genel Olarak...1 B Ara Karar...2 C Son Kararlar (Hükümler)...5 D Hüküm Çeşitleri...6 E Ceza Muhakemesi Kanunu nda Düzenlenen Hüküm Çeşitleri İle Türk Ceza Kanunu unda Kabul Edilen Suç Teorisi Arasındaki Bağlantı...6 F Hükmün Konusu...9 Hükmün Konusu İle İlgili Yargıtay Kararları...22 II. BÖLÜM MAHKUMİYET KARARI A SUÇUN SÜBUTU...29 B UYGULANACAK CEZANIN BELİRLENMESİ...29 C CEZALAR Cezanın Özellikleri...30 a) Cezalar şahsiliği ilkesi...30 b) Cezanın kanuniliği ilkesi...30 c) Cezanın orantılılığı ilkesi...31 d) Cezanın bireyselleştirilebilmesi ilkesi...31 XV

2 e) Cezanın telafi edilebilir olması...31 f) Cezanın insan onuruyla bağdaşır nitelikte olması Cezanın Türleri...31 a) Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası...32 b) Müebbet Hapis Cezası...33 c) Süreli Hapis Cezası...33 d) Kısa Süreli Hapis Cezası...36 e) Adli Para Cezası...36 E CEZANIN BELİRLENMESİ...37 I. Cezanın Belirlenmesi Aşamaları Soyut Aşama Cezanın Çeşidinin Seçilmesi Temel Cezanın Belirlenmesi Temel Cezanın Belirlenmesinde Gözetilecek Ölçütler...45 a. Suçun İşleniş Biçimi...45 b. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araç...47 c. Suçun İşlendiği Zaman ve Yer...48 d. Suç Konusunun Önem ve Değeri...49 e. Meydana Gelen Zarar veya Tehlikenin Ağırlığı...51 f. Failin Kast veya Taksire Dayalı Kusurunun Ağırlığı...53 g. Failin Güttüğü Amaç ve Saik Temel Cezanın Belirlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar Suçun Olası Kastla ya da Bilinçli Taksirle İşlenmesi Birden Fazla Nitelikli Halin Varlığı Halinde Uygulama Sırası Cezanın Belirlenmesinde En Son Nazara Alınacak Durumlar Cezaların Artırım ve İndiriminde Kanunilik İlkesi ve Sınırların Aşılmaması...66 Temel Ceza İle İlgili Yargıtay Kararları...74 XVI

3 F ADLİ PARA CEZASININ BELİRLENMESİ Genel Olarak Adli Para Cezası Adli Para Cezasının Belirlenmesi Para Cezasının Gün Olarak Tayini Bir Günün Parasal Karşılığının Belirlenmesi Adli Para Cezası Miktarının Tespiti Kısa ve Gerekçeli Kararda, Belirlenen Gün Adli Para Cezasının Tam Gün Sayısı İle Bir Gün Karşılığı Olarak Takdir Edilen Miktarın Gösterilmesi Zorunluluğu TCK dışındaki Kanunlarda Düzenlenen Para Cezalarının Hesaplanması Usulü Dolandırıcılık Suçunda Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bankacılık Zimmeti Suçunda Adli Para Cezasının Hesaplanması Adli Para Cezasının Belirlenmesi İle İlgili Yargıtay Kararları G HAPİS CEZASININ BELİRLENMESİ Hapis Cezasının Belirlenmesi İle İlgili Yargıtay Kararları H CEZALARIN TOPLANMASI SORUNU İ TAKDİRİ İNDİRİM NEDENİ I. GENEL OLARAK TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ II. TCK nın 62. MADDESİ KAPSAMINDA TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ Genel Olarak Takdir İndirim Oranı Yargıtay Kararları Işığında Takdiri İndirim Nedeni Uygulanması Takdiri İndirim İle İlgili Yargıtay Kararları J MAHSUP I. GENEL OLARAK II. YURT İÇİ HÜRRİYETİN KISITLAMALARI İÇİN MAHSUP UYGULAMASI XVII

