Türkiye Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Çalışan Sağlığı Uzmanlık ve Bilimsel Performansının Güçlendirilmesi Projesi

Transkript

1 Türkiye Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Çalışan Sağlığı Uzmanlık ve Bilimsel Performansının Güçlendirilmesi Projesi Strengthening the Occupational Health Expertise and Scientific Performance of Public Health Institution of Turkey ESPrIT Antalya, Bursa ve İzmir Halk Sağlığı Müdürlüklerinde Çalışan Temizlik Profesyonellerinde Belirlenen İşyeri Maruziyetleri ve Sağlık Sorunları

2 Serap GÖKMEN Naile ERTÜRK Yasemin UÇAR Deniz İlknur ARDALI Gülşen BARLAS Hikmet Arif ÇIMRIN Frederieke SCHAAFSMA Frank Van DIJK Mustafa Kemal BAŞARALI Ahmet ÖZLÜ

3 Temizlik Nedir? Yüzeylere mekanik veya kimyasal olarak zarar veren ve estetik görünümü bozan her tür olgunun ortamdan uzaklaştırılması işlemine temizlik denir ve hijyen öncesi ilk adımdır. İşyerlerinde çok çeşitli risk faktörleri (fiziksel, kimyasal, biyolojik ) bulunmaktadır. Temizlik profesyonelleri işyerinde temizlik yaparken; çeşitli kimyasal maddelere maruz kalmakla birlikte ayrıca yük taşıma, eşyaları çekme ve itme işleri de yapmaktadırlar.

4 Neden Temizlik Çalışanları? Temizlik profesyonellerinin işyerlerinde kullandıkları kimyasallara bağlı solunum ve deri sistemi yakınmaları bulunmaktadır. Eşya taşıma, kaldırma, itme ve çekmelere bağlı kas-iskelet sistemi yakınmaları sıklıkla görülmektedir. Genellikle düşük eğitimli, düşük mesleki becerilere sahip ve daha düşük sosyo-ekonomik gruba dahildirler. Tüm bu mesleki riskler nedeniyle, işyerlerindeki kimyasalların ve kişisel koruyucu ekipmanların kullanımı hakkında bilgi ve eğitim ihtiyaçları tespit edilmiştir.

5 Amaç Antalya, Bursa ve İzmir Halk Sağlığı Müdürlüklerinde çalışan temizlik profesyonellerinin (taşeron çalışanlar dahil) iş yerlerinde maruz kaldıkları risk faktörleri nedeniyle ortaya çıkabilecek solunum, deri ve kas-iskelet sistemi yakınmalarının sıklığının araştırılması

6 Yöntem Kesitsel tipi araştırma Toplam 390 temizlik profesyoneli Anket uygulanan 331 temizlik profesyoneli ( % 85 ulaşma hızı)

7 Veri Toplama-1 Temmuz-Ekim 2017 tarihleri arasında yüz yüze anket uygulaması Anket Formu (38 Soru) Sosyo-demografik bilgiler İş geçmişi Sağlık geçmişi Şu anki sağlık durumu Kişisel koruyucu donanım kullanımı

8 Veri Toplama-2 Anket Formu Solunum yakınmaları için Avrupa Topluluğu Solunum Sağlığı Anketi II Kısa Tarama Anketi (ECRHS II Short Screening Questionnaire) Deri yakınmaları için İskandinav Mesleki Cilt Anketi NOSQ-2002/KISA (Nordic Occupational Skin Questionnaire NOSQ-2002/SHORT ) Kas-iskelet yakınmaları için İskandinav Kas İskelet Anketleri Türkçe versiyonu (Nordic Musculoskeletal Questionnaires)

9 Bulgular

10 Sosyo-demografik Özellikler-1 Demografik özellikler Toplam n (%) Erkek n (%) Kadın n (%) Cinsiyet (56.2) 145 (43.8) Eğitim Durumu Düşük (okur-yazar, ilkokul) 164 (49.5) 74 (39.8) 90 (62.1) Orta (ortaokul) 86 (26) 62 (33.3) 24 (16.5) Yüksek (lise, ön lisans, üniversite) 81 (24.5) 50 (26.9) 31 (21.4) Sigara kullanımı 136 (41.1) 100 (53.8) 36 (24.8)

