BARTIN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DERGİSİ BARTIN UNIVERSITY JOURNAL OF FACULTY OF EDUCATION

Transkript

1 B ÜE F A D B A R T I NÜNİ V E R S İ T E S İ E Ğİ T İ MF A K ÜL T E S İ DE R Gİ S İ Ul u s l a r a r a s ı Ha k e ml i De r g i -AYRIBASI MFazi l etedayi LMAZ Gül şahtopaloğlu Must af aakyüzlüer Gr upl ayapı l anmüzi ket ki nl i ği ni not i zml i Çocukl ar ı nsosyalbecer i l er i neet ki si ni n Bet i ml enmesi I n t e r n a t i o n a l R e f e r e e dj o u r n a l a y ı / I s s u e : 1 C i l t / V o l u me : 3 S Y a z / S u mme r I S S N

2 BARTIN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DERGİSİ BARTIN UNIVERSITY JOURNAL OF FACULTY OF EDUCATION Cilt/Volume: 3, Sayı/Issue: 1, Yaz / Summer 2014 ISSN: Sahibi Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Adına Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ (Dekan) Editör Yrd. Doç. Dr. Sedat BALYEMEZ Alan Editörleri Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Doç. Dr. Necati HIRÇA Doç. Dr. Nuriye SEMERCİ Yrd. Doç. Dr. Ayşe Derya IŞIK Yrd. Doç. Dr. Meliha KÖSE Yrd. Doç. Dr. Neslihan USTA Yrd. Doç. Dr. Sevan NART Yrd. Doç. Dr. Sinem TARHAN Yrd. Doç. Dr. Süreyya GENÇ Yabancı Dil Sorumlusu Yrd. Doç. Dr. Özge GÜN Yayıma Hazırlık Arş. Gör. Arzu ÇEVİK Arş. Gör. Ömer KEMİKSİZ Sekretarya Arş. Gör. Hasan Basri KANSIZOĞLU Teknik Sorumlular Arş. Gör. Barış ÇUKURBAŞI Arş. Gör. Fatma Gizem KARAOĞLAN YILMAZ Owner On Behalf of Bartin University Faculty of Education Prof. Firdevs GUNES (Dean) Editor Asst. Prof. Sedat BALYEMEZ Field Editors Assoc. Prof. Cetin SEMERCI Assoc. Prof. Necati HIRCA Assoc. Prof. Nuriye SEMERCI Asst. Prof. Ayse Derya ISIK Asst. Prof. Meliha KOSE Asst. Prof. Neslihan USTA Asst. Prof. Sevan NART Asst. Prof. Sinem TARHAN Asst. Prof. Sureyya GENC Foreign Language Specialist Asst. Prof. Ozge GUN Preparing for Publication RA. Arzu CEVİK RA. Omer KEMIKSIZ Secretary RA. Hasan Basri KANSIZOGLU Technical Assistants RA. Baris CUKURBASI RA. Fatma Gizem KARAOGLAN YILMAZ İletişim Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi BARTIN TÜRKİYE e-posta: buefad@bartin.edu.tr Tel: Contact Bartin University Faculty of Education BARTIN TURKEY buefad@bartin.edu.tr Tel: Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (BÜEFAD), yılda iki kez yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Yazıların sorumluluğu, yazarlarına aittir. Bartin University Journal of Faculty of Education (BUJFED) is a international refereed journal that is published two times a year. The responsibility lies with the authors of papers. Kapak: Arş. Gör. Barış ÇUKURBAŞI Öğr. Gör. Hüseyin UYSAL

3 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY DİZİNLENME VE LİSTELENME / INDEXING AND LISTING Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, aşağıdaki indeksler tarafından dizinlenmekte ve listelenmektedir. / Bartin University Journal of Faculty of Education is indexed and listed by the following indexes. EBSCOHOST Database Modern Language Association Proquest Education Journals Database Index Copernicus The Directory of Research Journal Indexing New Jour Electronic Journals & Newsletters Ulrich s Periodicals Directory Academic Scientific Journals Open Academic Journal Index Akademia Sosyal Bilimler İndeksi Türk Eğitim İndeksi Araştirmax Bilimsel Yayın İndeksi Akademik Türk Dergileri İndeksi

4 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY YAYIN DANIŞMA KURULU / EDITORIAL ADVISORY BOARD Prof. Dr. Ahmet ARIKAN Prof. Dr. Ahmet GÜNŞEN Prof. Dr. Ahmet SABAN Prof. Dr. Aziz KILINÇ Prof. Dr. Bilgin Ünal İBRET Prof. Dr. Cemal TOSUN Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ Prof. Dr. Firdevs KARAHAN Prof. Dr. Ahmet KIRKILIÇ Prof. Dr. Hayati AKYOL Prof. Dr. Hüseyin ALKAN Prof. Dr. M. Fatih TAŞAR Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN Prof. Dr. Murat ÖZBAY Prof. Dr. Ramazan KAPLAN Prof. Dr. Recai DOĞAN Prof. Dr. Safure BULUT Prof. Dr. Sebahattin ARIBAŞ Prof. Dr. Selahattin TURAN Prof. Dr. Selma YEL Prof. Dr. Şefik YAŞAR Prof. Dr. Yavuz TAŞKESENLİGİL Doç. Dr. Bahri ATA Doç. Dr. Çavuş ŞAHİN Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Doç. Dr. Emine KOLAÇ Doç. Dr. Erol DURAN Doç. Dr. Eyyüp COŞKUN Doç. Dr. Kubilay YAZICI Doç. Dr. Neşe TERTEMİZ Doç. Dr. Nuriye SEMERCİ Doç. Dr. Sabri SİDEKLİ Doç. Dr. Tolga GÜYER Gazi Üniversitesi Trakya Üniversitesi N. Erbakan Üniversitesi ÇOMÜ Kastamonu Üniversitesi Ankara Üniversitesi Bartın Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Gazi Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Gazi Üniversitesi Akdeniz Üniversitesi Gazi Üniversitesi Bartın Üniversitesi Ankara Üniversitesi ODTÜ Adıyaman Üniversitesi Osmangazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Gazi Üniversitesi ÇOMÜ Bartın Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Uşak Üniversitesi Mustafa Kemal Üniversitesi Niğde Üniversitesi Gazi Üniversitesi Bartın Üniversitesi Muğla S. Koçman Üniversitesi Gazi Üniversitesi

5 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY BU SAYININ HAKEMLERİ / REFEREES OF THIS ISSUE Prof. Dr. Ahmet KAÇAR Kastamonu Üniversitesi Prof. Dr. Adnan BAKİ Karadeniz Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Fatma AÇIK Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ Bartın Üniversitesi Prof. Dr. Firdevs KARAHAN Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Hasan BACANLI Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Yusuf BUDAK Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Ali TAŞ Kırıkkale Üniversitesi Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Bartın Üniversitesi Doç. Dr. Ebru KILIÇ ÇAKMAK Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Eyyüp COŞKUN Mustafa Kemal Üniversitesi Doç. Dr. Halit KARATAY Abant İzzet Baysal Üniversitesi Doç. Dr. Gökhan DEMİRCİOĞLU Ondokuz Mayıs Üniversitesi Doç. Dr. Levent ERASLAN Kırıkkale Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Ali ÇAKMAK Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Altan KURNAZ Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa ULUSOY Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Mübin KIYICI Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Necati HIRÇA Bartın Üniversitesi Doç. Dr. Nuriye SEMERCİ Bartın Üniversitesi Doç. Dr. Orhan AKINOĞLU Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Özay KARADAĞ Düzce Üniversitesi Doç. Dr. Özlem ÇAKMAK Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Sabri SİDEKLİ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Doç. Dr. Yüksel GÖĞEBAKAN İnönü Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Abdullah Çağrı BİBER Kastamonu Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet YIKMIŞ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet AKKAYA Adıyaman Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ali Rıza ŞEKERCİ Dumlupınar Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Aslıhan SABAN Konya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Aynur KOLBURAN GEÇER Kocaeli Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ayşe Derya IŞIK Bartın Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ayşe GÜLER Kırıkkale Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Burcu DUMAN Bartın Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Cemal TOSUN Bartın Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Çığıl AYKUT Gazi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Devrim AKGÜNDÜZ İstanbul Aydın Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Fulya TOPÇUOĞLU ÜNAL Dumlupınar Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gamze Elif TANINMIŞ Gazi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Güliz AYDIN Ordu Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İbrahim GÖKTAŞ Adnan Menderes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İlhan YALÇIN Ankara Üniversitesi

