Esnek Üretim Sistemlerinde Kördüğüm Problemi ve Çözüm Yöntemleri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Esnek Üretim Sistemlerinde Kördüğüm Problemi ve Çözüm Yöntemleri"

Transkript

1 Esnek Üretim Sistemlerinde Kördüğüm Problemi ve Çözüm Yöntemleri Murat Uzam 1, Gökhan Gelen 2 1 Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Melikşah Üniversitesi, Talas-Kayseri murat_uzam@meliksah.edu.tr 2 Mekatronik Mühendisliği Bölümü Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat gokhan.gelen@gop.edu.tr Özetçe Esnek üretim sistemleri, bilgisayar kontrollü makine takımlarının, tamponların, konveyörlerin, robotların, otomatik güdümlü araçların ve diğer makinaların birleşimi olan pazar değişimlerine hızlı cevap verebilen sistemlerdir. Esnek üretim sistemlerinde esneklik kaynakların paylaşımı arttırılabilir. İki veya daha çok iş kümesinin her birinin diğer kümedeki işlerin tutmakta oldukları kaynakları bırakmaları için belirsizce beklemesine kördüğümün (deadlock) denilmektedir. Bu çalışmada esnek üretim sistemlerinde meydana kördüğüm problemi ve çözüm metotları incelenmektedir. 1. Giriş Yirminci yüzyılın başlarında Henry Ford tarafından popüler hale getirilen seri üretim (mass production) insan toplumunun ve medeniyetinin gelişmesine ve ilerlemesine çok büyük katkı sağlamıştır. Ancak son otuz yılda hızlı pazar değişimleri sebebiyle gereksinim duyulan küçük miktardaki çoklu ürün türleri sebebiyle bazı problemler ortaya çıkmaktadır [1]. Bir üretim sisteminin uzun vadede hayatiyetini devam ettirebilmesi her şeyden önce değişken pazar taleplerine hızlı cevap verebilmesine bağlıdır. Bu tür teknolojik sınıra ancak esnek üretim sistemleri (flexible manufacturing systems - FMS) yardımıyla ulaşılabilir [2,3]. Bir FMS, bilgisayar kontrollü makine takımlarının, tamponların, konveyörlerin, robotların, otomatik güdümlü araçların (automated guided vehicles - AGV) ve diğer malzeme aktarma araçlarının (material-handling devices) bir birleşimidir. Pazar değişimlerine hızlı cevap verebilmek için esnekliği attırmak gerekir. Bu amaçla FMS genellikle yüksek seviyede kaynak paylaşımı (resource sharing) sergiler. Kaynak paylaşımının mevcudiyeti, iki veya daha çok iş kümesinin her birinin diğer kümedeki işlerin tutmakta oldukları kaynakları bırakmaları için belirsizce beklemesi anlamına gelen kördüğümün (deadlock) gerçek sebebi olan dairesel bekleme (circular wait) durumlarına sebep olabilir. Bu tür bir sistemde kördüğümler oluşur oluşmaz devam ederler ve bir insan veya başka harici bir işlemin müdahalesi olmaksızın çözümlenemezler. Bilgi teknolojisinin modern üretim sistemlerinde yaygın uygulanması sonucunda, modern üretim sistemlerinin güvenlik (safety), güvenilirlik (reliability) ve diğer muhtelif karmaşık talepleri kontrol yazılımı ile karşılanmaktadır [4]. Tesis ve bakım işlemleriyle karşılaştırıldığında kontrol yazılımının tasarımı kontrol mühendisleri için karmaşık ve zahmetli bir görevdir. Kördüğüm, sistemin bir kısmının veya tamamının durmasına sebep olabileceğinden, yarı iletken üretimi veya kritik dağıtılmış veri tabanları gibi yüksek derecede otomatik sistemlerde kötü sonuçlara sebebiyet verebileceğinden kontrol mühendisleri kördüğüm problemlerini dikkatli bir şekilde hesaba katmalı ve uygun bir şekilde çözmelidir. Otomatik üretim sistemlerindeki kördüğüm problemlerine hem akademik hem de endüstri çevrelerinden yoğun ilgi gösterilmektedir [1]. Bir kördüğüm oluşması için, ilk defa [5] de ortaya konulan ve Coffman şartları olarak bilinen dört şart mevcuttur: 1. Karşılıklı dışlama şartı (mutual exclusion condition): bir kaynak bir anda birden fazla işlem tarafından kullanılamaz. 2. Tut ve bekle şartı (hold and wait condition): hâlihazırda kaynakları tutan işlemler yeni kaynakları talep edebilirler. 3. Boşaltmama şartı (no pre-emption condition): hiçbir kaynak o kaynağı tutmakta olan işlemden zorlamayla boşaltılamaz ve kaynaklar ancak işlemin açık aksiyonu ile serbest bırakılabilirler. 4. Dairesel bekleme şartı (circular wait condition): her bir işlemin zincirdeki bir sonraki işlem tarafından tutulan bir kaynak için beklediği iki veya daha fazla işlem dairesel bir zincir oluşturur. Bir kördüğüm oluşmasına sebep olan dört şarttan birinin etkisini yok etmek bir kaynak paylaşım sisteminde kördüğümlerin oluşmasını imkânsız hale getirir. Bir otomatik FMS in fiziksel karakteristikleri ve teknik altyapısı ilk üç şartın her zaman mevcut olduğunu ve kördüğümleri yok etmenin tek çaresinin de dairesel bekleme şartının ortadan kaldırılması olduğunu ortaya koymaktadır [1,6]. FMS te kördüğüm problemlerinin araştırılması için kullanılan üç temel matematik araç mevcuttur. Bunlar; Digraflar (directed graphs yönlenmiş graflar), otomata ve Petri ağlarıdır [6]. Bir Digraf kendisinden kördüğüm kontrol prensibi türetilebilen, operasyonlar ve kaynaklar arasındaki etkileşimi tanımlayan basit ve sezgisel bir araçtır. Formal diller ve sonlu durum makineleri temelleri üzerine kurulan gözetimli kontrol teorisi (Supervisory control theory - SCT) [7] ayrık olay sistemlerinin (discrete event systems) modellenmesi ve kontrolü işlemlerini kapsamlı ve yapısal olarak 443

2 gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Bazı etkili ve hesaplaması verimli kördüğüm kontrol prensipleri otomata temelli olarak geliştirilmiştir. [8-12]. Özellikle belirli bir sınıf kaynak atama sistemi için polinom karmaşıklığına sahip teorik olarak önemli bir kördüğüm önleme prensibi [13] te geliştirilmiş ve daha sonra Petri ağı formunda tekrar tanımlanmıştır [14]. FMS lerle ilgili kördüğüm önleme üzerine yapılan çalışmalar dikkate alındığında, FMS lerin modellenmesi ve kontrolü konularının incelenmesinde Petri ağlarının önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu bildirinin ikinci bölümünde esnek üretim sistemleri ve özellikleri kısaca tanıtılmaktadır. Üçüncü bölümde kördüğüm problemi temel bir örnek FMS üzerinde açıklanmış ve dördüncü bölümde bu kördüğüm probleminin Petri ağları ile çözümü kısaca sunulmuştur. Beşinci bölümde FMS lerde kördüğüm çözüm stratejileri ve çözüm bekleyen problemler açıklanmıştır. Altıncı bölümde ise bu çalışmanın sonuçları yer almaktadır. 2. Esnek Üretim Sistemleri Yalın ve atölye tipi üretim yapan geleneksel üretim sistemlerinde yüksek düzeyde yarı mamul stoku, uzun iş kuyrukları, düşük tezgah faydalanma oranları gibi problemlerle karşılaşılmaktadır. Diğer bir deyişle, etkinlik ve esneklik geleneksel üretim sistemlerinin üzerinde önemle durduğu problemler olmaktadır. Son yıllarda adları çok sık duyulan ve giderek daha geniş bir uygulama alanı bulan bir bilgisayar bütünleşik üretim (computer integrated manufacturing CIM) sistemi olan esnek üretim sistemleri (flexible manufacturing systems FMS), bu problemlere çözüm getirmek amacıyla geliştirilmişlerdir. FMS, değişikliklere belirli bir esneklik ölçüsünde cevap verme yeteneği bulunan üretim sistemidir. Esneklik temelde makine esnekliği (machine flexibility) ve rotalama esnekliği (routing flexibility) olmak üzere iki grupta düşünülebilir. Makine esnekliği, yeni ürün türlerini üretmek için yapılabilecek değişikliklere karşı sistemin müsaade kabiliyetini ve bir parça üzerinde gerçekleştirilen işlemlerin sırasını değiştirebilme kabiliyetini ifade eder. Rotalama esnekliği, bir parça üzerinde aynı işlemi gerçekleştirebilecek çoklu makinelerin kullanılabilme kabiliyeti ile hacim, kapasite veya yapabilirlik gibi büyük ölçekli değişiklikleri sistemin yerine getirebilme kabiliyetini ifade etmektedir. FMS sistemlerinin çoğu üç ana kısımdan oluşur. Bunlar; CNC vb. otomatik iş makineleri; makineleri birbirine bağlayan parça akışının sağlandığı malzeme aktarma sistemi; ve malzeme hareketlerini ve makine akışını kontrol eden merkezi kontrol bilgisayarıdır. Şekil 1 de basit bir esnek üretim sistemi görülmektedir. Bir FMS in en önemli avantajı, yeni bir ürünü üretmek için gerekli zaman ve çaba gibi üretim kaynaklarının işletilmesindeki yüksek esnekliktir. FMS in en iyi uygulaması, seri üretimdekine benzer küçük ürün gruplarının üretimidir. FMS in gelişimindeki en büyük etken, bilgisayar teknolojisinde gerçekleştirilen ilerlemelerdir. FMS lerin en önemli özelliği, belli bir süre boyunca insan müdahalesine gerek göstermeden çalışabilmeleridir. Esnek üretim sistemlerinin genel özellikleri aşağıda sıralanmaktadır. Esnek Üretim Sistemleri ürün türünün fazla olduğu işletmelerde uygulanabilir. Esnek Üretim Sistemleri aynı gruptan olup farklılık gösteren parçaları üretmek amacıyla kullanılmaktadır. Arklı parçaları üretmek için makine-teçhizatta küçük çaplı değişiklikler yapılabilir. Mamul, yarı mamul ve hammadde otomatik bantlarla, malzeme ve taşıyıcılarla hareket edebilmektedir. Genel amaçlı makine-teçhizat ve malzeme taşıma sistemini kontrol eden ana bir bilgisayar vardır. Farklı parçaların üretilmesi makineler üzerinde gerçekleşen otomatik değişikliklerle mümkün olabilmektedir. Fabrikaya hammadde girişinden mamul çıkışına kadar tüm işlemler otomasyona dayalı olarak bilgisayarla gerçekleştirilmektedir. Şekil 1: Basit bir esnek üretim sistemi. 3. Kördüğüm Problemi Esnek üretim sistemlerinde esneklik kaynakların paylaşımı ile sağlanmaktadır. İki veya daha çok iş kümesinin her birinin diğer kümedeki işlerin tutmakta oldukları kaynakları bırakmaları için belirsizce beklemesine kördüğümün (deadlock) denilmektedir. İki makine ve bir robottan meydana gelen basit bir FMS te körüğümün nasıl oluşabileceği bu kısımda açıklanmaktadır. İncelenecek olan sistem Şekil 2 de görülen esnek üretim sistemidir. Makineler (M1 ve M2) aynı anda sadece bir parçayı işleyebilir ve benzer şekilde robot (R) sadece bir parçayı bir makineden diğerine aktarabilir. P1 ( ) ve P2 ( ) adında iki farklı parça bu sistem tarafından işlenmektedir. Parçalar makinelere I/O1 ve I/O2 giriş/çıkış tamponları tarafından yüklenip çıkarılmaktadır. Buna göre bu iki farklı parçanın makineler ve robot tarafından işlenmesini ifade eden iki farklı üretim akışı söz konusudur: P1 için üretim akışı P1: M1 R M2 şeklindedir. Yani P1 parçası 1nci giriş/çıkış tamponundan M1 e alınarak işlenir. M1 de işlenen parça robot tarafından alınarak M2 ye aktarılır. M2 de işlenmesi biten P1 parçası daha sonra 2nci giriş/çıkış tamponu üzerinden sistem dışına gönderilir. Benzer şekilde P2 için üretim akışı P2: M2 R M1 şeklindedir. Bu sistemde spesifikasyon olarak herhangi bir kördüğüm (deadlock) olmaksızın iki farklı üretim akışının sağlanması istenmektedir. Şekil 2: Basit bir esnek üretim sistemi (FMS) ve iki farklı parça için üretim akışları. 444

