Uğur Yıldırım 1, Mustafa Seçkin Durmuş 1, Mehmet Turan Söylemez 1. İstanbul Teknik Üniversitesi {yildirimu, durmusmu,
|
|
- Eser Akan
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Demiryolu Sinyalizasyon Sistemleri İçin Otomatik Anklaşman Tablosu Oluşturulması Automatic Generation of Interlocking Table for Railway Signalization Systems Uğur Yıldırım 1, Mustafa Seçkin Durmuş 1, Mehmet Turan Söylemez 1 1 Kontrol Mühendisliği Bölümü İstanbul Teknik Üniversitesi {yildirimu, durmusmu, soylemezm}@itu.edu.tr Özet Anklaşman (interlocking) sistemi raylı sistemlerde ulaşım ve taşımanın güvenli olarak yapılabilmesini sağlayan bileşenler arasında hayati öneme sahiptir. Sabit blok sinyalizasyon sistemlerinde (Fixed Block Signalling Systems) trenlerin istenilen güzergahlar boyunca güvenli bir şekilde hareketi yine anklaşman sistemi tarafından sağlanmaktadır. Anklaşman sisteminin tasarımında izlenecek ilk adım hatasız anklaşman tablolarının oluşturulmasıdır. Küçük çaplı istasyonlar ve demiryolu bölgeleri için anklaşman tablosunun oluşturulması kolayca gerçekleştirilebilirken, istasyon topolojisi karmaşıklaştıkça olası mantık hataları ve tablonun oluşturulması giderek zorlaşmaktadır. Bu çalışmada sembolik matematik yazılımı olan Mathematica programı kullanılarak çizimi gerçekleştirilen herhangi bir istasyon veya demiryolu bölgesi için anklaşman tablosunu otomatik olarak oluşturan program anlatılmaktadır. Gerçeklenen yazılımın en büyük avantajı, demiryolu topolojisinden bağımsız olarak çizilen herhangi bir istasyon veya demiryolu bölgesi için makas ve sinyalleri de otomatik olarak yerleştirmesidir. Abstract Interlocking system is the most important component of the signalization system which provides safe travel and transportation. Interlocking system also provides movement of trains on desired routes in fixed block signaling systems. The first step of interlocking system design is to generate interlocking tables. Generation of interlocking table for small scaled stations or railway yards can be realized easily but when the topology of the station gets complicated, generation of interlocking tables gradually gets difficult. In this study, with the help of a symbolic mathematic toolbox named Mathematica, a program that automatically generates interlocking tables for any station or railway yard is explained. The main advantage of our program is that, switches and signal lights are also placed automatically for a drawn station or a railway yard independently from their topology. 1. Giriş Demiryolu sistemlerinde güvenli bir ulaşım sağlamak için hatasız bir anklaşman sistemi tasarlamak gerekmektedir. Anklaşman sistemleri, trenlerin demiryolu üzerinde güvenli bir şekilde yol almasını sağlayarak olası kazaların önüne geçilmesini sağlar [1]. Anklaşman sisteminde yapılmış olan en küçük bir hata bile demiryolu sisteminde büyük kazalara neden olabilir [2]. Anklaşman sistemi tasarımı yapılırken öncelikle ilgili demiryolu bölgesinin anklaşman tablosu çıkartılır. Anklaşman tablosunda, trenin ilgili demiryolu bölgesinde gidebileceğim tüm yollar (güzergahlar) ve bu yollarda ilerleyebilmesi için gerekli koşullar bulunmaktadır. Bu koşullar sağlanmadığı sürece trenlerin ilgili yollara girmesi oldukça tehlikeli bir durumdur. Bu nedenle iyi bir anklaşman sistemi için öncelikle hatasız bir anklaşman tablosu oluşturulmalıdır. Her ne kadar basit demiryolu bölgeleri için anklaşman tablosu tasarlamak kolay olsa da demir yolu bölgesinin yapısı büyüdükçe anklaşman tablosunun oluşturulması zorlaşır ve hata yapılma ihtimali yükselir. Anklaşman tablosu tasarlandıktan sonra ray devresi, makas, sinyal gibi her bir demiryolu sistemi elemanı ve ilgili demiryolu sistemindeki olası tüm güzergahlar için biçimsel diller kullanılarak program parçaları yazılır [3]. Aynı türdeki elemanlar aynı şekilde davranış gösterdiklerinden her tür için sadece birer program parçası yazılması yeterli olmaktadır. Burada asıl önemli olan iş bu elemanların anklaşman tablosuna uygun olarak hatasız bir şekilde birbirleriyle ilişkilendirilmesidir [4]. Dolayısıyla da bu adımda da anklaşman tablosunun doğruluğu büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda anklaşman tablolarının ve anklaşman sistemlerinin modellenmesi ve doğruluğunun incelenmesi konularında çeşitli çalışmalar yapılmıştır [5-9]. Anklaşman tablosunun özellikle büyük çaptaki demiryolu sistemleri için oluşturulması oldukça dikkat isteyen bir iş olduğundan bu işin bilgisayar algoritmaları kullanılmadan yapılması durumunda olası ihmaller ve hatalar ortaya çıkabilir. Belli bir algoritma kullanılarak anklaşman tablosu tasarlanırsa da olası tüm durumlar göz önünde bulundurularak hata yapma ihtimali ortadan kaldırılabilir. Bu konuda çeşitli anklaşman tablosu oluşturma yöntemleri geliştirilmiştir [10-11]. Bu çalışmada Mathematica programlama ortamından gerçekleştirilmiş bir otomatik anklaşman tablosu oluşturucu programdan ve kullandığı algoritmalardan bahsedilecektir. 2. Demiryolu Sinyalizasyon Sistemi Bileşenleri Bir demiryolu sinyalizasyon sisteminde temel bileşenler olarak ray devreleri, makaslar ve sinyaller kullanılır. Basit bir istasyon yapısı Şekil 1 de gösterilmiştir.
2 002BT 001BT 4D 2D 1T 3T BA 6BB 6BC 3ST 2ST 1ST 56DC 56DB 56DA T 51T 52B 54B 002DT 001DT Şekil 1: Basit bir demiryolu istasyonu 2.1. Ray Devreleri Ray devreleri, ilgili demiryolu bölgesinde tren olup olmadığını algılayan elektriksel elemanlardır. AC, DC ve aks sayıcı olarak çalışan çeşitleri bulunmaktadır. Genelde kısadevre mantığı ile çalışırlar. Eğer bir ray devresinin üzerinde tren varsa, devre tren üzerinden tamamlanarak o ray devresinin meşgul olduğu anlaşılır. Şekil 1 de gösterilen demiryolu istasyonunda ray devreleri 001BT, 002BT, 1T, 3T, 1ST, 2ST, 3ST, 51T, 53T, 001DT ve 002DT olarak görülmektedir Makaslar Makaslar, trenlerin yön değiştirerek istenilen yere gitmesini sağlar. Her makasın normal ve sapan olmak üzere iki konumu bulunmaktadır. Trenin makas üzerinden yön değiştirmeden gittiği yön normal konum, yön değiştirerek gittiği konum ise sapan konum olarak adlandırılır. Motorlu ve detektörlü olmak üzere iki çeşitleri vardır. Motorlu makaslar kumanda merkezinden kontrol edilebilmektedir ve makasın hangi konumda olduğu görülebilmektedir. Detektörlü makasların ise sadece konumu görülebilmektedir. Şekil 1 de gösterilen demiryolu istasyonunda makaslar 1, 3, 5, 51, 53 ve 55 olarak görülmektedir Sinyaller Sinyaller, kendisine yaklaşan trene demiryolu bölgesinin durumu hakkında bilgi verirler. Eğer trene bir güzergah kurulmamışsa veya bir sonraki ray devresi meşgul durumdaysa sinyaller kırmızı renk bildirimi verirler. Güzergah kurulması durumunda ise Tablo 1 deki bilgilere uygun renk bildirimi verirler. Tablo 1: Sinyal renk bildirimler ve anlamları Renk Bildirimi Anlamı Kırmızı Güzergah açılmamış durumda Sarı Güzergah açılmış ve bir sonraki sinyal kırmızı