4 1. Şahsi Hürriyeti Sınırlama Sonucu Doğuran Tüm Haller Kavramı Mahsubun Hangi Cezalardan Yapılacağı Mahsubun Yapılacağı Mahkûmiyet Mahsubun Yapılmasında Usul III. YURT DIŞINDA HÜRRİYETİN KISITLANMASI HALİNDE MAHSUP UYGULAMASI Mahsup İle İlgili Yargıtay Kararları K HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ XVIII I. GENEL OLARAK II. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KURUMUNUN UYGULANMAYACAĞI SUÇLAR III. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILABİLMESİ İÇİN ÖN ŞART IV. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI VERİLEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR Sanığın İşlediği Suça Verilecek Cezaya İlişkin Şartlar Faile İlişkin Şartlar A. Sanığın Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasını Kabul Etmesi B. Sanığın Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Mahkûm Olmamış Olması C. Sanığın Yeniden Suç İşlemeyeceği Hususunda Kanaat Gelmiş Olması D. Suç Nedeniyle Uğranılan Zararın Giderilmesi E. Sanık Hakkında Daha Önceden Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilmemiş Olması V. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASINDA USUL VI. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARINA KARŞI BAŞVURULACAK YASA YOLU VII. KARARIN SONUÇLARI A. Genel Olarak B. Yeniden Kasıtlı Bir Suç İşlenmesi veya İşlenmemesi...222

5 C. Yükümlülüklere Uyulması veya Uyulmaması D. Verilecek Kararlar Denetim Döneminin İyi Halli Olarak Geçirilmesi Denetim Döneminin İyi Halli Olarak Geçirilmemesi Tedbirlerin Yerine Getirilememesi Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Dava Zamanaşımına Etkisi Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Tazminat Hukukuna Etkisi Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Disiplin Hukukuna Etkisi Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması İle İlgili Yargıtay Kararları L SEÇENEK YAPTIRIMA ÇEVİRME Genel Olarak Hapis Cezasının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi Bir Cezanın Seçenek Yaptırıma Çevrilebilmesi İçin, Kural Olarak Ceza, Kısa Süreli Hapis Cezası Olmalıdır Tedbire Çevirmede Takdir Yetkisi A. Kural B. Tedbire Çevirmede Takdir Yetkisinin Sınırları a) Tedbire Çevirme Yasağı b) Tedbire Çevirme Zorunluluğu aa. Önceki mahkumiyetin niteliği bb. Daha önce hapis cezasına mahkûm olmamış failin mahkûm olduğu 30 gün ve daha az süreli hapis cezası cc. Daha önce hapis cezasına mahkûm olmamış ve fiili işlediği sırada 18 yaşını doldurmamış çocuk hakkında verilen kısa süreli hapis cezası dd. Daha önceden hapis cezasına mahkûm olmamış ve fiili işlediği sırada 65 yaşını bitirmiş olan kimse hakkında verilen kısa süreli hapis cezası Hapis Cezasının Çevrileceği Tedbirler A. Adli Para Cezası B. Tazmin, Aynen İade, Eski Hale Getirme C. Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme Seçenek Tedbiri XIX

6 D. Belirli Yerlere Gitmekten ve Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklama E. Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan Yasaklama F. Kamuya Yararlı Bir İşte Çalışma Hapis Cezasının Seçenek Yaptırıma Çevrilmesinin Sonuçları Çevrilen Tedbire Uymama Seçenek Tedbirin Hükümlünün, Elinde Olmayan Nedenlerle Yerine Getirilmemesi KISA SÜRELİ HAPİS CEZALARININ ÖZEL İNFAZ ŞEKİLLERİ Özel İnfaz Şekillerine Hükmetme Usulü Özel İnfaz Usulleri A. Hafta Sonları İnfaz B. Geceleri İnfaz C. Konutta İnfaz Özel İnfaz Şekillerine Uyulmaması Seçenek Yaptırıma Çevirme İle İlgili Yargı Kararları M TAKSİTLENDİRME Taksitlendirmeye Konu Olacak Yaptırım Taksitlendirme Kararı Taksitlendirme İle İlgili Yargıtay Kararları N TEKERRÜR HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASI XX I. GİRİŞ, TANIM VE HUKUKİ NİTELİK II. TEKERRÜR KONUSUNDA 765 VE 5237 SAYILI KANUNLAR VE 5275 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI III. UYGULAMAYLA İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ KONULAR IV. TEKERRÜRÜN ŞARTLARI Önceden İşlenen Suçtan Dolayı Mahkûm Olma Şartı Tekerrüre Esas Olmayan Mahkumiyetler Yeni Bir Suçun İşlenmesi Yeni Suçtan Verilen Cezanın Hapis Olması Tekerrür Süresinin Geçmemesi A. Sürenin Uzunluğu B. Tekerrür Süresinin Başlangıcı...428