3 Bu sistemde kördüğüm problemi ortaya çıkmaktadır. Şekil 3 te basit FMS te kördüğüm oluşması aşamalarından biri incelenmektedir. Şekil 3.(a) da sistemde işlenen her hangi bir parça bulunmamaktadır. Şekil 3.(b) de sistemde P1 parçası M1 tarafından işlenmektedir. Şekil 3.(c) de M1 tarafından işlenen P1 parçası robot tarafından alınmıştır. Şekil 3.(d) de robot P1 parçasını M1 den M2 ye taşırken bu kez M2 bir P2 parçasını işlemeye başlamıştır. Son olarak Şekil 3.(e) de robotta yüklü P1 parçası varken ve M2 bir P2 parçasını işlerken M1 de bir P1 parçasını işlemeye başlamıştır. Bu durumda sistem kördüğüme girmiştir. Çünkü M2 bir P2 parçasını işlemekte olduğu için robot yüklediği P1 parçasını M2 ye aktaramamaktadır. M2 işlediği P2 parçasıyla ilgili işlemini bitirse bile robot yüklü olduğu için bu parçayı boşaltması mümkün değildir. Benzer şekilde M1 işlediği P1 parçasıyla ilgili işlemini bitirse bile robot yüklü olduğu için bu parçayı boşaltması mümkün değildir. Böylece sistemdeki paylaşılan kaynaklar olarak makineler ve robot her biri bir diğerini beklemeye devam eder. Buna dairesel bekleme durumu adı verilir. Sistem bu kördüğüm durumundan kurtulmazsa sürekli olarak bu şekilde beklemeye devam edecektir. kullanılarak kördüğümün çözümü için kontrol mevkileri (monitörler) hesaplanır. Bulunan bu monitörler kontrol edilmemiş Petri ağı modeline eklenerek kontrol edilmiş model elde edilir. Sonuçta elde edilen kontrol edilmiş model PLC (programmable logic controller) gibi bir sistem gerçekleme aracı yardımıyla FMS in kontrolünde kullanılır. Bir önceki kısımda incelenen basit FMS için burada incelenen çözümün daha detaylı şekli [15] te mevcuttur. Verilen iki üretim akışı için oluşturulan Petri ağı modeli Şekil 4 te görülmektedir. Bu Petri ağı analiz edilirse sistemin olası toplam 20 farklı duruma ulaşabildiği ve bu durumlardan 5 inde sistemin kördüğüm problemine maruz kaldığı anlaşılmaktadır. Buna göre maksimum müsaade edici (optimal) bir çözüm elde edilmesi için kontrol edilmiş modelde sistemin canlı olması ve 15 duruma ulaşabilmesi gerekir. [15] te önerilen yöntemin kullanılması sonucunda bu ağdaki kördüğüm probleminin optimal şekilde çözülmesi için Şekil 5 de görülen 3 tane kontrol mevkisi hesaplanmıştır. t1 Machine 1 t8 p2 p3 p4 t7 p1 p5 p6 p7 p11 t3 Robot p8 p9 p10 t4 Machine 2 t5 Şekil 4: Üretim akışları için FMS in Petri ağı modeli. Sonuçta bu üç kontrol mevkisinin Şekil 4 teki kontrol edilmemiş Petri ağına ilave edilmesiyle Şekil 6 da görülen kapalı-çevrim kontrol sistemi ya da bir başka deyişle kontrol edilmiş model elde edilir. Şekil 3: Basit FMS te kördüğüm oluşması. t1 C1 C2 t1 C3 t7 Bu sistemde kördüğüm oluşumunu bu şekilde takip etmek mümkündür. Fakat çok karmaşık bir FMS için kördüğümün bu şekilde bulunması mümkün değildir. Bu nedenle modelleme yöntemlerinden faydalanarak FMS te kördüğümle ilgili analiz ve kontrol yöntemleri geliştirilmiştir. Bir sonraki kısımda burada incelenmiş olan basit FMS için Petri ağı kullanılarak kördüğüm kontrolünün nasıl yapıldığı kısaca incelenmektedir. 4. Petri Ağları Kullanılarak Kördüğüm Önleme Petri ağları kullanılarak FMS te kördüğüm konusuyla ilgili gerçekleştirilmiş pek çok çalışma mevcuttur. Bu kısımda Petri ağları kullanılarak FMS te kördüğüm önleme (deadlock prevention) konusunda kısa bir inceleme sunulmaktadır. Öncelikle FMS in (kontrol edilmemiş) Petri ağı modeli elde edilir. Sonra bu model bir Petri ağı yazılımı yardımıyla analiz edilerek kördüğüm problemi olup olmadığı incelenir. Kördüğümün varlığı durumunda mevcut bir yöntem (a) t5 t3 (b) Şekil 5: Petri ağı modelinin canlı (live) olması için hesaplanan kontrol mevkileri 5. Kördüğüm Çözüm Stratejileri Kavramsal açıdan esnek üretim sistemlerinde kördüğüm çözümlenmesi için dört farklı strateji mevcuttur: kördüğüm ihmal etme (deadlock ignoring), kördüğüm önleme (deadlock prevention), kördüğümden sakınma (deadlock avoidance), kördüğüm bulma ve telafi etme (deadlock detection and recovery) [1]. 5.1 Kördüğüm İhmal Etme Kördüğüm olasılığı çok düşükse ve diğer kördüğüm kontrol stratejilerinin uygulanması teknik veya mali olarak çok zor ise t5 (c) 445