Yeşil Güzergah açılmış ve bir sonraki sinyal sarı veya yeşil Sarı-Kırmızı Özel bir renk bildirimi Sarı-Sarı Güzergah açılmış, güzergahta sapma var ve bir sonraki sinyal kırmızı Sarı-Yeşil Güzergah açılmış, güzergahta sapma var ve bir sonraki sinyal sarı veya yeşil Sinyallerin, dörtlü yüksek, üçlü yüksek ve üçlü cüce olmak üzere üç farklı çeşidi bulunmaktadır. Üçlü sinyallerde kırmızı, sarı ve yeşil ışıklar bulunurken dörtlü sinyalde fazladan bir sarı ışık daha bulunmaktadır. Bu fazladan sarı ışık kurulan güzergahta bir sapma olup olmadığını göstermektedir. Ayrıca üçlü cüce sinyalin verdiği renk bildirimlerinden de kesinlikle bir sapma olduğu anlaşılmaktadır Güzergahlar ve Anklaşman Tablosu Trenlerin bir demiryolu istasyonunda ilerleyebilmeleri için kendilerine kumanda merkezi tarafından güzergahlar kurulması gerekmektedir. Güzergahlar, trenin durabileceği iki ray devresi arasına kurulurlar. İstasyon bölgesinde kurulan güzergahlar makas ray devreleri de içerebilir. Kumanda merkezinden gelen bir güzergah talebi için öncelikle talep edilen güzergahla çakışan başka bir güzergah kurulu mu diye bakılır. Eğer yoksa istenilen güzergah üzerindeki saha ekipmanlarında herhangi bir hata veya engel durum olup olmadığı kontrol edilir. Eğer bir sorun yoksa, makaslar güzergahın kurulması için gerekli olan konumlarına çevrilir, güzergaha ait ilgili sinyal uygun renk bildirimini verir ve güzergah kurulmuş olur. Sinyalin renk bildirimini gören tren ise güzergaha girerek yoluna devam eder. Şekil 1 de gösterilen demiryolu istasyonunda 20 adet güzergah bulunmaktadır. Bu güzergahlara örnek olarak 001BT-1ST, 001BT-3ST ve 2ST- 002DT gibi güzergahlar gösterilebilir. Bir demiryolu bölgesindeki kurulabilecek tüm güzergahların ayrıntılı bir şekilde gösterildiği tabloya anklaşman tablosu denir. Anklaşman tablosunda, ilgili demiryolu istasyonundaki her bir güzergahın kurulması için gerekli olan makas konumlar, ray devresi serbestlikleri, uygun sinyal bildirimleri gibi bilgiler bulunmaktadır. Güvenli ve doğru bir anklaşman sistemi tasarımı yapmak için de anklaşman tablosunda yazan her bir bilgi göz önünde bulundurulmaktadır. Bu yüzden de anklaşman tablosunun doğruluğu büyük önem taşımaktadır. Eklenen bir ray devresi ve makas için bile, daha önceden var olan güzergahların çoğu için yeni ek koşullar gelmektedir. Böylece incelenen demiryolu istasyonu büyüdükçe anklaşman tablosu oluşturmak daha da zorlaşmaktadır. 3. Anklaşman Tablosunun Otomatik Olarak Oluşturulması Karmaşık demiryolu istasyonları için anklaşman tablosu oluşturmak fazlasıyla dikkat isteyen bir iştir. Bir bilgisayar algoritması kullanmadan bu tablo oluşturulmaya çalışılırsa gözden kaçan koşullar sonucu ortaya çıkacak insan hatalarının görülmesi muhtemeldir. Yanlış bir anklaşman tablosu, yanlış bir anklaşman tasarımına, yanlış bir anklaşman tasarımı da
3 demiryolu istasyonunda kazalara neden olabilir. Bu yüzden anklaşman tablosu oluştururken insan hatalarını en aza indirgemek için bilgisayar algoritmalarından yararlanılmalıdır. Bu bölümde otomatik olarak anklaşman tablosu oluşturmak için Mathematica programlama ortamında yazılan bir programın çalışma prensipleri anlatılacaktır Program Arayüzü Yazılan programa, kullanıcının demiryolu istasyonunu kolaylıkla tanımlayabilmesi için bir arayüz eklenmiştir. Bu arayüzde kullanıcı sadece istasyonda bulunan rayları doğru bir şekilde çizerek programa istasyonu tanımlayabilir. Kullanıcı, istasyon modelini oluştururken program otomatik olarak ray devreleri ve makasları tanımlayarak çizilen istasyon modeli üzerinde uygun bir şekil ve isimle göstermektedir. İstasyon modelinin çizimi bittikten sonra kullanıcı isterse ilgili düğmeyi kullanarak istasyon bölgesindeki olması gereken tüm sinyalleri ve çeşitlerini programa buldurabilir. Yine ilgili düğme kullanılarak çizilmiş olan istasyon modeli için anklaşman tablosu oluşturulabilir. Ayrıca çizilen istasyon modelleri kaydedilip daha sonra tekrar kullanılabilirler. Programın kullanıcı arayüzü Şekil 2 de gösterilmiştir. yararlanarak çizilecek yeni bir rayın başlangıç noktasının uygun bir nokta seçilmesine izin verilir. Bir nokta en fazla üç rayda bulunabilir. Eğer bir nokta sadece bir rayda bulunuyorsa, bu raya o noktada bir bağlantı yapılmamış demektir ve yeni bir bağlantı yapılmasına izin verilir. Eğer bir nokta iki rayda bulunuyorsa, bu iki rayın birbirine bağlı olduğu anlaşılır ve yeni bir bağlantı yapılmasına da izin verilir. Eğer bir nokta üç rayda bulunuyorsa, bu da o noktada bir makas olduğunu gösterir ve yeni bir bağlantı yapılmasına izin verilmez. Örnek olarak çizilen rayların kullanıcı arayüzündeki görünüşü Şekil 3 te gösterilmiştir. Buradaki mavi noktaların her birisinden yeni bir ray daha çizilebilmektedir Makas Tanıma Şekil 3: Ray tanıma işlemi Çizilen istasyon modelindeki makasların tanınması için çizilen rayların oluşturduğu listedeki her bir noktanın kullanılma miktarına bakılır. Kullanılma sayısı üç olan noktalarda bir makas olduğu anlaşılır. Makasa ait giriş, normal ve sapan raylarının belirlenmesi için makasa ait üç rayın makas noktasının hangi tarafında olduğuna bakılır. Makasın yapısı gereği giriş rayı bir tarafta, normal ve sapan rayları da diğer tarafta bulunur. Böylelikle tek başına bulunan ray giriş rayı, giriş rayıyla aynı eğime sahip ray normal rayı ve geriye kalan üçünce ray da sapan rayı olarak belirlenir. Makas noktası, rayları ve otomatik olarak verilen isimden oluşturulan liste makas elemanı olarak tanımlanır ve diğer makas elemanlarının da bulunduğu makaslar listesine eklenir. Örnek olarak çizilen bir makas Şekil 4 te gösterilmiştir. Burada üç rayın birleştiği noktadan yeni bir ray çizilmesine izin verilmezken, makasın diğer uçlarından yeni raylar eklenebilir. Şekil 2: Programın kullanıcı arayüzü 3.2. Bileşen Tanıma Kullanıcı arayüzünde istasyon modeli çizilirken arka planda istasyondaki rayları, ray devrelerini ve makasları tanıyacak algoritmalar çalışmaktadır. Sinyal tanıma ve anklaşman tablosu oluşturma işlemleri istasyon modelin tam olarak oluşturulmadan yapılamayacağı için kullanıcıdan onay alındıktan sonra bu işlemler yapılır. Bu bölümde rayların, ray devrelerinin, makasların, güzergahların ve sinyallerin tanınmasına ilişkin algoritmalar hakkında bilgiler verilecektir Ray Tanıma İstasyon modeli oluşturulurken kullanılan her bir çizgi bir ray olarak kabul edilir. Kullanıcının çizdiği her bir çizginin başlangıç ve bitiş noktaları bir listeye alınarak bir ray elemanı oluşturulur. Oluşturulan ray elemanları da tüm ray elemanlarının içinde bulunduğu raylar listesine eklenir. Böylelikle kullanıcı tarafından çizilen tüm rayların başlangıç ve bitiş noktaları elde edilmiş olur. Bu noktalardan Ray Devresi Tanıma Şekil 4: Makas tanıma işlemi İstasyon modelinde iki farklı çeşitte ray devresi bulunabilir. Bunlar istasyon ray devreleri veya giriş ray devreleri gibi tek raydan oluşanlar ve makas bölgesi ray devreleri gibi birden çok raydan oluşan ray devreleridir. Ray devreleri tanımlanırken raylar listesindeki her bir rayın başlangıç ve bitiş noktaları incelenir. Eğer bir rayın başlangıç veya bitiş noktaları makas noktası değilse, bu ray tek başına bir ray devresidir. Eğer bu noktalardan biri veya ikisi makas noktası ise bu ray bir makas bölgesi ray devresine aittir. Bu durumda rayın üzerindeki makas noktası olan noktaların hangi raylara bağlı olduğuna bakılarak makas bölgesi ray devresi içindeki tüm raylar belirlenir. Belirlenen tüm raylar tek bir ray devresi olarak ifade edilir. Belirlenen ray devreleri içinde