6 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY Yrd. Doç. Dr. M. Sani ADIGÜZEL Yrd. Doç. Dr. Mehmet Diyaddin YAŞAR Yrd. Doç. Dr. Mehmet UMUZDAŞ Yrd. Doç. Dr. Metin DENİZ Yrd. Doç. Dr. Murat GENÇ Yrd. Doç. Dr. Nail İLHAN Yrd. Doç. Dr. Nalan OKAN AKIN Yrd. Doç. Dr. Nuray MAMUR Yrd. Doç. Dr. Özcan KARAASLAN Yrd. Doç. Dr. Özge GÜN Yrd. Doç. Dr. Sedat BALYEMEZ Yrd. Doç. Dr. Semra KIRANLI GÜNGÖR Yrd. Doç. Dr. Sibel SADİ Yrd. Doç. Dr. Suad SAKALLI GÜMÜŞ Yrd. Doç. Dr. Sultan Bilge KARA Yrd. Doç. Dr. Süleyman AVCI Yrd. Doç. Dr. Şenel ELALDI Yrd. Doç. Dr. Şeyda GÜL Yrd. Doç. Dr. Tolga KABACA Yrd. Doç. Dr. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Yrd. Doç. Dr. Yakup DOĞAN Dr. Hayriye Tuğba ÖZTÜRK İstanbul Aydın Üniversitesi Kilis 7 Aralık Üniversitesi Gaziosmanpaşa Üniversitesi Bartın Üniversitesi Düzce Üniversitesi Kilis 7 Aralık Üniversitesi Niğde Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Marmara Üniversitesi Bartın Üniversitesi Bartın Üniversitesi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Kafkas Üniversitesi Mustafa Kemal Üniversitesi Okan Üniversitesi Marmara Üniversitesi Cumhuriyet Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Fırat Üniversitesi Kilis 7 Aralık Üniversitesi Ankara Üniversitesi

7 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY İÇİNDEKİLER / CONTENTS Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ Konuşma Öğretimi Yaklaşım ve Modelleri Speech Teaching Approaches and Models doi number: /BUEFAD Barış ÇUKURBAŞI Prof. Dr. Aytekin İŞMAN Öğretmen Adaylarının Dijital Yerli Özelliklerinin İncelenmesi (Bartın Üniversitesi Örneği) Examination of Teacher Candidates Digital Natives Features (Example of Bartın University) doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Süleyman GÖKSOY - Doç. Dr. Engin ASLANARGUN Denetim Sürecinde Eğitim Denetmenlerinin Davranışları Behaviours of Supervisors in the Process of Supervision doi number: /BUEFAD Arş. Gör. Yunus ÖZYURT - Doç. Dr. Altay EREN Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine ve Kopya Çekmeye Yönelik Tutumlarının Görünümü Profiles of Pre-Service Science Teachers Attitudes towards the Teaching Profession and Cheating doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Sefa DÜNDAR The Investigation of Spatial Skills of Prospective Teachers with Different Cognitive Bilissel Stilleri Farklı Ogretmen Adaylarının Uzamsal Becerilerinin Incelenmesi doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Abdulkerim KARADENİZ Eleştirel Okuma Özyeterlilik Algısı Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması Critical Reading Self-Efficacy Perception Scale Validity and Reliability Study doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Ayşen KARAMETE - Öğr. Gör. Hüseyin GÜNEŞ İlköğretim Seçmeli Satranç Dersi Başlangıç Düzeyi Birinci Basamak Bilgisayar Destekli Öğretim Tasarımı Primary School First Grade Beginner Level Chess Course Computer-Aided Instructional Design doi number: /BUEFAD Doç. Dr. Fahri TEMİZYÜREK - Arş. Gör. Arzu ÇEVİK Mustafa Ruhi Şirin in Çocuk Edebiyatı Sahasındaki Eserlerinin Dil ve Kavram Bağlamında İncelenmesi Examination of Mustafa Ruhi Sirin s Works in Field of Children s Literature According to Context of Language Concept doi number: /BUEFAD Dr. Gizem KARAOĞLAN YILMAZ - Dr. Ramazan YILMAZ Arş. Gör. Barış SEZER Üniversite Öğrencilerinin Güvenli Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanım Davranışları ve Bilgi Güvenliği Eğitimine Genel Bir Bakış Secure Information and Communication Technology Usage Behavior of University Students and an Overview to Information Security Training doi number: /BUEFAD

8 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY İÇİNDEKİLER / CONTENTS Yrd. Doç. Dr. Erdal TAŞLIDERE Kavramsal Değişim Yaklaşımının Doğru Akım Devreleri Konusundaki Kavram Yanılgılarının Giderilmesine Etkisi Effect of Conceptual Change Instruction on Remedying Misconceptions Concerning Direct Current Circuits doi number: /BUEFAD Dr. H. Tuğba ÖZTÜRK Küreselleşme ve Ağ Toplumları Odağında Bilgi ve İletişim Teknolojileri ile Eğitim Education with Information and Communication Technologies in the Scope of Globalisation and Network Society doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Serkan TİMUR Şirin YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Betül TİMUR Fen ve Teknoloji Öğretmenleri İle Öğretmen Adaylarının Fen Deneylerinin Amaçlarını Kavramaya Yönelik Tutumlarının İncelenmesi Investigating Science and Technology Teachers and Pre-Service Teachers Attitudes towards Understanding the Objectives of Science Experiments doi number: /BUEFAD Fazilet Eda YILMAZ Gülşah TOPALOĞLU Mustafa AKYÜZLÜER Grupla Yapılan Müzik Etkinliğinin Otizmli Çocukların Sosyal Becerilerine Etkisinin Betimlenmesi Description of the Effect of Musical Activity with Group on Social Skills of Children with Autism doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Özcan Erkan AKGÜN Şirin KÜÇÜK Barış ÇUKURBAŞI İsmail TONBULOĞLU Sözel veya Görsel Baskın Öğrenme Stilini Belirleme Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması Validity and Reliability Study of the Visual versus Verbal Style of Processing Scale Turkish Form doi number: /BUEFAD Arş. Gör. Ruhşen ALDEMİR Doç. Dr. Enver TATAR Teknoloji Destekli Matematik Eğitimi Hakkında Yayınlanan Makalelerinin İncelenmesi An Analysis of Articles on Technology Assisted Mathematics Education doi number: /BUEFAD İsmail TONBULOĞLU Prof. Dr. Aytekin İŞMAN Öğretmenlerin Sosyal Ağları Kullanım Profillerinin İncelenmesi Exploring Teachers Social Network Usage doi number: /BUEFAD Arş. Gör. Dr. Osman ÇİMEN Prof. Dr. Mehmet YILMAZ Dönüşümsel Öğrenme Kuramına Dayalı Çevre Eğitiminin Biyoloji Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Algılarına Etkisi The Influence of Transformative Learning Based Environmental Education on Preservice Biology Teachers' Perception of Environmental Problems doi number: /BUEFAD Doç. Dr. İ. Halil TÜRKER Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZDEMİR Resim-İş Eğitimi Programları Grafik Ana Sanat Ders İçerikleri ve İşleniş Biçimleri Course Outlines and Teaching Styles at Graphic Design Lessons at Fine Arts Education Departments doi number: /BUEFAD