4 Ostrich algoritması [16] olarak bilinen kördüğüm ihmal etme (deadlock ignoring) stratejisi kullanılır. Kördüğüm ihmal etme konusundaki önemli bir örnek; işlem tablosunun dolu olduğu ve tüm işlemlerin daha fazla alt işlemi başlatmaya çalışıyor olduğu durumdaki UNIX işletim sistemidir. Fakat bu, çok nadir olarak karşılaşılan bir durumdur ve bu tür bir durumun önlenmesi çok gereksiz kısıtlamaların kullanılmasını gerektirdiğinden genellikle ihmal edilir. Teorik olarak kördüğüm ihmal etme stratejisi ikna olma ve doğruluk arasında bir değiş tokuştur (trade-off). Otomatik bir üretim sisteminde, teknik ve mali açıdan eğer kaynak paylaşımı yüksek oranda değilse ancak o zaman kördüğüm ihmal etme makul ve mantıklıdır. Bu strateji esnek üretim sistemlerinin ilk gelişim aşamalarında yaygın olarak kullanılmıştır. mevcutsa bu duruma güvenli durum denir. Bir kaynağın bir işleme tahsis edilmesiyle sonraki durumun güvenli olup olmadığına karar verebilmek için her bir hücre denetleyicisinin ve global denetleyicinin global sistem durumuyla ilgili kayıt tutması gereklidir. Bunun anlamı yüksek miktarda depolama alanı ve etkin bir haberleşme kabiliyetinin gerekli olması demektir. Bu durum aynı zamanda içerisinde global bir denetleyici olmayan dağıtık bir kontrol sistemi tarafından kontrol edilen bir otomatik üretim sistemi için geçerlidir. Ayrıca, gerçek sistemlerde çok fazla miktardaki durum sayısından dolayı bir durumun güvenli olduğunu kontrol etmek hesaplaması zor bir işlemdir. Çok teferruatlı yöntemler genellikle yüksek kaynak kullanımı ve çıktı sağlarlar fakat bazı hallerde kördüğümlerin tamamını önleyemezler. Bu tür hallerde eğer kördüğüm oluşursa kördüğüm telafi işlemlerine ihtiyaç duyulur. Tutucu (conservative) metotlar tüm güvenli olmayan durumları, kördüğümleri ve sıklıkla bazen iyi durumları da yok ederler. Bu sebeple sistem performansı düşer. Öte yandan bu tür metotların amacı kolay uygulanabilir olmaktır. Kördüğümden sakınma stratejisine dayanan Petri ağı temelli birçok çalışma mevcuttur [1, 18, 21-24]. 5.4 Kördüğüm Önleme Şekil 6: Optimal kontrol edilen kapalı-çevrim kontrol sistemi. 5.2 Kördüğüm bulma ve telafi etme Kördüğüm bulma ve telafi etmede (deadlock detection and recovery) kaynaklar bir işlem için her hangi bir kontrol yapılmadan tahsis edilir. Kaynak tahsisi ve taleplerinin durumu bir grup işlemin kördüğümlenip kördüğümlenmediğini belirlemek için periyodik olarak tetkik edilir. Bu işlem bir kördüğüm bulma algoritması ile gerçekleştirilir. Eğer kördüğüm bulunursa sistem kördüğümü telafi etmek için bir veya daha fazla işlemi bırakır. Doğru bir kördüğüm bulma algoritması için temel bir gereksinim, olası tüm kördüğümlerin raporlanması ve mevcut olmayan kördüğümlerin ise raporlanmamasıdır. Üretim pratiğinde bu strateji için genellikle insan operatörlere ihtiyaç duyulur. Bu sebepten bu stratejiler çok pahalı olabilir. Bir kördüğümün devam etmesi sistemin tamamının veya bir kısmının durması demektir. Kördüğüm telafisi işlemi hiçbir şekilde basit bir işlem değildir. Gerçekte bulunan bir kördüğümün uygun zamanda ve etkin bir şekilde telafi edilmesi en az kördüğüm bulma kadar zor bir iştir. Kördüğüm bulma ve telefi etme konusundaki çalışmalar genellikle graf teorisi temelli [17-19] olup Petri ağı temelli çalışmalar sınırlıdır [20]. 5.3 Kördüğümden Sakınma Kördüğümden sakınma (deadlock avoidance) stratejisinde, talep edilen bir kaynak talepte bulunan işleme bir sonraki durum eğer güvenli ise ancak o zaman tahsis edilir. Eğer tüm işlemlerin tamamlanmasını mümkün kılan bir çalışma sırası Kördüğüm önleme, kaynak tahsisi çalışmalarında çok iyi tanımlanmış bir yöntem olarak bilinmektedir. Bu yöntemde genellikle kaynaklar için yapılan talepler kördüğüm oluşmayacak şekilde kontrol etmek için kullanılan çevrimdışı (off-line) bir hesaplama yardımıyla elde edilir. Başka bir deyişle kaynaklar talep eden işlemlere, yapılan talep kördüğümle sonuçlanmayacaksa ancak o zaman tahsis edilir. Kördüğüm önleme yaklaşımının amacı sistem üzerine sistemin kördüğüm durumlarına ulaşmasını önleyecek bazı kısıtlamaların konulmasıdır. Bu durumda hesaplama, çevrimdışı ve statik olarak yapılır ve kontrol prensibi bir kez tesis edildikten sonra sistem hiçbir zaman istenmeyen kördüğüm durumlarına ulaşamaz. Bir kördüğümü önlemenin en basit şekli bir işlem çalışmaya başlamadan önce gerekli tüm kaynakların talep edilmesiyle gerçekleşir. Fakat bu işlem sistem koşut zamanlılığını (concurrency) ve operasyonel esnekliğini yok ettiğinden dolayı yüksek oranda verimsizdir. Kördüğüm önleme algoritmalarının önemli bir avantajı problemler sistem tasarımı ve planlaması aşamalarında çözüldüğü için bu algoritmaları çalıştırma zararı yoktur. En temel eleştiri bu yöntemlerin çok tutucu olduğu ve böylelikle kaynak kullanımını ve sistem üretkenliğini düşürdüğü şeklindedir. Kördüğüm önleme, genellikle kördüğümlerin ciddi sonuçlarının olabileceği ve yüksek miktarda ekonomik kayıplara sebebiyet verilebilecek güvenlik kritik sistemlere uygulanabilir olarak değerlendirilmektedir. Literatürde kördüğüm önleme konusundaki yöntemlerde araç olarak genellikle Petri ağları kullanılmaktadır. Kördüğüm önleme yöntemleri aşağıdaki gibi gruplanmaktadır. Başlangıç işareti konfigürasyonu Yapısal Analiz metotları Ulaşılabilirlik grafı temelli yaklaşımlar Temel sifona dayalı yaklaşımlar Birleştirilmiş Teknikler 446

5 6. Çözüm Bekleyen Problemler Bu kısımda, literatürde halen çözüm bekleyen bazı problemler hakkında bir değerlendirmeye yer verilmiştir Optimal Gözeticilerin Varlığı Ayrık olay sistemleri için işaret-temelli (marking-based), canlılık uygulayıcı gözeticilerin varlığı konusunda ulaşılabilirlik grafı, formal diller yaklaşımı, aktif alt-ağlar ve sifon kavramlarına dayalı Petri ağı temelli yöntemler üzerine literatürde çalışmalar bulunmaktadır. Ancak, FMS için monitör temelli optimal bir canlılık uygulayıcı Petri ağı gözeticisinin varlığı konusunda hiç bir çaba sarf edilmemiştir. Doğal ve ilginç bir problem, yapısal ve ilk işaret şartları açısından hangi şartlar altında optimal bir canlılık uygulayıcı Petri ağı gözeticisinin bulunduğunun incelenmesidir Dinamik Kontrol Spesifikasyonları Altında Kördüğüm Önleme Ayrık olay sistemlerinin gözetimli kontrolünde, bir Petri ağındaki önemli ve tipik kontrol spesifikasyonları genelleştirilmiş karşılıklı dışlama kısıtları (generalized mutual exclusion constraints GMEC) olarak bilinen doğrusal eşitsizliklerdir. Diğer şekillerdeki kontrol spesifikasyonları GMEC problemi şekline dönüştürülebilir. Kontrol spesifikasyonlarının bir gözeticinin tasarım ve çalışma fazlarında değişmediği kabul edilir. Fakat pratikte kontrol gereksinimleri bir gözeticinin çalışma fazı esnasında değişebilir. Örneğin, bir takım tezgâhının bozulması veya müşteri siparişinin değişmesi gibi sebeplerle kontrol spesifikasyonları değişebilir. Dinamik kontrol spesifikasyonları bulunan bir FMS te kördüğüm kontrol problemi için şu ana kadar literatürde hiçbir çalışma rapor edilmemiştir Yapısal Karmaşıklığı Azaltma Petri ağı temelli FMS te kördüğüm önleme çalışmaları kapsamında ortaya koyulan sonuçların tamamı için genellikle 3 temel problem karşımıza çıkmaktadır [25]: Davranışsal özgürlük (behavioral permissiveness), Yapısal karmaşıklık (structural complexity), Hesaplama karmaşıklığı (computational complexity). Bu problemler bazı Petri ağı alt sınıfları için çözülmüştür. Örneğin [26] da maksimum müsaade edici gözetici tasarımı için etkin bir yöntem geliştirilmiştir. Fakat buna rağmen hesaplama karmaşıklığı [26] da halen çözülmesi gereken bir problem olarak durmaktadır. Ayrıca bu yöntem gereksiz monitörleri otomatik olarak bulup ayıklama işlemi yapamadığı için yapısal karmaşıklığa da çözüm gerektirememektedir. Görüleceği gibi bir taraftan kazanım sağlanırken diğer taraftan ödün verilmektedir. Ayrıca yapısal karmaşıklıktan bahsedilince bu sadece mevcut monitör sayısının artması olarak değerlendirilmemelidir. Öte yandan monitörlerin sıradan veya genel monitörler olması da yapısal karmaşıklığa etki eden önemli faktörlerdir. Bunlardan birincisi olan sıradan monitör, giriş ve çıkış oklarının ağırlığı 1 olan monitörlerdir. İkincisi olan genel monitörlerde ise monitörün giriş ve/veya çıkış oklarının ağırlığı 1 den fazla olabilir. Görüleceği gibi aynı sayıda iki grup monitör arasında sıradan bir monitör ile genel bir monitör arasında bile yapısal karmaşıklık anlamında farklılıklar olabilmektedir. Buna göre optimal veya optimale yakın yöntemler için yapısal karmaşıklığı önleyici ve/veya azaltıcı yöntemler geliştirilmesi çok önem arz etmektedir Hesaplama Karmaşıklığını Azaltma Bir önceki kısımda ifade edildiği gibi yapısal karmaşıklığı azaltma çalışmaları yanında kördüğüm önleme amacıyla kullanılan yöntemlerde hesaplama karmaşıklığının da azaltılması önemli bir konudur. Burada özellikle ulaşılabilirlik grafı kullanılarak optimal (maksimum müsaade edici) veya optimale yakın çözüm üretilen yöntemler üzerinde yapılacak olan çalışmalar çok daha önemli olarak değerlendirilmektedir. Çünkü [26] da yapılan çalışmadan görüldüğü gibi daha önceleri ulaşılabilirlik grafı kullanılarak geliştirilen yöntemlerin özellikle hesaplama karmaşıklığı olmasından dolayı içerisinde çok fazla durum bulunan pratik sistemlere uygulanmasının zor olduğu ifade edilmekteydi. Fakat [26] daki çalışmadan görüldüğü üzere ulaşılabilirlik grafı kullanılarak geliştirilen optimal bir yöntem 140 milyondan fazla durum içeren büyük ölçekli bir sisteme 53 tane monitör yardımıyla uygulanabilmiştir. Buna göre [26] da önerilen çalışma da dahil olmak üzere Petri ağı temelli FMS te kördüğüm önleme amacıyla optimal veya optimale yakın mevcut yöntemlerin hesaplama karmaşıklığının azaltılması konusunda yapılacak yeni çalışmalara ihtiyaç vardır En İyi (best) Müsaade Edici Canlılık Uygulayıcı Petri Ağları Önceki kısımlardaki değerlendirmelerde ifade edildiği gibi bazı durumlarda FMS te kördüğüm önleme çalışmalarında monitörler kullanılarak optimal Petri ağı temelli çözümler mevcut olmamaktadır. Bu tür problemler optimal çözümün bulunması yerine en iyi (best) müsaade edici canlılık uygulayıcı Petri ağı gözeticisinin (best permissive livenessenforcing Petri net supervisor) bulunması [1] problemine dönüşmektedir. Bu bağlamda bu konu da yeni bir çalışma alanı olarak literatürdeki yerini almış bulunmaktadır Kontrol Edilemez ve Gözlemlenemez Geçişler Bir sistemde kontrol edilemez ve gözlemlenemez olaylar bulunabilir. Benzer şekilde bu tür olayların varlığını bir FMS in Petri ağı modelinde de dikkate almak gerçekçi ve pratiktir. RW teorisinde [7] kontrol edilemez ve gözlemlenemez olaylar yeterli derecede dikkate alınmaktadır. Fakat Petri ağını kullanan araştırmacılar bir FMS için kördüğüm önleme prensibi geliştirdiklerinde genellikle tüm geçişlerin kontrol edilebilir ve gözlemlenebilir olduğunu varsayarlar. Kontrol edilemez ve gözlemlenemez geçişlerin varlığı dikkate alındığında mevcut tüm kördüğüm önleme prensiplerinin pek çoğu tekrardan düzenlenmek ve belki de tekrardan araştırılmak zorundadır. 7. Sonuçlar Bu çalışmada, esnek üretim sistemlerinde oluşan kördüğüm problemi tanıtılmıştır. Kördüğüm problemi esnek üretim sistemlerindeki robot, makine gibi paylaşılan kaynaklar sebebiyle oluşmaktadır. Temel bir kördüğüm problemi iki 447