4 bulundurdukları raylar ve otomatik olarak verilen bir isimle birlikte bir liste halinde tutulur ve bu liste diğer ray devrelerinin de içinde bulunduğu ray devreleri listesine eklenir. Örnek olarak çizilen ray devreleri Şekil 5 te gösterilmiştir. Burada 1, 3 ve 4 numaralı ray devreleri (TC), tek raylı olup trenin durabileceği ray devreleridir. 2 numaralı ray devresi ise birden çok raydan oluşan bir makas bölgesi ray devresi olup trenin burada durmasına izin verilmemektedir. olarak verilen bir isimden oluşan birer liste olarak sinyaller listesinin içinde tutulur. Şekil 5 te verilen demiryolu bölgesine uygun sinyallerin bulunup eklenmiş hali Şekil 6 da gösterilmiştir. Şekil 6: Sinyal tanıma işlemi Güzergah Tanıma Şekil 5: Ray devresi tanıma işlemi Güzergahlar, giriş ray devreleri ve istasyon ray devreleri arasında kurulabilir. Güzergahların tanımlanması için, çizilen istasyon modelinde güzergah kurulabilecek ray devreleri seçilir ve bu ray devrelerinin bağlı olduğu ray devreleri bulunur. Bulunan ray devreleri bir makas bölgesine aitse bu ray devrelerinin de bağlı olduğu ray devreleri bulunarak trenin ilerleyebilecek tüm güzergahlar hesaplanır. Böylelikle kurulabilecek olası bir güzergahta hangi ray devrelerinin hangi sırada olduğu ve bu güzergahta hangi makasların kullanıldığı elde edilmiş olur. Bulunan ray devrelerinin birbirine hangi raylardan bağlı olduğuna da bakılarak trenin güzergah üzerindeki makasların hangi konumlarından geçtiği de tespit edilir. Sonuç olarak her bir güzergah, içindeki ray devrelerini, kullandığı makas konumlarını ve otomatik olarak verilen bir güzergah numarası ile bir liste şekilde gösterilir. Oluşturulan tüm güzergahlar da güzergahlar listesinde bir arada tutulur Sinyal Tanıma Sinyallerin türü seçilirken ilgili olduğu ray devresinden kurulacak güzergahlarda sapma olup olmadığına bakılır. Kurulabilecek güzergahlarda kesin olarak sapma varsa üçlü cüce sinyal, kesin olarak sapma yoksa üçlü yüksek sinyal ve kurulabilecek bazı güzergahlarda sapma var, bazılarında yok ise de dörtlü yüksek sinyal kullanılır. Kurulabilecek güzergahlardaki sapma durumlarını belirlemek için de ilgili ray devresinin başlangıç ray devresi olduğu tüm güzergahlar önceden oluşturulmuş listeden seçilir. İlgili güzergahların sapan konumdaki makaslar listelerinin kesişimine bakılarak kesin olarak sapan konumda bir makas olup olmadığı incelenir. Eğer kesin olarak sapan konumda bir makas varsa üçlü cüce sinyal kullanılır. Eğer kesin olarak sapan konumda kullanılan bir makas yoksa sapan makas listelerinin birleşiminin boş bir liste olup olmadığına bakılır. Eğer kurulabilecek güzergahların hiçbirinde sapan konumda bir makas kullanılmıyorsa sinyal olarak üçlü yüksek sinyal kullanılır. Son olarak eğer sapan makas listelerinin kesişimi boş, birleşimi boş değilse de sinyal olarak dörtlü yüksek sinyal kullanılır. Ayrıca güzergahlardaki ray devrelerinin hangi yöne göre dizildiğine bakılarak da sinyallerin yönleri ve ray devresinin hangi ucuna ekleneceği belirlenir. Belirlenen sinyaller sinyalin ekleneceği nokta, sinyal yönü ve otomatik Eğer tren 1 numaralı ray devresindeyse, 1 numaralı makasın normal konumundan geçerek 3 numaralı ray devresine gidebilir veya 1 numaralı makasın sapan konumundan geçerek 4 numaralı ray devresine gidebilir. Bu durumda 1 numaralı ray devresinden kurulabilecek güzergahlarda tren, makasın normal veya sapan konumlarından geçtiği için 1 numaralı ray devresinin önüne dörtlü yüksek sinyal konulması uygundur. 3 numaralı ray devresinden kurulabilecek tek güzergah 1 numaralı makasın normal konumundan geçerek 1 numaralı ray devresine gitmektir. Bu durumda da 3 numaralı ray devresinin önüne üçlü yüksek sinyal konulmalıdır. Aynı şekilde 4 numaralı ray devresinden de kurulabilecek tek güzergah, 1 numaralı makasın sapan konumundan geçerek 1 numaralı ray devresine gitmektir. Bu durumda da 4 numaralı ray devresinin önüne üçlü cüce sinyal koymak uygun olacaktır Anklaşman Tablosu Oluşturma Çizilen demiryolu istasyonu için anklaşman tablosu oluşturulurken öncelikle güzergah tanıma işlemi ile istasyondaki tüm güzergahlar bulunur. Güzergahlar bulunurken, her bir güzergahın üzerindeki ray devreleri ve makas konumları da tutulduğu için bu işlemlerin tekrar yapılmasına gerek kalmamaktadır. Daha sonra sinyal tanıma işlemleri ile istasyondaki sinyaller bulunur ve bu sinyaller ilgili oldukları güzergahlar ile eşleştirilerek renk bildirimleri belirlenir. Son olarak da güzergahlardaki ray devreleri birbirleriyle karşılaştırılarak çakışan güzergahlar tespit edilir ve tabloya eklenir. Şekil 6 da gösterilen demiryolu bölgesi için oluşturulan anklaşman tablosu Tablo 2 de verilmiştir. Güz. Tablo 2: Şekil 6 daki demiryolu bölgesi için oluşturulan anklaşman tablosu Normal Sapan Çakışan Ray Dev. Sin. Mak. Mak. Güz. RT1 1, 2, S 2, 3, 4 RT2 1, 2, SS 1, 3, 4 RT3 3, 2, S 1, 2, 4 RT4 4, 2, S 1, 2, 3 Bu tabloda ilk sütunda güzergah numaraları, ikinci sütunda ilgili güzergahta bulunan ray devresi sıraları, üçüncü sütunda güzergahtaki normal konumda olması gereken makaslar,
5 dördüncü sütunda güzergahtaki sapan konumda olması gereken makaslar, beşinci sütunda ilgili sinyaller ve bildirimleri, altıncı sütunda ise çakışan güzergahlar görülmektedir. Şekil 7: Örnek demiryolu istasyonunun programda kullanılması Tablo 3: Örnek demiryolu istasyonu için program tarafından oluşturulan anklaşman tablosunun bir bölümü Güzergah Ray Devreleri Normal Makaslar Sapan Makaslar Sinyaller Çakışan Güzergahlar 1 5, 1, 7 1 1, Y, Y, S 4, Y, S, K 2 5, 1, 2, 8 3 1, 2 1, SY, SY, SY, SY, SS 6, SY, SS, Y, S, K 3 5, 1, 2, 9 1, 2, 3 1, SY, SY, SS 8, Y, S, K 4 6, 2, 8 2, 3 2, Y, Y, Y, Y, S 6, SY, SS, Y, S, K 5 6, 2, , SY, SY, SS 8, Y, S, K 2, 3, 6, 7, 9, , 1, 5 1 3, S 1, 2, 3, 7, 9 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 17, 19 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 18, 20 2, 3, 5, 7, 8, 9, 10, 17, 19 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 18, , 2, 1, 5 3 1, 2 5, SS 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, , 2, 6 2, 3 5, S 2, 3, 4, 5, 8, 9, , 2, 1, 5 1, 2, 3 7, S 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, , 2, , S 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9 4. Örnek Demiryolu Bölgesi