1272/2008 sayılı Tüzük (AT) uyarınca Etiketleme ve Ambalajlama Rehberi

Transkript

1 1272/2008 sayılı Tüzük (AT) uyarınca Etiketleme ve Ambalajlama Rehberi

2 Madde ve karışımların üretici, ithalatçı, alt kullanıcı ve distribütörleri YASAL UYARI Bu belge madde ve karıģımların sınıflandırılması, etiketlenmesi ve ambalajlanması hakkındaki 1272/2008 sayılı Tüzük (AT) (CLP Tüzüğü) uyarınca etiketleme ve ambalajlama Ģartlarından oluģmaktadır. Kullanıcılar CLP Tüzük metninin tek gerçek yasal referans olduğunu ve bu belge içerisindeki bilgilerin Önlem Ġbareleri oluģturmadığını unutmamalıdır. Avrupa Kimyasallar Ajansı bu belgenin içeriğiyle ilgili herhangi bir sorumluluk kabul etmemektedir. CLP Tüzüğü uyarınca Etiketleme ve Ambalajlama Rehberi Referans: ECHA-11-G-04-EN Yayınlanma tarihi: 04/2011 Dili: EN Avrupa Kimyasallar Ajansı, 2011 Kapak sayfası Avrupa Kimyasallar Ajansı Kaynağın Kaynak: Avrupa Kimyasallar Ajansı formatında tam olarak bildirilmesi ve ECHA ĠletiĢim Birimine yazılı bildirimde bulunulması koģuluyla çoğaltılmasına izin verilecektir Bu belge ile ilgili soru veya yorumlarınız olması durumunda, lütfen Rehber geri bildirim formunu (belge referansı, yayınlanma tarihi, yorumunuzun atıfta bulunduğu belgenin bölüm ve/veya sayfası) kullanarak gönderiniz. Geri bildirim formuna ECHA Rehber web sitesinden veya doğrudan aģağıdaki linke tıklayarak ulaģabilirsiniz: Avrupa Kimyasallar Ajansı YazıĢma adresi: P.O. Box 400, FI Helsinki, Finland Ziyaret adresi: Annankatu 18, Helsinki, Finland Avrupa Kimyasallar Ajansı tarafından hazırlanan bu rehber kitapçık, ĠMMĠB REACH ve CLP Yardım Masası tarafından bilgilendirme amaçlı olarak Türkçeye çevrilmiģtir. CLP Tüzüğü konusunda tek güvenilir kaynak Tüzüğün kendisi olup, bu rehberdeki bilgiler yasal öneri niteliği taģımamaktadır. ĠMMĠB, bu dökümanın içeriğinden ve çevirisinden kaynaklanan herhangi bir yasal sorumluluğu kabul etmez. 2

3 Bu belgenin taslağı aģağıda adı verilen Avrupalı tehlike iletiģimi uzmanlarıyla iģbirliği içerisinde hazırlanmıģtır: Marie-Noelle Blaude, Halk Sağlığı Bilimsel Enstitüsü, Belçika Wendy Cameron, Uluslararası Sabun Deterjan ve Bakım Ürünleri Derneği (A.I.S.E.) Helmut Fleig, CEPE Pierre Cruse, Sağlık ve Güvenlik Ġdaresi (HSE), Ġngiltere Hermann Goetsch, Bundesministerium fuer Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft, Avusturya Raluca Iagher, Avrupa Komisyonu, Çevre Genel Müdürlüğü Anja Klauk, Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) Uta Jensen-Korte, Avrupa Komisyonu, ĠĢletme ve Sanayi Genel Müdürlüğü Karin Merkl, CEFIC Phil Todd, Avrupa Ürün Koruma Birliği (ECPA) Lorens van Dam, Ġsveç Ġsveç Sivil Beklenmedik Ajansı (MSB) Caroline Walsh, Sağlık ve Güvenlik Müdürlüğü, Ġrlanda Cordula Wilrich, Federal Malzeme AraĢtırma ve Testetme Enstitüsü (BAM), Almanya 3

4 Önsöz Bu belge kimyasal maddeler ve karıģımların üretici, ithalatçı, alt kullanıcı ve distribütörlerine yöneliktir. 20 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe giren 1272/2008 sayılı Tüzüğün (CLP Tüzüğü) BaĢlıklar III ve IV bölümlerinde belirtilen kimyasal madde ve karıģımların etiketlenmesi ve ambalajlanmasına iliģkin bir rehber sunmaktadır. Belge aynı zamanda Teknik Ġlerlemenin CLP Tüzüğüne 2 inci Uyarlanmasından (ATP) bu yana yapılan ilgili değiģiklikleri de içermektedir. Yeni rehber belge CLP Kriterlerinin Uygulanmasına iliģkin CLP Tüzüğü ve Rehberinda yer alan GiriĢ Rehberi kısmında sunulmuģ olan CLP tehlike etiketlemesine iliģkin bölümlerin ötesine geçmekte, kimyasal maddeler ve karıģımlar için CLP etiketleme elemanlarına iliģkin uygulama ve düzenlemeyi daha ayrıntılı belirtmekte ve açıklamaktadır. Bu belgenin içeriği CLP Kriterlerinin Uygulanmasına iliģkin Rehberin Bölüm 5 (Etiketleme) ve Ek V (Önlem cümleciklerinin seçilmesi) kısımlarının yerini almaktadır. 4

5 İçindekiler 1. GİRİŞ Bu belgeyi kimler okumalı? GENEL BAKIŞ Yasal arka plan CLP Tüzüğü uyarınca etiketleme ve ambalajlama kapsamı CLP tehlike etiketlerinin sınıflandırma, etiketleme, ambalajlama ve güncellemesine ilişkin Zaman Çizelgesi CLP YÖNETMELİĞİ UYARINCA TEMEL ETİKETLEME VE AMBALAJLAMA KOŞULLARI Genel etiketleme kuralları CLP tehlike etiketi elemanları CLP tehlike etiketindeki bilgilerin konumu CLP etiketleme kurallarıyla ilgili ilk denemeler Madde ve karışımların ambalajlanmasında CLP kuralları CLP ETİKET ELEMANLARI UYGULAMA KURALLARI Tedarikçinin irtibat bilgileri Ürün kimlikleri Tehlike piktogramları Uyarı kelimeleri Tehlike İbareleri Önlem İbareleri Tehlike ve Önlem İbarelerine ait kodlar Ek etiketleme bilgileri CLP TEHLİKE ETİKETLEMESİ KAPSAMINDA ÖZEL DURUMLAR İÇİN TEKNİK REHBER CLP tehlike etiketi için üzerinde durulacak detaylı yönler Etiket ve etiket elemanlarının boyutu Etiketleme ve ambalajlama koşullarına ilişkin istisnalar Katlanır etiket, asılan etiket ve dış ambalaj kullanımı Katlanır etiketler ve asılan etiketler Dış ambalaj Belirli etiket elemanlarının hariç tutulması İçeriklerin 125 ml den fazla olmadığı hallere ilişkin istisnalar

6 Özel durumlara ilişkin istisnalar CLP ile taşıma etiketleme kuralları arasındaki etkileşim ÖRNEK ETİKETLER Maddenin tedarik ve kullanım amaçlı tek dildeki etiketi Zorunlu olmayan tamamlayıcı bilgileri içeren malzemenin birden fazla dildeki etiketi Zorunlu olan ve olmayan tamamlayıcı bilgileri içeren karışıma ilişkin tek dilli etiket Tamamlayıcı tehlike ibareleri içeren maddeye yönelik tek dilli etiket Hem zorunlu, hem de zorunlu olmayan tamamlayıcı bilgileri içeren karışımın tedarik & kullanımına ilişkin birden fazla dildeki etiket Bitki koruma ürününün katlanmış broşür şeklindeki tek dilli tedarik ve kullanım etiketi Küçük veya etiketlemesi zor olan ambalajlar ml lik şişede n-hekzan ml lik şişelerdeki tehlikeli katı madde Tekli paket için tedarik ve taşıma etiketi Birleşik ambalajlarda kara yoluyla taşınan kimyasalların etiketleri Tek ambalaj içinde karayoluyla taşınan kimyasalın etiketlenmesi CLP TEHLİKE ETİKETİ İÇİN ÖNLEM İFADELERİNİN SEÇİLMESİNE İLİŞKİN REHBER Giriş Rehbere yaklaşım Seçim Tabloları Genel Önlem İbareleri Fiziksel Tehlikeler için Spesifik Önlem İbareleri Sağlık Tehlikelerine Özgü Önlem İbareleri Çevresel Tehlikelere Özgü Önlem İbareleri İlave Tehlikeler Etiket için önlem ibarelerinin seçimine ilişkin örnekler Fiziksel ve farklı sağlık açısından tehlikeli sınıflandırmasına dahil edilmiş madde örneği Ciddi fiziksel ve sağlık tehlike sınıflandırmasına dahil edilmiş madde örneği Fiziksel, sağlık ve çevresel açıdan tehlikeli olarak sınıflandırılmış madde örneği Karışımın tüketim amaçlı kullanım örneği EK: SÖZLÜK

7 1. GİRİŞ 1.1 Bu belgeyi kimler okumalı? Bu belge kimyasal madde ve karıģım tedarikçileriyle ilgilidir, yani maddelerin üreticileri ve ithalatçıları, karıģımların ithalatçıları, kimyasal madde ve karıģımların alt kullanıcıları (formülatörler dahil), kimyasal madde ve karıģımların distribütörleri, perakendeciler dahil. Bu tedarikçilerin kimyasal madde ve karıģımlarını AB piyasasına sürülmeden önce 1272/2008 sayılı Tüzük (AT) (CLP Tüzüğü veya CLP) hükümleri uyarınca etiketlemesi ve ambalajlaması gerekmektedir. 1.2 Belgenin içeriği nedir? Bu belge CLP Tüzüğünde belirlenmiģ etiketleme ve ambalajlama koģullarına iliģkin bir rehber sunmaktadır. Avrupa Kimyasallar Ajansı nın (ECHA veya Ajans) web sitesinde de yayımlandığı gibi CLP Tüzüğüne GiriĢ Rehberinin bölümlerinde sunulan genel bakıģ üzerine kurulmuģtur, bkz document/clp en.htm. Bu rehber ile özellikle aģağıdaki konuların netleģtirilmesi hedeflenmiģtir: gerekli etiket ölçüsünü hesaplarken göz önünde bulundurulacak unsurlar; ne tür ek bilgiler sunulabilir ve bu bilgiler etiket üzerinde nasıl yerleģtirilecektir, bkz bölüm 4.8; küçük ambalaj muafiyet koģulları; CLP ve taģıma etiketleme kuralları arasındaki etkileģim; Etiket için en uygun Önlem Ġbareleri grubunu seçme yöntemi. Bu konuları gösteren örnekler rehber belgenin 6 ve 7. bölümlerinde verilmiģtir. 7

8 2. GENEL BAKIŞ 2.1 Yasal arka plan 1272/2008 sayılı (AT) Tüzük (CLP Tüzüğü veya CLP) madde ve karıģımların sınıflandırılması, etiketlenmesi ve ambalajlanması hakkındaki yeni AB mevzuatıdır. Avrupa Birliği nde 20 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe girmiģ olup 1 kimyasal madde ve karıģımların üretimini, ithalatını yapan, kullanan veya dağıtımını yapan tedarikçiler için doğrudan uygulanır hale gelmiģtir. Yeni Tüzük 67/548/EEC sayılı Tehlikeli Maddeler Yönetmeliği (DSD) ve 1999/45/EC sayılı Tehlikeli Müstahzarlar Yönetmeliği (DPD) hükümlerinin aģamalı olarak yerini alacak; sonuç olarak bu yönetmelikler 1 Haziran 2015 tarihinde yürürlükten kalkacaktır. CLP madde ve karıģımların etiketlenmesi ve ambalajlanmasına iliģkin birçok yeni unsur ortaya koymaktadır. Bu rehberde CLP nin yeni etiketleme ve ambalajlama kuralları ve bunların getirdiği zorluklar açıklanacak ve etiketlerin yerleģtirilmesine iliģkin bazı örneklerle gösterilecektir. Genel olarak, CLP etiketi bir madde veya karıģım için belirlenmiģ sınıflandırmaları yansıtmak için BirleĢmiĢ Milletler Kimyasalların sınıflandırma ve etiketlemesi için Küresel UyumlaĢtırılmıĢ Sisteminden (UN GHS) alınan etiket elemanlarını taģıyacaktır, örneğin yeni piktogramlar, uyarı kelimeleri, tehlike ve Önlem Ġbareleri. CLP aynı zamanda küçük ambalajlama istisnaları gibi bazı mevcut DSD ve DPD etiketleme kavramlarını da devam ettirmektedir. CLP (henüz) BM GHS kapsamına alınmamıģ belli tehlike bilgilerini ve diğer (Avrupa) Topluluk Yönetmeliklerinin gerektirdiği ilave etiket elemanlarının da benimsenmesini sağlamak üzere etiket için ek bilgiler kavramını ortaya atmıģtır. Bu da BM GHShükümleri ile aynı yöndedir (bkz. BM GHS madde ). CLP nin III numaralı BaĢlığında etiketleme formunda Tehlike ĠletiĢimi ortaya atılmıģtır. Bu ifade Ģekli CLP nin tehlike iletiminin sadece bir yönünü yani tehlike etiketini kapsadığını göstermek içindir. Tehlike iletiģiminin kilit unsurlarından bir diğeri genel formatı ve içeriği 1907/2006 sayılı Tüzüğün (AT) (REACH) Madde 31 ve Ek II bölümlerinde belirlenen Güvenlik Bilgi Formudur. REACH in Ek II Bölümünün yakın zaman önce 453/2010 sayılı Komisyon Tüzüğü (AB) yoluyla BM GHS de belirlenen Güvenlik Bilgi Formu kurallarını da bünyesinde bulunduracak Ģekilde uyarlandığı da belirtilmelidir. Bkz CLP Madde 57(2) ile tadil edilen REACH Tüzüğünün 31. Maddesinde hangi durumlarda Güvenlik Bilgi Formunda madde ve karıģımlar için CLP ile ilgili bilgilerin sunulması gerektiği belirtilmektedir. Ajans halen Güvenlik Bilgi Formlarının derlenmesine iliģkin ayrı bir rehber belge hazırlamaktadır; mevcut taslak için bkz. en.htm. 1 AEA AnlaĢması imza sahipleri olan EFTA Üyesi Ülkeler (Ģu anda Ġzlanda, LihtenĢtayn ve Norveç) CLP Tüzüğünü kendi ulusal yönetmelikleri kapsamına almıģ olup, bu belgede yapılan AB ve Üye Devletler referansları ilgili ülkeleri kapsayacak Ģekilde okunmalıdır. 8