6 makine ve bir robottan oluşan örnek üretim sistemi üzerinde gösterilmiştir. Literatürde var olan ve halen üzerinde çalışılan kördüğüm çözüm stratejileri tanıtılarak literatürde halen çözüm bekleyen mevcut problemler irdelenmiştir. Teşekkür Bu çalışma, 1112M229 kodlu Esnek Üretim Sistemlerinde Petri Ağları Temelli Kördüğüm Önleme için Yeni Yöntemler Geliştirilmesi Üzerine Teorik Çalışmalar adlı TÜBİTAK EVRENA projesi kapsamında desteklenmiştir. Kaynakça [1] Li Z. W., Wu N.Q., and Zhou M. C., Deadlock Control for Automated Manufacturing Systems Based on Petri Nets - A Literature Review, IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, Part C- Applications and Reviews, Vol: 42, No:4, pp: , [2] Basnet C. and MIZE J.H., Scheduling and control of flexible manufacturing systems: a critical review, International Journal of Computer Integrated Manufacturing, Vol:7, No:6, pp: , [3] Dupond-Gatelmand C., A survey of flexible manufacturing systems, Journal of Manufacturing Systems, vol.1, no.1, pp.1-15, [4] Charr J., Teichroew D., and Volz R., Developing manufacturing control software: A survey and critique, International Journal of Flexible Manufacturing Systems, vol.5, no.1, pp.53-88, [5] Cofman E.G., Elphick M. J., and Shoshani A., Systems deadlocks, ACM Computing Surveys, vol.3, no.2, pp.66-78, [6] Fanti M.P. and Zhou M.C., Deadlock control methods in automated manufacturing systems, IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, Part A: Systems and Humans,, vol.34, no.1, pp.5-22, [7] Ramadge P.J. and Wonham W.M., The control of discrete event systems, Proceedings of the IEEE, vol.77, no.1, pp.81-89, 1989 [8] Lawley M.A., Reveliotis S.A., and Ferreira P.M., Design guidelines for deadlock handling strategies in flexible manufacturing systems, International Journal of Flexible Manufacturing Systems, vol.9, no.1, pp.5-30, [9] Lawley M.A., Reveliotis S.A., and Ferreira P.M., A correct and scalable deadlock avoidance policy for flexible manufacturing systems, IEEE Transactions on Robotics and Automation, vol.14, no.5, pp , [10] Lawley M.A., Integrating flexible routing and algebraic deadlock avoidance policies in automated manufacturing systems, International Journal of Production Research, vol.38, no.13, pp , 2000 [11] Lawley M.A. and Reveliotis S.A., Deadlock avoidance for sequential resource allocation systems: Hard and easy cases, International Journal of Flexible Manufacturing Systems, vol.13, no.4, pp , 2001 [12] Yalçın A. and BOUCHER T.O., Deadlock avoidance in flexible manufacturing systems using finite automata, IEEE Transactions on Robotics and Automation, vol.16, no.4, pp , [13] Reveliotis S.A., Lawley M.A., and Ferreira P.M., Polynomial-complexity deadlock avoidance policies for sequential resource allocation systems, IEEE Transactions on Automatic Control, vol.42, no.10, pp , [14] Park J. and Reveliotis S.A., Deadlock avoidance in sequential resource allocation systems with multiple resource acquisitions and flexible routings, IEEE Transactions on Automatic Control, vol.46, no.10, pp , [15] Uzam M., An optimal deadlock prevention policy for flexible manufacturing systems using Petri net models with resources and the theory of regions, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, vol.19, no.3, pp , [16] algorithm, [17] Singhal M., Deadlock detection in distributed systems, IEEE Computer, vol.22, no.11, pp.37-48, Nov [18] Viswanadham N., Narahari Y., and T. Johnson, Deadlock prevention and deadlock avoidance in flexible manufacturing systems using Petri net models, IEEE Transactions on Robotics and Automation, vol.6, no.6, pp , [19] Viswanadham N., Narahari Y., Performance Modelling of Automated Manufacturing Systems Englewood Cliffs, NJ: Pretence Hall, [20] Basile F., Chiacchio P., Giua A., and Seatzu C., Deadlock recovery of Petri net models controlled using observers, Proc. of the IEEE Symposium on Emerging Technologies and Factory Automation, vol. 2, 2001, pp [21] Ezpelata J., Tricas F., Garcia-Valles F., and Colom J.M., A banker's solution for deadlock avoidance in FMS with flexible routing and multiresource states, IEEE Transactions on Robotics and Automaton, vol.18, no.4, pp , [22] Ezpelata J. and Recalde L., A deadlock avoidance approach for non-sequential resource allocation systems, IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, Part A: Systems and Humans, vol.34, no.1, pp , 2004 [23] Wu N.Q. and Zhou M.C., Shortest routing of bidirectional automated guided vehicles avoiding deadlock and blocking, IEEE/ASME Transactions on Mechatronics, vol.12, no.1, pp , [24] Wu N.Q. and Zhou M.C., Deadlock resolution in automated manufacturing systems with robots, IEEE Transactions on Automation Science and Engineering, vol.4, no.3, pp , [25] Li Z.W. and Zhou M.C., Deadlock Resolution in Automated Manufacturing Systems: A Novel Petri Net Approach, Springer, [26] Chen Y.F., Li Z. W., Khalgui M., and Mosbahi O., Design of a maximally permissive liveness-enforcing Petri net supervisor for flexible manufacturing systems, IEEE Transactions on Automation Science and Engineering, vol. 8, Iss. 2, pp ,

Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK2013, 26-28 Eylül 2013, Malatya ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SİSTEMLERİ

Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK2013, 26-28 Eylül 2013, Malatya ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SİSTEMLERİ ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SİSTEMLERİ 437 Elektroerozyon Tezgâhlarında İşleme Parametrelerinin PLC İle Denetimi Mehmet Fatih IŞIK 1, Halil AYKUL 2, Erhan ÇETİN 2* 1 Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Hitit

Detaylı

IENG 227 Modern Üretim Yaklaşımları

IENG 227 Modern Üretim Yaklaşımları IENG 227 Modern Üretim Yaklaşımları Pamukkale Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü IENG 227 Modern Üretim Yaklaşımları Dr. Hacer Güner Gören Esnek Üretim Sistemleri Esnek Üretim Sistemleri Bir esnek

Detaylı

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ DEKANLIĞI DERS/MODÜL/BLOK TANITIM FORMU. Dersin Kodu: END 4907

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ DEKANLIĞI DERS/MODÜL/BLOK TANITIM FORMU. Dersin Kodu: END 4907 Dersi Veren Birim: Endüstri Mühendisliği Dersin Türkçe Adı: KESİKLİ OLAY SİSTEMLERİNİN MODELLENMESİ VE ANALİZİ Dersin Orjinal Adı: KESİKLİ OLAY SİSTEMLERİNİN MODELLENMESİ VE ANALİZİ Dersin Düzeyi:(Ön lisans,

Detaylı

Bölüm 7: Kilitlenme (Deadlocks)

Bölüm 7: Kilitlenme (Deadlocks) Bölüm 7: Kilitlenme (Deadlocks) Mehmet Demirci tarafından çevrilmiştir. Silberschatz, Galvin and Gagne 2013 Bölüm 7: Kilitlenme (Deadlocks) Sistem modeli Kilitlenme Belirleme Kilitlenme Yönetim Yöntemleri

Detaylı

1 Teknolojideki hızlı değişme ve gelişmeler üretim metot ve sistemlerini de hızla değiştirmektedir. Bu değişime ve gelişime bağlı olarak üretimde yeni teknolojiler ve üretim sistemleri kullanılmaktadır.

Detaylı

AYRIK OLAY KONTROL SİSTEMLERİNİN PETRİ AĞLARI İLE TASARIMI VE PROGRAMLANABİLİR LOJİK DENETLEYİCİLERLE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ Murat UZAM 1 Gökhan GELEN 2 İ. Burak KOÇ 3 B. Hakan AKSEBZECİ 4 1,2,3,4 Elektrik-Elektronik

Detaylı

CIM - Computer Integrated Manufacturing. Ders 1:Open Cim-Giriş

CIM - Computer Integrated Manufacturing. Ders 1:Open Cim-Giriş CIM - Computer Integrated Manufacturing Ders 1:Open Cim-Giriş Otomasyon nedir? Otomasyon daha önce insan gücü ile yapılan işlemlerin makinelerle yapılabilmesi için tasarlanmış, operasyon süreçlerinin insan

Detaylı

Üretim/İşlemler Yönetimi 2. Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Üretim/İşlemler Yönetimi 2. Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Üretim/İşlemler Yönetimi 2 Sistem Kavramı Belirli bir ortak amacı elde etmek için birlikte çalışan bileşenlerden oluşan bütündür. Büyük sistemler kendilerini oluşturan alt sistemlerden oluşur. Açık sistem:

Detaylı

Zeki Optimizasyon Teknikleri

Zeki Optimizasyon Teknikleri Zeki Optimizasyon Teknikleri Tabu Arama (Tabu Search) Doç.Dr. M. Ali Akcayol Tabu Arama 1986 yılında Glover tarafından geliştirilmiştir. Lokal minimum u elimine edebilir ve global minimum u bulur. Değerlendirme

Detaylı

Tedarik Zinciri Yönetimi -Bileşenler, Katılımcılar, Kararlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Tedarik Zinciri Yönetimi -Bileşenler, Katılımcılar, Kararlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Tedarik Zinciri Yönetimi -Bileşenler, Katılımcılar, Kararlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Tedarik Zinciri Bileşenleri Tedarik zincirlerinde üç temel bileșenden söz edilebilir: Aktörler: Tedarik zinciri