9 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2014, BARTIN-TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 3, Issue 1, Summer 2014, BARTIN-TURKEY Yrd. Doç. Dr. Süreyya GENÇ Sanat Eğitiminde Eğitsel Oyunların Önemi Importance of Educational Games in Arts Education doi number: /BUEFAD İÇİNDEKİLER / CONTENTS Doç. Dr. Lale HÜSEYNOVA Müzik Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Keman Çalma Performanslarını Etkileyen Bazı Değişkenler Some Variables that Affect the Violin - Playing Performance of Students in the Department of Music Teaching doi number: /BUEFAD Yrd. Doç. Dr. Vafa SAVAŞKAN Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Günlük Tutma Alışkanlıklarının Öğrenci Görüşleri Doğrultusunda İncelenmesi Investigate the Logging Habits of the Faculty of Education Students in Terms of Students Opinion doi number: /BUEFAD Arş. Gör. Melehat GEZER Prof. Dr. İbrahim Fevzi ŞAHİN Yrd. Doç. Dr. Meral ÖNER SÜNKÜR Arş. Gör. Elif MERAL 8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Revize Edilmiş Bloom Taksonomisine Göre Değerlendirilmesi An Evaluation of the Outcomes of the 8th Grade History of Turkish Revolution and Kemalism Lesson According to Revized Bloom s Taxonomy doi number: /BUEFAD Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ Doç. Dr. Coşkun ARSLAN Arş. Gör. Ayşe ELİÜŞÜK Atılganlık Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Kişiler Arası Problem Çözme, Algılanan Sosyal Destek ve Atılganlık Düzeyleri Üzerine Etkisi The Impact of Assertiveness Training on Interpersonal Problem Solving Perceived Social Support and Assertiveness of University Students doi number: /BUEFAD

10 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, s , Yaz 2014 BARTIN TÜRKİYE ISSN: Bartin University Journal of Faculty of Education Volume 3, Issue 1, p , Summer 2014 BARTIN TURKEY Grupla Yapılan Müzik Etkinliğinin Otizmli Çocukların Sosyal Becerilerine Etkisinin Betimlenmesi Fazilet Eda YILMAZ Hamit İbrahimiye Öz. Eğt. Mrk. Gülşah TOPALOĞLU Hamit İbrahimiye Öz. Eğt. Mrk. Mustafa AKYÜZLÜER Hamit İbrahimiye Öz. Eğt. Mrk. Özet: Bu araştırmanın amacı, grupla yapılan müzik etkinliğinin otizmli çocukların sosyal beceri düzeyine etkisinin incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu, ölçüt örnekleme modeli ile belirlenen 4 otizmli çocuk oluşturmaktadır. Bu araştırma nitel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden a)görüşme ve b)doküman incelemesi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak kullanılan yarı yapılandırılmış görüşme formu ve otizmli çocukların çalışma - sahne video kayıtları, betimsel analiz yöntemi ile araştırmacılar tarafından hazırlanan ''Sosyal Beceri Kontrol Listesi'' kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre grupla yapılan müzik etkinliği ile otizmli çocukların ( i) ilişkiyi başlatma ve sürdürme becerileri, (ii) grupla bir işi yürütme becerileri, (iii) sahne becerilerinin olumlu yönde değiştiği gözlenmiştir. Araştırma sonucunda, grupla yapılan müzik etkinliğinin otizmli çocukların sosyal becerilerini arttırdığı görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Otizmli çocuklar, müzik grubu, sosyal beceri, doküman analizi, yarıyapılandırılmış görüşme Description of the Effect of Musical Activity with Group on Social Skills of Children with Autism Abstract: The aim of this study is to investigate the effect of music activity on social abilities of children with autism. Study group of the research consists of 4 autistic children assigned by criterion sampling. This research is designed according to the qualitative research method. a) Interview and b)document research from qualitative research techniques was used in the study. Semi structure interview form which is used data collection tools and study records - stage viedo records of participants were analysed with descriptive analysis metod by using "social ability checklist" that was developed by the researchers. According to the investigation results have been observed that musical activity with group was changed positively at i) initiating and maintaining communication ii) following a task with a group iii)stage skills of children with autism. As a result of investigation, group music activity have been shown to increased the sociability skills of children with autism interview. Key Words: Children with autism, music group, social skills, document analysis, semi structured

11 GİRİŞ Otizm spektrum bozukluğu, kişinin, iletişim, davranış ve sosyal etkileşim alanlarında güçlükler yaşama durumu olarak tanımlanabilir (Gold, Wigram ve Elefant, 2010). Otizm, yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan ve yaşam boyu süren, sosyal ilişkiler, iletişim, davranış ve bilişsel gelişmede gecikme ve sapmayla belirli, nöropsikiyatrik bir bozukluk olarak kabul görmektedir (Korkmaz, 2000). Otizm spektrum bozukluğu tanısı DSM-5 e göre ise, dört ana alanda bozukluk görülmesi durumunda konulur. Bu alanlar; a) faklı bağlamlarda görülen sosyal iletişim ve sosyal etkileşimde sürekli bozukluklar, b) sınırlı ve yineleyici davranış, ilgi ve etkinlik örüntüleri, c)belirtilerin erken çocuklukta ortaya çıkması, d) belirtilerin gündelik işlevleri sınırlaması ve bozmasıdır (APA, 2013). Otizmde görülen, sosyal etkileşimde ve sosyal iletişimde yani, yaşına ve bağlama uygun sosyal becerileri göstermede zorlanma durumu karakteristik bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Otizmli çocuklar iletişim ve sosyal alanlarda yaşadıkları sınırlılıklar nedeniyle sosyal beceri yetersizlikleri göstermektedirler (Heaton, Hermelin ve Pring, 1999; Sicile-Kira, 2004; Gold, Wigram, ve Elefant, 2010; APA, 2013). Sosyal beceriler, toplumla bütünleşmemizi sağlayan ve toplumsal hayata katılmamızı kolaylaştıran becerilerdir. İçinde bulunan sosyal ortama uygun davranma becerisi olarak da tanımlanan sosyal beceriler, kişilerarası ilişkilerin kurulmasında ve sosyal amaçların gerçekleştirilmesinde önemli rol oynarlar (Avcıoğlu, 2005, 11). Sosyal beceri eksikliğiyle karakterize olan otizmde çok sık rastlanan sosyal etkileşim problemleri ise şunlardır; arkadaşlık ilişkisi geliştirememe, yalnızlığı tercih etme, sosyal oyunlara karşı ilgisizlik, etkileşim girişimlerini karşılıksız bırakma, zevk ve ilgi paylaşımında yetersizlik ve sosyal ortamların gereklerini yerine getirememek. Ayrıca dilin kullanımında, sözel iletişimi kendiliğinden başlatma ve sürdürme gibi becerilerde güçlükler; sosyal-iletişimsel problemlerin temeli olan ortak dikkat yetersizliği, bir başkasına dikkati yöneltme, kişiler ve nesneler arasında bakışı kaydırmada, başkalarıyla duygu paylaşma ve başkalarının dikkatini belli konular üzerine çekmede sorunlar yaşamaktadırlar (Tohum Otizm Vakfı, 2012a; Fazlıoğlu ve Yurdakul, 2005; Kırcali-İftar, 2003; Vaiouli, Schertz, 2012). Sosyal ilişkiler ve iletişim eksikliğinden söz edildiğinde grupla yapılan müzik çalışmaları, iletişim kurma, dinleme ve kendini ifade etme becerilerini desteklemede ön plana çıkmaktadır (Gökmen, 2010). Her çocuğun, kendisini en iyi ifade edebileceği müziksel etkinlik türünde, grupla çalışması kuşkusuz onun sosyal becerilerinin gelişmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Örneğin, grupla şarkı söyleme; sesini kullanma ve ses tonunu denetleyebilmeyi keşfedeceği,