7 V. TEKERRÜRÜN SONUÇLARI VI. TEKERRÜRLE İLGİLİ TÜM SORUNLARI ELE ALAN YARGITAY CEZA GENEL KURULU KARARI V. TEKERRÜRÜN ÇEŞİTLERİ Genel Olarak Tekerrürün Çeşitleri A. İkinci Tekerrür B. İtiyadi Suçlu C. Suçu Meslek Edinen Kişi Tekerrürle İlgili Yargıtay Kararları O HAK YOKSUNLUKLARININ UYGULANMASI I. GİRİŞ II. BELLİ HAKLARI KULLANMAKTAN YOKSUN BIRAKILMANIN KOŞULLARI Kişinin İşlemiş Olduğu Suç, Kasıtlı Bir Suç Olmalıdır Failin İşlediği Suçtan Dolayı Verilen Cezanın Hapis Cezası Olması Gerekir Failin Suçu İşlediği Sırada 18 Yaşını Doldurmuş Olması Gerekir Mahkûmiyetin Kanuni Sonucu Olarak Uygulanacak Yasaklılıklar Hak Yoksunluğunun Süresi ve Başlangıcı Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Hapis Cezasına Mahkûm Olan Ancak, Cezası Ertelenen Kişinin Durumu Cezası Ertelenen Hükümlünün Denetim Süresi İçerisinde Kasıtlı Bir Suç İşlemesi veya Hapis Cezası Seçenek Yaptırıma Çevrilen Hükümlünün, Tedbirin Gereklerini Yerine Getirmemesi Durumunda Hak Yoksunluğu III. HAK VE YETKİNİN KÖTÜYE KULLANILMASI SURETİYLE İŞLENEN SUÇLARDA HAK YOKSUNLUKLARI Failin İşlediği Suç TCK nın 53.maddesinin 1.fıkrasında Sayılan Hak ve Yetkilerden Birinin Kötüye Kullanılmasıyla İlgili Bir Suç Olmalıdır Hak Yoksunluğunun Süresi XXI

8 3. Yasaklılık Süresinin Başlangıcı Verilecek Yasaklılığın Niteliği ve Takdire Bağlı Olmayışı Cezanın Ertelenmesi Halinde TCK 53/5 maddesindeki Yasaklılıklar IV. TAKSİRLİ SUÇLARDA HAK YOKSUNLUKLARI V. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI DURUMUNDA HAK YOKSUNLUĞUNUN UYGULAMASI VI. HAK YOKSUNLUĞUNA İLİŞKİN KARARLARIN ADLİ SİCİLE KAYDOLMASI VII. BELLİ HAKLARDAN YOKSUN BIRAKILMA KARARLARININ İNFAZI Hak Yoksunluğu İle İlgili Yargıtay Kararları Ö ERTELEME I. GİRİŞ II. HAPİS CEZASININ ERTELENMESİNİN ŞARTLARI İnfazı Ertelenecek Hükümlülüğe İlişkin Şartlar Faile İlişkin Şartlar a. Failin Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Üç Aydan Fazla Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olması b. Failin Tekrar Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması III. ERTELEME KARARI Erteleme Kararının Takdire Bağlı Oluşu Ertelemenin Koşula Bağlanması Erteleme Kararında Denetim Süresinin Belirlenmesi Ertelemenin Denetime Tabi Tutulması a. Denetim Süresince Belirlenebilecek Yükümlülükler b. Rehberlik Edecek Uzman Kişi Görevlendirme c. Erteleme Kararının Hak Yoksunluğuna Etkisi Denetim Süresinin Başlangıcı Erteleme Kararının Düşmesi a) Denetim Süresi İçinde Kasıtlı Bir Suç İşleme XXII