Detaylı

ÜRETİM SİSTEMLERİ GELENEKSEL

ÜRETİM SİSTEMLERİ GELENEKSEL İmalat nin Sınıflandırılması ÜRETİM SİSTEMLERİ GELENEKSEL ATÖLYE TİPİ AKIŞ TİPİ DERS II GELENEKSEL İMALAT SİSTEMLERİ ÜRETİM SİSTEMLERİ MODERN HÜCRESEL ESNEK TAM ZAMANINDA Kesikli üretim, talebin üretim

Detaylı

BLM 4811 MESLEKİ TERMİNOLOJİ II Salı , D-109 Dr. Göksel Biricik

BLM 4811 MESLEKİ TERMİNOLOJİ II Salı , D-109 Dr. Göksel Biricik BLM 4811 MESLEKİ TERMİNOLOJİ II 2017-1 Salı 13.00 14.50, D-109 Dr. Göksel Biricik goksel@ce.yildiz.edu.tr Ders Planı Hafta Tarih Konu 1 19.09 Tanışma, Ders Planı, Kriterler, Giriş 2 26.09 Bilgisayarın

Detaylı

BİÇİMSEL YÖNTEMLER (FORMAL METHODS) Betül AKTAŞ Suna AKMELEZ

BİÇİMSEL YÖNTEMLER (FORMAL METHODS) Betül AKTAŞ Suna AKMELEZ BİÇİMSEL YÖNTEMLER (FORMAL METHODS) Betül AKTAŞ 14011021 Suna AKMELEZ 14011050 Biçimsel Yöntemler Nedir? Nerede Kullanılır? Biçimsel Tasarım Biçimsel Yöntemlerin Yararları Biçimsel Yöntemlerin Zayıf Yönleri

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Mustafa NİL

Yrd. Doç. Dr. Mustafa NİL Yrd. Doç. Dr. Mustafa NİL ÖĞRENİM DURUMU Derece Üniversite Bölüm / Program Fırat Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Y. Kocaeli Üniversitesi Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Ana Bilim Dalı

Detaylı

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Prof. Dr. Mehmet ÇELİK Mekatronik Müh. Bl. Bşk. mehmet.celik@karatay.edu.tr 1 MEKATRONİK TEKNOLOJİSİNİN KISA TANIMI IEEE/ASME Transactions on Mechatronics

Detaylı

1. YARIYIL / SEMESTER 1

1. YARIYIL / SEMESTER 1 T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK VE MİMARLIK FAKÜLTESİ, MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ, 2017-2018 AKADEMİK YILI ÖĞRETİM PLANI T.C. NECMETTIN ERBAKAN UNIVERSITY ENGINEERING AND ARCHITECTURE

Detaylı

Adana Toplu Taşıma Eğilimleri

Adana Toplu Taşıma Eğilimleri Adana Toplu Taşıma Eğilimleri Doç. Dr. Mustafa Gök Elektrik Elektronik Mühendisliği Bilgisayar Bilimleri Ana Bilim Dalı Başkanı 13.06.2014 Doç. Dr. Mustafa Gök (Ç. Ü.) Adana Toplu Taşıma Eğilimleri 13.06.2014

Detaylı

Yazılım Mühendisliği 1

Yazılım Mühendisliği 1 Yazılım Mühendisliği 1 HEDEFLER Yazılım, program ve algoritma kavramları anlar. Yazılım ve donanım maliyetlerinin zamansal değişimlerini ve nedenleri hakkında yorum yapar. Yazılım mühendisliği ile Bilgisayar

Detaylı

SENTEZ TABANLI YAZILIM MİMARİSİ TASARIM YAKLAŞIMININ ESSENCE ÇERÇEVESİYLE MODELLENMESİ

SENTEZ TABANLI YAZILIM MİMARİSİ TASARIM YAKLAŞIMININ ESSENCE ÇERÇEVESİYLE MODELLENMESİ SENTEZ TABANLI YAZILIM MİMARİSİ TASARIM YAKLAŞIMININ ESSENCE ÇERÇEVESİYLE MODELLENMESİ G Ö R K E M G I R AY, T U R K E Y B E D I R T E K I N E R D O G A N, W A G E N I N G E N U N I V E R S I T Y, N E

Detaylı

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR KONTROL SİSTEMLERİ GİRİŞ Son yıllarda kontrol sistemleri, insanlığın ve uygarlığın gelişme ve ilerlemesinde çok önemli rol oynayan bir bilim dalı

Detaylı

Ders Kodu Dersin Adı Dersin Ġntibak Durumu

Ders Kodu Dersin Adı Dersin Ġntibak Durumu ENDÜSTRĠ SĠSTEMLERĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ ĠNTĠBAK ÇĠZELGESĠ 2010-2011 1.SINIF / GÜZ DÖNEMĠ IUE100 Akademik ve Sosyal Oryantasyon CS 115 Programlamaya Giriş I Bu ders 1. Sınıf güz döneminden 2. Sınıf güz

Detaylı

Çok işlemli (multitasking) sistemlerde işlemler (process) kısıtlı kaynakları kullanmak zorundadırlar.

Çok işlemli (multitasking) sistemlerde işlemler (process) kısıtlı kaynakları kullanmak zorundadırlar. Kilitlenme (Deadlock) 2 Çok işlemli (multitasking) sistemlerde işlemler (process) kısıtlı kaynakları kullanmak zorundadırlar. Bir işlem bir kaynak için talepte bulunur. Eğer bu kaynak müsait değilse, işlem

Detaylı

Neden Endüstri Mühendisliği Bölümünde Yapmalısınız?

Neden Endüstri Mühendisliği Bölümünde Yapmalısınız? Lisansüstü Eğitiminizi Neden Endüstri Mühendisliği Bölümünde Yapmalısınız? Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü, 1990 yılında kurulmuş ve ilk mezunlarını 1994

Detaylı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ EĞİTİM ÖĞRETİM YILI DERS KATALOĞU

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ EĞİTİM ÖĞRETİM YILI DERS KATALOĞU T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ - EĞİTİM ÖĞRETİM YILI DERS KATALOĞU Ders Kodu Bim Kodu Ders Adı Türkçe Ders Adı İngilizce Dersin Dönemi T Snf Açıl.Dönem P

Detaylı

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ Dersin Adı Kodu Sınıf / Y.Y. Ders Saati (T+U+L) Kredi AKTS YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BG-411 4/1 3+0+0 3+0 5 Dersin Dili : TÜRKÇE Dersin Seviyesi

Detaylı

1 ÜRETİM VE ÜRETİM YÖNETİMİ

1 ÜRETİM VE ÜRETİM YÖNETİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 ÜRETİM VE ÜRETİM YÖNETİMİ 13 1.1. Üretim, Üretim Yönetimi Kavramları ve Önemi 14 1.2. Üretim Yönetiminin Tarihisel Gelişimi 18 1.3. Üretim Yönetiminin Amaçları ve Fonksiyonları

Detaylı

KİNETİK MODEL PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN OPTİMİZASYON TEKNİKLERİNİN KIYASLANMASI

KİNETİK MODEL PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN OPTİMİZASYON TEKNİKLERİNİN KIYASLANMASI KİNETİK MODEL PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN OPTİMİZASYON TEKNİKLERİNİN KIYASLANMASI Hatice YANIKOĞLU a, Ezgi ÖZKARA a, Mehmet YÜCEER a* İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği

Detaylı

OPERASYONEL ÜSTÜNLÜK VE TÜKETİCİ YAKINLAŞMASINI SAĞLAMAK ve KURUMSAL UYGULAMALAR

OPERASYONEL ÜSTÜNLÜK VE TÜKETİCİ YAKINLAŞMASINI SAĞLAMAK ve KURUMSAL UYGULAMALAR OPERASYONEL ÜSTÜNLÜK VE TÜKETİCİ YAKINLAŞMASINI SAĞLAMAK ve KURUMSAL UYGULAMALAR Dünya üzerinde işletmeler giderek artan şekilde daha fazla hem içerideki şirketlere hem de diğer şirketlerle bağlanmaktadır.

Detaylı

Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü. Bilgisayar Mühendisliği

Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü. Bilgisayar Mühendisliği Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bilgisayar Mühendisliği Bilgisayar Mühendisliği Günümüzde, finans, tıp, sanat, güvenlik, enerji gibi bir çok sektör, bilgisayar mühendisliğindeki gelişimlerden

Detaylı

İş Sıralama ve Çizelgeleme. Gülşen Aydın Keskin

İş Sıralama ve Çizelgeleme. Gülşen Aydın Keskin İş Sıralama ve Çizelgeleme Gülşen Aydın Keskin 1. Tabu arama 2. Tavlama benzetimi 3. Genetik algoritmalar (GA) 4. Karınca kolonileri 5. Yapay sinir ağları (YSA) 6. Yapay bağışıklık sistemleri 7. Aç gözlü

Detaylı

Üretimin Modernizasyonunda Üretim Süreçlerinin Yenileştirilmesi insansız seri üretim

Üretimin Modernizasyonunda Üretim Süreçlerinin Yenileştirilmesi insansız seri üretim Üretimin yenileştirme çalışması İş gücü, zaman ve enerji kullanımları konusunda avantaj sağlayan bir yöntemdir. Üretimin modernizasyonu Firmaların rekabet avantajlarını kazanmaları ve sürdürebilmeleri

Detaylı

Hizmet Odaklı Mimariye Dayanan İş Süreçleri Yönetimi Sistemi

Hizmet Odaklı Mimariye Dayanan İş Süreçleri Yönetimi Sistemi Hizmet Odaklı Mimariye Dayanan İş Süreçleri Yönetimi Sistemi 04.11.2010 Mine Berker IBTech A.Ş. Gündem İş Süreçleri Yönetimi (BPM) Modeli Yaşam Döngüsü 1 BPM e Neden İhtiyaç Duyduk? BPM Çözüm Araçlarının

Detaylı

ROBOTLU HÜCRELERDE YALIN ÜRETİM TEKNİKLERİ KULLANILARAK ROBOT ÇEVRİM ZAMANININ VE VERİMLİLİĞİNİN ARTTIRILMASI

ROBOTLU HÜCRELERDE YALIN ÜRETİM TEKNİKLERİ KULLANILARAK ROBOT ÇEVRİM ZAMANININ VE VERİMLİLİĞİNİN ARTTIRILMASI 3. Ulusal Talaşlı İmalat Sempozyumu, 04-05 Ekim 2012, Ankara, Türkiye Özet ROBOTLU HÜCRELERDE YALIN ÜRETİM TEKNİKLERİ KULLANILARAK ROBOT ÇEVRİM ZAMANININ VE VERİMLİLİĞİNİN ARTTIRILMASI Ardan KAYAALTI a,