İçin Uygulama Yazılan otomatik anklaşman tablosu oluşturucu programı test etmek amacıyla Şekil 1 de verilen demiryolu istasyonu programda çizilerek sinyaller bulunmuştur. Programın sinyalleri doğru bir şekilde bulup yerleştirdiği Şekil 7 de gösterilmiştir. Daha sonra ise program tarafından anklaşman tablosu oluşturulmuştur. Elde edilen anklaşman tablosunun batı güzergahları için olan bölümü Tablo 3 te verilmiştir. Tablodaki güzergahların sinyal bölümlerinin ikinci satırındaki bilgiler güzergahın varış sinyalinin olası tüm renk bildirimlerini gösterirken, ilk satırdaki bilgiler de varış sinyalinin renk bildirimlerine karşı düşen başlangıç sinyalinin renk bildirimlerini göstermektedir. Elde edilen anklaşman tablosu ile HIMA F30 PLC kullanılarak bir anklaşman yazılmıştır. Anklaşman kodu yazılırken Ulusal Demiryolu Sinyalizasyon Projesi kapsamında daha önceden hazırlanmış olan ray devresi, makas, sinyal ve tanzim PLC blokları kullanılmıştır. Oluşturulan anklaşman tablosu bu bloklardan hangilerinin hangilerine ve ne şekilde bağlanması gerektiğini göstermektedir. Yazılan anklaşman kodunun, yine Ulusal
6 Demiryolu Sinyalizasyon Projesi kapsamında kurulmuş olan simülatörün ilgili bölümünde denenmiştir. Yapılan testler sonucu anklaşman kodunun doğru çalıştığı görülmüştür. Simülatörün görünümü Şekil 8 de gösterilmiştir. Şekil 8: Simülatör 5. Sonuçlar Bu çalışmada, örnek bir demiryolu bölgesine ait anklaşman tablosu otomatik olarak oluşturulmuştur. Oluşturulan bu anklaşman tablosu kullanılarak bir anklaşman kodu yazılmıştır ve yapılan testler sonucu anklaşman kodunun doğru çalıştığı görülmüştür. Anklaşman tablosunun otomatik olarak oluşturulması insan hatalarını en aza indirerek daha güvenli bir anklaşman sistemi tasarımı sağlamaktadır. Bundan sonraki çalışmalar arasında da otomatik olarak oluşturulan anklaşman tablosundan otomatik olarak bir anklaşman PLC kodu oluşturulması gösterilebilir. Böylelikle programa çizilen bir istasyon bölgesi için çok hızlı bir şekilde bir anklaşman kodu elde edilir ve fazla zaman kaybetmeden güvenlik testlerine başlanabilir. [2] Kuepper, G.J., "150 Years of Train-Disasters - Practical Approaches for Emergency Responders", Magazine September/October issue, pp , [3] Banci, M., Fantechi, A., Gnesi, S., Some Experiences on Formal Specification of Railway Interlocking Systems Using Statecharts, Çevrimiçi ulaşılabilir: [4] Chevillat, C., Carrington, D., Strooper, P., Süß, J.G., Wildman, L., Model-Based Generation of Interlocking Controller Software from Control Tables, Lecture Notes in Computer Science, vol. 5095, pp , 2008 [5] Winter, K., Model Checking Railway Interlocking Systems, Australian Computer Science Communications, vol. 24, 2002 [6] Winter, K., Johnston, W., Robinson, P., Strooper, P., Berg, L., Tool Support for Checking Railway Interlocking Designs, SCS '05 Proceedings of the 10th Australian workshop on Safety critical systems and software, 2005 [7] Anunchai, S.V., Verification of Railway Interlocking Tables using Coloured Petri Nets, 10th Workshop and Tutorial on Practical Use of Coloured Petri Nets, 2009 [8] Haxthausen, A.E., Bliguet, M.L. Kjær, A.A., Modelling and Verification of Relay Interlocking System, Lecture Notes in Computer Science, vol. 6028, pp , 2010 [9] Anunchai, S.V., Modelling Railway Interlocking Tables Using Coloured Petri Nets, Lecture Notes in Computer Science, vol. 6116, pp , 2010 [10] Tombs, D., Robinson, N., Nikandros, G., Signalling Control Table Generations and Verification, Conference on Railway Engineering, Wollongong, November 2002 [11] Mirabadi, A., Yazdi, M.B., Automatic Generation and Verification of Railway Interlocking Control Tables Using FSM and NUSMV, Transport Problems, 2009 Teşekkür: Bu çalışma TÜBİTAK 108G186 numaralı Ulusal Demiryolu Sinyalizasyon Projesi tarafından desteklenmektedir Kaynaklar [1] Svendsen, A., Olsen, G.K., Endresen, J., Moen, T., Carlson, E., Alme, K.J., Haugen, O., The Future of Train Signaling, Lecture Notes in Computer Science, vol. 5301, pp , 2008
DEMİRYOLU SİNYALİZASYONUNDA YERLİ ADIMLAR
DEMİRYOLU SİNYALİZASYONUNDA YERLİ ADIMLAR Murat GÜNCAN TÜBİTAK BİLGEM Bilişim Teknolojileri Enstitüsü Raylı Ulaşım Sistemleri Bölüm Sorumlusu 14.06.2013, Eskişehir TCDD 2023 Hedefi * Hedef 2023 Broşürü
DetaylıDemiryolu Hemzemin Geçitleri için Hatada-Güvenli Sinyalizasyon ve Anklaşman Tasarımı
Demiryolu Hemzemin Geçitleri için Hatada-Güvenli Sinyalizasyon ve Anklaşman Tasarımı U. Yıldırım 1, M. S. Durmuş 2, A. Kurşun 2, M. T. Söylemez 2 1 Kontrol Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul
DetaylıDemiryolu Sinyalizasyon Sistemi Bileşenlerinin Otomasyon Petri Ağları ile Modellenmesi ve PLC ile gerçeklenmesi
Demiryolu Sinyalizasyon Sistemi Bileşenlerinin Otomasyon Petri Ağları ile Modellenmesi ve PLC ile gerçeklenmesi K. Akın 1, M.S. Durmuş 2, M.T. Söylemez 3 Kontrol Mühendisliği Bölümü İstanbul Teknik Üniversitesi,
DetaylıBİR DEMİRYOLU ANKLAŞMAN SİSTEMİNİN PLC İLE GERÇEKLENMESİ. YÜKSEK LİSANS TEZİ Oytun ERİŞ. Anabilim Dalı : Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİR DEMİRYOLU ANKLAŞMAN SİSTEMİNİN PLC İLE GERÇEKLENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Oytun ERİŞ Anabilim Dalı : Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği Programı :
DetaylıKontrol Sistemlerinin Analizi
Sistemlerin analizi Kontrol Sistemlerinin Analizi Otomatik kontrol mühendisinin görevi sisteme uygun kontrolör tasarlamaktır. Bunun için öncelikle sistemin analiz edilmesi gerekir. Bunun için test sinyalleri
DetaylıMONTAJ ÇİZİMİN ÖZELLİKLERİ VE GEREKLİ BİLGİLER.
MONTAJ ÇİZİMİN ÖZELLİKLERİ VE GEREKLİ BİLGİLER. Montaj Çizimleri, tasarımı yapılan makine ya da mekanizma parçalarının işlev görecekleri konumlarda birbirine takılı haldeki çizimleridir. Parçaları birbirine
DetaylıİÜ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ. Süreç İyileştirme Standardı
Dök. No: AUZEF-SS-1.2-11 Yayın Tarihi:30.12.2015 Rev No:00 Rev Tarihi: Sayfa 1 / 12 1. AMAÇ İÜ AUZEF süreçlerinin kalite, verimlik ve etkinliğini arttırmak için yapılan sürekli iyileştirme çalışmalarında
DetaylıBÖLÜM 5 5. TABLO OLUŞTURMAK
BÖLÜM 5 5. TABLO OLUŞTURMAK Belli bir düzen içerisinde yan yana ve alt alta sıralanmış veya hizalı şekilde oluşturulması gereken bilgiler word de tablo kullanılarak hazırlanırlar. Örneğin bir sınıfa ait
DetaylıHemzemin Geçit Bölgeleri için Görüntüleme Sistemi ile Güvenlik Kontrolü
Hemzemin Geçit Bölgeleri için Görüntüleme Sistemi ile Güvenlik Kontrolü 1 Betül Gündüz, 1 Metin Akın, 1 Muhammed Yakışır ve * 1 Ü. Çiğdem Turhal 1 Mühendislik Fakültesi, Elektrik-Elelktronik Mühendisliği
DetaylıDC Beslemeli Raylı Ulaşım Sistemlerinin Simülasyonu
DC Beslemeli Raylı Ulaşım Sistemlerinin Simülasyonu M. Turan SÖYLEMEZ İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Müh. Bölümü Süleyman Açıkbaş İstanbul Ulaşım A.Ş. Plan Giriş - Neden Raylı Sistem Simülasyonu?