9 b) Yükümlülüğe Uymamakta Israr Etmesi c) Erteleme Kararının Düşmesi Kararı Denetim Süresinin Sorunsuz Geçirilmesi Erteleme İle İlgili Yargıtay Kararları P MÜSADERE I. GENEL OLARAK II. EŞYA MÜSADERESİ Eşya Kavramı Eşya Müsaderesine Karar Vermek İçin Gerekli Koşullar A. Kasıtlı Bir Suç İşlenmeli B. Eşyanın Suçla İrtibatlı Olması C. Eşyanın İyi Niyetli Üçüncü Kişilere Ait Olmaması D. Eşya Müsaderesinin Hakkaniyete Aykırı Olmaması E. Eş Değer Müsaderesi F. Eşya Müsaderesinin Usulü III. KAZANÇ MÜSADERESİ Genel Olarak Kazanç Müsaderesinin Şartları A. Kasıtlı Bir Suç İşlenmelidir B. Kazanç Suçla Bağlantılı Olarak Elde Edilmeli a) Genel Olarak b) Kazancın Suçla Bağlantılı Olduğu Kabul Edilen Haller aa. Suçun işlenmesi ile elde edilen maddi menfaatler bb. Suçun konusunu oluşturan maddi menfaatler cc. Suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler dd. Suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatlerin değerlendirilmesi ve dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançlar Kazancın Suç İle Bağlantısının Kurulabilmesi ve Kanıtlanması XXIII

10 4. Elde Edilen Maddi Menfaat veya Ekonomik Kazançların, İyiniyetli Üçüncü Kişilere Ait Olmaması veya Mağduruna İade Edilememesi Zorunluluğu Kaim Değer Müsaderesi Kazanç Müsaderesinde Usul Müsadere İle İlgili Yargıtay Kararları R YARGILAMA GİDERLERİ Genel Olarak Yargılama Giderleri Genel Olarak Avukatlık Ücreti Mahkumiyet Kararı Verildiğinde Yargılama Giderleri Mahkumiyet Kararı Verildiğinde Avukatlık Ücreti Yargılama Giderleri İle İlgili Yargıtay Kararları S. MAHKUMİYET KARARINDA KISA KARARIN VE GEREKÇELİ KARARIN YAZILMASI III. BÖLÜM BERAAT KARARI A. Beraat Kararı B. Beraat Kararı Verilecek Haller a) Yüklenen Fiilin Kanunda Suç Olarak Tanımlanmamış Olması b) Yüklenen Suçun Sanık Tarafından İşlenmediğinin Sabit Olması c) Yüklenen Suç Açısından Failin Kast veya Taksirinin Bulunmaması d) Yüklenen Suçun Sanık Tarafından İşlenmesine Rağmen, Olayda Bir Hukuka Uygunluk Nedeninin Bulunması e) Yüklenen Suçun Sanık Tarafından İşlendiğinin Sabit Olmaması C. Müsadere D. Yargılama Gideri E. Vekalet Ücreti F. Beraat Kararında Kısa Karar ve Gerekçeli Kararın Yazılması XXIV

11 IV. BÖLÜM DURMA KARARI 1. Durma Kararı A. Durma Kararı Verilebilecek Haller a) İzin b) Karar c) Ön Mesele Durma Kararı Verilmesinde Usul Yargıtay Kararları V. BÖLÜM DÜŞME KARARI 1. Düşme Kararı Düşme Kararı Verilebilecek Haller I. Türk Ceza Kanununda Öngörülen Düşme Sebepleri A SANIĞIN ÖLÜMÜ Genel Olarak Sanığın Ölümü Ölümün İspatı B. AF Genel Olarak Ceza Hukukunda Af Genel Af C. ZAMANAŞIMI Giriş Dava Zamanaşımı a) Dava Zamanaşımı Kavramı b) Dava Zamanaşımına Uğramayan Suçlar c) Dava Zamanaşımı Süreleri d) Dava zamanaşımı Sürelerinin Tespiti e) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Başlangıcı XXV