Detaylı

GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ MÜHENDİSLİK VE TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYELERİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN PROJELER (2008-2011)

GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ MÜHENDİSLİK VE TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYELERİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN PROJELER (2008-2011) 08.401.001 08.401.002 08.401.003 Dikkat Seviyesindeki Değişimlerin Elektrofizyolojik Ölçümler İle İzlenmesi PFO(Patent Foramen Ovale) Teşhisinin Bilgisayar Yardımı İle Otomatik Olarak Gerçeklenmesi ve

Detaylı

BİLGİSAYARLI TASARIM VE İMALAT YÖNTEMLERİ KULLANILARAK KRANK MİLİ İMALATI ÖZET ABSTRACT

BİLGİSAYARLI TASARIM VE İMALAT YÖNTEMLERİ KULLANILARAK KRANK MİLİ İMALATI ÖZET ABSTRACT BİLGİSAYARLI TASARIM VE İMALAT YÖNTEMLERİ KULLANILARAK KRANK MİLİ İMALATI Ömer PEKDUR 1, Can CANDAN 2, Davut AKDAŞ 3, Yaşar AKMAN 4, Sabri BIÇAKÇI 5 1 opekdur@gmail.com 6 ncı Ana Bakım Merkezi Komutanlığı,

Detaylı

Bulanık Kümeler ve Sistemler. Prof. Dr. Nihal ERGİNEL

Bulanık Kümeler ve Sistemler. Prof. Dr. Nihal ERGİNEL Bulanık Kümeler ve Sistemler Prof. Dr. Nihal ERGİNEL İçerik 1. Giriş, Temel Tanımlar ve Terminoloji 2. Klasik Kümeler-Bulanık Kümeler 3. Olasılık Teorisi-Olabilirlik Teorisi 4. Bulanık Sayılar-Üyelik Fonksiyonları

Detaylı

İmalat işlemi; -İnsan veya hayvan gücü kullanarak ilkel yöntemlerle yada -Mekanik enerji kullanılarak makinelerle yapılır.

İmalat işlemi; -İnsan veya hayvan gücü kullanarak ilkel yöntemlerle yada -Mekanik enerji kullanılarak makinelerle yapılır. İmalatın amacı, ham madde halinde bulunan herhangi bir malzemeyi belirli bir şekle dönüştürmektir. İmalat işlemi; -İnsan veya hayvan gücü kullanarak ilkel yöntemlerle yada -Mekanik enerji kullanılarak

Detaylı

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Tedarik Zinciri Nedir? Hammadde temini yapan, onları ara mal ve nihai ürünlere çeviren, nihai ürünleri müşterilere dağıtan, üretici ve dağıtıcıların oluşturduğu bir ağdır. TARLADAN

Detaylı

(Computer Integrated Manufacturing)

(Computer Integrated Manufacturing) 1 (Computer Integrated Manufacturing) 2 1 Bilgisayarlı Sayısal Kontrol; ekipman mekanizmaların hareketlerinin doğru ve hassas biçimde gerçekleştirilmesinde bilgisayarların kullanılması, programlama ile

Detaylı

trex DCAS trex DCAS Software & Automation ( Data Collection & Automation Systems )

trex DCAS trex DCAS Software & Automation ( Data Collection & Automation Systems ) Software & Automation trex DCAS ( Data Collection & Automation Systems ) trex DCAS Üretimden Veri Toplama ve Verimlilik Takip Sistemi Volkan BİLMİŞ MERT YAZILIM LTD. ŞTİ. [16.03.2012] TREX DCAS ( Data

Detaylı

Çizelgeleme Nedir? Bir ürünün üretilmesi/hizmetin sunumu için

Çizelgeleme Nedir? Bir ürünün üretilmesi/hizmetin sunumu için Üretim Çizelgeleme Çizelgeleme Nedir? Bir ürünün üretilmesi/hizmetin sunumu için işgörenin nerede, ne zaman gerekli olduğunun, gerekli faaliyetlerin zamanlamasının, üretime başlama ve üretimi tamamlama

Detaylı

ULUSLARARASI ANTALYA ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERS KATALOĞU

ULUSLARARASI ANTALYA ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERS KATALOĞU ULUSLARARASI ANTALYA ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERS KATALOĞU ZORUNLU DERSLER IE 201 - Operasyon Modelleme Karar vermedeki belirsizlik rolü de dahil olmak üzere işletme kararlarının matematiksel

Detaylı

Bilgisayar Mühendisliği. Bilgisayar Mühendisliğine Giriş 1

Bilgisayar Mühendisliği. Bilgisayar Mühendisliğine Giriş 1 Bilgisayar Mühendisliği Bilgisayar Mühendisliğine Giriş 1 Mühendislik Nedir? Mühendislik, bilim ve matematiğin yararlı cihaz ve sistemlerin üretimine uygulanmasıdır. Örn: Elektrik mühendisleri, elektronik

Detaylı

BSM 532 KABLOSUZ AĞLARIN MODELLEMESİ VE ANALİZİ OPNET MODELER

BSM 532 KABLOSUZ AĞLARIN MODELLEMESİ VE ANALİZİ OPNET MODELER BSM 532 KABLOSUZ AĞLARIN MODELLEMESİ VE ANALİZİ OPNET MODELER Yazılımı ve Genel Özellikleri Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ Kablosuz Ağların Modellemesi ve Analizi 1 OPNET OPNET Modeler, iletişim sistemleri ve

Detaylı

PAU ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ. IENG 328 - Üretim Planlama ve Kontrolü 2

PAU ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ. IENG 328 - Üretim Planlama ve Kontrolü 2 PAU ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ IENG 328 - Üretim Planlama ve Kontrolü 2 1 Dersin amacı Endüstri mühendisliğinin temel konularından biri olan üretim planlaması ve kontrolü ile ilgili temel kavram ve tekniklerin

Detaylı

Çimento Operatörleri ve Bakım Personeli için Simulatör sistemi: ECS/CEMulator

Çimento Operatörleri ve Bakım Personeli için Simulatör sistemi: ECS/CEMulator Çimento Operatörleri ve Bakım Personeli için Simulatör sistemi: ECS/CEMulator ECS/CEMulator, Çimento operatörlerini ve proses mühendislerini, simülatör ortamında eğitmeyi amaçlayan bir sistemdir. Çimento

Detaylı

FABRİKA ORGANİZASYONU Üretim Planlama ve Yönetimi 2. Uygulama: Sipariş ve Parti Büyüklüğü Hesaplama

FABRİKA ORGANİZASYONU Üretim Planlama ve Yönetimi 2. Uygulama: Sipariş ve Parti Büyüklüğü Hesaplama FABRİKA ORGANİZASYONU Üretim Planlama ve Yönetimi 2. Uygulama: Sipariş ve Parti Büyüklüğü Hesaplama Uygulamalar 1. İhtiyaç Hesaplama 2. Sipariş ve Parti Büyüklüğü Hesaplama 3. Dolaşım Akış Çizelgeleme/Terminleme

Detaylı

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ İNTİBAK ÇİZELGESİ 2010-2011 1.SINIF / GÜZ DÖNEMİ

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ İNTİBAK ÇİZELGESİ 2010-2011 1.SINIF / GÜZ DÖNEMİ YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ İNTİBAK ÇİZELGESİ 2010-2011 1.SINIF / GÜZ DÖNEMİ Bu ders 1. Sınıf güz döneminden 2. Sınıf güz dönemine alınmıştır. gerektiği halde alamayan öğrenciler 2010-2011 öğretim yılı

Detaylı

Su Jeti Kesiminde Bilgisayar Kontrolü. Kontrol Sistemleri Mühendisliği... KÖMBE

Su Jeti Kesiminde Bilgisayar Kontrolü. Kontrol Sistemleri Mühendisliği... KÖMBE Su Jeti Kesiminde Bilgisayar Kontrolü Kontrol Sistemleri Mühendisliği... KÖMBE Su jeti nedir? Su jeti, metali yada başka bir maddeyi içerisinde bulunan su ve aşındırıcı maddelerle, suyun çok yüksek bir

Detaylı

Sayın İlgili, Sponsorlar için detaylı bilgi, ekte sunulan Sponsor Başvuru Dosyası nda yer almaktadır.

Sayın İlgili, Sponsorlar için detaylı bilgi, ekte sunulan Sponsor Başvuru Dosyası nda yer almaktadır. TOK 2013 OTOMATİK KONTROL ULUSAL TOPLANTISI İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ MALATYA Sayın İlgili, Otomatik Kontrol Türk Milli Komitesi nin 12 Kasım 2012 tarihli yönetim kurulu kararıyla Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı

Detaylı

PROGRAMLARI. Makine Mühendisliği Bölümü (13 zorunlu ders ile ME kodlu olmayan 2 seçmeli ders olmak üzere toplam 15 ders)

PROGRAMLARI. Makine Mühendisliği Bölümü (13 zorunlu ders ile ME kodlu olmayan 2 seçmeli ders olmak üzere toplam 15 ders) i MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ ÇİFT ANADAL VE YANDAL PROGRAMLARI A) ÇİFT ANADAL PROGRAMLARI: Makine Mühendisliği Bölümü (13 zorunlu ders ile ME kodlu olmayan 2 seçmeli ders olmak üzere toplam 15 ders) 1 ECE

Detaylı

İŞ SIRALAMA VE ÇİZELGELEME

İŞ SIRALAMA VE ÇİZELGELEME İŞ SIRALAMA VE ÇİZELGELEME Bu resim, Cengiz Pak ın sitesinden ve sunumundan alınmıştır. cengizpak.com.tr İş Sıralama ve Çizelgeleme Nedir? Bir dizi işin, belirli bir özelliğe göre sıraya dizilme işlemidir.