DetaylıDicle Üniversitesi Bilgi İşlem Online Talep Takip Sistemi
Dicle Üniversitesi Bilgi İşlem Online Talep Takip Sistemi Cengiz Coşkun 1, Abdullah Baykal 2 1 Dicle Üniversitesi Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Diyarbakır 2 Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi, Matematik
Detaylıİçindekiler Tablosu Talep Destek Yönetim Sistemi Programı...3
İçindekiler Tablosu Talep Destek Yönetim Sistemi Programı...3 1. Özellikler.3 2. Kullanım..3 2.1. Ana Sayfa..5 2.2. Talep Modülü.7 2.3. Takibim Modülü 9 2.4. Takipte Modülü..11 2.5. Silinen Talepler Modülü...11
DetaylıMontaj Resminin Tanımı, Önemi ve Kullanıldığı Yerler
Montaj Resminin Tanımı, Önemi ve Kullanıldığı Yerler Bir makineyi meydana getiren çeşitli parçaların nasıl bir araya getirileceğini gösteren toplu olarak görünüşleri ve çalışma sistemi hakkında bize bilgi
DetaylıDEMİRYOLU SİNYALİZASYON SİSTEMİ SİMÜLATÖRÜ VE SCADA SİSTEMİ YÜKSEK LİSANS TEZİ. Fatih MECİTOĞLU. Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği Anabilim Dalı
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DEMİRYOLU SİNYALİZASYON SİSTEMİ SİMÜLATÖRÜ VE SCADA SİSTEMİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Fatih MECİTOĞLU Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği Anabilim Dalı Kontrol
DetaylıProgramlama Giriş. 17 Ekim 2015 Cumartesi Yrd. Doç. Dr. Mustafa YANARTAŞ 1
17 Ekim 2015 Cumartesi Yrd. Doç. Dr. Mustafa YANARTAŞ 1 Ders Not Sistemi Vize : % 40 Final : % 60 Kaynaklar Kitap : Algoritma Geliştirme ve Programlama Giriş Yazar: Dr. Fahri VATANSEVER Konularla ilgili
DetaylıKOCAELİ TEKNİK LİSESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK BÖLÜMÜ OTOMASYON ATÖLYESİ EKTS (Elektrik Kumanda Teknikleri Simülatörü ) DERS NOTU. Kaynak : www.veppa.
KOCAELİ TEKNİK LİSESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK BÖLÜMÜ OTOMASYON ATÖLYESİ EKTS (Elektrik Kumanda Teknikleri Simülatörü ) DERS NOTU Kaynak : www.veppa.com Hakkında EKTS (Elektrik Kumanda Teknikleri Simülatörü
DetaylıGörünüş çıkarmak için, cisimlerin özelliğine göre belirli kurallar uygulanır.
Görünüş Çıkarma Görünüş çıkarma? Parçanın bitmiş halini gösteren eşlenik dik iz düşüm kurallarına göre belirli yerlerde, konumlarda ve yeterli sayıda çizilmiş iz düşümlere GÖRÜNÜŞ denir. Görünüş çıkarmak
DetaylıDESTEK DOKÜMANI KAYIT NUMARALAMA ŞABLONLARI
KAYIT NUMARALAMA ŞABLONLARI Kayıt numaralama özelliği; firmaya ait işlemlerde kullanılan belgelerin, firmaya özel numaralar ile kaydedilip izlenmesine imkan tanır. Ticari sistemde fiş ve faturalara ait
DetaylıMustafa Seçkin Durmuş 1, Uğur Yıldırım 1, Mehmet Turan Söylemez 1. İstanbul Teknik Üniversitesi {durmusmu, yildirimu, soylemezm}@itu.edu.tr.
Demiryolu inyalizasyon Tasarımında Fonksiyonel Güvenlik ve Ayrık Olay istem aklaşımı Functional afety and Discrete Event ystem Approach to Railway ignalization Design Mustafa eçkin Durmuş 1, Uğur ıldırım
DetaylıAlgoritmalar ve Programlama. Algoritma
Algoritmalar ve Programlama Algoritma Algoritma Bir sorunu / problemi çözmek veya belirli bir amaca ulaşmak için gerekli olan sıralı mantıksal adımların tümüne algoritma denir. Algoritma bir sorunun çözümü
DetaylıEkle sekmesindeki Tablolar grubundaki Tablo seçeneği ile tablo oluşturulur.
4. EKLE SEKMESİ Ekle sekmesi Excel de tablo, grafik, köprü ve resim eklendiği sekmedir. 4.1. Tablolar Ekle sekmesindeki Tablolar grubundaki Tablo seçeneği ile tablo oluşturulur. Tablo oluşturulmak istenen
Detaylı5. BÖLÜM ÖLÇÜLENDİRME VE ÖLÇEKLER
5. BÖLÜM ÖLÇÜLENDİRME VE ÖLÇEKLER MHN 113 Teknik Resim ve Tasarı Geometri 2 5. ÖLÇÜLENDİRME VE ÖLÇEKLER 5.1. ÖLÇÜLENDİRMENİN GEREĞİ ve ÖNEMİ Teknik Resim kurallarına göre çizilen parça resimleri, sadece
Detaylı6.12 Örnekler PROBLEMLER
6.1 6. 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 Çok Parçalı Taşıyıcı Sistemler Kafes Sistemler Kafes Köprüler Kafes Çatılar Tam, Eksik ve Fazla Bağlı Kafes Sistemler Kafes Sistemler İçin Çözüm Yöntemleri Kafes Sistemlerde
DetaylıİKİ BOYUTLU ÇUBUK SİSTEMLER İÇİN YAPI ANALİZ PROGRAM YAZMA SİSTEMATİĞİ
İKİ BOYUTLU ÇUBUK SİSTEMLER İÇİN YAPI ANALİZ PROGRAM YAZMA SİSTEMATİĞİ Yapı Statiği nde incelenen sistemler çerçeve sistemlerdir. Buna ek olarak incelenen kafes ve karma sistemler de aslında çerçeve sistemlerin
DetaylıDemiryolu Sinyalizasyon Sistemlerinde Tasarım Kriterleri ve Fail-Safe Kavramı
Demiryolu Sinyalizasyon Sistemlerinde Tasarım Kriterleri ve Fail-Safe Kavramı Feyzullah GÜNDOĞDU 1 Halil Söyler 2 Eser Müşavirlik Mühendislik A.Ş İstanbul Ulaşım A.Ş 1 e-posta: feygun@yahoo.com 2 e-posta:
DetaylıUYGULAMA 9 Montaj uygulaması için görüntüdeki parçaları içeren dosyayı kütüphaneden indirerek saha klasörüne açınız.
UYGULAMA 9 Montaj uygulaması için görüntüdeki parçaları içeren dosyayı kütüphaneden indirerek saha klasörüne açınız. Parçaları Workbench üzerine alarak (Get) kontrol ediniz. Özellikle standart elemanların
DetaylıBİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM HAFTA 6 COSMOSWORKS İLE ANALİZ
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM HAFTA 6 COSMOSWORKS İLE ANALİZ Makine parçalarının ve/veya eş çalışan makine parçalarından oluşan mekanizma veya sistemlerin tasarımlarında önemli bir aşama olan ve tasarıma
DetaylıVERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ I
BÖLÜM 11 11. SQL de JOIN (BİRLEŞTİRME) İŞLEMİ 11.1. JOIN (Birleştirme) İşlemi Veri tabanı kayıtları oluşturulurken bütün bilgiler bir tabloda değil de, birkaç tablo üzerinde tutulur. Bu dataların daha
DetaylıİMÜ1109 TEKNİK RESİM. Bingöl Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 2018
İMÜ1109 TEKNİK RESİM Bingöl Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 2018 ANTET Bütün teknik resim yapraklarında mutlaka uygun ölçülerde bir çerçeve ve antet (baslık) bulunmalıdır. Antet, çizim kâğıdının
DetaylıİÇERİK PROGRAMLAMAYA GİRİŞ ALGORİTMA AKIŞ DİYAGRAMLARI PROGRAMLAMA DİLLERİ JAVA DİLİNİN YAPISI JAVA DA KULLANILAN VERİ TİPLERİ JAVA DA PROGRAM YAZMA
İÇERİK PROGRAMLAMAYA GİRİŞ ALGORİTMA AKIŞ DİYAGRAMLARI PROGRAMLAMA DİLLERİ JAVA DİLİNİN YAPISI JAVA DA KULLANILAN VERİ TİPLERİ JAVA DA PROGRAM YAZMA BÖLÜM-II ALGORİTMA I. GİRİŞ Bilgisayar dünyasında, insanın
DetaylıFİŞ NUMARASI DÜZENLEMESİ
FİŞ NUMARASI DÜZENLEMESİ Önbilgi : Yapılan düzenlemenin devreye alınması neticesinde Distribütör Sistem Sorumluları tarafından öncelikli olarak, yeni modüle uygun fiş numaraları tanımlamaları yapılmalıdır.