12 f) Dava Zamanaşımı Engelleri g) Dava Zamanaşımının Durması A. İzin Soruşturma ve Kovuşturma Yapılmasının İzne Bağlı Olduğu Haller Şunlardır a sayılı TCK nın 299.maddesinde Düzenlenen Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu b sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılamaları Hakkında Kanuna Tabi Kişiler Hakkındaki Eylemler c sayılı TCK nın 301.maddesinde Düzenlenen Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin Kurum ve Organlarını Aşağılama Suçu d sayılı TCK nın 305.maddesinde Düzenlenen Temel Milli Yararlara Karşı Hareket Suçu e sayılı TCK nın 306.maddesinde Düzenlenen Yabancı Devlet Aleyhine Asker Toplama Suçu f. Hâkim ve Savcıların Görevleriyle İlgili Veya Görevleri Sırasında İşledikleri Suçlar g. Noterlerin Görevleri Nedeniyle İlgili İşledikleri Suçlar h. Avukatların Görevleri Nedeniyle İşledikleri Suçlar ı. En Üst Dereceli Kolluk Amirlerinin Görevleri Nedeniyle İşledikleri Suçlar B. Karar a. Milletvekilleri ile ilgili zamanaşımının durması b. Üniversite görevlileri hakkında zamanaşımının durması C. Ön Mesele D. Kaçaklık Durumu E. Diğer Kanunların Zamanaşımının Durması Sebebi Olarak Gösterdiği Haller a. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu Bakımından Geri Bırakma Kararı b. Uzlaşma İle Zamanaşımının Durması c. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması İle Zamanaşımının Durması XXVI

13 d. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi İle Zamanaşımının Durması e. Uyuşmazlık Mahkemesine Başvurmada Zamanaşımı Süresinin Durması f. Bankacılık Kanununa Muhalefet Suçlarında Dosyanın Bilirkişiye Tevdii İle Zamanaşımının Durması g. Dava Zamanaşımı Süresinin Durmasının Sonuçları h. Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi sayılı TCK ya Göre Zamanaşımını Kesen Sebepler ha. Şüpheli veya sanıklardan birinin, savcı huzurunda ifadesinin alınması veya mahkemece sorguya çekilmesi hb. Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi hc. Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi hd. Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi ı. Dava zamanaşımı Süresinin Kesilmesinin Sonuçları i. Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesinin Suç Ortaklarına Etkisi j Dava zamanaşımının Durmasıyla Kesilmesi Arasındaki Farklar k. Dava Zamanaşımı Süresinin Dolması Durumunda Verilecek Karar Zamanaşımı İle İlgili Yargıtay Kararları D. ŞİKAYETTEN VAZGEÇME Şikayetten Feragat Şikayetten Vazgeçme a. Şikayetten Vazgeçme Zamanı b. Şikayetten Vazgeçebilecek Kimseler c. Şikayetten Vazgeçmenin Şekli d. Şikayetten Vazgeçmenin Sirayeti e. Şikayetten Vazgeçmenin Şarta Bağlanması f. Şikayetten Vazgeçmenin Kabulü g. Şikayetten Vazgeçmeden Vazgeçme h. Şikayetten Vazgeçmenin Sonuçları Yargıtay Kararları XXVII

14 F. ÖN ÖDEME Kovuşturma Evresinde Önödeme a) Özel Kanunlar Gereği İşin Doğrudan Mahkemeye İntikal Etmesi b) Suçun Nitelik Değiştirmesi c) Önödeme Uygulanmadan Kamu Davasının Açılmış Olması Suçun Önödemeye Tabi Olmasının Koşulları a) Suçun Uzlaşmaya Bağlı Olmaması b) Yaptırımın Önödeme Kapsamında Bulunması Önödeme Uygulaması a) İsnadın Önödemeye Başvurmayı Gerektirecek Kuvvette Olması b) Önödeme Önerisinde Bulunulması ba. Önödeme önerisi bb. Önödeme önerisinde cezanın belirlenmesi c) Önödeme Önerisine Uyulması Ön Ödeme İle İlgili Yargıtay Kararları II. Soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması halleri VI. BÖLÜM CEZA VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA DAİR KARAR 1. Ceza Verilmesine Yer Olmadığına İlişkin Karar Yargılama Gideri Vekalet Ücreti Ceza Verilmesine Yer Olmadığına Karar Verme Kararı Verilmesinde Usul Yargıtay Kararları XXVIII

15 VII. BÖLÜM DAVANIN REDDİ KARARI I. DAVANIN REDDİ KARARI Davanın Reddi Kararı Verilebilecek Haller Yargılama Gideri Vekalet Ücreti Ret Kararı Verilmesinde Usul Yargıtay Kararları VIII. BÖLÜM GÖREVSİZLİK KARARI GÖREVSİZLİK KARARI Yargıtay Kararları XXIX