11 Sosyo-demografik Özellikler-2 Demografik özellikler Ort. ± SS Ortanca En küçük-en büyük Yaş (yıl) 43.8± (21-63) Temizlik sektöründe çalışma süresi (ay) 139.7± (0-444) Temizlik işine başlama yaşı (yıl) 30.7± (14-51)

12 Katılımcıların; % 27 de solunumsal yakınmalar % 17'sinde ellerinde, bileklerinde veya önkollarında döküntü bulunmaktaydı %18 i temizlik maddelerine maruz kaldıktan sonra döküntülerinin daha kötü olduğunu ifade etmekteydi.

13 Katılımcıların Solunum Şikayetleri Sıklığı ECRHS II KISA TARAMA ANKETİ p Erkek n (%) Kadın n (%) Son 12 ayda hırıltı veya ıslık sesi? (53.2) 36 (46.8) Soğuk algınlığı olmadığında hırıltı ve hışırtı sesi? (58.8) 21 (41.2) Son 12 ayda göğüs sıkışma hissi ile uyanmak? (40) 24 (60) Son 12 ayda bir nefes darlığı atağı ile uyanmak? (61.5) 10 (38.5) Son 12 ayda bir öksürük atağı ile uyanmak? (47.2) 28 (52.8) Son 12 ayda ısrarcı öksürük gece ve / veya gündüz? (52.4) 20 (47.6) Son 12 ayda egzersiz / koşudan sonra öksürük nöbeti? (54.7) 24 (47.6) Islık sesi ile nefessiz kalma? (51.9) 13 (48.1) Atopi (çocukluk dönemi dahil ) (41.8) 53(58.2)

14 Yüzde İşyerinde Kullanılan Ürün Sayısı , ,1 8,2 2,4 3 0,9 1,8 0,6 0, Ürün Sayısı

15 İşyerinde kullanılan temizlik ürünleri İŞYERINDE KULLANILAN TEMİZLİK MADDELERİ p Erkek n (%) Kadın n (%) Deterjan (2-butoksietanol, etil alkol, propan/n-bütan) (85.3) 126 (92) Çamaşır suyu (%5 < Sodyum hipoklorit) (83.1) 131 (96.3) Yüzey temizleyici (sodyum alkil benzen sulfonat) (72.2) 110 (76.4) Kireç çözücü (nitrik asit) (37.7) 61 (47.7) Yağ çözücü (sodyum hidrokside, butil hidroksid) (3.9) 13 (12.3) Leke çıkarıcı (etil alkol, etanol 2, 2, 2 -nitrilotris, propilene glykol) Çamaşır makinesi maddeleri [sodyum sitrat, karbonik asit, sodyum tuzu (2:3)] Bulaşık makinesi tuzu ve deterjanı (sodyum karbonat, disodyum karbonat alkolleri) (sodyum klorit) (1.3) 9 (8.3) (5.3) 15 (14.4) (5.3) 16 (15.1) Cila (8 distillatler, hidro treated açık bütan, ve propan) (0.7) 2 (1.9) Amonyak 0 0 0

16 İşyeri dışında kullanılan temizlik ürünleri İŞ DIŞINDA KULLANILAN TEMİZLİK MADDELERİ p Erkek n (%) Kadın n (%) Deterjan (2-butoksietanol, etil alkol, propan/n-bütan) (53.8) 138 (98.6) Çamaşır suyu (%5 < Sodium hipoklorit) (45.6) 117 (90.7) Yüzey temizleyici (sodyum alkil benzen sulfonat) (28.8) 114 (82.0) Kireç çözücü (nitrik asit) (12.2) 43 (35.2) Yağ çözücü (sodyum hidrokside, butil hidroksid) (10.8) 44 (40.7) Leke çıkarıcı (etil alkol, etanol 2, 2, 2 -nitrilotris, propilene glykol) Çamaşır makinesi maddeleri [sodyum sitrat, karbonik asit, sodyum tuzu (2:3)] (8.1) 37 (32.5) (26.3) 78 (70.3) Bulaşık makinesi tuzu ve deterjanı (sodyum karbonat, disodyum karbonat alkolleri) (sodyum klorit) (26.3) 77 (68.1) Cila (8 distillatler, hidro treated açık bütan, ve propan) (2.6) 8 (7.5) Amonyak 0 0 0