DetaylıEDI MIGROS (Sipariş) LOGO ENTEGRASYONU
EDI MIGROS (Sipariş) LOGO ENTEGRASYONU İçindekiler Tablosu EDI AKTARIM UYGULAMASI... 2 1. EDI B2B Aktarımı... 2 2. Migros B2B Aktarım... 7 3. Metro E-İrsaliye Oluşturma... 9 1 EDI AKTARIM UYGULAMASI EDI
DetaylıASELSAN TEDARİKÇİ PORTALI KALİTE SÜREÇLERİ DOKÜMANI
ASELSAN TEDARİKÇİ PORTALI KALİTE SÜREÇLERİ DOKÜMANI Versiyon: 2 Tarih: 28.09.2017 1 İçindekiler 1. Sisteme Giriş... 3 2. Geri Bildirim Süreci... 4 2.1. Geri bildirim oluşturma... 6 3. Denetim Talebi...
DetaylıT.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I
T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I DENEY 2: DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ VE AC-DC DOĞRULTUCU UYGULAMALARI Ad Soyad
DetaylıİNS1101 MÜHENDİSLİK ÇİZİMİ. Bingöl Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 2018
İNS1101 MÜHENDİSLİK ÇİZİMİ Bingöl Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 2018 TEKNİK RESİM Teknik resim, teknik elemanların üretim yapabilmeleri için anlatmak istedikleri teknik özelliklerin biçim ve
DetaylıRapor Hazırlama Kuralları
Temel Bilgiler 1. Temel Bilgiler Rapor Hazırlama Kuralları Rapor hazırlamada, bu belge ile birlikte bulunan rapor örneği sitili kullanılabilir. Bu kalıp stil seçildiğinde, sayfa düzeni, paragraf yapıları
DetaylıBilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU
Bilişim Sistemleri Modelleme, Analiz ve Tasarım Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Akışı Hafta 5. İhtiyaç Analizi ve Modelleme II Haftanın Amacı Bilişim sistemleri ihtiyaç analizinin modeli oluşturulmasında,
DetaylıKMU MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ SAYISAL DEVRELER II LABORATUVARI DENEY 1 TOPLAYICILAR - ÇIKARICILAR
KMU MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ SAYISAL DEVRELER II LABORATUVARI DENEY 1 TOPLAYICILAR - ÇIKARICILAR DENEY 1: TOPLAYICILAR- ÇIKARICILAR Deneyin Amaçları Kombinasyonel lojik devrelerden
DetaylıDers Notlarının Creative Commons lisansı Feza BUZLUCA ya aittir. Lisans: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/
Eşzamanlı (Senkron) Ardışıl Devrelerin Tasarlanması (Design) Bir ardışıl devrenin tasarlanması, çözülecek olan problemin sözle anlatımıyla (senaryo) başlar. Bundan sonra aşağıda açıklanan aşamalardan geçilerek
DetaylıHAL KAYIT SİSTEMİ HAL HAKEM HEYETİ İŞLEMLERİ KULLANICI KILAVUZU
HAL KAYIT SİSTEMİ HAL HAKEM HEYETİ İŞLEMLERİ KULLANICI KILAVUZU Ekim 2015 İçindekiler 1. HAL KAYIT SİSTEMİ NE GİRİŞ... 2 2. HAL HAKEM HEYETİ BAŞVURU OLUŞTURMA SÜRECİ... 2 2.1. BAŞVURU İÇİN GEREKLİ BİLGİLERİN
DetaylıBULANIK MANTIK VE SİSTEMLERİ 2014 2015 BAHAR DÖNEMİ ÖDEV 1. Müslüm ÖZTÜRK 148164001004 Bilişim Teknolojileri Mühendisliği ABD Doktora Programı
BULANIK MANTIK VE SİSTEMLERİ 2014 2015 BAHAR DÖNEMİ ÖDEV 1 Müslüm ÖZTÜRK 148164001004 Bilişim Teknolojileri Mühendisliği ABD Doktora Programı Mart 2015 0 SORU 1) Bulanık Küme nedir? Bulanık Kümenin (fuzzy
DetaylıRaylı Sistemlerin Temelleri 10. Sinyalizasyon ve Tren Kontrolü
Raylı Sistemlerin Temelleri 10. Sinyalizasyon ve Tren Kontrolü Hasan Hüseyin Erkaya Kaynak: C.F. Bonnett, Practical Railway Engineering, 2nd Ed., London: Imperial College Press, 2005 Eskişehir Osmangazi
DetaylıMUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ MUWİS. Web İçerik Sistemi. Bilgi İşlem Daire Başkanlığı-WEB GRUBU
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ MUWİS Web İçerik Sistemi -WEB GRUBU 2013 B i l g i İ ş l e m D a i r e B a ş k a n l ı ğ ı MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI BİRİM BÖLÜM DAİRE
Detaylı5.22. OTOMATİK SU ÇEKME VE TAŞIMA SİSTEMİ
5.22. OTOMATİK SU ÇEKME VE TAŞIMA SİSTEMİ Prof. Dr. Asaf Varol avarol@firat.edu.tr GİRİŞ Bu projede sıvı maddelerin, bulunduğu yerlerden çıkartılıp taşınması otomasyonu yapılmaktadır. Projenin adı her
DetaylıS. N ala l n n T OP OP A B Ğ Fatih i h A BL B AK K
DİJİTAL GÜVENLİK SİSTEMLERİ VE PGP S. Nalan TOPBAĞ nalan@turksis.com Fatih ABLAK fatih@turksis.com ŞİFRELEME VE ALGORİTMALARI Şifreleme : Bir bilginin içeriğini başkalarının anlayamayacağı hale getirilmesidir.
DetaylıVERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA
VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BIP116) Yazar: Doç.Dr.İ.Hakkı.Cedimoğlu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.
DetaylıBSE 207 Mantık Devreleri Lojik Kapılar ve Lojik Devreler (Logic Gates And Logic Circuits)
SE 207 Mantık Devreleri Lojik Kapılar ve Lojik Devreler (Logic Gates nd Logic Circuits) Sakarya Üniversitesi Lojik Kapılar - maçlar Lojik kapıları ve lojik devreleri tanıtmak Temel işlemler olarak VE,
DetaylıBOOLEAN İŞLEMLERİ Boolean matematiği sayısal sistemlerin analizinde ve anlaşılmasında kullanılan temel sistemdir.
BOOLEAN MATEMATİĞİ İngiliz matematikçi George Bole tarafından 1854 yılında geliştirilen BOOLEAN matematiği sayısal devrelerin tasarımında ve analizinde kullanılması 1938 yılında Claude Shanon tarafından
DetaylıDEMİRYOLU SİNYALİZASYONU
DEMİRYOLU SİNYALİZASYONU DEMİRYOLU SİNYALİZASYONU Genel Anlamda Demiryolu sinyalizasyonu; Trenlerin emniyetli bir şekilde demiryolunda seyretmelerini Demiryolunun az masrafla maksimum kapasitede kullanılmasını,
DetaylıHukuk Parter ile SMS Yönetimi
Hukuk Parter ile SMS Yönetimi Hukuk Partner ile SMS Yönetimi İÇİNDEKİLER Hukuk Partner ile SMS Yönetimi... 3 SMS Gönderimi ile ilgili Tanımlamalar... 3 SMS Gönderimine ilişkin yetkiler... 3 SMS Hesabı
DetaylıVeri Madenciliği Karar Ağacı Oluşturma
C4.5 Algoritması Veri Madenciliği Karar Ağacı Oluşturma Murat TEZGİDER 1 C4.5 Algoritması ID3 algoritmasını geliştiren Quinlan ın geliştirdiği C4.5 karar ağacı oluşturma algoritmasıdır. ID3 algoritmasında
DetaylıİLİŞKİSEL VERİTABANLARI
İLİŞKİSEL VERİTABANLARI Veritabanı Nedir? Veritabanı (database) en basit şekliyle verilerin belirli bir düzene göre tutulduğu, depolandığı bir sistemdir. İlişkisel Veritabanı Nedir? İlişkisel veritabanlarındaki
DetaylıKesit Görünüşler. Kesit Görünüşler
Kesit Görünüşler Bir parçanın içkısmında bulunan delikleri, boşlukları belirtmek ve ölçülendirebilmek için hayali olarak kesildiği farzedilerek çizilen görünüştür. geometrisi bulunan parçalar daha kolay
DetaylıMATLAB a GİRİŞ. Doç. Dr. Mehmet İTİK. Karadeniz Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü
MATLAB a GİRİŞ Doç. Dr. Mehmet İTİK Karadeniz Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü İçerik: MATLAB nedir? MATLAB arayüzü ve Bileşenleri (Toolbox) Değişkenler, Matris ve Vektörler Aritmetik işlemler
DetaylıEXCEL 2007 ELEKTRONİK ÇİZELGE
EXCEL 2007 ELEKTRONİK ÇİZELGE Excel, Microsoft Office paketinde yer alan ve iş hayatında en sık kullanılan programlardandır. Bir hesap tablosu programıdır. Excel, her türlü veriyi (özellikle sayısal verileri)
DetaylıMühendislikte Veri Tabanları Dersi Uygulamaları (MS-Access)
Mühendislikte Veri Tabanları Dersi Uygulamaları (MS-Access) İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Nebiye MUSAOĞLU Doç. Dr. Elif SERTEL Y. Doç. Dr. Şinasi
DetaylıKDV Beyannamesinin ekinde verilen Kısmı Tevkifat Uygulaması Kapsamındaki İşlemlere Ait Bildirim, Muhasebe IV modülünden hazırlanabilir.
