B ilindi i üzere 193 say l Gelir Vergisi kanunun 18. maddesi, serbest meslek

Transkript

1 270 TEL F KAZANÇLARI ST SNASI VE BELGE DÜZEN Özkan KARAGÖZ Serbest Muhasebeci Mali Müflavir I-G R fi B ilindi i üzere 193 say l Gelir Vergisi kanunun 18. maddesi, serbest meslek kazançlar nda yer alan ve önemli bir istisna olan telif kazançlar istisnas na ayr lm flt r. Konunun ayr nt s na girmeden önce serbest meslek faaliyetini ve serbest meslek kazanc n tan mlamak yararl olacakt r. Gelir Vergisi Kanunu nun 65. maddesinde serbest meslek kazanc n n tan m yap lm flt r. Buna göre; Her türlü serbest meslek faaliyetinden do an kazançlar serbest meslek kazanc d r. Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade flahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan ifllerin iflverene tabi olmaks z n flahsi sorumluluk alt nda kendi nam ve hesab na yap lmas d r. Tahkim iflleri dolay s yla hakemlerin ald klar ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi flirketler taraf ndan yap lan serbest meslek faaliyeti neticesinde do- an kazançlar da, serbest meslek kazanc d r. Telif hakk ise, sözlük anlam yla bir fikir veya sanat eserini yaratan kiflinin, bu eserden do an haklar n n hepsi, yazar hakk 1 anlam na gelmektedir. Hukuk dilindeki anlam ise yarat c çal flma sahiplerine bu çal flma sonuçlar ndan üçüncü flah slar n haks zca yararlanmalar n önlemek amac yla tan nan hak olarak ifade edilmektedir. 2 1 Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük 2 Do an fienyüz, Türk Vergi Sistemi, Yaklafl m Yay nc l k, 2004 Ankara

2 271 GVK.18.maddeye göre Mükellefi, mütercim, heykeltrafl, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programc - s ve mucitlerin ve bunlar n kanuni mirasç lar n n fliir, hikaye, roman, makale, bilimsel araflt rma ve incelemeleri, bilgisayar yaz l m, röportaj, karikatür, foto raf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortam, radyo, televizyon ve videoda yay nlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlar n satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklar n devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri has lat Gelir Vergisinden müstesnad r. Eserlerin neflir, temsil, icra, ve teflhir gibi suretlerle de erlendirilmesi karfl l nda al nan bedel ve ücretler istisnaya dahildir. II- ÇALIfiMALARIN G.V.K. 18.MADDES NE GÖRE TEL F KAZANCI ST SNASINDAN YARARLANMASININ fiartlari Yukar da belirtilen sanat ve bilim adamlar n n çal flmalar n n bu madde hükmünden yararlanabilmesi için 5846 say l Fikir ve Sanat Eserleri Hakk ndaki Kanun hükümlerine göre eser say lmas ve ihtira beratlar n n tescil edilmifl bulunmas gereklidir say l kanunun 1.maddesi eseri sahibinin hususiyetini tafl yan ve kanun uyar nca ilim, edebiyat, musiki, güzel sanatlar ve sinema eserleri say lan her nev i fikir ve sanat mahsulleri olarak tan mlam flt r. Yani bir çal flman n eser say labilmesi için bu dört gruptan birinin içinde yer almas zorunludur. III- ST SNANIN KAPSAMI GVK. 18. maddesinin son bendinde istisnan n kapsam na aç kl k getirilmifltir. Buna göre, serbest meslek kazançlar istisnas n n tevkifat yoluyla ödenecek vergiye flumulü yoktur. Yani, GVK. 94. maddesi uyar nca telif kazançlar na belirtilen vergi sorumlular nca tevkifat uygulanmaktad r. Tevkifat oran % 17 dir. 3 Bu durumda istisna tam istisna niteli inde olmay p k smidir. Yap lan bu tevkifat telif kazançlar için nihai vergi olmaktad r. Burada önemli olan nokta telif eserinin vergi sorumlusu olmayan birine sat lmas veya kiralanmas halinde ise herhangi bir vergiden söz edilemez. Bu durumda telif kazançlar istisnas tam istisna niteli ini almaktad r say l Kanunun Geçici 7 nci maddesi ile, Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yaz l tarifenin birinci ve ikinci dilimleri toplam tutar ile s n rland r lan istisna tavan /6577 say l BKK ile ten itibaren