9 2.2 CLP Tüzüğü uyarınca etiketleme ve ambalajlama kapsamı Genel olarak, piyasaya sürülen madde ve karıģımlar gerekli etiketleme bilgilerini içeren ambalajlarda piyasaya sunulmaktadır. Ambalajda bulunan bir madde veya karıģımın aģağıdaki durumlarda CLP kurallarına göre etiketlenmesi gerekir: madde veya karıģım tehlikeli olarak sınıflandırılırsa; bir karıģıma tehlikeli olarak sınıflandırılmasa bile CLP nin Ek II, 2. Bölümüne bakılmalıdır. Bu durumda, ilgili bölümde belirlenen Ģekilde ek etiket elemanları uygulanacaktır. Ayrıca, CLP, Ek I, 2.1 Kısmında belirtilen kriterleri karģılayan bir patlayıcı eģyanın CLP kurallarına göre etiketlenmesi gerekecektir. Diğer eģyaların CLP tüzüğüne göre etiketlenmesi zorunlu değildir; neyin eģya olarak kabul edildiği konusunun netlik kazanması için Ajansın web sitesindeki eģyalardaki maddelere iliģkin Gereklilikler Rehberine bakınız: ( en.htm) 91/414EEC 2 sayılı Direktif (bitki koruma ürünleri Direktifi) veya 98/8/EC sayılı Direktif (biyosidal ürünler Direktifi) kapsamındaki madde ve karıģımların CLP etiketleme elemanlarını uygun görüldüğü Ģekilde taģıması gerekmektedir; önceki direktif kapsamında yer alan madde ve karıģımların aynı zamanda EU401 sayılı ek ifadeyi de göstermesi gerekir, bkz CLP Madde 25(2). Öte yandan, bu kanunların etiketleme hükümleri kendi kapsamlarındaki herhangi bir ürün için tam anlamıyla geçerliliğini koruyacaktır, bkz. CLP Tüzüğü, Beyan 47. Örneğin, bu kanunlarda bu tip madde ve karıģımlara ait etiketlerin güncellenmesine iliģkin ayrı hükümler bulunmaktadır ve tedarikçilerin de CLP kuralları yerine bu hükümleri uygulaması gerekmektedir, bkz CLP Madde 30(3). CLP den farklı bir diğer durum, gerekli etiketleme bilgilerini de taģımak için alternatif bir yol olarak hangi bilgilerin kitapçık Ģeklinde sunulacağına göre farklı kuralların uygulanmasıdır, bkz. Bu belgenin bölümü. Belli madde ve karıģımlar ambalajlanmadan da kamuya sunulabilir, bu durumda madde veya karıģımın fatura gibi bir belgeye eklenmesi için etiket elemanlarının bir kopyası gerekecektir bkz. CLP Madde 29(3) ve CLP Ek II, Bölüm 5. ġu anda bu durum sadece hazır karıģtırılmıģ ıslak durumda çimento ve beton için geçerlidir, aynı zamanda bkz. Bölüm Son olarak, CLP Madde 23 ve CLP Ek I, bölüm 1.3 özel durumlar için CLP etiketleme koģullarında meydana gelen tadilleri ve bu tadillerin uygulanacağı durumları tanımlamaktadır. Seçilen etiketleme elemanlarının uygulanması tanımlanmakta veya CLP etiketlemesinin çıkarılmasına izin verilmektedir. Özel durumlar Ģöyledir: TaĢınabilir gaz silindirleri, bkz CLP Ek I, madde de belirlenmiģ Ģartnameler; Propan, bütan veya sıvılaģtırılmıģ petrol gazı için kullanılan gaz konteynırları, bkz. CLP Ek I, madde de belirlenmiģ Ģartnameler; 2 14 Haziran 2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 91/414/EEC sayılı Direktif Avrupa Parlamentosunun 1107/2009 Sayılı (AT) Tüzüğü ve Komisyonun 21 Ekim 2009 tarihli piyasadaki bitki koruma ürünlerinin piyasaya sürülmesi ile ilgili Tüzüğü ile feshedilmiģtir. Feshedilen Direktife ait Referanslar yeni Tüzük referansları olarak yapılandırılacaktır. Bununla birlikte, 1107/2009 sayılı Tüzüğün (AT) 80. Maddesinde 91/414/EEC sayılı Direktifin söz konusu Direktifin Ek I bölümünde yer alan aktif maddelerle ilgili olarak belli dönemler boyunca uygulanmaya devam edeceği öngörülmektedir. Ayrıca, 91/414/EEC sayılı Direktifin 16. Maddesi uyarınca etiketlenen ürünlerin 14 Haziran 2015 e kadar piyasada kalacağı da öngörülmektedir. 9

10 Mühürlü bir sprey bağlantı ile sabitlenmiģ ve aspirasyon tehlikesi olarak sınıflandırılmıģ madde ve karıģımlar içeren aerosol ve konteynırlar, bkz CLP Ek I, madde de belirlenmiģ Ģartnameler; Büyük metaller, alaģımlar, polimer içeren karıģımlar ve elastomer içeren karıģımlar, bkz CLP Ek I, madde de belirlenmiģ Ģartnameler; CLP, Ek I, Bölüm 2.1 de referans verilen ve bir patlayıcı veya piroteknik etki elde etmek için piyasaya sürülen patlayıcılar, bkz CLP Ek I, madde de belirlenmiģ Ģartnameler. Yukarıda bahsedilen özel durumlarla ilgili olarak, CLP Ek I, madde 1.3 de verilen açıklamalar yeterli kabul edildiği için bu belgede daha fazla rehber bilgi sunulmamıģtır. 2.3 CLP tehlike etiketlerinin sınıflandırma, etiketleme, ambalajlama ve güncellemesine ilişkin Zaman Çizelgesi CLP Tüzüğü, hem CLP hem de sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama ile ilgili DSD ve DPD direktifleri gibi eski yönetmelik kurallarının paralel olarak uygulandığı aģamalı bir geçiģ süreci belirlemiģtir. CLP sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama ile ilgili olarak madde ve karıģımlar için farklı zaman çizelgeleri belirlemiģtir. Bunun amacı Ģirketlere DSD/DPD sisteminden CLP kurallarına geçiģ için zaman tanımaktır. Ancak, yürürlüğe girmesinden itibaren Ģirketlerin CLP yi tamamen gönüllülük esasına göre uygulamasına müsaade edilmektedir, bkz. CLP Madde 61. Maddeler için, CLP kurallarına göre sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlamaya baģlamak için son gün 1 Aralık 2010 olarak belirlenmiģtir. Bununla birlikte, maddelerin, 1 Haziran 2015 tarihine kadar aynı zamanda DSD ye göre sınıflandırılmasına devam edilecektir. DSD ye göre madde sınıflandırmaları, karıģımlar CLP doğrultusunda sınıflandırılana kadar DPD doğrultusunda karıģım sınıflandırması yapılmasına devam edilmesine olanak tanımak için gereklidir; bu DSD sınıflandırmalarının 1 Haziran 2015 tarihine kadar Güvenlik Bilgi Formunda (2.1 alt bölümü) gösterilmesi gerekmektedir. Zaten DSD kuralları doğrultusunda sınıflandırılmıģ, etiketlenmiģ ve ambalajlanmıģ ve 1 Aralık 2010 tarihinden önce piyasaya sürülmüģ, örneğin bu tarih itibariyle tedarik zincirine katılmıģ bir madde olması durumunda, üretici, ithalatçı veya distribütörler CLP kurallarına göre yeniden etiketleme ve yeniden ambalajlama iģlemini 1 Aralık 2012 tarihine kadar erteleyebilir. Bu da maddenin 1 Aralık 2012 tarihine kadar tedarik zincirinde DSD etiketiyle satılabileceği anlamına gelmektedir. Ancak, bir maddenin tedarik zinciri yoluyla bir baģka ambalaja yeniden doldurulması ve ilgili tedarikçinin (yeniden dolduran) ambalajı diğer etiketleme elemanları gerekli hale gelecek Ģekilde değiģtirmesi durumunda, Güvenlik Bilgi Formu gibi bir formla ilgili CLP sınıflandırmaları kendisine gönderildiği sürece etiketi CLP koģullarına uyarlaması ve artık DSD etiketlemesini kullanmaması gerekir. KarıĢımlar için, CLP kurallarına göre sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlamaya baģlamak için son gün 1 Haziran 2015 olarak belirlenmiģtir. Bu tarihe kadar, DPD doğrultusunda sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama yapılması gerekmektedir. 1 Haziran 2015 tarihinden önce CLP kurallarına göre sınıflandırılmıģ, etiketlenmiģ ve ambalajlanmıģ karıģımlarda sadece CLP etiketi bulunacak DPD ye göre etiket bulunmayacaktır. Zaten DPD kuralları doğrultusunda sınıflandırılmıģ, etiketlenmiģ ve ambalajlanmıģ ve 1 Haziran 2015 tarihinden önce piyasaya sürülmüģ, örneğin bu tarih itibariyle tedarik zincirine katılmıģ bir karıģım olması durumunda, üretici, ithalatçı, alt kullanıcı veya distribütörler CLP kurallarına göre yeniden etiketleme ve yeniden ambalajlama iģlemini 1 Haziran 2017 tarihine kadar erteleyebilir. Bu da karıģımın 1 Haziran 2017 tarihine kadar tedarik zincirinde DPD etiketiyle satılabileceği anlamına gelmektedir. Ancak, bir karıģımın tedarik zinciri yoluyla bir baģka ambalaja yeniden doldurulması ve ilgili tedarikçinin (yeniden dolduran) ambalajı diğer etiketleme elemanları gerekli hale gelecek Ģekilde değiģtirmesi durumunda, Güvenlik Bilgi Formu gibi bir formla ilgili CLP sınıflandırmaları kendisine gönderildiği sürece etiketi CLP koģullarına uyarlaması ve artık DPD etiketlemesini kullanmaması gerekir. 10

11 KarıĢımlar Maddeler CLP Tüzüğü Uyarınca Etiketleme ve Ambalajlama Rehberi Sınıflandırma ve etiketleme hakkında ilgili zaman çizelgelerine genel bakıģ aģağıda ġekil 1 de verilmiģtir: Yönetmelik 20 Ocak 2009 dan itibaren 1 Aralık 2010 dan itibaren 1 Haziran 2015 den itibaren 67/548/EEC sayılı Direktif (DSD) 1272/2008 sayılı AT Yönetmeliği (CLP) Sınıflandırma koģulu Etiketleme koģulu (CLP etiketi yoksa) Sınıflandırma uygulanabilir Etiketleme uygulanabilir Ek süre muafiyeti (2012) yoksa etikette olmayacak Sınıflandırma koģulu Yürürlükten kalkar 2012 tadili uygulanmadığı sürece etiketleme koģulu 1999/45/EC (DPD) Sınıflandırma koģulu Etiketleme koģulu (CLP etiketi yoksa) Yürürlükten kalkar 1272/2008 sayılı AT Yönetmeliği (CLP) Sınıflandırma uygulanabilir Etiketleme uygulanabilir Sınıflandırma koģulu 2017 tadili uygulanmadığı sürece etiketleme koģulu ġekil 1: CLP ve DSD/DPD uyarınca sınıflandırma ve etiketleme için zaman çizelgesi CLP Madde 30 tedarikçilerin etiket üzerindeki bilgileri gereğinden fazla bir gecikme olmadan, örneğin revize edilen sınıflandırmanın daha Ģiddetli olması durumunda veya CLP Madde 25(1) ve (2) uyarınca yeni ek etiket elemanları gerekmesi durumunda sınıflandırma ve etiketlemede meydana gelen herhangi bir değiģikliğin ardından uygulamaya girer girmez güncellemesini Ģart koģar. Ancak, 98/8/EC sayılı Direktif (biyosidal ürünler Direktifi) ve 91/414/EEC 3 sayılı Direktifte (bitki koruma ürünleri Direktifi) yer alan etiketlerin güncellenmesi için ayrı hükümler bulunmakta olup, madde veya karıģımların tedarikçilerinin bu kanunlar kapsamında söz konusu hükümleri uygulaması gerekmektedir. Etikette baģka değiģiklikler, örneğin revize sınıflandırmanın daha az Ģiddetli olması veya tedarikçinin irtibat bilgilerinin değiģmesi durumunda, tedarikçinin etiketi güncellemesi için gereken süre 18 aydır. CLP Yönetmeliği, Teknik GeliĢmelere Uyarlamadan (ATP) kaynaklanan daha az Ģiddetli harmonize bir sınıflandırma olması durumunda, etiketin değiģtirilmesi için yapılacak 18 aylık erteleme, ilgili ATP nin yürürlüğe girmesinden itibaren baģlatılacaktır. 18 ay içerisinde uygulanacak diğer etiket değiģiklikleri tehlikeli olarak sınıflandırılmayan ancak CLP, Ek II, Bölüm 2 uyarınca ek etiketleme için özel kuralların uygulandığı belli karıģımlar için etiketleme bilgisinin güncellenmesini de içerecektir Haziran 2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 91/414/EEC sayılı Direktif Avrupa Parlamentosunun 1107/2009 Sayılı (AT) Tüzüğü ve Komisyonun 21 Ekim 2009 tarihli piyasadaki bitki koruma ürünlerinin piyasaya sürülmesi ile ilgili Tüzüğü ile feshedilmiģtir. Feshedilen Direktife ait Referanslar yeni Tüzük referansları olarak yapılandırılacaktır. Bununla birlikte, 1107/2009 sayılı Tüzüğün (AT) 80. Maddesinde 91/414/EEC sayılı Direktifin söz konusu Direktifin Ek I bölümünde yer alan aktif maddelerle ilgili olarak belli dönemler boyunca uygulanmaya devam edeceği öngörülmektedir. Ayrıca, 91/414/EEC sayılı Direktifin 16. Maddesi uyarınca etiketlenen ürünlerin 14 Haziran 2015 e kadar piyasada kalacağı da öngörülmektedir. 11