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş Ölümcül Kilitlenme (Deadlock) İşletim Sistemlerine Giriş - Ders06 1 Ölümcül Kilitlenme (Deadlock) Bilgisayar sistemleri, bir anda sadece tek bir kullanıcı tarafından kullanılabilecek

Detaylı

BÜTÜNLEŞİK İMALAT SİSTEMLERİ

BÜTÜNLEŞİK İMALAT SİSTEMLERİ BÜTÜNLEŞİK İMALAT SİSTEMLERİ Doç.Dr. Semih ÖNÜT İçerik Bütünleşik imalat sistemlerine giriş Yapısal açıdan bütünleşik imalat sistemlerinin incelenmesi Yapısal açıdan bütünleşik imalat sistemlerinin incelenmesi

Detaylı

MÜFREDAT DERS LİSTESİ

MÜFREDAT DERS LİSTESİ MÜFREDAT DERS LİSTESİ MÜHENDİSLİK FAK. / BİLGİSAYAR MÜHENDİSL / 2010 BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ Müfredatı 0504101 Matematik I Calculus I 1 GÜZ 4 5 Z 0504102 Genel Fizik I General Physics I 1 GÜZ 4 4 Z 0504103

Detaylı

Tedarik Zincirinde Satın Alma ve Örgütsel İlişkiler

Tedarik Zincirinde Satın Alma ve Örgütsel İlişkiler Tedarik Zincirinde Satın Alma ve Örgütsel İlişkiler Arş.Gör. Duran GÜLER Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Satın Alma ve Tedarik Satın Alma: Üretimde kullanılmak ya da yeniden satmak

Detaylı

GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ MÜHENDİSLİK VE TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYELERİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN PROJELER (2008-2011)

GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ MÜHENDİSLİK VE TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYELERİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN PROJELER (2008-2011) 08.401.001 08.401.002 08.401.003 Dikkat Seviyesindeki Değişimlerin Elektrofizyolojik Ölçümler İle İzlenmesi PFO(Patent Foramen Ovale) Teşhisinin Bilgisayar Yardımı İle Otomatik Olarak Gerçeklenmesi ve

Detaylı

Üretim Sistemleri (IE 509) Ders Detayları

Üretim Sistemleri (IE 509) Ders Detayları Üretim Sistemleri (IE 509) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Üretim Sistemleri IE 509 Seçmeli 3 0 0 3 7.5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin

Detaylı

Ölümcül Kilitlenme. Ölümcül Kilitlenme 5. İşletim Sistemleri

Ölümcül Kilitlenme. Ölümcül Kilitlenme 5. İşletim Sistemleri 5 ÖLÜMCÜL L KİLİTLENMEK Ölümcül Kilitlenme Sistem kaynaklarını ortak olarak kullanan veya birbiri ile haberleşen bir grup prosesin kalıcı olarak bloke olması durumu : ölümcül kilitlenme Birden fazla proses

Detaylı

ÜRETİM VE KAYNAK PLANLAMASI

ÜRETİM VE KAYNAK PLANLAMASI ÜRETİM VE KAYNAK PLANLAMASI ÜRETİM KAYNAKLARI PLANLAMASI KAVRAMI Üretim kaynakları planlaması (MRP II) sisteminin hedefleri stokların azaltılması, üretimi aksatmayacak ve dolayısı ile kapasite kayıplarına

Detaylı

DENİZ HARP OKULU BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ

DENİZ HARP OKULU BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ DENİZ HARP OKULU BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ Dersin Adı Kodu Sınıf/Y.Y. Ders Saati (T+U+L) Kredi AKTS Yazılım Mühendisliği BİM-411 4/I 4+0+0 4 4,5 Dersin Dili Dersin

Detaylı

ÜRETİMDE SONLU KAPASİTE ÇİZELGELEME VE YAZILIMIN ÖNEMİ! Üretim ve Planlama Direktörü

ÜRETİMDE SONLU KAPASİTE ÇİZELGELEME VE YAZILIMIN ÖNEMİ! Üretim ve Planlama Direktörü ÜRETİMDE SONLU KAPASİTE ÇİZELGELEME BİLAL AKAY Üretim ve Planlama Direktörü 1 Üretim planlama yazılımı denince birçoğumuzun aklına ilk gelen, MRP/ERP grubundaki yazılımlardır. Genellikle Üretim Planlama

Detaylı

SİMÜLASYON Hazırlayan: Özlem AYDIN

SİMÜLASYON Hazırlayan: Özlem AYDIN SİMÜLASYON Hazırlayan: Özlem AYDIN Not: Bu sunumda Yrd. Doç. Dr. Yılmaz YÜCEL in Modelleme ve Benzetim dersi notlarından faydalanılmıştır. SİMÜLASYONUN ORTAYA ÇIKIŞI Simülasyonun modern anlamda kullanılışı

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ LİSANS EĞİTİM-ÖĞRETİM PLANI (NORMAL VE İKİNCİ ÖĞRETİM)

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ LİSANS EĞİTİM-ÖĞRETİM PLANI (NORMAL VE İKİNCİ ÖĞRETİM) MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ LİSANS EĞİTİM-ÖĞRETİM PLANI (NORMAL VE İKİNCİ ÖĞRETİM) I. YARIYIL MAK1001 Matematik I 4 2 6 MAK1003 Fizik I 3 1 5 MAK1005 Genel Kimya 2 1 4 MAK1007 Lineer Cebir 3 0 3 MAK1009

Detaylı

Yazılım Mühendisliği Bölüm - 3 Planlama

Yazılım Mühendisliği Bölüm - 3 Planlama 1 Yazılım Mühendisliği Bölüm - 3 Planlama 2 3 4 Planlama 5 Yazılım geliştirme sürecinin ilk aşaması Başarılı bir proje geliştirebilmek için projenin tüm resminin çıkarılması işlemi Proje planlama aşamasında

Detaylı

Üretim Yönetimi. 3.1. Ürün Tasarımı 19.02.2012. 3.1.1. Ürün Tasarımını Etkileyen Faktörler. Bölüm 3. Üretim Sistemlerinin Tasarımı ve Kuruluşu

Üretim Yönetimi. 3.1. Ürün Tasarımı 19.02.2012. 3.1.1. Ürün Tasarımını Etkileyen Faktörler. Bölüm 3. Üretim Sistemlerinin Tasarımı ve Kuruluşu Üretim Yönetimi Bölüm 3. Üretim Sistemlerinin Tasarımı ve Kuruluşu Yrd. Doç. Dr. Selçuk ÇEBİ http://scebi.ktu.edu.tr 3.1. Ürün Tasarımı Ürün tasarımı, ürünün fiziksel özelliklerini ve fonksiyonlarını açıkça

Detaylı

Sakarya Üniversitesi - Bilgisayar Mühendisliği

Sakarya Üniversitesi - Bilgisayar Mühendisliği Dr. Seçkin Arı Giriş Seçkin Arı M5 415 ari@sakarya.edu.tr Kitap J.J. Craig, Introduction to Robotics, Prentice Hall, 2005 B. Siciliano,, RoboticsModelling, Planning, andcontrol, Springer, 2009 Not %12

Detaylı

Karar Tablosu Destekli Olay Sıra Çizgeleri Temelli Sınama Durum Üretim Aracı

Karar Tablosu Destekli Olay Sıra Çizgeleri Temelli Sınama Durum Üretim Aracı Karar Tablosu Destekli Olay Sıra Çizgeleri Temelli Sınama Durum Üretim Aracı Fevzi Belli 1 Michael Linschulte 2 Tuğkan Tuğlular 3 1,3 İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Urla, İzmir, Türkiye 2 Andagon GmbH,

Detaylı

Yaz.Müh.Ders Notları #6 1

Yaz.Müh.Ders Notları #6 1 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ Prof.Dr. Oya Kalıpsız GİRİŞ 1 YAZILIM YETERLİLİK OLGUNLUK MODELİ Olgunluk Seviyeleri: Düzey 1. Başlangıç düzeyi: Yazılım gelişimi ile ilişkili süreçlerin tanımlanması için hiçbir sistematik

Detaylı

MerSis. Bilgi Teknolojileri Yönetimi Danışmanlık Hizmetleri

MerSis. Bilgi Teknolojileri Yönetimi Danışmanlık Hizmetleri MerSis Bilgi Teknolojileri Yönetimi Danışmanlık Hizmetleri Bilgi Teknolojileri risklerinize karşı aldığınız önlemler yeterli mi? Bilgi Teknolojileri Yönetimi danışmanlık hizmetlerimiz, Kuruluşunuzun Bilgi

Detaylı

Yaş Doğrulama Metotları

Yaş Doğrulama Metotları Yaş Doğrulama Metotları Yrd. Doç. Dr. Aysun GÜMÜŞ Ondokuzmayıs Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Samsun Birçok kemikleşmiş yapı günlük ve yıllık periyodik birikimler oluşturmak suretiyle

Detaylı

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Bilişim Sistemleri Modelleme, Analiz ve Tasarım Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Akışı Hafta 5. İhtiyaç Analizi ve Modelleme II Haftanın Amacı Bilişim sistemleri ihtiyaç analizinin modeli oluşturulmasında,

Detaylı

ÜRETİM SİSTEMLERİ ve ÖZELLİKLERİ

ÜRETİM SİSTEMLERİ ve ÖZELLİKLERİ ÜRETİM SİSTEMLERİ ve ÖZELLİKLERİ Üretim sistemleri hammaddelerin bitmiş ürüne dönüştürüldükleri sistemlerdir. Bu sistemler için oluşturulacak simülasyon modelleri tamamen üretim sisteminin tipine ve verilecek

Detaylı

Elena Battini SÖNMEZ Önder ÖZBEK N. Özge ÖZBEK. 2 Şubat 2007

Elena Battini SÖNMEZ Önder ÖZBEK N. Özge ÖZBEK. 2 Şubat 2007 AVUÇ İZİ VE PARMAK İZİNE DAYALI BİR BİYOMETRİK TANIMA SİSTEMİ Elena Battini SÖNMEZ Önder ÖZBEK N. Özge ÖZBEK İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri 2 Şubat 2007 Biyometrik Biyometrik, kişileri

Detaylı

MONTE CARLO BENZETİMİ

MONTE CARLO BENZETİMİ MONTE CARLO BENZETİMİ U(0,1) rassal değişkenler kullanılarak (zamanın önemli bir rolü olmadığı) stokastik ya da deterministik problemlerin çözümünde kullanılan bir tekniktir. Monte Carlo simülasyonu, genellikle

Detaylı

BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ MEKATRONİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ FAALİYET RAPORU

BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ MEKATRONİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ FAALİYET RAPORU BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ MEKATRONİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ FAALİYET RAPORU MERKEZDE YÜRÜTÜLEN PROJELER Proje Adı Yürütücüsü Desteklendiği Fon Başlangıç Tarihi Durumu EUMECHA-PRO European Mechatronics

Detaylı

Otomotiv Mühendisliğinde Mekatronik (MECE 451) Ders Detayları

Otomotiv Mühendisliğinde Mekatronik (MECE 451) Ders Detayları Otomotiv Mühendisliğinde Mekatronik (MECE 451) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Otomotiv Mühendisliğinde Mekatronik MECE 451 Güz 3 0 0 3 4

Detaylı

MAK 101 Makine Mühendisliğine Giriş. Mühendislik Branşları Örnekleri. Mühendislik. Makine Mühendislerinin İşleri Arasında:

MAK 101 Makine Mühendisliğine Giriş. Mühendislik Branşları Örnekleri. Mühendislik. Makine Mühendislerinin İşleri Arasında: MAK 101 Makine Mühendisliğine Giriş Makine Mühendisliği Konuları Temel Ve Mühendislik Yaklaşımı Mühendislik Engineering(ingenerare) : Yaratmak Mühendislik: Temel Bilimleri kullanarak; yapılar, aletler

Detaylı

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞI DERS TANITIM BİLGİLERİ Dersin Adı Kodu Sınıf / Y.Y. Ders Saati (T+U+L) Kredi AKTS BİLGİSAYAR MİMARİSİ BG-312 3/1 3+0+0 3+0 5 Dersin Dili : TÜRKÇE Dersin Seviyesi

Detaylı

KULLANILABİLİRLİK TESTLERİ VE UYGULAMALARI

KULLANILABİLİRLİK TESTLERİ VE UYGULAMALARI 6 İnternet sitelerinin kullanıcıların ihtiyaç ve beklentilerini karşılayıp karşılamadığının ve sitenin kullanılabilirliğinin ölçülmesi amacıyla kullanılabilirlik testleri uygulanmaktadır. Kullanılabilirlik

Detaylı

Basit Mimari, Katmanlı Mimari ve doğrudan çalıştırma olarak üçe ayrılır.

Basit Mimari, Katmanlı Mimari ve doğrudan çalıştırma olarak üçe ayrılır. Yazılım Mimarisi 1.Yazılım Mimarisi Nedir? Yazılım mimarisi geliştirilen uygumaların maliyetlerinin azaltılmasında önemli bir yer tutar. Örneğin MVC modeli kullanarak bir uygulama geliştiriyoruz ve arayüz

Detaylı

BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ Bilgi sistemi kavramı genellikle işletmelere yönelik olarak kullanılmaktadır. Bu yönüyle bilgi sisteminin amacını; yöneticilere teslim edilen ekonomik kaynakların kullanımına

Detaylı

Ölümcül Kilitlenme. Ölümcül Kilitlenme Örneği - 1

Ölümcül Kilitlenme. Ölümcül Kilitlenme Örneği - 1 Ölümcül Kilitlenme 5 ÖLÜMCÜL L KİLİTLENMEK Sistem kaynaklarını ortak olarak kullanan veya birbiri ile haberleşen bir grup prosesin kalıcı olarak bloke olması durumu : ölümcül kilitlenme Birden fazla proses

Detaylı

Lojistik ve Bilgi Sistemleri ÖĞR. GÖR. MUSTAFA ÇETİNKAYA

Lojistik ve Bilgi Sistemleri ÖĞR. GÖR. MUSTAFA ÇETİNKAYA Lojistik ve Bilgi Sistemleri ÖĞR. GÖR. MUSTAFA ÇETİNKAYA Fiziksel Dağıtımdan Tedarik Zincirine u Mallar, Hizmetler ve Bilgilerin Akışı u Tedarik Zincirinde Bilgi: Bilinirlik ve Görünürlük u Satış Noktası

Detaylı

BENZETİM. Prof.Dr.Berna Dengiz. 4. Ders Modelleme yaklaşımları Benzetim yazılımlarında aranan özellikler M/M/1 Kuyruk Sistemi benzetimi

BENZETİM. Prof.Dr.Berna Dengiz. 4. Ders Modelleme yaklaşımları Benzetim yazılımlarında aranan özellikler M/M/1 Kuyruk Sistemi benzetimi Prof.Dr.Berna Dengiz 4. Ders Modelleme yaklaşımları Benzetim yazılımlarında aranan özellikler M/M/1 Kuyruk Sistemi benzetimi BENZETİM DİLLERİNDE MODELLEME YAKLAŞIMLARI Tüm benzetim dilleri; ya olay-çizelgeleme

Detaylı

Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi

Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi Özet Dr. Sevgi Özkan ve Prof. Dr Semih Bilgen Enformatik Enstitüsü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Tel: (312) 210 3796 e-posta:

Detaylı

İşletim Sistemleri (Operating Systems)

İşletim Sistemleri (Operating Systems) İşletim Sistemleri (Operating Systems) 1 Ölümcül Kilitlenme (Deadlock) 2 Bilgisayardaki kilitlenmeler trafikteki kilitlenmelere benzer. Örneğin, bir dörtyol kavşağına gelindiğinde uygulanması gereken kural

Detaylı

: Manufacturing Engineering and Management (Link) Üretim Sistemleri/Endüstri Mühendislii Bölümü ne uygun bazı dersler

: Manufacturing Engineering and Management (Link) Üretim Sistemleri/Endüstri Mühendislii Bölümü ne uygun bazı dersler : Danimarka : Technical University of Denmark (Link) : Manufacturing Engineering and (Link) Informatics and Mathematical Programming (Link) Production Technology Project System Analysis Statistical Process

Detaylı

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR KONTROL SİSTEMLERİ GİRİŞ Son yıllarda kontrol sistemleri, insanlığın ve uygarlığın gelişme ve ilerlemesinde çok önemli rol oynayan bir bilim dalı

Detaylı

Eğitim Programları SATIŞ VE OPERASYON PLANLAMA (S&OP) LOJİSTİK PLANLAMA ÜRETİMDE GENEL PLANLAMA & ÇİZELGELEME TALEP PLANLAMA & SATIŞ TAHMİN TEKNİKLERİ

Eğitim Programları SATIŞ VE OPERASYON PLANLAMA (S&OP) LOJİSTİK PLANLAMA ÜRETİMDE GENEL PLANLAMA & ÇİZELGELEME TALEP PLANLAMA & SATIŞ TAHMİN TEKNİKLERİ Kurumsal Süreçlerinde Optimizasyon Eğitim Programları 2016 ÜRETİMDE GENEL PLANLAMA & ÇİZELGELEME TALEP PLANLAMA & SATIŞ TAHMİN TEKNİKLERİ SATIŞ VE OPERASYON PLANLAMA (S&OP) KAPASİTE & MALZEME PLANLAMA

Detaylı

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Ömer Faruk GÖRÇÜN Kadir Has Üniversitesi Örnek Olay ve Uygulamalarla TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ II Yayın No : 2874 İşletme-Ekonomi Dizisi : 573 1. Baskı - Ekim 2010 - İSTANBUL 2. Baskı - Mart 2013 - İSTANBUL

Detaylı

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - I

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - I YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - I 1/19 İçerik Yöneylem Araştırmasının Dalları Kullanım Alanları Yöneylem Araştırmasında Bazı Yöntemler Doğrusal (Lineer) Programlama, Oyun Teorisi, Dinamik Programlama, Tam Sayılı

Detaylı

TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU ULUSAL AKADEMİK AĞ VE BİLGİ MERKEZİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler

TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU ULUSAL AKADEMİK AĞ VE BİLGİ MERKEZİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU ULUSAL AKADEMİK AĞ VE BİLGİ MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam Madde 1- (1) Bu Yönetmelik ile Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma

Detaylı

2. Hafta DEPOLAR VE DEPOLAMA 1. DEPO VE DEPOLAMA KAVRAMLARI. 2. Hafta

2. Hafta DEPOLAR VE DEPOLAMA 1. DEPO VE DEPOLAMA KAVRAMLARI. 2. Hafta Öğr. Gör. Murat BURUCUOĞLU Gerek üretim hattı için gereken malzeme ve hammaddeler, gerekse dağıtım için bekleyen tamamlanmış ürünleri genel olarak stok olarak tanımlamaktayız. Stoklar ekonomik gelişmenin

Detaylı

Sıvı Depolarının Statik ve Dinamik Hesapları

Sıvı Depolarının Statik ve Dinamik Hesapları Sıvı Depolarının Statik ve Dinamik Hesapları Bu konuda yapmış olduğumuz yayınlardan derlenen ön bilgiler ve bunların listesi aşağıda sunulmaktadır. Bu başlık altında depoların pratik hesaplarına ilişkin

Detaylı

Şifrebilimde Yapay Sinir Ağları

Şifrebilimde Yapay Sinir Ağları Ege Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Şifrebilimde Yapay Sinir Ağları BİM345 Yapay Sinir Ağları İlker Kalaycı Mayıs,2008 Gündem Şifrebilim Şifrebilim nedir Şifreleme Şifre Çözme Klasik Şifreleme

Detaylı

PR362009 24 Kasım 2009 Yazılım, PC-tabanlı kontrol Sayfa 1 / 5

PR362009 24 Kasım 2009 Yazılım, PC-tabanlı kontrol Sayfa 1 / 5 Yazılım, PC-tabanlı kontrol Sayfa 1 / 5 IT standartları otomasyonu geliştiriyor: Microsoft Visual Studio entegrasyonlu TwinCAT programlama ortamı TwinCAT 3 extended Automation Beckhoff, otomasyon dünyasını

Detaylı

imalat: Ham maddenin işlenerek mala dönüştürülmesi.

imalat: Ham maddenin işlenerek mala dönüştürülmesi. üretim: işgücü, sermaye, hammaddenin bir araya gelmesi ve bunlara organizasyonunda katılmasıyla oluşan mal ve hizmet olarak tanımlanabilir. Belirli faaliyet ve işlemler sonucu yeni bir mal veya hizmet

Detaylı

Yeni Nesil Kablosuz İletişim

Yeni Nesil Kablosuz İletişim Yeni Nesil Kablosuz İletişim Kablosuz Çözümler Kullanıcı Sayıları ve Kapsama Alanları Tekli Yönetilebilir Yaygın Uygulamalar E-Posta, Web E-Posta, Web Ticari Uygulamalar Ses, Data ve Video Önceliklendirme,

Detaylı