3 272 (1999 y l için TL.) 4444 say l Kanunla yürürlükten kald r ld ndan mevcut istisna ile, ilgili herhangi bir istisna tavan bulunmad ndan gelirin yada has lat n tutar ne olursa olsun istisnadan yararlan lacakt r. stisna hükmünün uygulanabilmesi için de temel flart, elde edilen kazanc n serbest meslek kazanc olmas d r. Bu nedenle istisnaya konu eserlerin serbest meslek faaliyeti sonucunda üretilmesi ve de erlendirilmesi gerekmektedir. IV- KAZANÇLARIN AR Z VEYA DEVAMLI OLARAK ELDE ED LMES GVK.18. maddesinin 3. bendinde yukar daki kazançlar n arizi olarak elde edilmesi istisna hükmünün uygulanmas na engel teflkil etmez denmektedir. Yani telif kazanc n n devaml veya belli aral klarla elde edilmesinin hiçbir önemi yoktur. V-FAAL YET N GVK.18.MADDE KAPSAMINA G R P G RMEMES lgili maddede say lan serbest meslek faaliyetleri d fl nda bir faaliyet ile ifltigal olunmas durumunda (örne in oymac l k, serigrafi gibi) acaba yine telif kazançlar istisnas ndan yararlanmak mümkün olacakm d r? flte bu sorunun cevab n Maliye Bakanl bir özelgede vermifltir.nitekim Maliye Bakanl Gelirler Genel Müdürlü- ü nün tarih ve Gel. 0.42/ say l muktezas nda; Tezhip ve minyatür çal flmalar n n 5846 say l Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun güzel sanat eserleri bafll kl 4. maddesinin 1. bendinde ya l ve suluboya tablolar; her türlü resimler, pasteller, gravürler, güzel yaz lar ve tezhipler, kaz ma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, tafl, a aç veya di er maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi kapsam nda oldu- u ancak, 193 say l Gelir Vergisi Kanunu nun 18. maddesinde belirtilen meslek gruplar ndan herhangi birine girmedi i gerekçesiyle söz konusu çal flmalar n sat fl ndan elde edilen gelir istisna kapsam nda de erlendirilmemifltir. 2 VI-TEL F KAZANCI ELDE EDENLER N MÜKELLEF YET BELGE DÜZEN Gelir Vergisi Kanunu nun 18 nci maddesinde say lan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbab n n vergilendirilmesi ve Katma De er Vergisi yükümlülüklerine iliflkin en son düzenlemeler 224 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebli inde yer verilmifltir say l Kanun sonras nda 221 ve 223 Seri No lu Gelir Vergisi Genel Tebli leri ile Gelir Vergisi Kanununun 2 Do an fienyüz, Türk Vergi Sistemi, Yaklafl m Yay nc l k, 2004 Ankara