12 254 uyum becerisini geliştireceği, işbirliğine dair disiplin kazanacağı türden bir etkinlikken; bireysel çalgı çalması enerjisini olumlu yönlendirebileceği, kişisel doyum sağlayabileceği ve ritim-melodi duygusunu geliştirebileceği türden bir etkinliktir. Müzik, çocuğun dikkatini belli bir alanda yoğunlaştırabilme yeteneğinin ve ortak dikkatin gelişimine yardımcı olur (Kim, Wigram ve Gold, 2008; Eskioğlu,2003) Çünkü müzik kendi iç disiplini dolayısıyla ciddi bir dikkat yoğunluğunu gerektirmekte ve yapısı bakımından sürekli bir düzen içermektedir (Eskioğlu, 2003). Bal ve Artan a (1995) göre ise, müzik eğitimi gelişimsel amaçlar açısından değerlendirildiğinde, iletişim ve sosyal beceriler açısından önemlidir. Şarkı söyleme sırasında veya enstruman kullanılan durumlarda göz kontağı kurabilme, dikkatini müziğin ritmine yoğunlaştırabilme, şarkı dinleyebilme, isimlerin geçtiği şarkılar ile kendinin ve diğer kişilerin farkına varabilme, yardımlaşma ve paylaşmayı öğrenebilme, dili kullanma yeteneğini geliştirebilme, yeni sözcükler kazanabilme, sesini daha doğal bir şekilde kullanabilme, ritim aracılığıyla konuşmadaki ses iniş-çıkışlarını doğru zamanda yapabilme gibi becerileri kazanma ve geliştirmede kullanılabilecek bir araçtır. Yapılan çalışmalar otistik çocukların dikkat çekici bir biçimde müziğe karşı duyarlı ve dikkatli olduklarını göstermektedir. Otistik çocukların sosyal ve iletişimsel eksikliklerin aksine, müzikal uyarıları anlama süreçlerinde genellikle eksiklik göstermedikleri görülmektedir (Heaton vd. den akt. Çoban, 2005). Otistik çocukların sosyal becerileri ve iletişim becerileri ile ilgili gelişimlerine yardımcı olmak için bir çok yaklaşım bulunmaktadır. Müzikle terapi de bu yöntemlerden biridir (Havlat, 2006; AMTA, 2010). Müzik terapinin otizmli çocukların eğitimi ve tedavisinde için iki ana amacı vardır. Bunlar; iletişimi ve dil becerileri ile sosyal becerileri geliştirmektir (Kaplan ve Steele, 2005). Kern, Woley ve Aldridge (2006) araştırmalarında, otizm tanısı almış iki çocuğun devam ettikleri sınıfta sabah selamlaşmalarında bağımsız davranmaları için şarkıların kullanımının etkisini incelemişler ve kullanılan şarkıların çocukların selamlaşma becerisini olumlu yönde etkilediğini, selamlaşma sıklığının ve bağımsız selamlaşmanın arttığını gözlemlemişlerdir. Brunk (1999), müziğin otistik çocukların iletişiminde ve eğitiminde eşsiz bir yol olduğunu söylemektedir ve müziğin tedavi edici yönlerini belirtmektedir. Müzik dikkati arttırır, zamanı yapılandırır, sosyal becerilerin gösterilmesi için güvenli bir ortam sağlar, çocuğun, çevresinde kontrolünü arttırır, bir rutini yaratmak ve vurgulamak amacıyla kullanılabilir, her bireye uyarlanabilir ve birçok ortamda uygulanabilir bir yöntemdir. Frick (1999), müziğin çocuğun sözel ifade ve iletişimsel becerilerinin de gelişmesine yardımcı olduğunu belirtmektedir. Trevarthen, Aitken, Papoudi ve Robarts (1998), ise müzik terapinin otistik çocukların tedavisinde etkili olduğunu, sosyal etkileşimde ve duygusal iletişimde onlara

13 255 yardımcı olduğunu belirtmişlerdir. Otizmli çocuklar üzerinde yürütülen birçok vaka incelemesi pozitif sonuçlar vermiştir. Yapılan çalışmalar müziğin sosyal davranışları, çevresel bilinci, seslendirme ve dikkat aralığını, vokal taklidin, iletişimi ve göz kontağını olumlu yönde etkilediğini göstermiştir (Akt. Gadberry, 2005). Müzik terapi otizmli çocuklarda dil becerileri, sözlü ve sözsüz iletişimi destekler. Ortaklaşa oyunlara katılım, sıra alma, diğer kişilere yanıt verme ve dinlemeyi geliştirir. Ayrıca müzik terapi otizmli çocuklarda duyguların uygun biçimde ifade edilmesi, duyguların düzenlenmesi, sosyal beceri ve etkileşim üzerinde etkilidir (AMTA, 2008). Yapılandırılmış müzik faaliyetleri ise, uygun sosyal davranışın kazandırılmasında ve iletişim becerilerinin arttırılmasında etkilidir. Otizmli çocuklar müzik etkinlikleri aracılığıyla kendiliğinden konuşma başlatma, vokal taklit becerisi, kişiler arası ilişkiler, sosyal etkileşim, sözlü sözsüz iletişim gibi alanlarda gelişmesi için çocuğa fırsat sağlamaktadır (Edgerton, 1994; Kim, Wigram ve Gold, 2009; AMTA, 2010; Geretsegger, Holck, 2011; Holck ve Gold, 2012). Görüldüğü gibi otizmli çocukların sosyal beceri kazanmasında müzik etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Göz kontağı kuramayan, yaşıtlarıyla ilişkiden kaçınan, toplumdan izole olmak isteyen çocuklarda bu engeller müzikle aşılabilir ve çocuk dış dünyaya yöneltilir. Kullanılan müzik aleti aracılığı ile öğretmen çocukla bir bağ da kurmaktadır. Ayrıca müzik sözel ve bedensel dilin kullanımı da arttırmaktadır (Tohum Otizm Vakfı, 2012.b.). Çocukların müziğin farkına varmaları ile iletişim istekleri ve sözel iletişim kurabilen otistik çocuklarda konuşma isteği ve sözcük üretimi artmaktadır (Lim, 2010; Tohum Otizm Vakfı, 2012b). Çocuk müziği kullanarak kendini de ifade etme fırsatı bularak iletişim sorunlarını da giderebilmektedir. Ayrıca müzik aleti çalmak ya da şarkı söylemek çocuğun başarı duygusunu yaşamasını da sağlamaktadır. Müzik motive edici ve zevklidir (Tohum Otizm Vakfı, 2012b; Sicile-Kira, 2004). Zihinsel geriliği bulunan çocuk için müzik terapisi, öğrenmeyi başarısızlıkla ilişkilendirenlerin, başarıya ulaşmak için keyifli ve eğlenceli bir çevre yaratır. Basit bir şarkı ya da parmak oyunu öğrenirken, göz kontağı, dikkat, yön takip, sözel taklit, hafıza, işitsel ayrım gibi becerilerini eş zamanlı olarak iyileştirmektedirler. (Hanser, 1999). Ayrıca müziğin iletişimi otistik çocuklar açısından daha az sıkıcı hale getirdiğini, ritim ve tını özellikleriyle sözlerin takibini ve anlaşılmasını kolaylaştırdığı bilinmektedir (Korkmaz, 2000). Otistik çocuklarda da müzik, motive edici etkilerinin yanı sıra, sosyal davranış, iletişim güçlükleri ve dil becerilerinde düzelme, hareket uyumu ve bedensel algıda gelişmeler de sağlamaktadır (Hatipoğlu, 2007; Gold, Wigram, ve Elefant, 2010).