12 3. CLP YÖNETMELİĞİ UYARINCA TEMEL ETİKETLEME VE AMBALAJLAMA KOŞULLARI 3.1 Genel etiketleme kuralları CLP etiketinin içeriği ve uygulanmasına iliģkin genel ve özel kurallar CLP, BaĢlık III, 1 ve 2. bölümlerde sırasıyla belirtilmiģtir. Genel bir kural olarak, CLP etiketlerin madde veya karıģımı içeren ambalajın bir veya daha fazla yüzeyine sıkıca sabitlenmiģ olması, ambalaj normal Ģekilde konduğu zaman yatay olarak okunabilir olması gerekmektedir, bkz CLP Madde 31(1). Etiket elemanları, özellikle tehlike piktogramları arka plandan net bir Ģekilde göze çarpacaktır bkz CLP Madde 31(2) ve (3). Ayrıca, tüm etiket elemanları kolayca okunmayı sağlayacak boyutta ve aralıklarda olmalıdır. Etiket elemanlarının ambalajın üzerinde net bir Ģekilde gösterilmesi durumunda fiziksel (ayrı) bir etiket gerekli değildir, bkz CLP Madde 31(5). 3.2 CLP tehlike etiketi elemanları CLP Madde 17 ye göre, tehlikeli olarak sınıflandırılan bir madde veya karıģım aģağıdaki unsurlara sahip bir etiket taģımalıdır: Tedarikçi(ler)in adı, adresi ve telefon numarası; Nominal miktar paketin üzerinde baģka bir yerde belirtilmemiģse madde veya karıģımın sunulduğu pakette bulunan nominal miktarı; Ürün kimlikleri; Varsa tehlike piktogramları; Varsa ilgili uyarı kelimesi; Varsa, Tehlike Ġbareleri; Varsa, uygun Önlem Ġbareleri; Varsa, ek bilgiler bölümü. Belli etiket elemanları için öncelik kurallarının geçerli olduğuna dikkat edilmelidir. Bu kurallar aģağıdaki bölümlerde detaylı olarak açıklanacaktır. CLP söz konusu Üye Ülke(ler) farklı Ģekilde belirlemediği sürece etiketin, madde veya karıģımın piyasaya sürüldüğü Üye Ülke(ler)in resmi dilinde yazılmasını Ģart koģar. Tedarikçiler bunu madde veya karıģımın tedarik edildiği tüm ülkelerdeki resmi dilleri kapsayan tek dilli bir etiket üreterek veya her bir ülke için uygun dil veya dillerde ayrı etiketler üreterek yerine getirebilir. Tedarikçiler aynı detayların tüm dillerde gösterilmesi koģuluyla isterlerse kendi etiketlerinde baģka ilave diller de kullanabilirler. Ancak, bu durum zorunlu etiketleme bilgilerinin okunaklılığını etkilememeli ve CLP Madde 29 uyarınca belirlenmiģ etiketleme koģullarından muafiyete sebep olmamalıdır, bkz mevcut belge, bölüm

13 3.3 CLP tehlike etiketindeki bilgilerin konumu CLP Madde 32 etiket üzerindeki bilgilerin konumunu belirleyen bazı sınırlandırıcı kurallar sunmaktadır. Ancak, etiket elemanların düzenlenme Ģekline iliģkin daha fazla detay aģağıda Tablo 1 de gösterildiği gibi etiketin derlenmesinden sorumlu kiģi(ler)in takdirine bırakılmıģtır. Tablo 1: CLP etiketleme koģulları ve tedarikçinin takdiri CLP koģulu (Madde 32) Kararın tedarikçinin takdirine bırakılması örneği Tehlike piktogramları, uyarı kelimeleri, tehlike ibareleri ve önlem ibareleri etiket üzerinde bir araya getirilecektir. Tehlike ibareleri etiket üzerinde birlikte gruplandırılırken, tehlike ibarelerinin sırası serbest bir Ģekilde seçilecektir. Önlem ibareleri etiket üzerinde birlikte gruplandırılırken, önlem Ġbarelerinin sırası serbest bir Ģekilde seçilecektir. Etiket üzerinde birden fazla dil kullanılması durumunda, aynı dile ait tehlike ve önlem ibareleri etiket üzerinde birlikte gruplandırılacaktır. CLP Madde 25 te referans gösterilen ek bilgiler ek etiketleme bölümünde yer alacak veya CLP Madde 17(1)(a)-(g) bendinde yer alan etiket elemanlarının yanına yerleģtirilecektir. Tedarikçi piktogramların düzenini seçme konusunda özgürdür. Tedarikçi bu grupların solda, sağda veya etiket üzerinde herhangi bir yerde sunulmasını tercih edebilir. Tedarikçi bu grupların solda, sağda veya etiket üzerinde herhangi bir yerde sunulmasını tercih edebilir. Tedarikçi, belli bir Üye Ülkede gerekli dil(ler) ile ilgili CLP Madde 31 koģullarını yerine getirmek için alternatif yöntemler seçmesi durumunda, Ek I, bölüm uyarınca bunu katlanır etiketler, asılan etiketler veya dıģ ambalajdan faydalanarak yerine getirmeyi tercih edebilir. Tedarikçi bu bölümün CLP Madde 17(1)(a)-(g) bendinde yer alan etiket elemanlarının bulunduğu bölümden görsel olarak nasıl ayırt edileceğine karar verebilir. 3.4 CLP etiketleme kurallarıyla ilgili ilk denemeler CLP etiketleme kurallarının uygulanmasıyla ilgili ilk denemelerde CLP etiketinde gerekli olan bilgilerin etiket üzerinde daha fazla alan gerektirerek DSD/DPD rejimine göre artıģ gösterdiği göze çarpmaktadır. Bunun sebeplerinden biri CLP de DSD/DPD ye göre ek piktogramların Ģart koģulmasıdır. Aynı Ģekilde, yeni uyarı kelimesi de ek alan iģgal edecektir. KarıĢımların hesaplama yöntemleri temelinde sınıflandırılması gerekliyse, daha düģük jenerik konsantrasyon limitleri DSD/DPD ye kıyasla ek sınıflandırma ve etiketlemelerin yapılmasına sebep olur, bu da etiket üzerine daha fazla tehlike ve önlem ibaresinin eklenmesi gerektiği anlamına gelir. Ayrıca, ifadeyi güçlendirecek ve değerli etiket alanında yer kazandıracak birleģtirilmiģ Tehlike Ġbareleri, normalde CLP de öngörülmemektedir, bkz mevcut belge, bölüm 4.5. CLP Önlem Ġbareleri, DSD/DPD kapsamında bulunan güvenlik ibarelerinin (S-ibareleri) sayısıyla karģılaģtırıldığında çok daha fazladır. Öte yandan, CLP de DSD ye kıyasla daha az sayıda belirleyici seçim kuralının bulunması etiket üzerinde CLP ile planlandığı gibi altı önlem ibaresinden oluģan hedef sayıya ulaģılmasını zorlaģtırmaktadır, bkz mevcut belge, bölüm 4.6 ve 7. 13

14 AĢağıda ġekil 2 de örnek bir madde (glütaraldehit) için CLP ve DSD kuralları kapsamında temel etiket elemanlarına 4 ait karģılaģtırma verilmiģtir: CLP kapsamında tehlike piktogramları DSD kapsamında tehlike sembolleri Uyarı kelimesi: Tehlike (Danger) CLP kapsamında 5 tehlike ibaresi Yutulması veya solunması durumunda toksiktir 5 Ciddi cilt yanıklarına veya gözde hasara sebep olabilir Alerjik cilt reaksiyonlarına sebep olabilir Solunması durumunda alerji ve astım semptomlarına veya nefes güçlüğüne sebep olabilir Su canlıları için çok toksiktir KarĢılık gelen 30 önlem ibaresinden seçim Tehlike göstergeleri: Toksik Çevre için tehlikeli DSD kapsamında 4 Risk ifadesi Solunması veya yutulması durumunda toksiktir Yanmalara sebep olabilir Solunması veya ciltle teması durumunda duyarlılaģmaya sebep olabilir Su organizmaları için çok toksiktir S: (1/2-)26-36/37/ ġekil 2: Örnek bir madde (glütaraldehit) için CLP ve DSD kuralları kapsamında önemli etiket elemanlarına ait karģılaģtırma 4 ġekil 2 deki etiket, CLP Tüzüğü hükümlerine uyum amaçlı değildir, ancak sadece uygulamadaki etiket elemanlarına ait kabaca bir genel bakıģ sunmak içindir. 5 Bu birleģik tehlike ibaresi CLP 2.ATP kapsamında öngörülen birkaç ifadeden bir tanesidir. 14

15 Yukarıdaki örneğe göre, gelecekte etiket üzerindeki uygun alanın optimum seviyede kullanımı DSD/DPD etiketleme rejimindeki durumla kıyaslandığında büyük bir zorluk yaratabileceği ileri sürülmüģtür. CLP kapsamında, tüm gerekli CLP elemanlarını yerleģtirmek için muhtemelen daha fazla düzenleme çalıģması gerekecektir. 3.5 Madde ve karışımların ambalajlanmasında CLP kuralları CLP Madde 35, DSD/DPD den aktarılan ambalajlama koģullarını kapsamaktadır. Etiketleme kurallarına ek olarak, bir ambalajın tehlikeli madde veya karıģım içermesi durumunda üzerinde dikkatle durulması gerekmektedir. Bu hükümler aģağıdaki koģulları sağlamak içindir: ambalaj içindekiler dıģarı çıkamayacak Ģekilde tasarlanıp, yapılandırılmalı ve sabitlenmelidir; ambalajlama ve sabitleme materyalleri ambalajın içindekilerden zarar görmemeli ve içindekilerle tehlikeli bileģikler oluģturmamalıdır; ambalaj ve sabitleme gevģemeyecek Ģekilde güçlü ve sağlam olmalıdır; değiģtirilebilir sabitleme cihazlarıyla sağlamlaģtırılan ambalajlama içindekiler dıģarı çıkmadan tekrar tekrar yeniden sabitlenebilecek Ģekilde tasarlanmıģ olmalıdır; ambalajlama çocukların merakını uyandıracak veya halka sunulan ürünlerde müģteriyi yanıltacak Ģekilde olmamalıdır. TaĢıma kurallarına uygun bir ambalajlamanın yukarıdaki maddelerde belirtilen koģullara uyduğu kabul edilir. Halka sunulacak madde ve karıģımlar için CLP aģağıdaki konulara iliģkin kuralları belirlemiģtir çocuk emniyetli sabitleme (CRF) cihazlarının kullanılması, bkz Ek II, bölüm 3.1 ve dokunsal tehlike uyarılarının (TWD) kullanılması, bkz Ek II, bölüm 3.2. Bu hükümlerin uygulanma gereği, spesifik bir tehlike sınıfı/kategorisi veya diğer madde veya karıģımlarda bulunan spesifik maddelerin konsantrasyonuna bağlı olarak doğmaktadır, bkz sonraki sayfalarda bulunan Tablo 2 ve 3. CRF (çocuk emniyetli kapama olarak da anılır) ve TWD ile ilgili olarak CLP yeniden kapatılabilir ve yeniden kapatılamaz ambalajlar ve dokunsal uyarı cihazlarıyla ilgili belli standartlara uyulmasını Ģart koģmaktadır. Bu standartlardan CLP, Ek II, Bölüm 3 te açık bir Ģekilde bahsedilmektedir. Bu standartlara uygunluk sadece tadil edilmiģ haliyle EN ISO/IEC sayılı direktife uyan laboratuarlar tarafından belgelendirilebilir. 15

16 Tablo 2: Çocuk emniyetli sabitleme ve/veya dokunsal uyarılara iliģkin CLP hükümlerini ortaya çıkaran tehlike sınıflandırmaları Tehlike Sınıfı (Kategori) Çocuk emniyetli Sabitleme Dokunsal Uyarılar * Akut toksisite (kategori 1-3) Akut toksisite (kategori 4) STOT-SE (kategori 1) STOT-SE (kategori 2) STOT-RE (kategori 1) STOT-RE (kategori 2) Ciltte tahriģ (kategori 1A, 1B ve 1C) Solunumda hassaslaģma (kategori 1) Aspirasyon tehlikesi (kategori 1) Madde veya karışımın aerosol dispanserler veya mühürlü sprey bağlantıda piyasaya sunulması durumunda CRF gerekli değildir Üreme hücresi mutajenitesi (kategori 2) Kanserojen (kategori 2) Üreme toksisitesi (kategori 2) Alevlenebilir gazlar (kategori 1 ve 2) Alevlenebilir sıvılar (kategori 1 ve 2) Alevlenebilir katılar (kategori 1 ve 2) * TWD hükümlerinin, sadece çok kolay alevlenebilir veya alevlenebilir aerosollar olarak sınıflandırılan ve etiketlenen aerosollar için uygulanmadığına dikkat ediniz. 16

17 Tablo 3: Diğer madde veya karıģımlarda belirlenen konsantrasyonda veya üzerinde bulunması durumunda çocuk emniyetli sabitleme ve/veya dokunsal uyarılara iliģkin CLP hükümlerini gerektiren maddeler Maddenin kimliği Konsantrasyon limiti Çocuk emniyetli asbitleme Dokunsal uyarılar Metanol 3% Diklorometan 1% Metanol karıģımlarında belli bir konsantrasyonun üzerinde dokunsal uyarı da gerekmektedir çünkü karıģımın, alevlenebilir sıvı kategori 2 olarak sınıflandırılması gerekir. 17

18 4. CLP ETİKET ELEMANLARI UYGULAMA KURALLARI 4.1 Tedarikçinin irtibat bilgileri CLP Madde 17 ye göre, bir veya daha fazla tedarikçinin irtibat bilgilerinin etikette yer alması gerekmektedir. Prensipte, örneğin bir karıģımın, üçüncü kiģilere tedarik edecek distribütöre formülatör tarafından tedarik edilmesi durumunda, tedarik zincirinde aynı madde veya karıģımın birden fazla tedarikçisi olabilir. Ancak, CLP Madde 17 de bu tip durumlarda her iki tedarikçinin irtibat bilgilerinin de gerekip gerekmediği veya belli bir tedarikçinin irtibat bilgilerinin önceliğe sahip olup olmadığı belirtilmemiģtir. CLP Madde 4(4) uyarınca bir tedarikçi, tehlikeli bir madde veya karıģımı piyasaya sürmeden önce CLP Tüzüğü III ve IV numaralı BaĢlıklara uygun olarak etiketlenip ambalajlanmasını sağlayacaktır. Tedarik zinciri boyunca aynı madde veya karıģıma ait etiketleme, ambalajın hacmine bağlı olarak veya birden çok ambalaj katmanının ortaya çıkması sonucu değiģebilir, bkz. Bu rehber bölüm 5.2, bölüm 5.3 ve bölüm 5.4. Bir tedarikçinin ambalajlamayı CLP Madde 17 de belirtilen etiket elemanları kendisine tedarik edilen etiket/ambalajdan farklı olarak gösterilmesini gerektirecek Ģekilde değiģtirmesi durumunda, madde veya karıģımı, yeniden ambalajlama ve yeniden etiketleme sorumluluğunu almıģ olduğu için kendi adını ve irtibat bilgilerini de eklemesi veya tedarikçinin irtibat bilgilerini kendi irtibat bilgileriyle değiģtirmesi gerekecektir. Ambalajı, etiketlemedeki değiģiklikler gerekli olacak Ģekilde değiģtirmemesi durumunda ise, etikete irtibat bilgilerini eklemesi veya tedarikçinin irtibat bilgilerini kendi irtibat bilgileriyle değiģtirmesi gerekmeyecektir, ancak kendi istemesi durumunda bu değiģiklikleri yapabilir. Etiket üzerindeki dil(ler)i değiģtirmesi durumunda, etiket içeriğinin doğru tercümesinin yapılmasından sorumlu olacağı için orijinal etiketi bastıran ilgili tedarikçinin irtibat bilgilerini eklemesi gerekecektir. 4.2 Ürün kimlikleri Genel bir kural olarak, bir madde veya karıģım için SDS de etiket için seçilen aynı ürün kimliği(leri)nin kullanılması gerekmektedir. Söz konusu Üye Ülke(ler) farklı Ģekilde belirlemediği sürece etiket için seçilen ürün kimlikleri madde veya karıģımın piyasaya sürüldüğü Üye Ülke(ler)in resmi dil(ler)inde yazılacaktır, bkz CLP Madde 17(2). CLP Madde 18(2) ye göre, maddelere ait ürün kimlikleri en az aģağıdaki bilgileri içerecektir: CLP Ek VI, Bölüm 3 te belirtildiği gibi bir ad ve kimlik numarası. Burada kullanılan ad CLP Ek VI, Bölüm 3 te yer alan tabloların 2. sütunlarında belirtilen Uluslararası Kimyasal Kimlik saptamasında belirtilen addır. Kimlik numarası ise Ġndeks numarası, EC numarası veya CAS numarasıdır. Maddenin anlamında belirsizlik oluģturmayacak Ģekilde bir numara kullanılması tavsiye edilir; bazı durumlar iki numara kullanılması gerekebilir, örneğin, CAS ve Ġndeks numarası. Ek VI da yer alan bir maddenin gerekli dil(ler)e çevrilmesi durumunda, kamusal verilerde yapılmıģ uygun bir tercümenin bulunup bulunmadığı kontrol edilmelidir, örn ClassLab, bkz veya ; veya 18