17 Yüzde Kişisel Koruyucu Donanım Kullanma Durumu Eldiven El Kremi Maske Diğer Kişisel Koruyucu Donanım Toplam Erkek Kadın

18 Solunum şikayetlerinin olası risk faktörleri Erkek Solunum şikayeti var n (%) Solunum şikayeti yok n (%) Sigara kullanan 10 (45.5) 90 (54.9) Sigara kullanmayan 12 (54.5) 74 (45.1) Atopi var 10 (45.5) 28 (17.1) Atopi yok 12 (54.5) 136 (82.9) Kadın Sigara kullanan 4 (20.0) 32 (25.6) Sigara kullanmayan 16 (80.0) 93 (74.4) Atopi var 10 (50.0) 43 (34.4) Atopi yok 10 (50.0) 82 (65.6) OR (%95 GA) 0.7 ( ) 4.0 ( ) 0.7 ( ) 2.0 ( )

19 Kas iskelet sistemi problemlerinin bölgelere göre dağılımı İskandinav Kas İskelet Anketi Son on iki ay içinde herhangi bölgenizde problem oldu mu? (Ağrı, acı ve kısıtlılık) Ağrı nedeniyle işinizi yapmakta(evde veya işte) kısıtlılığınız oldu mu? Son yedi günlük sürede herhangi bir ağrınız oldu mu? n % n % n % Boyun Omuzlar Dirsekler El Bileği ve Eller Sırt Bel Kalça ve Üst Bacak Diz Ayak Bileği ve Ayaklar

20 Boyun-omuz ve sırt şikayetleri Cinsiyet Boyun ve omuz ağrısı var n (%) Boyun ve omuz ağrısı yok n (%) OR (%95 GA) Erkek 16 (35.6) 170 (59.4) Kadın 29 (64.4) 116 (40.6) Sırt ve bel ağrısı var Sırt ve bel ağrısı yok Cinsiyet n (%) n (%) Erkek 22 (42.3) 164 (58.8) Kadın 30 (57.7) 115 (41.2) 2.7 ( ) 1.9 ( )

21 Cilt problemlerinde KKD etkisi KKD Döküntü var n (%) Döküntü yok n (%) OR (%95 GA) Eldiven 44 (78.6) 249 (90.5) 0.4 ( ) El kremi 20 (35.7) 47 (17.1) 2.7 ( )

22

23 Katılımcıların % 95.7'si önkollarında ve % 86.1'inde ellerinde on iki aydan uzun süre öncesinde döküntü olduğunu bildirmişlerdir. Katılımcıların çoğu, ellerinin günde üç kezden fazla ıslandığını ifade etmişlerdir.

24 Güçlü ve Zayıf Yanlar Çalışmamıza katılan temizlik profesyonelleri kurumlarımız dahilinde çalıştıklarından ilgili izinlerin kolay alınması çalışmamızın güçlü yönüdür. Çalışmada sadece anket kullanılması ve kullanılan temizlik ürünleri ile ilgili daha detaylı bilginin bulunmaması, Türkiye de bu sektörde konuyla ilgili fazla araştırma yapılmamış olması araştırmamızın zayıf yönleriydi.

25 Tartışma ve Sonuç Araştırmaya katılan temizlik profesyonellerinin düşük eğitimli olmalarından dolayı kullandıkları kimyasal maddeler ve KKD ler hakkında daha ayrıntılı bilgiler verilerek kendilerini korumaları konusunda bilinçlendirilmelileri önerilmiştir. Kas iskelet sistemi yakınmalarının en aza indirilmesi için çalışma alanlarının dönüşümlü olarak değiştirilmesi, bu sayede iş yükünün azaltılması ve temizlik için kullanılan tüm aletlerin ergonomik olması önerilmiştir. Ayrıca kurum yöneticilerine konu ile ilgili farkındalık kazandırılması ve temizlik profesyonellerine de kas-iskelet sistemi yakınmalarından korunma konusunda eğitimler verilmesi tavsiye edilmiştir.

26

27 Teşekkürler Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Çalışan Sağlığı Daire Başkanlığı