14 256 Bu araştırmanın amacı, grupla yapılan müzik etkinliklerinin otizmli çocukların sosyal becerilerinin gelişimi üzerine etkisinin betimlenmesidir. 2. YÖNTEM 2.1. Araştırma Modeli Bu araştırma nitel desende oluşturulmuştur. Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeli kullanılmıştır. Durum çalışmaları nitel ve/veya nicel yaklaşımla gerçekleştirilen, belirli bir duruma ilişkin sonuçları ortaya koymayı amaçlayan bir ya da birkaç durumun derinlemesine incelendiği araştırmalardır. Durum çalışmalarında en sık kullanılan veri toplama yöntemleri görüşme, gözlem ve doküman analizidir (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Bu araştırmada veri toplama yöntemi olarak doküman analizi ve görüşme kullanılmıştır. Araştırmada öğrencilerin grupla okulda yaptıkları çalışma performanslarından oluşan videolarından ve çeşitli sahnelerde yapmış oldukları sahne performans videolarından elde edilen veriler ile grup lideriyle yapılan görüşmeden elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir Çalışma Grubu Araştırma ve eğitim-öğretim yılları süresince, İstanbul ili Kadıköy ilçesinde bulunan Hamit İbrahimiye Özel Eğitim Uygulama Merkezinde okuyan 4 öğrenci ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu oluşturmak için ölçüt olarak çocukların otizm düzeylerine ve ritim algılarına bakılmıştır. Hamit İbrahimiye Özel Eğitim uygulama Merkezine kayıtlı öğrenciler Çocukluk Otizmi Derecelendirme Ölçeği (CARS) (Schopler, Reichler, DeVellis ve Daly, 1980) sonuçlarına göre ağır ve orta düzeyde olan çocuklardır. Ölçeğin ülkemizde geçerlik ve güvenirlik çalışması Sucuoğlu ve arkadaşları (1996) tarafından yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu belirlerken, ölçüt olarak okuldaki öğrenci dosyalarında CARS (Schopler ve ark., 1980) puanlarına göre orta düzeyde otizmi olan çocuklar (tek eylem bildiren basit yönergeleri alabilen, iletişimi kurmak için temel eylem ve isimleri kullanabilen, sesleri, kelimeleri ve hareketleri kısmen taklit edebilen, nesnelere ilgi gösteren) seçilmiştir. Seçilen çocuklar arasından grup liderinin hazırladığı Müzik Ön Koşul Belirleme Listesi kullanılarak, ritim algısı olduğu tespit edilen 4 otizmli çocuk seçilerek çalışma grubu oluşturulmuştur.

15 257 Çalışma grubundaki katılımcıların kodlaması grup çalışmasındaki çaldığı aletler, görevlerine ve isimlerinin baş harflerine göre kodlanmıştır. Katılımcıların kodlamaları şu şekildedir: Baterist B., Solist C., Tefçi İ. ve Davulcu Y. Çalışma grubunun genel özellikleri şu şekildedir; grup üyelerinin (n=3) %80'inin erkek, (n=1) %20'sinin kız olduğu, çalışma grubunun yaş ortalamasının (n=4) 16 olduğu belirlenmiştir. Grup üyelerinin CARS puanları şu şekildedir: Baterist B. (32), Solist C. (34), Tefçi İ.(35) ve Davulcu Y.(34). Ayrıca uygulamayı yürüten grup lideri İstanbul ili Kadıköy ilçesinde bulunan Hamit İbrahimiye Özel Eğitim Uygulama Merkezi'nde müzik öğretmeni olarak görev yapmaktadır. Müzik öğretmeni 22 yıldır öğretmenlik mesleğini yürütmekte olup 8 yıldır otizmli çocuklarla çalışmaktadır. Müzik öğretmeni 52 yaşında olup erkektir Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan Yarıyapılandırılmış Görüşme Formu ile öğrencilerin çalışma ve sahne performanslarından oluşan video kayıtları kullanılmıştır. Yarı-yapılandırılmış Görüşme Formu, araştırma verilerinin değerlendirilmesi için araştırmacılar tarafından hazırlanan Sosyal Beceri Gözlem Listesi ndeki ana kategorilerin açık uçlu sorulara dönüştürülmesiyle hazırlanmıştır. Sondaj sorular ise bu ana kategorilerin altında yer alan alt kategorilerden oluşturulmuştur. Araştırmanın bir diğer veri toplama aracı olan video kayıtları ise öğrencilerin sahne performans kayıtları ve çalışma performans kayıtlarıdır. Araştırma verilerinin değerlendirilmesi için kullanılan Sosyal Beceri Gözlem Listesi araştırmacılar tarafından ilgili literatür taranarak hazırlanmıştır. Literatür taraması şu şekilde yürütülmüştür: İlk olarak sosyal becerinin ne olduğu, sosyal beceri kriterlerinin ne olduğu, sosyal becerinin alt kategorilerinin, sosyal beceri sınıflama kuramlarının ne olduğuna ilişkin araştırmalar incelenmiştir (Kırcali, İftar, 2003; Akkök, 1999; Sazak, 2003; Avcıoğlu, 2005). Bu noktada sosyal beceri ölçekleri ve daha önce hazırlanmış olan otizmli çocuklarla ilgili sosyal beceri kontrol listeleri taranmıştır. (Avcıoğlu, 2003; Akkök, 1999; Çiftçi, 2001). İkinci olarak özel gereksinimli çocuklarda müziğin sosyal gelişim üzerine etkisi ile ilgili araştırmalar incelenmiştir (Hanser, 1999; Sicile-Kira, 2004; Kern, Woley ve Aldridge 2006; Kim, Wigram ve Gold, 2008; Çadır, 2008; Berrakçay, 2008; Gökmen, 2010; Lim, 2010). Oluşturulan Sosyal Beceri Gözlem Listesi nde toplam 3 temel sosyal beceri boyutu değerlendirilmiştir. Bunlar; ilişkiyi başlatma ve sürdürme becerileri, grupla bir işi yürütme becerileri, sahne becerileri kategorileridir. Ayrıca bu gözlem listesinde her bir kategori