19 Maddenin CLP, Ek VI, Bölüm 3 de yer alan bir madde olmaması durumunda, Sınıflandırma ve Etiketleme Envanterinde görünen bir ad ve kimlik numarası. Burada kullanılan ad IUPAC adı 6, EC adı veya CAS adı olacaktır. Kimlik numarası ise envanter referans numarası, EC veya CAS numarası olacaktır. Maddenin anlamında belirsizlik oluģturmayacak Ģekilde bir numara veya numaralar kullanılması tavsiye edilir. Uygulamada ilgili Güvenlik Bilgi Formu hazırlandığı sırada bulunamayabileceği için Envanter referans numarasının seçilmesi genelde uygun olmamaktadır. Bunun yerine, Güvenlik Bilgi Formunda revizyon yapma ihtiyacını en aza indirmek için EC numarası veya CAS numarası gibi bir kimlik seçilmesi önerilebilir; veya Maddenin CLP, Ek VI, Bölüm 3 te ve Sınıflandırma ve Etiketleme Envanterinde yer almaması durumunda, CAS numarası ve IUPAC adı veya CAS numarası ve varsa INCI Terminolojisindeki 7 adı gibi bir baģka uluslararası kimyasal ad kullanılabilir 8. Bunun da ilk olarak AB de üretilen veya ithal edilen ancak henüz bildirilmeyen maddelerle ilgili olduğu varsayılabilir; veya Herhangi bir CAS numarası yoksa ve yukarıdaki durumlardan herhangi biri geçerli değilse, IUPAC adı veya varsa INCI Terminolojisindeki adı gibi bir baģka uluslararası kimyasal ad kullanılabilir. CLP Madde 18(3) uyarınca karıģımlar için ürün kimlikleri aģağıdaki maddeleri içerecektir: karıģımın ticari adı veya içeriği; ve karıģımın akut toksisite, ciltte korozyon veya gözde ciddi hasar, üreme hücresi mutajenitesi, kanserojenlik, üreme toksisitesi, solunumda veya ciltte hassaslaģma, spesifik hedef organ toksisistesi (STOT) veya aspirasyon tehlikesiyle ilgili sınıflandırılmasına katkıda bulunan tüm maddelerin kimliği. KarıĢım etiketleriyle ilgili ikinci maddeye gelince, seçilen kimyasal adlar, öncelikle karıģımın sınıflandırılmasına sebep olan belli baģlı sağlık tehlikelerinden sorumlu olan maddeleri ve ilgili Tehlike Ġbareleri tespitini belirleyecektir. Etiket üzerindeki madde ( kimyasal ) adlarının sayısını azaltmak için, tehlikelerin doğası ve Ģiddetinden dolayı gerekli olmadığı sürece bir karıģımın etiketi üzerinde dörtten fazla ad bulunmamalıdır. Hepsi önemli konsantrasyonlarda bulunan dört madde içeren, dolayısıyla karıģımın yukarıdaki ikinci maddede bahsedilen tehlikelerden bir veya birkaçında sınıflandırılmasına katkıda bulunan karıģımlar için bu durum geçerli olmayabilir. Bazen, bir üretici, ithalatçı veya alt kullanıcı bir karıģımda bulunan bir maddeye ait etiket için gerekli olan belli madde kimliklerinin veya Güvenlik Bilgi Formunun iģinin gizliliğini veya fikri mülkiyet haklarını tehlikeye attığı kanısına varabilir. Bu tip durumlarda, söz konusu madde için alternatif bir kimyasal ad kullanmak için DPD Madde 15 hükümleri uyarınca Üye Ülke Yetkili Otoritesine talepte bulunabilir. Ġlgili karıģımın 1 Haziran 2015 tarihinden önce veya bu tarihten sonra sınıflandırılmıģ, etiketlenmiģ ve ambalajlanmıģ olması durumunda söz konusu talep Ajans a iletilecektir. Alternatif ad en önemli fonksiyonel grupları belirten daha genel bir ad veya alternatif bir gösterim olacaktır, bkz CLP Madde 24. Bu talepler 440/2010 Sayılı Komisyon Tüzüğünün (AB) 3. Maddesi uyarınca bir ücretle birlikte sunulur. Ġlgili IT araçları ve açıklayıcı dokümanlar Avrupa Kimyasallar Ajansına sunulacaktır. 6 IUPAC adının 100 karakteri aģması durumunda, tedarikçiler Ajansa iliģkin C&L bildiriminin CLP Madde 40(1)(b) uyarınca hem IUPAC adı hem de kullanılan diğer adı içermesi Ģartıyla REACH Ek VI, bölüm de referans gösterilen diğer adlardan birini kullanabilir. 7 INCI Uluslararası Kozmetik BileĢenleri Terminolojisidir. 19

20 4.3 Tehlike piktogramları Tehlike piktogramı söz konusu tehlike üzerindeki bilgileri ileten resim Ģeklinde ifade edilmiģ bir sunumdur, bkz. CLP Madde 2(3) de verilen tanım. CLP Madde 19 a göre, CLP Ek 1, 2 (fiziksel tehlikeler), 3 (sağlık tehlikeleri) ve 4 (çevresel tehlikeler) bölümlerinde belirtildiği gibi bir madde veya karıģıma ait sınıflandırma, etiket üzerinde gösterilmesi gereken tehlike piktogramlarını belirler. Spesifik tehlike sınıfları ve kategorileri/farklılaģtırmaları için tehlike piktogramları tayin edilmesine iliģkin bilgilere de CLP Ek V.kısmında ulaģılabilir. Normalde, belli bir tehlike sınıfı veya kategorisi için tek bir piktogram tayin edilirken, bazı tehlike farklılaģtırmalarının, yani kendinden aktif madde Tip B veya organik peroksit Tip B olarak sınıflandırılan madde ve karıģımların iki piktogram taģıması gerekir, bkz. aģağıdaki bölüm. Bir etiketin rengi ve sunumu tehlike piktogramının ve arka planın net bir Ģekilde görünmesine olanak sağlamalıdır, bkz CLP Madde 31(2). Tehlike piktogramları bir noktadan asılmıģ dörtgen Ģeklinde olacaktır, örneğin etiket yatay olarak okunduğunda paralel kenar Ģeklindedir ve kırmızı çerçeveli, beyaz arka plan üzerinde, siyah bir sembol olması gerekmektedir (bkz CLP Ek I, bölüm 1.2.1). Kırmızının tam tonu (örneğin Pantone renk numarası) tanımlanmamıģtır ve etiketçiler kendi takdirlerine göre seçmekte serbesttir: her bir tehlike piktogramı 9 CLP Madde 17 ile Ģart koģulan bilgiler için ayrılmıģ etikete ait minimum yüzey alanının en az beģte birini kaplayacaktır, ancak minimum alan 1 cm 2 den az olmayacaktır. Piktogramlar web sitesinden ücretsiz olarak indirilebilir: Örnek olarak aģağıdaki piktogram, düģük Ģiddette çeģitli sağlık tehlikesi sınıfları ve kategorileri için tayin edilmiģ olan ünlem iģaretidir (piktogram GHS07), bkz CLP, Ek V, Bölüm 2: Birden fazla tehlike için sınıflandırılmıģ madde ve karıģımlarda etiket için birden fazla piktogram kullanılması gerekebilir. Bu tip durumlarda, CLP Madde 26 da belirlenmiģ olan öncelik kurallarının uygulanıp uygulanmadığı kontrol edilmelidir. Genel bir kural olarak, her bir tehlike sınıfına ait en Ģiddetli tehlike kategorisini yansıtan piktogramlar etikete eklenecektir. Bu koģul maddenin harmonize ve harmonize olmayan (kendinden) sınıflandırmaya sahip olması durumunda geçerli olacaktır, bkz CLP Madde 26(2). Bunun dıģında, CLP belli tehlike piktogramları ve sınıflandırmaları ile ilgili öncelik kuralları belirlemektedir: Fiziksel tehlikeler için, etiketin GHS01 piktogramı (patlayan bomba) taģıyorsa, GHS02 (alev) ve GHS03 (daire üzerinde alev) opsiyoneldir. 8 Piktogram ölçüsü piktogramın içerisinde bulunduğu sanal karenin boyutları değil piktogramın kendi boyutları ile iliģkilidir. 20

21 Zorunlu opsiyonel opsiyonel... birden fazla piktogramın zorunlu olduğu yani kendinden aktif madde veya organik peroksit Tip B olarak sınıflandırılan madde ve karıģımlar için olan durumlar hariç, bkz CLP Ek I; Fiziksel ve sağlık tehlikeleri için, etiketin GHS02 (alev) veya GHS06 (kafatası ve çapraz kemik) taģıması durumunda, GHS04 (gaz silindiri) opsiyoneldir 9 : zorunlu zorunlu opsiyonel Sağlık tehlikeleri için, etiketin GHS06 piktogramı (kafatası ve çapraz kemik) taģıması durumunda, GHS07 (ünlem iģareti) bulunmayacaktır: Sağlık tehlikeleri için, etiketin GHS05 piktogramı (korozyon) taģıması durumunda, cilt ve gözde tahriģ için GHS07 (ünlem iģareti) kullanılmayacaktır ancak diğer tehlikeler için kullanılmaya devam edecektir; 9 Bu öncelik kuralı CLP Tüzüğü 2.ATP ile ortaya atılmıģtır. 21

22 Sağlık tehlikeleri için, etiketin solunum duyarlılaģması için GHS08 piktogramı (sağlık tehlikesi) taģıması durumunda, cilt ve gözde tahriģ için GHS07 (ünlem iģareti) kullanılmayacaktır ancak diğer tehlikeler için kullanılmaya devam edecektir. Etiketleme üzerindeki taģıma kurallarının bir madde veya karıģım için de uygulanabileceğini unutmayın. Belli durumlarda, özellikle ambalaj üzerindeki CLP tehlike piktogramı çıkarılabilir, bkz CLP Madde 33. Bir madde veya karıģımın ek tehlike ibaresi EUH071 ( solunum sistemi için korozif ) olarak tayin edilmesi durumunda, korozivite piktogramı (GHS05) tayin edilebilir, bkz CLP Ek 1, Tablo 3.1.3, Not 1. Bunun yapılması durumunda, STOT GHS07 piktogramı, tek maruziyet, kategori 3 (solunum yolunda tahriģ) ve tehlike ibaresi H335 (solunumda tahriģe sebep olabilir) etiketten çıkarılabilir. CLP Tüzüğü ve tehlikeli maddelerin taģınması kuralları uyarınca etiketlenmesi gereken madde ve karıģımlar için, benzer bir taģıma piktogramının gösterilmesi durumunda CLP piktogramları etiketten çıkarılabilir, ayrıca bkz CLP Tüzüğü 33 ve mevcut belge bölüm Uyarı kelimeleri Uyarı kelimesi belli bir tehlikenin Ģiddet düzeyini gösterir. Etiket tehlikeli madde veya karıģımın sınıflandırılmasıyla ilgili uyarı kelimesini içermelidir: daha ciddi tehlikeler tehlike (danger) kelimesini gerektirirken, daha düģük Ģiddette tehlikeler uyarı (warning) ifadesini gerektirir, bkz. CLP Madde 20. Her bir spesifik sınıflandırmayla ilgili uyarı kelimesi CLP, Ek I, bölüm 2-5 de belirlenen her bir tehlike sınıfı için gereken etiket elemanlarını gösteren tablolarda belirlenmiģtir. Bazı tehlike kategorilerine (örneğin patlayıcılar, bölüm 1.6) ait bir uyarı kelimesi yoktur. Bir madde veya karıģımın birden fazla tehlike için sınıflandırılması durumunda, etiket sadece tek bir uyarı kelimesi taģıyacaktır. Bu tip durumlarda, tehlike ifadesinin önceliği vardır. 4.5 Tehlike İbareleri CLP tehlike etiketleri bir madde veya karıģımda bulunan tehlikelerin özelliklerini ve Ģiddetini tanımlayan ilgili Tehlike Ġbarelerini taģıyacaktır, bkz CLP Madde 21. Akut oral toksisite için tayin edilmiģ tehlike ibaresi, kategori 4: "Yutulması durumunda zararlıdır" (H302) örnek olarak gösterilebilir. Her bir tehlike sınıfına iliģkin Tehlike Ġbareleri ve kategorisi/farklılaģtırması CLP, Ek I, bölüm 2-5 te bulunan tablolarda belirtilmiģtir. Çoğu tehlike ibaresi için kullanılan kelimeler CLP, Ek III, 1.1, 1.2 ve 1.3 Tablolarında belirtildiği Ģekilde ele alınabilir. 22