22 Temmuz 2016 İlgili Versiyon/lar : ETA:SQL, ETA:V.8-SQL İlgili Modül/ler : Muhasebe IV KDV1 BEYANNAMESİ KISMI TEVKİFAT UYGULAMASI KAPSAMINDAKİ İŞLEMLERE AİT BİLDİRİM KDV Beyannamesinin ekinde verilen
DetaylıEKOM WEB DESIGNER PROGRMI KULLANMA KILAVUZ. 1 - Web Sayfası Tasarımı Oluşturma / Var Olan Tasarımı Açma:
EKOM WEB DESIGNER PROGRMI KULLANMA KILAVUZ 1 Web Sayfası Tasarımı Oluşturma / Var Olan Tasarımı Açma 2 Web Sayfasına Yeni Element Ekleme Ve Özelliklerini Belirleme Değişiklik Yapma 3 Web Sayfası Tasarımını
DetaylıGrup 2 12091601 Selin Bozkurtlar Ödev 4 16.04.2014 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİM PLANI
Grup 2 12091601 Selin Bozkurtlar Ödev 4 16.04.2014 A. Biçimsel Bölüm Dersin Adı Sınıf Konunun Adı Süre Öğrenme-Öğretme Strateji ve Yöntemi Araç Gereçler Kazanım BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİM PLANI Bilişim
Detaylı2 İlişkisel Veritabanı Tasarımı ve Normalizasyon. Veritabanı 1
2 İlişkisel Veritabanı Tasarımı ve Normalizasyon Veritabanı 1 Veritabanı Tasarımı Tasarım yapılırken izlenecek adımlar; Oluşturulacak sistemin nelerden oluşması gerektiği ve hangi işlemlerin hangi aşamalarda
DetaylıSunum : İlknur ATALAYIN / SMMM
Sunum : İlknur ATALAYIN / SMMM Hazırla Kartlarda Muhasebe Kodu Viserada gerçekleştirilen her işlemin «ön mahsup» hesaplarının otomatik oluşturulması için cari, stok, banka, kasa vb. gibi kartlarda muhasebe
DetaylıT.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I
T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I DENEY 6: DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ VE AC-DC DOĞRULTUCU UYGULAMALARI Ad Soyad
DetaylıYENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ Yenilenebilir enerji sistemleri eğitim seti temel olarak rüzgar türbini ve güneş panelleri ile elektrik üretimini uygulamalı eğitime taşımak amacıyla tasarlanmış, kapalı
Detaylı(I) şimdiki. durum (S) belleği. saat. girşi
ers Notlarının Creative Commons lisansı Feza BUZLUCA ya aittir. Lisans: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ Eşzamanlı (Senkron) Ardışıl evreler (Synchronous Sequential Circuits) Ardışıl (sequential)
Detaylı"Her zaman düzeltme öner" seçeneği işaretliyse solda bulunan pencerenin "Öneriler" bölümünde düzeltme önerir.
ARAÇLAR: Yazım ve Dilbilgisi (F7): Yazılan belgede bulunan yazım hatalarını bulmak için kullanılır. Microsoft'un hazırladığı Office programı ile birlikte bilgisayara yüklenen sözlük (custom.dic) kullanılanarak
DetaylıBölüm 4 Aritmetik Devreler
Bölüm 4 Aritmetik Devreler DENEY 4- Aritmetik Lojik Ünite Devresi DENEYİN AMACI. Aritmetik lojik birimin (ALU) işlevlerini ve uygulamalarını anlamak. 2. 748 ALU tümdevresi ile aritmetik ve lojik işlemler
DetaylıT.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLİŞİM SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ
T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLİŞİM SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Mustafa Hikmet Bilgehan UÇAR 1 5. HAFTA BİLEŞİK MANTIK DEVRELERİ (COMBINATIONAL LOGIC) Veri Seçiciler (Multiplexer)
DetaylıExcel de Pivot Tablolar Tasarım ve Kullanımı
FARUK ÇUBUKÇU EXCEL AKADEMİ Excel de Pivot Tablolar Tasarım ve Kullanımı Pivot tablolar; satışlar, siparişler gibi verileri gruplamayı, alt toplamlarını almayı ve filtreleme işlemleri yapmayı sağlayan
Detaylı1. Diyot Çeşitleri ve Yapıları 1.1 Giriş 1.2 Zener Diyotlar 1.3 Işık Yayan Diyotlar (LED) 1.4 Fotodiyotlar. Konunun Özeti
Elektronik Devreler 1. Diyot Çeşitleri ve Yapıları 1.1 Giriş 1.2 Zener Diyotlar 1.3 Işık Yayan Diyotlar (LED) 1.4 Fotodiyotlar Konunun Özeti * Diyotlar yapım tekniğine bağlı olarak; Nokta temaslı diyotlar,
DetaylıDARA PLUS PARAKENDE MODULU
DARA PLUS PARAKENDE MODULU PARAKENDE SATIŞ MÜŞTERİ BİLGİLERİ GİRİŞ VE DEĞİŞİKLİK Peşin satış adında bir tane cari hesap oluşturulur kod 1 adı peşin soyadı satış olan. Yeni bir müşteri açmak için : yeni
DetaylıSihirbaz Kullanarak Sorgu Oluştur : Sihirbaz sorguyu hazırlayan kişiye sorular sorar ve yanıtlarına göre sorgu oluşturur.