16 258 davranışsal olarak basamaklandırılmış ve alt kategorilere ayrılmıştır. Katılımcıların sosyal becerilerinin gelişimini izlemek için hazırlanan "Sosyal Beceri Gözlem Listesi"nde tanımlanan her bir davranışın değerlendirmesi şu şekilde yapılmıştır: Gözlem listesindeki basamaklandırılmış davranışlar için videolar her bir çocuk için araştırmacı ve grup lideri ile birlikte izlenmiştir. Buna göre her bir katılımcı için basamaklandırılmış davranışlarla ilgili ölçüt belirlenmiştir. Belirlenen ölçütle davranışın video boyunca kaç kez yapılması gerektiğini göstermektedir. Örneğin 1. videoda göz kontağı kurma davranışı ölçütü solist C için 2, Tefçi İ için 2, Baterist B için 4, Davulcu Y. için 2 olarak belirlenmiştir. Daha sonra katılımcıların ölçütü tam olarak karşılayıp karşılamamalarına göre davranış var ya da yok olarak puanlanmıştır. Araştırmada kullanılan yarı yapılandırılmış görüşme formundaki görüşme soruları şu şekildedir; Grubunuzdaki çocukların ilişki kurma ve ilişkiyi sürdürme becerilerinde ne tür değişimler izlemektesiniz? (Dikkat, sıra alma, soru sorma, istek bildirme vs.) Grubunuzdaki çocukların grupla bir işi yürütme becerilerinde ne tür değişimler izlemektesiniz? Grubunuzdaki çocukların sahne becerilerinde ne tür değişimler izlemektesiniz? 2.4. Verilerin Toplanması Verilerin toplanması sürecinde öncelikle öğrenci velilerine araştırmanın amacı anlatılarak gerekli izinler alınmıştır. Katılımcı çocukların isim ve sınıflarının gizli tutulacağı belirtilmiştir. Bu araştırmada veriler video kayıtları ve müzik grubu lideriyle yapılan görüşme kayıtları olmak üzere iki şekilde toplanmıştır. Görüşme verileri Iphone 4 telefon ile kaydedilmiştir. Görüşme süresi 20 dakika olup görüşme dökümü 5 sayfa ve 170 satır olarak alınmıştır. Video kayıtları ise Sanyo VPC-TH1 marka video kamera ile kaydedilmiştir. Öğrencilerin çalışma ve sahne performansları öğrencilerin tam olarak görüleceği şekilde araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Çalışma videoları ve sahne videoları olmak üzere iki ayrı video kategorisi bulunmaktadır. Çalışma video kayıtları seçilirken 18 adet çalışma videosundan 5 adet video seçilmiştir. Bu videolardan, ilk ve son videolar ile 2. ve 6., 7. ve 12., 13. ve.17 çalışmaların arasından rastgele seçilen 1'er video çalışmaya dahil edilmiştir. Buna göre çalışmaya 1., 6., 11., 15., ve 18. Videolar dahil edilmiştir. Ayrıca 6 adet sahne videosunun hepsi örnekleme dahil edilmiştir. Tablo 1'de müzik grubunun sergilemiş olduğu araştırma verilerinin toplandığı video kayıtlarına ilişkin tarih ve süreler verilmiştir.

17 259 Şekil 1: Çalışma Performans Video Kayıtları Çalışma Performansları Tarih Süresi Video Kayıtları 1.video dk. 3sn. 6.video dk. 12sn. 11.video dk. 32sn. 15.video dk. 14sn. 18.video dk. 54sn. Şekil 2: Sahne Performans Video Kayıtları Sahne Performansları Tarih Süresi Video Kayıtları 1.video dk. 3 sn. 2.video dk. 12. sn. 3.video dk. 31.sn. 4.video dk. 41. sn 5.video dk. 52. Sn. 6.video dk. 10 sn Verilerin Geçerliliği ve Güvenirliği Bu araştırmada verilerin geçerliği ve güvenirliğini artırmak için veri çeşitlemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu nedenle görüşme verileri videolarla desteklenmiştir. Görüşme sorularının ve sosyal beceri kontrol listesinin güvenilirliği sağlamak için özel eğitim alanında uzman daha önce nitel araştırma konusunda çalışma yapmış bir kişi tarafından bu sorular ve sosyal beceri kontrol listesi tekrar değerlendirilmiştir. Videolarla ilgili elde edilen verilerin güvenilirliği değerlendirmeciler arası güvenilirlik formu kullanılarak yapılmıştır. Araştırmada, 6 sahne videosunun ve 5 çalışma performans videosunun %30 u (2 sahne videosu, 2 çalışma performansı) araştırmacılardan biri tarafından ve alanda uzman ikinci bir kişi tarafından değerlendirilerek gözlemciler arası güvenilirlik elde edilmiştir. Değerlendirmeciler ayrı ayrı videoları sosyal beceri kontrol listesini kullanarak, her bir maddenin hangi saniye ve hangi çocuk tarafından görüldüğünü işaretlemişlerdir. 4 video her bir çocuk ve her bir maddeye göre değerlendirilmiştir. Her bir madde için değerlendirmeciler arası güvenirlik; görüş birliği / (görüş birliği + görüş ayrılığı) 100 formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Her bir katılımcı için güvenilirlik hesaplanmış ve 4 katılımcının değerlendirmeciler arası güvenilirlik ortalaması %85 ile %88 arası çıkmıştır Verileri Analizi Araştırmada verilerin analizi, yarı yapılandırılmış görüşmeden elde edilen bulguların betimlenmesi ve videoların araştırmacılar tarafından hazırlanan 'Sosyal Beceri Gözlem

18 260 Listesine' göre analiz edilmesi sonucunda bulguların tablolaştırılması veya betimlenmesi şeklinde yapılmıştır. Videoların değerlendirilmesi sonucunda hazırlanan tablolarda verilerin analizinde yüzde ve frekans değerleri kullanılmıştır. Bu bulgular her bir çocuk için videolar tek tek izlenerek belirlenen ölçüt davranışları gösterme durumlarına göre değerlendirilmiştir. Sosyal Beceri Gözlem Listesi nde bulunan soru sorma ve istek bildirme alt kategorileri için ölçüt davranış katılımcıların her biri için aynı videoda gözlenemediğinden bu alt kategoriler betimsel olarak analiz edilmiş, yüzde ve frekans değerleri verilmemiştir. 3.BULGULAR VE YORUM Bu bölümde görüşme ve video kayıtlarından elde edilen bulgular ile katılımcıların söylediği parçalar yer almaktadır. Elde edilen bulgular; (1) İlişkiyi başlatma ve sürdürme becerilerine ilişkin bulgular (2) Grupla bir işi yürütme becerilerine ilişkin bulgular (3) Sahne becerilerine ilişkin bulgular olmak üzere üç ana kategori (tema) altında toplanmaktadır Video ve Görüşme Bulguları İlişkiyi Başlatma ve Sürdürme Becerilerine İlişkin Bulgular İlişkiyi başlatma ve sürdürme becerilerine ilişkin bulgular dikkatini yöneltme becerileri, sıra alma becerileri, soru sorma ve istek bildirme becerileri olmak üzere dört alt kategoriye ayrılarak değerlendirilmiştir. Bunlar şu şekildedir: Dikkat Yöneltme Becerileri Grubun dikkat yöneltme becerilerine ilişkin videoların analiz sonuçlarının tablolaştırılmış hali şu şekildedir; Tablo 1: Dikkatini Yöneltme Becerilerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları 1. V 6.V 11.V 15.V 18.V f % f % f % f % f % 1.Müzik etkinliği için gerektiğinde grup lideri ile göz kontağı kurma Görevini yerine getirmek için grup liderinin sözlü ya da sözsüz yönergesini uygulama 3.Şarkıda es, durak, giriş ve çıkışlarda doğru hareket etmek için dikkat toplama İzlenen 5 çalışma videosunda dikkati yöneltme becerilerine ilişkin grubun aldığı puanlar