23 Bazı sağlık tehlikesi ibareleri için, maruziyet Ģekli veya hedef organ da ifadeye eklenebilir, örneğin STOT-SE, kategori 1 için Sindirim yoluyla alınması durumunda karaciğerde hasara sebep olur (H370). Aynı zamanda bkz. Mevcut belge bölüm 4.8. Bir maddeye ait sınıflandırmanın uyumlaģtırılması ve CLP, Ek VI, Bölüm 3 e eklenmesi durumunda, bu sınıflandırma ile ilgili tehlike ifade(si)lerinin etiket üzerinde kullanılması gerekir. CLP, Ek VI, Bölüm 3 de bulunan bazı sınıflandırmaların minimum sınıflandırmalar olduğunu daha yüksek bir Ģiddette sınıflandırılması gerektiğinde ilgili tehlike ibaresinin yanında belirtilmesi gerekebileceğini unutmayınız. Aynı zamanda, Ek VI listesi kapsamına alınmayan (harmonize olmayan) tehlikelere, Tehlike Ġbarelerinin dahil edilmesi gerekebilir, bkz CLP Madde 4(3). DSD nin aksine birleģik Tehlike Ġbarelerinin mevcut CLP de öngörülmediği belirtilmelidir. Bununla birlikte, bazı birleģtirilmiģ Tehlike Ġbareleri üzerinde BM düzeyinde anlaģmaya varılmıģ ve BM GHS nin gözden geçirilmiģ 3 üncü baskısında yayımlanmıģtır. AB kapsamında, 10 Mart 2011 tarihli 286/2011 sayılı CLP Tüzüğü (Komisyon Tüzüğü) (AB) Teknik Ġlerlemeye 2 inci Uyarlama (ATP) yoluyla uygulanmaktadır. Bu da maddeler için 1 Aralık 2012, karıģımlar içinse 1 Haziran 2015 tarihinden itibaren aynı kategoride ancak farklı maruziyet yönleriyle ilgili Tehlike Ġbareleri etiket ve Güvenlik Bilgi Formu üzerinde birleģtirilmiģ ifadeler olarak gösterilebilir, örneğin oral ve dermal yolla kategori 3 için H301+H311: "Yutulması veya ciltle teması durumunda toksiktir". Bir madde veya karıģımın farklı tehlike sınıflarında veya bir tehlike sınıfının farklılaģtırmaları kapsamında sınıflandırılması durumunda, açık bir tekrar veya fazlalık olmadıkça sınıflandırmadan kaynaklanan tüm Tehlike Ġbareleri etiket üzerinde gösterilecektir, bkz CLP Madde 27. Bu koģul ek tehlike ibaresi EUH071 ("solunum yolu için korozif") olarak tayin edilen bir madde veya karıģım için de geçerlidir; bu durumda STOT için H335 tehlike ibaresi (solunumda tahriģe sebep olabilir), tek maruziyet etiketten çıkarılabilir. CLP listeleri Ek III Tehlike Ġbarelerinin doğru yazımının tüm dillerde etiket üzerinde gösterilmesi gerekmektedir. Bir dilde tehlike ibareleri etiket üzerinde aynı dilde önlem ibareleriyle birlikte gruplandırılacaktır, bkz bölüm Önlem İbareleri CLP tehlike etiketleri bir madde veya karıģımın insan sağlığı veya çevre üzerindeki tehlikelerinden kaynaklanan yan etkileri önleyecek veya minimuma indirecek önerilerde bulunan ilgili Önlem Ġbarelerini taģıyacaktır, bkz CLP Madde 22. Örnek olarak yangın patlayıcılara ulaģtığında yangınla mücadele ETMEYĠN (P373) önlem ibaresi gösterilebilir. Her bir tehlike sınıfı ve kategori/farklılaģtırmasına iliģkin Önlem Ġbarelerinin tam seti CLP, Ek I, 2-5 bölümlerindeki her bir tehlike sınıfı için etiket elemanlarını gösteren tablolarda alfanumerik kodla sıralanmıģtır. Önlem Ġbareleri CLP Madde 22 ve 28 ile CLP Ek, IV Bölüm 1 de belirlenmiģ olan jenerik hükümler doğrultusunda seçilecektir: seçim yapılırken kullanılan Tehlike Ġbareleri, madde veya karıģımın planlanan veya belirlenen kullanım veya kullanımları ile CLP Tüzüğü Ek IV tablolarında kullanım koģulları sütunlarında belirtilen temel talimatlar göz önünde bulundurulacaktır. Tekrarlama ve fazlalıktan kaçınılmalıdır. Madde veya karıģımın halka sunulması durumunda söz konusu madde veya karıģımın atılmasına ve ambalajın atılmasına yönelik önlem ibaresi genelde etiket üzerinde gösterilecektir, bkz CLP Madde 28(2). 23

24 Normal Ģartlarda, tehlikelerin doğası ve Ģiddetini yansıtmak için gerekmedikçe etiket üzerinde altıdan fazla önlem ibaresi yer almayacaktır. En uygun Önlem Ġbarelerinin seçilmesine yardımcı olmak için, bu belgenin 7. bölümünde uygun rehber sunulmuģtur. CLP Ek IV, Bölüm 2 de Önlem Ġbarelerinin tüm dillerde, etiket üzerinde olması gereken doğru yazımları listelenmiģtir. Bir dildeki Önlem Ġbarelerinin, etiket üzerinde aynı dilde Tehlike Ġbareleriyle gruplandırılması gerekmektedir, bkz bölüm Tehlike ve Önlem İbarelerine ait kodlar Tehlike ve Önlem Ġbareleri aģağıda gösterildiği gibi bir harf ve üç rakamdan oluģan tek bir alfanumeirk kod kullanılarak kodlanır: "H" harfi ("tehlike ibaresi için) veya "P" harfi ("önlem ibaresi" için). Tehlike Ġbarelerinin DSD ve DPD den taģındığını ancak henüz GHS ye dahil edilmeyenlerin EUH olarak kodlandığını unutmayınız; Tehlike Ġbarelerinde, baģtaki basamak tehlikenin tipini tayin eder- fiziksel tehlikeler için 2 gibi, diğer iki basamak tehlikenin numaralandırmasına karģılık gelir, örneğin patlayıcılık ( arası kodlar), alevlenirlik ( arası kodlar), vb. Önlem Ġbareleri için için en baģtaki basamak beģ tip ifadeden birini yansıtır; genel ifadeler (1), korunma ifadeleri (2), tepki (eylem) ifadeleri (3), depolama ifadeleri (4) ve bertaraf ifadeleri (5), ardından gelen iki basamak ibarenin kendi numaralandırmasına karģılık gelir. CLP kapsamında tehlike ve Önlem Ġbareleri için kod aralıkları aģağıda Tablo 4 te belirtilmiģtir: Tablo 4: CLP kapsamında tehlike ve Önlem Ġbarelerinin kod aralıkları Tehlike Ġbareleri: H Fiziksel tehlike Genel Önlem Ġbareleri: P Sağlık tehlikesi Korunma (Önleme) Çevresel tehlike Eylem (Yapılması gerekenler) Depolama Bertaraf Tehlike ve Önlem Ġbarelerine ait kodların ve CLP Madde 25(1) de referans verilen ek etiket elemanlarına ait kodların etiket üzerinde gerekli olmadığı da unutulmamalıdır CLP, etikette sadece uygulamadaki ifadelerin gerçeğe uygun cümlelenmesini gerektirir. 4.8 Ek etiketleme bilgileri CLP Madde 25 te CLP Madde 17(a) ile (g) maddeleri arasında listelenenlerin ötesindeki ek etiketleme bilgilerini derlemeyi hedefleyen ek bilgiler kavramı ortaya atılmıģtır. Bu ek etiketleme bilgileri zorunlu ve zorunlu olmayan bilgiler olarak iki kategoriye ayrılabilir. Her iki tip de CLP kapsamında ek bilgiler olarak kabul edilir ve etiket üzerinde ek bilgiler bölümüne yerleģtirilmeleri ve etikette aynı dildeki diğer CLP etiket elemanları ile birlikte gruplandırılmaları gerekmektedir. 24

25 Zorunlu ek etiketleme bilgileri prensipte Ģöyledir: Belirli fiziksel ve sağlık özellikleriyle ilgili olan ve DSD den devralınmıģ ek Tehlike Ġbareleri. Bunlar EUH001 gibi EUH ifadeleri olarak kodlanırken, kod numarası DSD kapsamındaki ilgili risk ifadesi sayısına karģılık gelmektedir, örneğin EUH001, DSD kapsamında R1 e karģılık gelir. Harmonize sınıflandırmalara sahip bazı maddeler için ek Tehlike Ġbareleri Ek VI, Bölüm 3 te yer almaktadır; Belli karıģımlara ait DPD den devralınan ek ifadeler; örneğin Ġzosiyanat içerir. Alerjik reaksiyon yaratabilir ifadesi (EUH204), bkz CLP, Ek II, Bölüm 2. Bu ifadelerin numaralarının baģında EUH kodları da yer alır; Madde etiketleri için 1 Aralık 2012, karıģım etiketleri için 1 Haziran 2015 tarihine kadar: uyarı kelimesi (Tehlike) ve DSD den devralınmıģ Ozon tabakasına zararlı sınıflandırmasıyla ilgili tehlike ve önlem ibareleri için bkz Ek I Bölüm 5. Bu tehlike sınıfı için ayrı etiketleme elemanları CLP 20 ve Maddelerinde belirlenmiģ öncelik kurallarına tabi tutulmaktadır. Yukarıda bahsedilen tarihlerden ve CLP Tüzüğünün 2. ATP sinden sonra bu tehlike sınıfı düzenli bir CLP tehlike sınıfına dönüģtürülecektir. Bu da CLP BaĢlık III hükümleri uyarınca uyarı kelimesi (Uyarı), tehlike ibaresi H420 (Atmosferin üst katmanında ozona zarar vererek halk sağlığı ve çevre için tehlikelidir), önlem ibaresi P502 (geri kazanım/geri dönüģümle ilgili bilgiler için üretici/tedarikçiye baģvurunuz) ve tehlike piktogramı GHS07 nin (ünlem iģareti) uygulanması gerektiği anlamına gelmektedir; CLP Ek IV da yer alan P320 "Spesifik tedavi acildir (bkz. Bu etiket üzerinde), P321 "Spesifik tedavi (bkz. Bu etiket üzerinde )" ve P322 "Spesifik önlemler (bkz. Bu etiket üzerinde ) Önlem Ġbarelerinin parantez içlerinde referans verilen spesifik eylem bilgileri, örneğin "bkz bu etiket üzerindeki ek ilk yardım talimatları " veya "bu etiket üzerindeki ilaç uygulamalarına iliģkin ek talimatlar". Bkz. Bu rehberdeki Tablo 5 ve bölüm 7.3 deki tablolar. %1 veya daha fazla konsantrasyonda bilinmeyen akut toksisitede bileģenler içeren karıģımlar için karıģımın yüzde x i bilinmeyen toksisitede bileģen(ler) içerir ifadesi, bkz CLP, Ek I, Madde Bu ifadenin aynı zamanda Güvenlik Bilgi Formuna da eklenmesi gerekecektir. Bu bağlamda, ifadeyi Ģu Ģekilde belirtmek faydalı olacaktır: " karıģımın yüzde x i bilinmeyen akut toksisitede bileģen(ler) (oral/dermal/solunumsal) içerir, özellikle maddenin diğer tehlikelerle sınıflandırıldığı ve maruziyet yolunun belirlenmesinin önemli olduğu durumlarda, bkz CLP Kriterlerini Uygulama Rehberi, madde ; 1 Haziran 2015 tarihi itibariyle ve CLP Tüzüğünde 2 nci ATP den sonra: bir veya birden fazla bileģen için su canlıları üzerindeki akut ve/veya uzun süreli tehlikeyle ilgili faydalı bilgilerin bulunmadığı karıģımlar için, Su canlıları üzerinde bilinmeyen tehlikeleri olan bileģenleri yüzde x oranında içerir ifadesi, bkz CLP Ek I, madde deki değiģiklikler. Bu ifadenin sadece Güvenlik Bilgi Formuna eklenmesi gerekmektedir; Avrupa Topluluğu kanunlarından kaynaklanan etiket elemanları, bkz CLP Madde 32(6), örneğin 1907/2006 sayılı REACH Tüzüğü ile talep edilen izin numarası, 648/2004 sayılı Deterjanlar Tüzüğüne göre yüzey aktif maddeler ve parfümlerin listelenmesi, 75/324/EEC sayılı Aerosol Kaplar Direktifine göre alev alabilirlik etiketlemesi veya 2004/42/EC sayılı VOC Direktifi uyarınca uçucu organik bileģiklerin içeriği. Bazı durumlarda bir tehlike ibaresini tamamlamak için belli sağlık tehlikeleri için maruziyet rotası veya hedef organa ait özellikler gibi ek bilgiler sunulması gerektiği unutulmamalıdır, örneğin CMR ve STOT için tek ve tekrarlanan maruziyet tehlike sınıfları. Örneğin, STOT tekrarlanan maruziyet tehlike sınıfı için, diğer maruziyet yollarının tehlikeye sebep olmadığı kesin olarak kanıtlanmıģsa H372 tehlike ibaresine ("uzun süreli ve tekrarlanan maruziyet yoluyla organlarda hasara sebep olabilir ) etkilenen organlar eklenecektir. Ancak, bu durum CLP Madde 25 teki anlamıyla ek etiketleme bilgisi teģkil etmez. CLP, Ek III, Tablo 1.2 de belirlenen standartlaģtırılmıģ ifadelerin ötesinde tehlike ibaresi kapsamına alınması gereken ek tehlike bilgileri, bkz elinizdeki rehber bölüm