BÖLÜM17 3. SORGULAR Access Veritabanında sorgu; tablolara yazılan bilgilerin hepsinin veya istenilen (belirlenen) şarta uyanlarının bulunmasıdır. Örneğin Tıp Fakültesinde okuyan öğrenciler gibi. Sorguları
DetaylıYaz.Müh.Ders Notları #6 1
YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ Prof.Dr. Oya Kalıpsız GİRİŞ 1 YAZILIM YETERLİLİK OLGUNLUK MODELİ Olgunluk Seviyeleri: Düzey 1. Başlangıç düzeyi: Yazılım gelişimi ile ilişkili süreçlerin tanımlanması için hiçbir sistematik
DetaylıE - YENİLİKLER BÜLTENİ
Satınalma Yönetimi Uygulaması fatura girişi ekranına, Sabit Kıymet Modülünde Sabit Kıymeti Görüntüle seçeneği eklenmiştir. (Proje No: 222317) Satınalma Fatura Bilgileri ekranında girişi yapılan Sabit Kıymet
DetaylıBİRİM KURULU ve BİRİM YÖNETİM KURULU EVRAKI
GİRİŞ Bu doküman Akademik Birimleri tarafından Elektronik Belge Yönetim Sistemi kapsamında kullanılabilir olan Kurul Karar Evrakları için yardım dokümanı niteliğinde hazırlanmıştır. Karar Evrakları, Akademik
DetaylıMantıksal Operatörlerin Semantiği (Anlambilimi)
Mantıksal Operatörlerin Semantiği (Anlambilimi) Şimdi bu beş mantıksal operatörün nasıl yorumlanması gerektiğine (semantiğine) ilişkin kesin ve net kuralları belirleyeceğiz. Bir deyimin semantiği (anlambilimi),
Detaylı1. VERİ TABANI KAVRAMLARI VE VERİ TABANI OLUŞTUMA
BÖLÜM15 D- VERİ TABANI PROGRAMI 1. VERİ TABANI KAVRAMLARI VE VERİ TABANI OLUŞTUMA 1.1. Veri Tabanı Kavramları Veritabanı (DataBase) : En genel tanımıyla, kullanım amacına uygun olarak düzenlenmiş veriler
DetaylıBİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM HAFTA 3-SOLIDWORKS İLE SKETCH
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM HAFTA 3-SOLIDWORKS İLE SKETCH Bu uygulamada SolidWorks ile iki boyutlu çizim (sketch) ile ilgili komutlara değinilecek ve uygulamaları gösterilecektir. SolidWorks ile yeni doküman
DetaylıEKAHAU RTLS ÇÖZÜMLERİ
EKAHAU RTLS ÇÖZÜMLERİ Dünyada WLAN altyapısı üzerinden en gelişmiş Lokasyon Servisleri çözümleri sunan firma EKAHAU dur. CableNet 2009 yılı Eylül ayından beri EKAHAU firmasının Gold Partner ı olarak, geniş
DetaylıDENEY 7 Pasif Elektronik Filtreler: Direnç-Kondansatör (RC) ve Direnç-Bobin (RL) Devreleri
DENEY 7 Pasif Elektronik Filtreler: Direnç-Kondansatör (RC) ve Direnç-Bobin (RL) Devreleri 1. Amaç Bu deneyin amacı; alternatif akım devrelerinde, direnç-kondansatör birleşimi ile oluşturulan RC filtre
DetaylıKural Motoru. www.paperwork.com.tr
Kural Motoru www.paperwork.com.tr İş Kuralı Örnekleri Aşağıda iş kurallarına çeşitli örnekler verilmiştir; : İş Kuralı Nedir? T üm işletmeler kural merkezli çalışırlar. Kurallar hangi fırsatların takip
DetaylıT.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLİŞİM SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ
T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLİŞİM SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Mustafa Hikmet Bilgehan UÇAR 6. HAFTA BİLEŞİK MANTIK DEVRELERİ (COMBINATIONAL LOGIC) Aritmetik İşlem Devreleri
DetaylıTEKNİK RESİM. Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi. Görünüşler - 2
TEKNİK RESİM 2010 Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi Görünüşler - 2 2/23 Görünüşler-2 Görünüşler - 2 Eksik Verilmiş Görünüşler Yardımcı Görünüşler Kısmi Yardımcı Görünüş Özel Görünüşler
DetaylıBİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM HAFTA 6 COSMOSWORKS İLE ANALİZ
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM HAFTA 6 COSMOSWORKS İLE ANALİZ Makine parçalarının ve/veya eş çalışan makine parçalarından oluşan mekanizma veya sistemlerin tasarımlarında önemli bir aşama olan ve tasarıma
DetaylıDESTEK DOKÜMANI. Tablolu Malzeme Sınıfları
Tablolu Malzeme Sınıfları Malzeme Sınıfı; malzemelerin nitel ve nicel özelliklerine göre (renk,boy,beden,ebat,aksesuar,vb...) gruplanması ile oluşturulan yapılardır. Malzemelerin ortak özelliklerine göre
DetaylıMekatronik Mühendisliği Lab1 (Elektrik-Elektronik) Seri ve Paralel RLC Devreleri
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNA FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK LABORATUARI (LAB I) DENEY 3 Deney Adı: Seri ve Paralel RLC Devreleri Öğretim Üyesi: Yard. Doç. Dr. Erhan AKDOĞAN
DetaylıKod Listeleri Genel Yapısı
Fiş listelerinde anlatıldığı gibi pull down menüden fiş menü tercihleri veya görsel menüden Yeni, Değiştir, İzle, Sil, Kopyala butonları kullanılırsa fiş giriş ekranı açılır. Fiş giriş ekranları kullanıldığı
DetaylıKENAR TETİKLEMELİ D FLİP-FLOP
Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilgisaar Mühendisliği Bölümü Saısal Tasarım Laboratuarı KENAR TETİKLEMELİ FLİP-FLOP 1. SR Flip-Flop tan Kenar Tetiklemeli FF a Geçiş FF lar girişlere ugulanan lojik değerlere
DetaylıTEKNİK RESİM. Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi. İzdüşümler
TEKNİK RESİM 2010 Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi 2/37 İzdüşüm Nedir? İzdüşüm Çeşitleri Merkezi (Konik) İzdüşüm Paralel İzdüşüm Eğik İzdüşüm Dik İzdüşüm Temel İzdüşüm Düzlemleri Noktanın
DetaylıBilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU
Bilişim Sistemleri Modelleme, Analiz ve Tasarım Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Akışı Hafta 10-11. Nesneye Yönelik Sistem Tasarımı Haftanın Amacı Bilişim sistemleri geliştirmede nesneye yönelik sistem tasarımı
Detaylı5. Tablo İşlemleri. Bu bölümü bitirdiğinizde,
5. Tablo İşlemleri Bu bölümü bitirdiğinizde, Tablonun nasıl oluşturulduğunu, Satır ve hücrelerin ne olduğunu ve nasıl oluşturulduğunu, Tablonun ve hücrelerin nasıl hizalandığını, Satır veya sütunların
DetaylıİSTİHDAM VE SOSYAL UYUM İÇİN DİJİTAL BECERİLER
İSTİHDAM VE SOSYAL UYUM İÇİN DİJİTAL BECERİLER Proje Referans No: 2015-1-TR01-KA201-021424 Co-funded by the Erasmus+ Programme of the European Union Elektronik Tablo Görevi Öğrenme Sayfaları İstihdam ve
DetaylıDENEY 3 ÇEVRE AKIMLAR & DÜĞÜM GERİLİM METODU
DENEY 3 ÇEVRE AKIMLAR & DÜĞÜM GERİLİM METODU 3.1. DENEYİN AMACI Bu deneyde, en önemli devre analiz yöntemlerinden olan çevre akımlar ve düğüm gerilim metotları incelenecek, yapılan ön çalışmalar deney
DetaylıDetaylı bilgi için www.ekont.com veya http://www.ekont.com/index.php?id=119 adreslerine göz atabilirsiniz. -1-
-1- -2- Temel Fonksiyonlar-Özellikler 1. Ücretsiz çağrı atarak kapı ve bariyer kumanda edebilme (1 adet kuru kontak çıkış) 2. Tüm programlama işlemlerinin SMS ile yapılabilmesi ve SMS ile geri bildirim
DetaylıEGO ULAŞTIRMA PORTALI
EGO ULAŞTIRMA PORTALI PROJENİN TEMELİ Ø Bu proje, Ankara Büyükşehir Belediyesi ve Gazi Üniversitesi tarafından ortak hizmet projeleri geliştirmek üzere imzalanan protokol çerçevesinde, EGO Genel Müdürlüğü
DetaylıGANTT ÇİZELGESİ PERT DİYAGRAMI
GANTT ÇİZELGESİ PERT DİYAGRAMI SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI DERSİ YILDIZ TEKNIK ÜNIVERSITESI BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ 1 Gantt Çizelgesi... 2 Giriş... 2 Faaliyetler Arası Öncelik İlişkisi... 3 Kritik Yol...
DetaylıTEKNİK RESİM. Ders Notları: Doç. Dr. Mehmet Çevik Celal Bayar Üniversitesi. İzdüşümler
TEKNİK RESİM 5 2014 Ders Notları: Doç. Dr. Mehmet Çevik Celal Bayar Üniversitesi İzdüşümler 2/40 İzdüşümler İzdüşüm Nedir? İzdüşüm Çeşitleri Merkezi (Konik) İzdüşüm Paralel İzdüşüm Eğik İzdüşüm Dik İzdüşüm
Detaylıİmar Uygulaması. Uygulamanın Netmap Projesi Olduğunun Belirtilmesi
Netmap menü altından, Yeni alt menüsü seçildikten sonra çıkan menüden Ada seçeneği seçilmesi ile imar adalarının oluşturulması gerekmektedir. İmar adaları resim üzerinden çevrildikten sonra ada kapandığında,
DetaylıULUSLARARASI BANKA HESAP NUMARASI HAKKINDA TEBLİĞ (Sayı: 2008/6) (10 Ekim 2008 tarih ve 27020 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır)
Yasal Dayanak/Tebliğ ULUSLARARASI BANKA HESAP NUMARASI HAKKINDA TEBLİĞ (Sayı: 2008/6) (10 Ekim 2008 tarih ve 27020 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır) Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı uluslararası
DetaylıProbina Orion Modelleme Teknikleri
Şubat 2009 KULLANIM HAKLARI PROTA YAZILIM BİLİŞİM ve MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ. ODTÜ Teknokent Teknoloji Geliştirme Bölgesi Galyum Blok No: 20 ANKARA Tel: (312) 210 17 88 Fax: (312) 210 17 86 Email: probina@prota.com.tr
DetaylıTemel Mikroişlemci Tabanlı Bir Sisteme Hata Enjekte Etme Yöntemi Geliştirilmesi. Buse Ustaoğlu Berna Örs Yalçın
Temel Mikroişlemci Tabanlı Bir Sisteme Hata Enjekte Etme Yöntemi Geliştirilmesi Buse Ustaoğlu Berna Örs Yalçın İçerik Giriş Çalişmanın Amacı Mikroişlemciye Hata Enjekte Etme Adımları Hata Üreteci Devresi
Detaylı