19 261 yukarıdaki tabloda % lik olarak verilmiştir. Grubun dikkati yöneltme becerilerinden, müzik etkinliği için gerektiğinde grup lideri ile göz kontağı kurma 0'dan yani hiçbir çocukta görülmezken %75'e çıkmıştır yani katılımcılardan üçü bu davranışı kazanmıştır. Görevini yerine getirmek için grup liderinin sözlü ya da sözsüz yönergesini uygulama 0'dan yani hiçbir çocukta görülmezken %100'e çıkmıştır, tüm katılımcılar bu davranışı kazanmıştır. Grupla birlikte şarkıda es, durak, giriş ve çıkışlarda doğru hareket etmek için dikkatini toplama 0'dan yani hiçbir çocukta görülmezken %75'e çıkmıştır, üç katılımcı bu davranışı kazanmıştır. İzlenen videolarda bu bulgular şu şekilde gözlemlenmiştir: Baterist B 1. çalışma videosunda göz kontağı kurmazken 6. videoda gereken her durumda grup lideri ile göz kontağı kurmakta, Davulcu Y ise müzik etkinliği için gerektiğinde göz kontağı kurma davranışını geliştirememiştir. Görevini yerine getirmek için grup liderinin sözlü ya da sözsüz yönergesini uygulama davranışı önce sözlü yönergelere uyma şeklindeyken izlenen videolarda grup liderinin sözsüz yönergelerini özellikle baş sallama gibi jest ve mimiklerine yanıt verme durumunun arttığı gözlenmiştir. Grup içinde şarkıda es, durak, giriş ve çıkışlarda doğru hareket etme davranışı Davulcu Y'de izlenen videolarda gözlenememiştir. Davulcu Y'nin şarkı sırasında zaman zaman parçaları yarıda kestiği, çevresiyle ilgilendiği, parçayı çalmaya ara verdiği gözlemlenmiştir. Grup lideriyle yapılan yarı -yapılandırılmış görüşmeden grubun dikkat yöneltme becerilerinden grup lideriyle göz kontağı kurmaya ait bulgular şu şekildedir: '...baştan beni dinlemiyorlardı beni. Sınıfa geldiklerinde kafasına göre hareketler yapıyorlardı, dolaşıyorlardı, yönergeleri almıyorlardı. Baya bir süreç gerekti. Şarkıları çalıştırırken sürekli tekrar yaptım. Böylce hem nerde duracaklarını nerde başlayacaklarını öğrendiler.tabii bunun için 'hadi, şimdi, burada''gibi sözel ipuçları verdim sürekli ve bir süre sonra bana bakmaya başladılar.zaten sonradan da sürekli göz kontağıyız çocuklarla ve artık gözümden anlıyorlar, ne yapmaları gerektiğini...'' (Grş.;st.1-4). Şarkıda es, durak, giriş, çıkışlarda doğru hareket etmek için dikkatini toplamaya ait görüşme bulguları şu şekildedir:... Sık sık tartım çalışmalarıyla beraber tekrar küçük küçük motiflerden oluşuyor hepsiyle tek tek çalıştım. Önce ben çaldım sonra onlar çaldı. Günde belki yüzlerce defa tekrarladık. Her seferinde baştan başlayıp tekrar. Böyle böyle bana dikkat etmeye ve beni dinlemeye başladılar... (Grş.;st.5-7 ). Görevini yerine getirmek için grup liderinin sözlü ya da sözsüz yönergesine dikkatini vermeye ait görüşme bulguları şu şekildedir: Çocuklara başta benimle kontak kurmaları için

20 262 isimleriyle hitap ediyordum tabii hala da öyle yapıyorum. Artık öyle bir aşamaya geldiler ki yani benim ne zaman komut vereceği parçayı ne zaman bitireceğimi ya da ne yapacağımla ilgili gözleri çalarken bile bende. Burada bitir miyiz diye soru işaretleriyle bakıyorlar bana. Tabi ki mimiklerle, gözle hatta kızgınlığımı bile kaşımı çatmamla anlayabiliyorlar. Kendilerine çeki düzen veriyorlar artık dikkatlice baktığım zaman. (Grş.;st.7-12 ). Dikkati toplama alt kategorisiyle ilgili önemli görüşme bulgularından biri şu şekildedir: Müzik aletlerine dikkatlerini toplamaları için: ben yönlendirmedim. Onlar seçtikten sonra ben üstlerine giderek yoğunlaşmaya başladım. Yani herkes kendi aletini kendisi seçti. Baterist B. mesela ben bateristim dedi bir daha da bırakmadı... (Grş.;st ) Sıra Alma Becerileri Grubun sıra alma becerilerine ilişkin videoların analiz sonuçlarının tablolaştırılmış hali şu şekildedir; Tablo 2: Sıra Alma Becerilerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Şarkıda kendisinin çalması veya söylemesi gereken bölüm geldiğinde çalma/söyleme 1. V 6.V 11.V 15.V 18.V f % f % f % f % f % İzlenen 5 çalışma videosunda grup içinde sıra alma becerilerine ilişkin grubun aldığı puanlar Tablo 2 de yüzdelik olarak gösterilmiştir. Şarkıda kendi çalması veya söylemesi gereken bölüm geldiğinde çalma/söyleme davranışı %25 iken yani dört katılımcıdan 1'inde gözlemlenirken, 18. videoda her bir katılımcı bu davranışı kazanarak %100 olmuştur. Yani her dört katılımcı da sıra alma davranışı gözlemlenmiştir. İzlenen videolarda sıra alma becerisine ilişkin bulgular şu şekilde gözlemlenmiştir. Solist C. 6.videoda ''Hayat Bayram Olsa'' adlı şarkıya başlamak için grup liderinin göz temasını ve başıyla işaret etmesini beklerken, 15. Videoda sadece müziği dinleyerek sırası geldiğinde ve doğru yerde şarkıya kendiliğinden başlamakta, durması gerektiği yerde de kendiliğinden durmaktadır. Grup lideriyle yapılan yarı -yapılandırılmış görüşmeden sıra alma becerilerine ilişkin elde edilen bulgular şu şekildedir:'...birbirlerini beklemiyorlardı, parçayı yarıda kesiyorlardı düzenli değildi. Grup çalışmasının önemi düzenli ve senkronize olmaları, grubun amacı bu.

21 263 Ansuble bir şekilde birlikte çalabilmek. Bunu düzeltmek için defalarca birlikte tekrarlar yaptık. Bu anlamda şeyleri, çalışmış videoları izlerseniz aynı anda başlayıp aynı anda bitirebilme becerisini ölçmek mümkün aslında... (Grş.;st )....mesela birlikte başlayıp birlikte bitirmek, senkopları yapmak, atakları yapmak, hani müzikalite olarak bunların hepsi yerine geliyo. Adam atağın zamanını biliyo. Ama orda gene benle göz kontağı kurmak ihtiyacı duyuyo.''(grş.;st ) Soru Sorma Becerileri Soru sorma becerileriyle ilgili şu bulgular elde edilmiştir: İzlenen video kayıtlarında katılımcılardan üçünün hangi müzik aletini kullanacağını grup liderine sorduğu gözlemlenmiştir. Örneğin Baterist B. 6. videoda ve 11. videoda 'Kara Sevda' ve 'Anlamazdın' şarkılarında bagetleri alarak grup liderinin yanına gelmiş, bageti ve tefi kafasıyla işaret ederek, hangisini çalacağını 'hıh hı' yaparak sormuştur. Videoda Baterist B. grup liderinin yönergesiyle bageti bırakarak tefi almış ve şarkı süresince tef çalmıştır, Bateriyi ise Tefçi İ. çalmıştır. İzlenen diğer videolarda da Baterist B, Davulcu Y ve Tefçi İ'nin müzik aletlerini grup liderinin yönergesi doğrultusunda zaman zaman değiştirdikleri görülmüştür. Grup lideriyle yapılan yarı -yapılandırılmış görüşmeden soru sorma becerilerine ilişkin hangi müzik aletini çalacağını, hangi şarkıyı söyleyeceğine ilişkin görüşme bulguları şu şekildedir:...kimin kimin aletini alacağıyla ilgili, çocuklar aleti kaldırıp bana sorarlar bunu mu çalıyım diye sorar. Yani birden fazla enstruman çalan çocuk olduğu için, bateride çalıyor, org da çalıyor yada perküsyon aleti de çalıyor Neyi çalacağıyla ilgili sahneye çıktığında bana bakarak sorar. Tef dediğimde tefe geçer, org dediğimde orga geçer (Grş.;st )....onlarla bir süre sonra sonra sık sık çaldıkları aletleri değiştirdim. Bateri biri otururken diğeri ritm çubuğu da sık sık yerlerini değiştirdik. Birbirleriyle aletlerini değiştirmelerini istedim. Bu da bir süre sonra çocuk ne çalacağı ile ilgili konuşmadığı halde bana göz kontağı kurak sordu aleti göstererek bu mu diye sordu. Hayır o değil öbürü çal diyorum o da bırakıyor öbürünü alıyor.. (Grş.;st )....Herkes aletleri birbiriyle değişiyor, istediğim zaman her an birbirleriyle aletlerini veriyorlar. Bunu ben çalmalıyım ona vermicem gibi bi durum yok (Grş.;st ). Soru sorma becerisine ait bulgulardan bir diğeri yapacağı grup etkinliğiyle ilgili katılımcıların grup liderine yönelttiği şu sorulardır:...şu yaz günlerinde, 'nerde konser vericez yada ne zaman televizyona çıkacağız' diye sorularla karşılaşıyorum.'konser verecek miyim, ted'e gidecek miyiz kabataş'a gidecek miyiz', hani yaz aylarında aktif oluyo yaa bu etkinlikler.bunların farkındalar yani bu anlamda farkındalıkları var...''(grş.;st ).