26 Bu zorunlu ek bilgilerin çoğu DSD/DPD den aktarılmıģtır ve dolayısıyla sadece AB de uygulanmaktadır. CLP kapsamına alınan ek Tehlike Ġbarelerinde bu ifadeleri BM GHS den doğan tehlike ibarelerinden ayırt etmek için yeni bir AB kodlama sistemi ortaya atılmıģtır. Bunlar EUH koduyla kolaylıkla kabul edilebilir ifadelerdir. Bu bilgileri CLP Madde 17 (a) - (g) ile Ģart koģulan etiket elemanlarıyla birlikte bulundurmak zorunlu olduğu için, bir madde veya karıģıma ait CLP etiketi hazırlarken ihtiyaç duyulan bu ek etiket elemanlarının konum ve yer açısından dikkatle değerlendirilmesi gerekir. Zorunlu ek bilgiler, uygulandığı zaman fark edilmesi ve okunması kolay olmalıdır. Doğal olarak, etiket üzerindeki alan sınırlı olduğu için zorunlu olmayan ek bilgiler üzerinde önceliğe sahiptir. Ancak, bazı durumlarda tedarikçiler etiket üzerinde yasal olarak zorunlu olmayan belli elemanları eklemeleri gerektiğini fark edebilirler ancak ürünün temel kullanım talimatları gibi iģlenmesi ve kullanılması için gerekli unsurlardır. Bu durumda, etiket düzeninin nasıl planlanacağına karar verirken bu bilgilere olan ihtiyacın dikkate alınması gerekecektir. Bu bağlamda, CLP nin ek etiket bilgilerinin etiket üzerinde tek bir belirli konumda olması gerektiğini ileri sürdüğü ancak bunu kesin bir Ģekilde Ģart koģmadığından söz edilmelidir tedarikçi de CLP Madde 25 koģullarını dikkate alarak ek bilgileri farklı konumlara yerleģtirmeyi tercih edebilir. Bu belgenin 6. bölümünde 6.3 ve 6.5 etiketlerinde verilen örnekler gösterilebilir. Aynı Ģekilde, CLP ek etiket bilgilerinin etiketin bir baģka bölümüne yerleģtirerek, renk ve farklı yazı boyutu kullanılan metin kutularına yerleģtirerek CLP Madde 17(a) (g) maddelerine göre iģaretlenmesi ve etiketleme elemanlarından görünür bir Ģekilde ayrılması gerektiğini ileri sürmekte ancak kesin bir Ģekilde Ģart koģmamaktadır. ġüphesiz, görünür bir Ģekilde ayrılma BM GHS den gelen etiketleme elemanlarının kimliğini tespit edilmesini destekleyecektir. Ancak, duruma göre diğer mevzuatın unsurları madde veya karıģımın güvenli bir Ģekilde iģlenmesi ve kullanılmasını desteklemesi durumunda, CLP unsurları ile diğer mevzuatın talep ettiği zorunlu ek etiketleme bilgileri arasında görünür bir ayrım yapılması tavsiye edilmeyebilir. Örneğin, ek EUH ifadelerinin, bir sınıflandırmadan gelen tehlike ibarelerinin içeriğine benzer bir uyarıyı ifade ettiği durumlarda, her iki grubun birbirini desteklemesi ve güçlendirmesi için birlikte gruplandırılarak yazılmaları tavsiye edilebilir, örneğin suyla aktif kategori 1 EUH014 ("Suyla Ģiddetli reaksiyona girer.") olarak sınıflandırılan lityum (EC No ) H260 a ("Suyla teması halinde anında tutuģabilen alev alabilir gazlar açığa çıkabilir.") çok benzerdir, bkz örnek 6.4. Okunabilirlikle ilgili olarak, 2004/42/EC sayılı Direktifle Ģart koģulan uçucu organik bileģiklerin içeriği veya (AT) 648/2004 sayılı Tüzüğün Ģart koģtuğu belirlenmiģ bileģenler listesi gibi diğer Topluluk mevzuatıyla Ģart koģulan ilgili zorunlu etiketleme bilgileri CLP nin kendisinin Ģart koģtuğu diğer zorunlu etiketleme bilgilerinden farklı değerlendirilmeyecektir: CLP etiketi üzerinde belirlenme ve okunma daha kolay olacak ve diğer tüm zorunlu olmayan ek bilgilere göre üstünlük sağlayacaktır. Tablo 5 te etiket üzerindeki ek bilgiler bölümüne eklenecek zorunlu ek etiket elemanlarına iliģkin genel bir bakıģ sunulmuģtur: 10 Belirli boya ve verniklerde ve taģıt ince tesviye ürünlerinde organik çözücülerin kullanılmasından kaynaklanan uçucu organik bileģiklerin emisyonunun kısıtlanması ile ilgili ve 1999/13 Direktifini düzelten Avrupa Parlamentosu 2004/42/EC sayılı Direktif ve 21 Nisan 2004 tarihli Konsey Direktifi. 11 Deterjanlarla ilgili (AT) No 648/2004 sayılı Avrupa Parlamentosu ve 31 Mart 2004 tarihli Konsey Tüzüğü 26

27 Tablo 5: CLP 25 ve 32. Maddeler gereğince zorunlu ek etiketleme bilgileri Yasal Referans Tipi ve Uygulanabilirliği Kod Ġçerik / Ġfade CLP Madde 25(1) ve Ek II, Kısım 1, bölüm 1.1 CLP Madde 25(1) ve Ek II, Kısım 1, bölüm 1.2 CLP Madde 25(6) ve Ek II, Kısım 2 a) Madde ve karıģımların belli fiziksel özellikleriyle ilgili ek tehlike ibareleri. Bir madde veya karıģımın CLP Ek I deki kriterler temelinde sınıflandırılmıģ olması durumunda Ek II de öngörülen koģullar uyarınca belirlenmeleri gerekmektedir. Harmonize sınıflandırmalara sahip bazı maddeler için Ek VI, Kısım 3 de ek tehlike ibareleri yer almaktadır. EUH001 Kuruyken patlayıcıdır EUH006 Havayla temas halinde veya temas etmeden patlayıcıdır EUH014 Suyla şiddetli reaksiyona girer EUH018 Kullanım sırasında, alev alabilir / patlayıcı buhar-hava karışımı oluşturabilir EUH019 Patlayıcı peroksitler oluşturabilir EUH044 Kapalıyken ısıtıldığında patlama riski vardır b) Madde ve karıģımların belli fiziksel özellikleriyle ilgili ek tehlike ibareleri. Bir madde veya karıģımın CLP Ek I deki kriterler temelinde sınıflandırılmıģ olması durumunda Ek II, Kısım 1, Bölüm 1.2 de öngörülen koģullar uyarınca belirlenmesi gerekmektedir. Harmonize sınıflandırmalara sahip bazı maddeler için Ek VI, Kısım 3 de ek tehlike ibareleri yer almaktadır. EUH071 için, bkz Ek I, Tablo 3.1.3, Not 1 EUH029 EUH031 EUH032 EUH066 EUH070 EUH071 Suyla teması halinde toksik gaz açığa çıkarır Asitlerle teması halinde toksik gaz açığa çıkarır Asitlerle teması halinde çok toksik gaz açığa çıkarır Tekrarlanan maruziyet ciltte kurumaya veya çatlaklara sebep olabilir Gözle teması halinde toksiktir Solunum sistemi için koroziftir Belli karıģımlar için ek ifadeler. Ek II, Kısım 2 de belirtilen koģullar uyarınca belirlenmesi gerekir. 1. KurĢun içeren karıģımlar EUH201 Kurşun içerir. Çocuklar tarafından çiğnenebilecek veya yutulabilecek yüzeylerde kullanılmamalıdır ml den daha düģük ambalaj EUH201A Dikkat! Kurşun içerir. içeriği 2. Siyanoakrilat içeren karıģımlar EUH202 Siyanoakrilat. Tehlike. Cilde ve gözlere birkaç saniye içerisinde yapışır. Çocukların ulaşamayacağı yerde saklayınız. 3. Çimento ve çimento karıģımları EUH203 Krom (VI) içerir. Alerjik reaksiyon yaratabilir. 27

28 Yasal Referans Tipi ve Uygulanabilirliği Kod Ġçerik / Ġfade CLP Madde 25(5) ve Ek I, Kısım 5 4. Ġzosiyanat içeren karıģımlar EUH204 İzosiyanat içerir. Alerjik reaksiyon yaratabilir. 5. Ortalama 700 moleküler ağırlığa sahip epoksi bileģenleri içeren karıģımlar 6. Aktif klor içeren ve halka satılan karıģımlar 7. Kadmiyum içeren ve pirinç kaynağı veya lehimleme için kullanılan karıģımlar (alaģımlar) 8. HassaslaĢtırıcı olarak sınıflandırılmayan ancak en az bir hassaslaģtırıcı içeren karıģımlar Halojenli hidrokarbonlar içeren likit karıģımlar 10. Halka sunulması planlanmayan karıģımlar EUH205 EUH206 EUH207 EUH208 EUH209 EUH209A EUH210 Epoksi bileşenleri içerir. Alerjik reaksiyon yaratabilir Uyarı! Diğer ürünlerle birlikte kullanmayın. Tehlikeli gazlar (klor) açığa çıkarabilir Uyarı! Kadmiyum içerir. Kullanımı sırasında tehlikeli buharlar oluşur. Üretici tarafından sunulan bilgilere bakınız. Güvenlik talimatlarına uyunuz. (hassaslaştırıcı maddenin adı) içerir. Alerjik reaksiyon yaratabilir Kullanımdayken çok kolay alevlenebilir hale dönüşebilir Kullanımdayken alevlenebilir hale gelebilir Güvenlik Bilgi Formu talep üzerine sunulabilir 11. Aerosollar Aerosollar 75/324/EEC sayılı Direktifin etiketleme hükümlerine tabidir. Ekl I, Kısım 5 te bulunan tehlike sınıfına ait uyarı kelimesi, tehlike ibaresi ve önlem ibaresi (bu tablodan önceki metinde yer alan maddelere bakınız) EUH059 P273 P501 Tehlike (uyarı kelimesi) Ozon tabakasına zararlıdır Çevreye salınımından kaçının Bileşenler/konteynırların tahliyesi için (tahliye sahası veya uygulamadaki mevzuat şartnamesi, bkz bölüm 7) Ek IV Madde ve karıģımlar Ek ilk yardım 12 CLP Tüzüğünün 2. ATP sine uygun olacak Ģekilde (karıģım sınıflandırmasına neden olanlara ilaveten) hassaslaģtırıcı maddeyi (maddeleri) içeren karıģım olarak sınıflandırılmıģ ve karıģımda CLP Ek I Tablo da belirtilen konsantrasyon değerlerine eģit veya daha fazla mevcut bulunan karıģımlar için, etiket üzerinde söz konusu maddenin/maddelerin adı (adları) da bulunacaktır. Bu hüküm, karıģımlara yönelik olarak 1 Haziran 2015 tarihi itibariyle uygulanacaktır. Ancak, istisnai olarak 1999/45/EC direktifi veya 1272/2008 sayılı (AT) Tüzüğüne göre sınıflandırılmıģ, etiketlenmiģ ve ambalajlanmıģ ve 1 Haziran 2015 tarihi öncesinde piyasaya sürülmüģ karıģımlar, 1 Haziran 2017 tarihine kadar bu hükme göre yeniden etiketlenmek zorunda değildir. 28

29 Yasal Referans Tipi ve Uygulanabilirliği Kod Ġçerik / Ġfade Ek I, bölüm Ek I, bölüm CLP Madde 25(2) Madde 32(6) uyarınca diğer Topluluk kanunlarından doğan etiket elemanları BelirlenmiĢ Önlem Ġbareleri - P320 Spesifik tedavi acildir (bkz... bu etiketin üzeri). - P321 - Spesifik tedavi (bkz... bu etiketin üzeri). - P322 Spesifik önlemler (bkz... bu etiketin üzeri). %1 veya daha fazla konsantrasyonda bilinmeyen akut toksisitede bileģen(ler) içeren karıģımlar Bir veya daha fazla ilgili bileģen için su canlıları üzerindeki akut ve/veya uzun süreli tehlikeyle ilgili kullanılabilir bilgilerin bulunmadığı karıģımlar 91/414/EEC sayılı Direktif kapsamındaki madde ve karıģımlar için ek ifade Örnekler: - No 1907/2006 sayılı Tüzük (AT) (REACH) - 648/2004 sayılı Tüzük (AT) (deterjanlar) - 75/324/EEC sayılı Direktif (aerosol kaplar) /42/EC Sayılı Direktif (VOC) Önlem Ġbarelerinde parantez içlerinde referans verilen talimat (ilaç uygulaması gibi) karışımın yüzde x i bilinmeyen toksisitede bileşen(ler) içerir (bkz Güvenlik Bilgi Formu) Su canlıları üzerinde bilinmeyen tehlikeleri olan bileşenleri yüzde x oranında içerir (bkz Güvenlik Bilgi Formu) İnsan ve çevre sağlığına karşı risklerden kaçınmak için kullanım talimatlarına uyunuz - Ġzin numarası - Anyonik yüzey aktifler, oksijen beyazlatıcı ajan, enzimler, dezenfektan, optik parlatıcı ve parfüm gibi belirlenmiģ bileģenlerin listesi - alev alabilirlik etiketlemesi - uçucu organik bileģenlerin içeriği Ġçeriği tedarikçinin takdirine bırakılmıģ olan zorunlu olmayan ek etiketleme bilgileri CLP kapsamındaki etiketleme koģullarının bir parçası değildir. Spesifik ürün bilgileri veya özel kullanım talimatlarını içerebilir. Bu zorunlu olmayan ek bilgiler CLP Madde 17(a) (g) maddelerinde Ģart koģulan etiket elemanlarının ve varsa zorunlu ek bilgilerin yanına eklenebilir. Ancak, zorunlu etiket elemanlarından uzaklaģmamalı ve bunlarla çeliģkiye düģmemelidir ve daha fazla detay sunmalıdır, bkz CLP Madde 25(3). Ayrıca, ister etiketin ister ambalajın üzerinde yerleģtirilsin, zorunlu olmayan ek bilgilerin madde veya karıģıma ait sınıflandırma ile tutarlılık göstermelidir, bkz CLP Madde 25(4). Bu da toksik değil, kirletici değil veya ekolojik gibi madde veya karıģımın zararlı olmadığını ileri süren ifadeler veya tayin edilmiģ sınıflandırma ile uyumlu olmayan ifadeler, sınıflandırılmıģ bir madde veya karıģımın etiketi veya ambalajı üzerinde gösterilemez. 29

30 5. CLP TEHLİKE ETİKETLEMESİ KAPSAMINDA ÖZEL DURUMLAR İÇİN TEKNİK REHBER 5.1 CLP tehlike etiketi için üzerinde durulacak detaylı yönler Tedarikçinin etiketleri, CLP ile uyumlu bir Ģekilde oluģtururken aynı zamanda etiketlerin düzenlenmesinde olabildiğince özgür olmasını sağlamak için detaylı etiketleme yönleri üzerinde durulmalıdır: Etiket ölçüsü: CLP Ek I, bölüm 1.2 etiket ölçüsü, etikete ait minimum boyutların bu minimum boyutlarla bağlantılı piktogram boyutuyla birlikte belirlenmesi gibi unsurları tanımlamaktadır. Bununla birlikte, etiketin okunaklılığı korurken CLP ile tanımlanan tüm etiket elemanlarını içerecek kadar büyük olması gerekmektedir. Sonuç olarak, etiketin belirlenen minimum alandan daha büyük olması gerekebilir; Spesifik etiketleme kuralları: spesifik etiketleme ve ambalajlama koģullarına karģılık gelir, örneğin madde veya karıģımın acemice şekillendirilmiş veya küçük ambalajlara konulmuģ olması durumunda, bkz. CLP Madde 29. CLP Madde 33 de belirlenenler gibi diğer kurallar, çoklu ambalajlama katmanlarına atıfta bulunabilir ve/veya madde veya karıģımın uluslararası model düzenlemeler ve 2008/68/EC sayılı Direktif yoluyla AB de uygulanan ( Turuncu Kitap olarak bilinen) BirleĢmiĢ Milletler Tehlikeli Maddelerin TaĢınmasına iliģkin Model Yönetmeliklere göre, bundan böyle tehlikeli maddelerin taģınması kuralları olarak anılacak, CLP Tüzüğü etiketleme hükümleri ile tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin etiketleme hükümlerine tabidir. Bir CLP etiketi oluģturmaktan sorumlu olan kiģi(ler)in madde veya karıģımın etiketiyle ilgili nihai karar vermeden önce bu kuralların tamamı üzerinde durması gerekmektedir; Önlem Ġbarelerinin seçilmesi: CLP kapsamında uyarı kelimeleri, tehlike piktogramları ve Tehlike Ġbarelerinin kullanımına iliģkin kurallar anlam açısından çok açıkken, etikete ait en uygun Önlem Ġbareleri setinin seçilmesi büyük ölçüde tedarikçinin takdirine ve yaratıcılığına bırakılmıģtır. Bu seçim iģlemini kolaylaģtırmak için, Önlem Ġbarelerin seçilmesine iliģkin rehber bu belgenin 7. bölümünde verilmiģtir. Rehber CLP Madde 22 ve 28 de belirlenen jenerik hükümlere ve CLP k IV, tablolarında kullanım koģullarını içeren sütunlarda verilen temel talimatlara göre yapılandırılmıģtır. Madde veya karıģımın kullanım amacı ve fiziksel özellikleri dikkate alınmıģtır. 5.2 Etiket ve etiket elemanlarının boyutu Yukarıda 3.4 bölümünde genel hatları verilen ve CLP ile uyumlu madde veya karıģım etiketleri için etiket elemanlarının sayısı çeģitli sebeplerden dolayı DSD/DPD direktifindekine kıyasla daha yüksek olabilir. Ayrıca, DSD/DPD etiketine kıyasla ek etiketleme alanı ve muhtemelen bir baģka etiketleme düzenlemesinin Ģart koģulduğu etiket elemanlarının eklenmesi gerekebilir. CLP Tüzüğü etiket ölçüsüne ait minimum boyutları ve elemanlardan bazılarını tanımlamaktadır. Bu detaylar CLP, Ek I, bölüm 1.2 de verilmiģtir, bkz Tablo 6. minimum boyutlar DSD den devralınmıģtır. 30