4 inci maddesi kapsam nda faaliyette bulunan serbest meslek erbaplar - na getirilen zorunluluklar 224 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebli i ile kald r lm flt r. Buna göre 224 Seri No.lu tebli ile Münhas ran Gelir Vergisi Kanunu'nun 18' inci maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde bulunan ve eserlerini sadece ayn Kanunun 94' üncü maddesinde belirtilen kifli veya kurumlara teslim eden serbest meslek erbab ndan isteyenlerin; - Defter tasdik ettirme ve tutma, - Belge düzenleme, zorunluluklar Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257' nci maddesinin Maliye Bakanl na verdi i yetkiye istinaden has lat tutar na ba l olmaks z n kald r lm flt r. Ald eser ve hizmetleri bu kifliler taraf ndan düzenlenmifl serbest meslek makbuzu ile belgelemek zorunda olan mükellefler ise harcamalar n bunlara gider pusulas imzalatmak suretiyle tevsik edeceklerdir. Bu flekilde al nan belgeler serbest meslek erbab nca gerekti- inde ibraz edilmek üzere zamanafl - m süresince saklanacakt r. Kendi nam ve hesab na bir iflyeri açmaks z n mutad meslek olarak Gelir Vergisi Kanunu'nun 18' inci maddesinde belirtilen faaliyetlerde bulunanlar n vergi levhas tasdik ettirme ve asma zorunluluklar bulunmamaktad r. Ayr ca, say lan bu tür faaliyetleri ikametgahlar n n belli bir bölümünde yapmakla birlikte müflterilerine burada sat fl veya hizmet vermeyen mükellefler de vergi levhas asmayacaklard r. (5) Yukar da belirtilen düzenlemelere paralel olarak, Gelir Vergisi Kanunu'nun 18' inci maddesinde belirtilen teslim ve hizmetleri münhas ran ayn Kanunun 94' üncü maddesinde say - lan kifli ve kurumlara yapanlar n katma de er vergisi yükümlülükleri, has latlar na ba l olmaks z n, 19 Seri No lu Katma De er Vergisi Genel Tebli i'nde(4) aç kland flekilde, tevkifat yapmakla sorumlu olanlarca yerine getirilecektir. Buna göre GVK. 94. maddede belirtilen sorumlular teslim bedeli üzerinden Katma De er Vergisi hesaplayarak sorumlu s fat yla 2 no.lu Katma De er Vergisi beyannamesi ile beyan edeceklerdir. stisna kapsam na giren faaliyetlerin mutad ve sürekli biçimde sürdürülmesi 3065 say l Katma De er Vergisi Kanununun 1/1 maddesi gere ince katma de er vergisine tabi olup, gerçek usulde katma de er vergisi mükellefiyetini gerektirmektedir. Ar zi yani sürekli olarak yap lmayan bu tür faaliyetler ise katma de er vergisinin konusuna girmemektedir. Dolay s yla belirtilen durumdaki serbest meslek erbab n n

5 274 belge düzenleme, defter tutma KDV beyannamesi verme gibi mükellefiyetleri olmayacakt r. Yukar da say lan kifliler d fl ndaki kiflilere de sat fl yapan ancak faaliyetleri yaz m zda belirtilmifl üzere istisna kapsam nda olan serbest meslek erbab n n ise, yapt klar sat fllar için serbest meslek makbuzu düzenleme defter tutma ve KDV beyannamesi verme mükellefiyetleri bulunmaktad r. Bu aç klamalar m zdan sonra konuyu afla daki tablo ile özetleyecek tablo ile de özetleyebiliriz. SM.ERBABININ SM.ERBABININ GVK.94.MADDES NDE DEFTER TUTMA KDV BEL RT LEN SORUMLULARIN B LD R MDE BEYANNAMES 2 NOLU KDV BEYANNAMES BULUNMA VERME BEYANNAMES VERME YÜKÜMLÜLÜ Ü VERME YÜKÜMLÜLÜ Ü GVK.94.MADDEDE BEL RT LEN VERG SORUMLULARINA YOK YOK VAR YAPILAN TESL MLER VERG SORUMLUSU OLMAYANLARA VAR VAR YOK YAPILAN TESL MLER ÖRNEK Bir üniversitede kadrolu olarak ö retim üyeli i görevi yapmakta olan Ahmet Bey çeflitli dergi ve gazetelerde bir iflverene tabi olmaks z n,flahsi sorumlulu- u alt nda kendi nam ve hesab na köfle yaz lar yazmaktad r. Ahmet Bey in üniversiteden elde etti i gelir ücret niteli inde oldu undan Gelir Vergisi kanununun ücretlerin vergilendirilmesiyle ilgili hükümleri çerçevesinde vergilendirilecektir. Ayr ca bu kifli,gazetedeki söz konusu yaz yazma faaliyetinden elde etti i has lat ise,gelir Vergisi Kanunun 94/2-a maddesi hükmü uyar nca % 17 oran nda tevkifat yap lacakt r. VII- SONUÇ VII- SONUÇ Telif kazanc elde eden mükelleflerin cezal duruma düflmemeleri için yukar - da belirtilen durumlara göre gereken flartlara uymalar zorunludur. Bu kifliler vergi sorumlular na sat fl yapt klar sürece defter tutmayacaklar, belge düzenlemeyeceklerdir. Ancak vergi sorumlusu olmayan kifli ve kurulufllara hizmet vermeleri halinde hem serbest meslek makbuzu düzenleyecekler, hem serbest meslek kazanç defteri tutacaklar, hem de kdv ve gelir vergisi beyannamesi vereceklerdir.