22 264 Görüşme verilerinden elde edilen bulgulardan biri şu şekildedir:..mesela çalışmaya başladığımızda bir arkadaşının elinde bişey yoksa önce soruyo bişey vereyim mi diye sonra götürüp veriyo ona o da alıyo.. (Grş ; st ) İstek Bildirme Becerileri İstek bildirme becerilerine ilişkin şu bulgular elde edilmiştir: İzlenen video kayıtlarında katılımcılardan 11. videoda grup lideri ikinci parçaya geçmeden önce 'hangi parçayı çalalım çocuklar?' diye sormaktadır. Katılımcılardan Davulcu Y.'nin 'Paramparça' diye yanıt verdiği görülmektedir. 18. videoda aynı soru grup lideri tarafından sorulduğunda solist C. 'Hey Onbeşli' şarkısını söylemeye başlamakta ve grubun da şarkıya eşlik ettiği görülmektedir. Grup lideriyle yapılan yarı -yapılandırılmış görüşmede grup üyelerinin istek bildirme becerilerine ilişkin elde edilen bulgulardan biri; Grupta bi sinerji var mesela ben çok sert komutlarla değil, onlarında isteklerini göz önünde bulundurarak yaklaşıyorum. Şarkıları birlikte seçiyoruz. İstedikleri ensturumanı çalmaları için onları serbest bırakıyorum. Dolayısıyla tercihlerini ortaya koyabiliyolar. (grş. 1; st ).''Çocuklara hangi parçayı çalalım dediğinde bana istediklerini söylüyorlar. Tefçi İ. 'Kara sevda' diyor, Davulcu Y. 'Paramparça' diyor. Hadi bunu çalalım diyip çalıyoruz. İsteklerini söylüyorlar..'' (grş. 1; st ). Ayrıca 1. videoda katılımcılar isteklerini belli edecek bir davranış göstermemektedirler. 5. videoda ise isteklerini bağırarak ve yerlerinden kalkarak ifade etmeye başladıkları görülmüştür. 18. videoda Solist C.'nin parçayı yanlış söylediğini fark edip durduğu ve teybi işaret ederek tekrar dinlemek istediği görülmüştür. Davulcu Y. ise 18. videoda parçada durak kısmında başlayacağı anı belirlemek için eliyle işaret ettiği görülmüştür. Katılımcıların isteklerini ifade etme biçimleriyle ilgili olarak grup lideriyle yapılan yarıyapılandırılmış görüşmede; Baterist B. mesela daha önce sesi yükselterek yada bağırarak istekte bulunuyordu, artık göz kontağı kuruyor ve karşıma geçip nereye oturucam ne çalıcam yada parmağımla mı çalıcam bütün bunları ayrıntısına kadar sorduktan sonra çalmaya oturuyor. Yani kafasındaki tüm soru işaretlerini gideriyor. Yani bu gerçekten bir müzisyen gibi düşünmek. Profesyonellik derken bunları kastediyorum (Grş.;st.75-81). Davulcu Y. 'yardıma ihtiyacı olduğunda konuşmasa bile göstererek benden yardım istiyor (Grş.;st.82-84)....Mesela o anlamda Solist C. ile bunu çok yaşadım, şaşırdığında tekrar parçayı dinleyelim diye işaret ediyordu bana bastan tekrar alıyorduk olana kadar. (grş. 1; st.61-63) bilgileri elde edilmiştir.

23 Grupla Bir İşi Yürütme Becerilerine Ait Bulgular Grubun grupla bir işi yürütme becerilerine ilişkin videoların analiz sonuçlarının tablolaştırılmış hali şu şekildedir; Tablo 3: Grupla Bir İşi Yürütme Becerilerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Gruptaki iş bölümüne uyma (Çalışmalara grupla birlikte başlama ve sonlandırma) Grupta sorumluluğunu yerine getirme (yönergeye uyma, etkinliklere katılma, yerinde oturma vs.) 1. V 6.V 11.V 15.V 18.V f % f % f % f % f % İzlenen 5 çalışma videosunda grupla bir işi yürütme becerilerine ilişkin grubun aldığı puanlar Tablo 4 te yüzdelik olarak gösterilmiştir. Gruptaki iş bölümüne uyma 0 dan yani dört katılımcıda da görülmezken, %75 olarak yani üç katılımcı da gözlenmiş, grupta sorumluluğunu yerine getirme 0 dan dört katılımcıda da görülmezken %75 olarak her katılımcıda davranış gözlenerek değişmiştir. Grupta önceden belirlenmiş olan iş bölümüne uyma davranışına ait görüşme bulgularından elde edilen bilgiler şu şekildedir:.başlangıçta herkes dürtüsel diyebiliriz, yani kendi kendine darbukaya geçen darbukaya vuruyo, tefi alan tefi çalıyo, bateriye geçen dan dun vuruyodu. Belli bir düzen yoktu birliktelik yoktu. Ama çalışmalarla, grup olarak senkronize hareket etmeyi öğrendiler tabi bunlar çalışarak oldu (Grş.;st ). Artık bence adamlar profesyonel müzisyen oldular. Yani hı eşlik orkestrası olduk. Kolay bir şey değil birçok kişinin arkasında eşlik yapabiliriz. Yani buda az buz bir şey değil hem otizm olarak düşünüce hem de bunu hani grup çalışması grup becerilerinin gelişmesi anlamında düşünürsek güzel bir gelişme (Grş.;st ).''.Müziğin her hangi bir yerinde gelişigüzel kesip kalkıp gezebiliyorlardı. Grup lideriyle yapılan yarı -yapılandırılmış görüşmede grupla bir işi yürütme becerilerinden grupta sorumluluğunu yerine getirmeye ait şu bulgular elde edilmiştir: Sorumluluk anlayışı yoktu bu çalışmalar beraberinde sorumluluk anlayışını getiriyor. Parça bitene kadar başka bir şeyle uğraşmaması ya da kalkmaması gerektiğine ilişkin davranışlar oluştu çocuklarda... ''(Grş.;st ) Bu kadar senkronize olabilmek tamamen görev ve sorumluluk bilinci gerektiriyo. Rastgele yapılacak işler değil bunlar. Ne kadar bilirsen bil. Yerli yerinde hareket etmek gerekir. Müzik tamamen sorumluluk isteyen bişey çünkü gelişigüzellik