31 Tablo 6: CLP ye göre etiket ve piktogramların minimum boyutları Ambalaj kapasitesi Etiket boyutları (milimetre cinsinden) 3 litre Mümkünse, en az 52 x 74 Piktogram boyutları (milimetre cinsinden) Mümkünse 10 x 10 dan küçük olmayacak, en az 16 x 16 > 3 litre ancak 50 litre En az 74 x 105 En az 23 x 23 > 50 litre ancak 500 litre En az 105 x 148 En az 32 x 32 > 500 litre En az 148 x 210 En az 46 x 46 Genel olarak, CLP ölçü ve alanla ilgili CLP Madde 17(1) de kolayca okunabilir Ģekilde referans verilmiģ olan etiket elemanlarını Ģart koģmaktadır, bkz bölüm 3.1. Etiket üzerinde madde veya karıģımın piyasaya sürüldüğü Üye Ülke tarafından Ģart koģulandan daha fazla dilde açıklamanın bulunmasına izin verildiğini de belirtmekte fayda vardır: etiketin yukarıda Tablo 6 da belirlenen (minimum) boyutlara uygun olması durumunda ve etiket elemanlarının okunaklılığı garanti edildiği sürece eklenecek dil sayısına iliģkin karar ilgili tedarikçinin takdirine kalmıģtır. Uyarı kelimeleri, Tehlike Ġbareleri, Önlem Ġbareleri ve tamamlayıcı bilgilerin gerçek harf boyutu yasal metinde detaylı tanımlanmamıģtır, tedarikçinin takdirine bırakılmıģtır. Bu da bir paydaģın ambalajın toplam hacmi ve etiketin boyutlarına göre harf boyutunu arttırmak veya tüm hacim ve etiketler için sabit bir boyut belirlemek isteyip istemediğine karar verebileceği anlamına gelmektedir. Aynı Ģekilde, tedarikçi belli etiket elemanları için daha büyük harf boyutları tercih edip bazılarınınsa daha küçük harflerle sunulması konusundaki tercihe de karar verebilir. Aslında, bazı Ģirketler etiket üzerinde Tehlike veya Uyarı kelimelerini tehlike ve Önlem Ġbarelerine göre daha büyük harf boyutlarında eklemeyi tercih edebilmektedir. Birçok Ģirket de zorunlu etiket elemanlarını zorunlu olmayan etiketleme bilgilerine göre daha büyük harf boyutlarında sunmayı tercih etmektedir. Etiket üzerindeki zorunlu bilgiler kolaylıkla okunabildiği sürece her iki senaryo da prensipte CLP yasal metnine uygundur. Bazı paydaģlar metnin okunaklılığını garanti etmek için minimum harf boyutunun 1.8 mm olarak belirlenmesini önermektedir. Ancak, bu CLP Tüzüğü ile belirlenmiģ yasal bir koģul değil sadece bir öneri olarak anlaģılabilir. Tehlike piktogramlarıyla ilgili olarak, CLP piktogramların ölçüsünü minimum etiket boyutlarına bağlamıģtır 13 : her bir tehlike piktogramı zorunlu etiketleme bilgileri için ayrılmıģ olan etiket yüzey alanının en az on beģte birini kapsayacaktır, örneğin minimum alan 1 cm2 den az olmamak Ģartıyla CLP Madde 17, 25 ve 32(6) ile Ģart koģulan etiket elemanları, bkz CLP Ek I, bölüm Bunun arkasında yatan fikir etiket ölçüsü ve piktogramların boyutunun ambalaj boyutuyla orantılı kalması gerektiğini yönündedir. 13 Piktogram ölçüsü piktogramın içerisinde bulunduğu sanal karenin boyutları değil piktogramın kendi boyutları ile iliģkilidir. 31

32 Prensipte, yukarıda belirlenen minimum boyutlara uygun bir etiket, okunaklılığını korurken CLP Madde 17 de tanımlanan tüm etiket elemanlarını kapsamaya yetecek kadar büyük olmalıdır. Madde 17(a) (g) maddelerinde tanımlanan elemanlar ile CLP ve diğer Topluluk/AB mevzuatının gerekli kıldığı, zorunlu ek bilgiler gibi zorunlu etiket elemanlarına öncelik verilmelidir. Tedarikçinin zorunlu olmayan ek etiket elemanları eklemeye karar vermesi durumunda, bu bilgiler az miktardaysa okunaklılık garanti edilebilir. Daha büyük miktarda zorunlu olmayan bilgiler eklenmesi için tedarikçinin kısıtlamaya gitmesi ve etiket boyutunu arttırmayı düģünmesi gerekir. Etiket boyutunu arttırması durumunda, farklı zorunlu etiket elemanlarının boyutunu da arttırmayı düģünmelidir. Bu da etiketin tespit edilmesini kolaylaģtırma ve okunaklılığını koruma amacına hizmet eder. CLP Ek I, Tablo 1.3 de tanımlanan minimum boyutların on beģte birini kapsayan bir piktogramın okunaklı kabul edildiğini belirtmekte fayda var. Zorunlu etiketleme bilgileri için ayrılmıģ etiket yüzey alanının 1/15 inden daha azını iģgal ettiği durumlarda boyutun arttırılması gerekir, örneğin CLP Madde 17, 25 ve 32(6) ile Ģart koģulan etiket elemanları. Ancak, bir tedarikçinin belli kapasitede bir ambalaj için minimum boyutlardan daha büyük bir etiket seçmesi durumunda, ilgili minimum boyutların on beģte birini kapsaması koģuluyla piktogram boyutunun arttırılması gerekmemektedir, örneğin > 50 litre, ancak 500 litre kapasiteye sahip bir konteynır için minimum piktogram boyutunun CLP Ek I, Tablo 1.3 de belirlenen minimum boyutların (105 mm x 148mm) on beģte biri olan 32 mm x 32 mm olması gerekmektedir. Etiketin boyutunu arttırarak kazanılan ek alan tedarikçi tarafından önemli kabul edilen ek bilgiler için kullanılabilir. Ancak, CLP Madde 25(3) koģuluna göre değerlendirilmelidir, yani zorunlu olmayan ek bilgiler CLP 17, 25 ve 32(6) Maddelerinde referans verilen zorunlu etiket elemanlarının belirlenmesini zorlaģtırmayacaktır. 5.3 Etiketleme ve ambalajlama koşullarına ilişkin istisnalar Tüm ambalajlar gerekli etiketleme bilgilerinin etiket üzerinde veya CLP Madde 31 koģullarıyla aynı doğrultuda gösterilecek ambalaj üzerinde sunulmasını sağlayacak özellikte değildir. CLP Madde 29 ve Ek I bölüm çok küçük olan veya CLP Madde 31 koģullarını karģılayamayacak Ģekil veya formda olan ambalajlarda meydana gelecek durumları kabul etmektedir. Bu hükümlerin çoğu DSD/DPD den ( küçük ve uyumsuz ambalajlama ) devralınırken, ambalajlama teknolojisindeki geliģmelere uyum sağlamak ve tedarikçilere etiketlemesi zor ambalajlar üzerinde çalıģırken esneklik sağlamak için yasal çerçeve gerekliliğinden dolayı CLP ile bazı yeni hükümler de ortaya atılmıģtır Katlanır etiket, asılan etiket ve dış ambalaj kullanımı Bir madde veya karıģımın ambalajı çok küçük veya CLP Madde 31 koģullarını karģılayamayacak Ģekil veya formda olabilir. Bunun sebebi kimyasalın piyasaya sürüldüğü Üye Ülkede etiket üzerine konulması gereken birden fazla dil olmasından veya ambalajın çok küçük veya form veya Ģeklinden dolayı etiketlemesi zor bir ambalaj olmasından ve böylece etiketleme elemanlarının tek bir dilde bir tam kapsamlı olarak gösterilememesinden kaynaklanabilir. Özellikle, ambalajın aģağıya doğru düzenlenmesinden dolayı etiketi yatay olarak okumak imkansız hale gelebilir veya etiket elemanlarının boyutu yetersiz ve yerleģimi kolay okumayı zorlaģtıracak Ģekilde olabilir. Bu durumda CLP Madde 17 de tanımlanan etiket elemanları aģağıda verilen Ģekillerde hazırlanabilir katlanır etiket; veya asılan etiket; veya dıģ ambalaj. 32

33 Bu alternatiflerden herhangi birinin kullanılması durumunda, etiketin ambalaja yapıģtırılan kısmı veya son maddenin kullanılması durumunda iç ambalaj üzerindeki etiket en azından tehlike piktogram(lar)ı, CLP Madde 18 de referans verilen ürün kimlik bilgileri ve madde veya karıģımın tedarikçisinin adı ve telefon numarasını içerecek olup, uyarı kelimeleri, tehlike ve Önlem Ġbareleri ile ek etiket bilgileri atlanabilir, bkz CLP Ek I, bölüm Tedarikçinin etiket üzerine madde veya karıģımın piyasaya sürüldüğü Üye Devlette Ģart koģulandan daha fazla dilde açıklama eklemeyi tercih etmesi durumunda, etiket okunamaz hale gelirse bu alternatiflerin kullanılmayacağı unutulmamalıdır. Bu tip durumlarda, ek diller etiketten çıkarılacak ve bunun Ģart koģulduğu diğer Üye Devlet(ler) için ayrı bir etiket hazırlanacaktır Katlanır etiketler ve asılan etiketler Katlanır etiketler bir alternatif olabilir ve diğer mevzuatların gerekli kıldığı tamamlayıcı bilgi sayısının çok fazla olması, dolayısıyla iç ambalajdaki toplam etiketin çok geniģ olduğu durumlarda sıkça kullanılmaktadır. Asılan etiketlerle kıyaslandığında katlanan etiketler daha fazla tercih edilmektedir, çünkü pek çok durumda etiket elemanlarına yönelik daha fazla alan imkanı sunmaktadır. Genel anlamda tedarikçinin katlanan etiket veya asılan etiket kullanma ihtiyacı içinde olduğu durumlarda aģağıda belirtilenlerin gözden geçirilmesi gerekmektedir: Genel gereklilikler: Genellikle, katlanır etiketler veya asılan etiketler normal bir etiketin karģılaması gereken aynı performans standartlarına sahiptir; yani, içerikler, silinmez, kolay okunur ve bir arka plan üzerine yerleģiktir. Pratik açıdan mümkün olduğu hallerde katlanır etiket veya asılan etiketlerin boyutu normal etiketle aynı olmalıdır. Piktogramların boyutu ise normal bir etikettekiyle aynı olmalıdır. YerleĢtirme: Katlanır etiketler veya asılan etiketler güvenli bir Ģekilde ambalaja iliģtirilmelidir. Yani, ambalajın taģınması esnasında etiket çıkmamalıdır. Katlanan etiketin bir kısmının bağımsız bir broģür niteliğinde iç ambalajdan çıkarılması tasarlanıyorsa CLP bilgilerinin ambalajda kalması gerekmektedir. CLP, bu içeriklerin en azından tehlike piktogramları, ürün tanımlayıcı ve madde veya karģım tedarikçisinin adı ve telefon numarası olması gerektiğini vurgulamaktadır. Malzeme: Etiket malzemeleri ve performansa iliģkin belli bir standart mevcut değildir. Etiketlerin tehlikeli ürün bilgisi içerdiği ve ambalajın taģınacak Ģekilde planlandığı durumlarda özel taģıma türüne yönelik kanuna göre performans, uygulanmalıdır; ör. Deniz yoluyla taģımaya iliģkin IMDG kanunu gibi. Katlanan etiketler genellikle normal, kaplanmamıģ kağıtlardan yapılmaktadır. Ambalaj içeriğinin baskıya tepki verdiği hallerde etiketin koruyucu bir kaplamayla kaplanması da söz konusu olabilmektedir. Mevcut standart uygulama ise sadece dıģ sayfanın kaplanmasıdır. Bu durumda etiket tasarımcıları zorunlu etiket bilgilerini dahil etmek durumundadır; yani, CLP Madde ve 32(6) tarafından gerekli görülen etiket elemanları dıģ sayfada ve zorunlu olmayan bilgiler ise (zorunlu olmayan tamamlayıcı bilgiler) ise iç sayfada yer almalıdır. Bu uygulamanın alan kısıtlamasından ötürü dıģ kaplı sayfada mümkün olmadığı hallerde en azından CLP Madde 18 de belirtilen tehlike piktogramları, ürün tanımlayıcı ve madde veya karģım tedarikçisinin adı ve telefon numarası dıģ sayfada yer almalı, geriye kalan bilgiler ise iç sayfaya yerleģtirilmelidir. 33

34 ... tesis koruma ve biyosidal ürünler? Tesis koruma ve biyosidal ürünlerle ilgili olarak CLP Tüzüğü Beyan 47 ye uygun olarak tesis koruma ürünlerine iliģkin 91/414/EEC nolu tüzük ve biyosidal ürünlere yönelik 98/8/EC nolu tüzüğe göre kapsamları dahilindeki herhangi bir ürüne eksiksiz uygulanmalıdır. Ayrıca, tesis koruma ürünleriyle ilgili olarak yeni tüzük (EC) No 1107/2009, Madde 80(6) da Ģu ifade yer almaktadır: 91/414/EEC tüzüğünün Madde 16 sına göre etiketlenen ürünler, 14 Haziran 2015 tarihine kadar piyasaya girmeye devam edecektir. 91/414/EEC nolu tüzüğün etiketleme gerekliliklerine iliģkin bir örnek, tüzüğün Madde 16(2) sinde belirtilmiģtir: ambalaj üzerindeki alanın çok küçük olması halinde Üye Devletlerin Madde (1) (l), (m) ve (n) de belirtilen gereklilikleri ambalaja eģlik eden ayrı bir sayfada göstermelerine izin verilmektedir. Bu durumda katlanan etiketin iç sayfalarının belirtilen maddeleri içeren bir sayfa olduğu dikkate alınmalıdır. Ancak, katlanan etiketin iç sayfaları yukarıda belirtilenlere ilaveten Madde 16 da yer alan diğer ifadeleri de Tüzüğün Ek V inde belirtilen standart ifadelere uygun olacak Ģekilde içerebilmektedir; ör. Ġnsanların, hayvanların veya çevrenin korunmasına yönelik güvenlik tedbirleri; bkz. Aynı paragrafın madde (h) bölümü veya tesis koruma ürününün aksiyon türü (ör. Böcek türü, geliģme düzenleyici, ot kıran, bkz. Madde (i); ambalaj üzerinde veya katlanan etiketin dıģ sayfasında gösterilecek etiket üzerinde yer almaları gerekmektedir. Bkz. Örnek etiket Dış ambalaj CLP Madde 17 de tanımlanan etiket elemanlarının dıģ ambalajda belirtilmesi bir alternatiftir, ancak çok küçük veya formu/ģekli nedeniyle etiketlenmesi zor olan pek çok ambalaj biriminin olduğu haller de söz konusu olabilmektedir. Bu tür durumlarda CLP Madde 31 ve 32 de belirtilen ve etiketlere uygulanan gereklilikler, dıģ ambalaj üzerindeki etiket alanı için de geçerlidir. BU durumda iç veya ara ambalaj üzerindeki etiket, en azından CLP Madde 18 e göre tehlike piktogramlarını, ürün tanımlayıcısını ve madde veya karıģım tedarikçisinin adını ve telefon numarasını içerecektir. Bkz. CLP Ek I bölüm DıĢ ambalaj alternatifinin kullanıldığı durumlarda distribütör veya bayi, CLP nin gerekli gördüğü tüm etiket elemanlarının mevcut olduğundan emin olmalıdır. Bu durumda CLP Madde 29(2) de belirtilen küçük ambalaj istisnalarını kullanıp kullanmayacağını kontrol etmelidir. Bkz. Bölüm Belirli etiket elemanlarının hariç tutulması Bir önceki bölümde açıklanan nedenlerden ötürü eksiksiz etiketleme bilgilerinin verilmesinin mümkün olmadığı aģağıdaki hallerde; 34

35 Ambalajın ürün veya karģımın piyasaya sürüldüğü Üye Devletlerin dillerinde hazırlanan etiketlere yönelik Madde 31 gerekliliklerini karģılamayacak kadar küçük olduğu veya uyumsuz bir Ģekle veya forma sahip olduğu durumlar ve etiket bilgilerinin katlanan etiketler, asılan etiketler veya dıģ ambalajda belirtilmesinin mümkün olmadığı haller; ör. Çözünebilen bir ambalaj veya madde veya karģımın sonradan iģaretlenen küçük hacimli ĢiĢelere doldurulduğu haller (125 ml veya daha az) veya küçük hacimli ĢiĢelerin (125 ml veya daha az) dıģ ambalaj içinde satılmadığı durumlar; bkz. Bölüm CLP Madde 29(2), tedarikçinin etikette yer alan bilgileri CLP Madde 17 gerekliliklerini karģılayacak Ģekilde azaltabileceğini ifade etmektedir İçeriklerin 125 ml den fazla olmadığı hallere ilişkin istisnalar Ġlk istisna türü, içeriklerin 125 ml den fazla olmadığı ambalajlara yöneliktir. Tablo 7 nin 2. Sütununda belirtilen ve aynı tablonun 1. Sütununda listelenmiģ tehlike sınıfları ve kategorileriyle ilgili olan etiket elemanları, madde veya karģımın söz konusu tehlike sınıfları veya kategorilerine dahil edildiği hallerde etiketten çıkarılabilir. Ancak, madde veya karģımın listelenmemiģ baģka tehlike sınıflarına dahil olması halinde söz konusu tehlike sınıflarına yönelik etiket elemanları, dahil edilmelidir. Madde veya karģımın tehlike sınıflandırması Oksitleyici gazlar kat. 1 Basınç altındaki gazlar Alevlenir sıvı kat. 2 veya 3 Alevlenir katı kat. 1 veya 2 Kendinden aktif madde ve karıģım, tip C, D, E veya F Kendinden ısınmalı madde ve karıģım, kat. 2 Suyla temas eden, alevlenir gazları emen madde ve karıģımlar kat. 1, 2 veya 3 Oksitleyici sıvılar kat. 2 veya 3 Oksitleyici katılar kat. 2 veya 3 Organik peroksitler, tip C, D, E veya F Akut toksisite kat. 4 (genel topluma tedarik edilemez) Deri tahriģ edenler kat. 2 Göz tahriģine neden olanlar kat. 2 STOT-SE 2 veya 3 (genel topluma tedarik edilemez) STOT-RE 2 (genel topluma tedarik edilemez) Sulu akut kat. 1 Sulu kronik kat. 1 veya 2 Alevlenir gazlar kat.2 Laktasyon üzerinde veya vasıtasıyla etki Sulu kronik kat. 3 veya 4 Metallerde aģındırıcı CLP Ek I bölüm ye göre izin verilen dahil etmeme durumları 1. Sütunda listelenmiģ tehlike sınıfları için tehlike ve Önlem Ġbareleri Yorum: Belirtilen tehlike kategorileri için tehlike piktogramları ve iģaret sözcükleri gereklidir. 1.Sütunda listelenmiģ tehlike sınıfları için önlem ibareleri yorum: Belirtilen tehlike kategorileri için tehlike piktogramları gerekli olmadığı için Tehlike Ġbareleri ve iģaret sözcükleri kullanılacaktır Bu tehlike sınıfı için Tehlike piktogramı, tehlike ve Önlem Ġbareleri yorum: Bu tehlike sınıfı için iģaret sözcüğü gereklidir. 35

36 Özel durumlara ilişkin istisnalar Yukarıda belirtilen hacimle bağlantılı küçük ve uygun olmayan ambalaj istisnalarına ilaveten CLP, etiket ve ambalaj gerekliliklerinin uygulanabileceği baģka benzer istisnalara yönelik açıklamalarda bulunmaktadır: Küçük aerosol ambalajları: DSD ye benzer olacak Ģekilde CLP, 75/324/EEC 14 nolu Tüzükte belirtilen alevlenir özellikteki küçük aerosol ambalajlarının etiketlenmesine yönelik istisnaların tümüyle aerosol dağıtıcıları için de kullanılacağını belirtmektedir. Çözünebilir ambalaj: CLP de tanımlanmıģ bir baģka istisna ise 25 ml lik hacimden daha fazla olmayan çözünebilir ambalajlardır; CLP Madde 17 nin gerektirdiği tüm CLP etiket elemanları çözünebilir ambalaja dahil edilmeyebilir, ancak bu durumda ambalajı tek kullanımlık olması ve etiketin CLP nin gerekli kıldığı tüm etiket elemanlarını içeren dıģ ambalajda olması gerekmektedir. Bu istisnai durum, madde veya karģımın Tablo 7 nin 1. Sütununun ilk sırasında listelenmiģ tehlikelerden biri veya daha fazlası kapsamına dahil edilmesi durumunda da uygulanmaktadır. Ancak, bu istisna, 91/414/EEC Tüzüğü (tesis koruma ürünleri) ve 98/8/EC Tüzüğü (biyosidal ürünler) kapsamına giren madde veya karıģımlara uygulanmamaktadır. Genel topluma tedarik edilen ambalajlanmamıģ maddeler ve karıģımlar: CLP de yeni olan bir hüküm olmakla birlikte CLP Ek II Bölüm 5 de belirtilen genel topluma tedarik edilen ambalajsız kimyasallara iliģkin etiketleme bilgileri fatura istinaden (kağıt) kopya olarak temin edilecektir; bkz. CLP Madde 29(3).Bu tür karıģım veya madde alımlarının, müģteriye teslimatlarıyla kıyaslandığında farklı bir noktadan gerçekleģtirilmesi halinde madde veya karıģımın taģınması esnasında ilgili etiket bilgilerinin yer aldığı bir broģürün temini veya bilgilerin e-postayla gönderimi hususu da dikkate alınmalıdır. Ancak, bu durum sadece birkaç madde için geçerlidir: ıslak halde hazır karıģımlı çimento ve beton. Çevre etiketi: DSD ye benzer olacak Ģekilde çevre açısından tehlikeli olarak sınıflandırılan belirli karıģımlar için çevre etiketine yönelik istisnalar uygulanabilmekte ve çevresel etkisinde bir azalma olduğu gösterilebilmektedir; bkz. CLP Madde 29(4). Ancak, bu tür istisnalar Ģimdiye kadar görüģülmemiģtir; daha ziyade istisnalar, CLP Madde 53 ve 58 de belirtilen ve CLP Ek II Bölüm II de tanımlanabilecek komitoloji prosedürüne göre belirlenecektir. 5.4 CLP ile taşıma etiketleme kuralları arasındaki etkileşim Tedarik ve etiketleme, taģıma etiketleme kullanımı arasındaki etkileģim maddeler için 92/32/EEC sayılı Direktif Madde 24(6) (DSD, 7 inci ATP), karıģımlar içinse DPD Madde 11(6) ile daha önce düzenlenmiģtir. CLP Tüzüğünde, tehlikeli maddeler ve karıģımlara ait ambalajlama için tehlikeli maddelerin taģınması kuralları uyarınca etiketleme hükümlerine uygun olmasını Ģart koģan durumlar için Madde 33 ile spesifik kurallar belirlenmiģtir /1/EC sayılı Komisyon Direktifi ve 2008/47/EC sayılıkomisyon direktifi tarafından değiģtirilen, aerosol dağıtıcılarına iliģkin Üye Devlet kanunlarının birbirleriyle yakınlaģtırılması hakkındaki 20 Mayıs 1975 tarihli ve 75/324/EEC sayılı Konsey Direktifi 36

37 TaĢıma etiketleme hükümleri BirleĢmiĢ Milletler Tehlikeli Maddelerin TaĢınmasına iliģkin Model Yönetmeliklerde (ünlü Turuncu Kitap ) belirlenmiģtir ve tehlikeli maddelerin yurtiçinde taģınması için (kara ve demiryolu) 2008/68/EC sayılı Direktif yoluyla uygulanmaktadır. CLP Madde 33 de referans gösterilen taşıma etiketlemesi 2008/68/EC sayılı Direktif ile şart koşulan tüm etiket ve işaretleri kapsamaktadır, örneğin çevreye zararlı maddeler iģareti, yüksek sıcaklık iģaretleri veya sınırlı/muaf tutulan miktar iģaretleri. Temel bir CLP ilkesi ilgili ambalaj katman(lar)ında önemli tehlike bilgilerini korurken taģıma kuralları ile Ģart koģulan etiketlemeyi geçersiz kılmamaktır. CLP etiketlemesi normalde bir madde veya karışımın her iç ve orta katmanında gereklidir; dış ambalaj üzerinde de gösterilebilir. Taşıma etiketlemesinin tehlikeli madde ve karışımlar için tehlikeli maddelerin taşınması kurallarına göre tehlikeli madde olarak sınıflandırılmaları durumunda dış ambalaj üzerinde gösterilmesi gerekecektir. Tekli ambalajların zaten aynı tehlikeyi yansıtan eşdeğer (bir) taşıma piktogram(lar)ı kapsamında olması durumunda CLP tehlike piktogramları haricinde hem CLP etiket elemanları hem de taşıma etiketlemesini taşıması gerekir. CLP ilgili taģıma etiketlemesini zaten taģıması durumunda CLP etiket elemanlarını taģıyan bir dıģ ambalajı Ģart koģmaz, ancak tedarikçi iç veya orta ambalajda bulunan bu CLP etiket elemanları için dıģ ambalaj uygulamasını tercih edebilir. Madde veya karıģımın ciltte ve gözde tahriģ, CMR veya su canlılarında kronik tehlike kategori 3 ve 4 gibi tehlikeli maddelerin taģınması kuralları kapsamında olmayan bir tehlike için sınıflandırılması durumunda bu opsiyon üzerinde durulması gerekebilir. Ancak, bu durumda dıģ ambalaja CLP etiketlemesinin eklenmesi zorunlu değildir. DıĢ ambalajın tehlikeli maddelerin taģınmasına iliģkin etiketlemeyi taģıması gerekmiyorsa ve bunun sınırlı/muaf tutulan miktar iģaretleri gibi etiketleri kapsaması durumunda iç/orta ve dıģ ambalaj CLP etiketleme elemanlarını taģıyacaktır. DıĢ ambalajın Ģeffaf olması durumunda, Ģeffaf katman altındaki CLP etiketi net bir Ģekilde görülebileceği için tüm CLP etiket elemanları etiketten çıkarılabilir. CLP Madde 33(2) hükümlerinin altında yatan varsayım tekli veya birleģik bir dıģ ambalaj içerisinde sadece bir madde veya karıģımın olacağı yönündedir. Dolayısıyla, tehlikeli maddelerin taģınmasına iliģkin kuralların uygulanmadığı ve farklı tehlike sınıflandırmalarına sahip birden fazla madde veya karıģımın aynı dıģ ambalaj içerisinde birlikte ambalajlandığı durumlarda, CLP Madde 33(2) kurallarının dikkatle uygulanması gerekmektedir: dıģ ambalaj ambalajlanmıģ farklı madde veya karıģımlarla ilgili farklı etiketler taģıması durumunda, örneğin bir maddenin su canlıları için tehlikeli, diğerinin kanserojen, bir üçüncüsünün alev alabilir ve sonuncunun da tehlikeli olmayan bir karıģım olması durumunda, dıģ ambalaj üzerindeki bireysel etiketlerin tam seti uyumlu tehlike bilgileri ve güvenlik tavsiyelerini sunmayabilir. CLP Madde 33 teki yasal koģullar ve bunlarla ilgilenirken kapsama alınan kararlar aģağıdaki Ģekilde gösterilmiģtir: 37

38 Tek ambalaj Ġç (ve orta) ve dıģ ambalajlama TaĢımacılık etiketi gerekli mi? Hayır TaĢıma etiketi gerekli mi? Hayır Evet Evet CLP etiketi EĢdeğer bir taģıma piktogramı kapsamındaki taģıma etiketi ve CLP etiketi CLP piktogramları çıkarılabilir Hayır Ġç (ve orta) ve dıģ ambalaj üzerinde CLP etiketi ġeffaf dıģ ambalaj? Evet Ġç (ve dıģ) ambalaj üzerindeki CLP etiketi dıģ ambalaj üzerindeki CLP etiketi çıkarılabilir. DıĢ ambalaj üzerinde taģıma etiketi; iç (ve orta) ambalaj üzerinde CLP etiketi. DıĢ ambalaj ek olarak CLP etiketli de olabilir. Bu durumda, eģdeğer bir taģıma piktogramı kapsamındaki CLP piktogramları çıkarılabilir. ġekil 3: CLP nin uygulanmasına iliģkin karar akıģ diyagramı, tekli ambalaj (sol) ve birleģik ambalaj için taģıma etiketleri (sağ) 38