KÜRESEL ISINMA PROBLEMĐ: SEBEPLERĐ, SONUÇLARI, ÇÖZÜM YOLLARI. Fehmiye Zoray*, Anıl Pır**

Transkript

1 KÜRESEL ISINMA PROBLEMĐ: SEBEPLERĐ, SONUÇLARI, ÇÖZÜM YOLLARI ÖZET Fehmiye Zoray*, Anıl Pır** Nüfus yoğunluğunun giderek artmasına bağlı olarak hızla artış gösteren ihtiyaçların tam anlamıyla karşılanabilmesi, sanayileşmenin giderek artmasına neden olmuştur. Bu artışın etkisiyle sera gazlarının atmosfere salımlarının giderek artışı sonucu küresel ısınma belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkmıştır ve günümüzde de bu etkiler artarak devam etmektedir. Dünyayı saran dört ana sistemden biri olan atmosfer, güneşten gelen zararlı ışınları süzer, meteorların dünyamıza düşmesini engeller, canlı yaşamı için gerekli gazları bulundurur, dünyamızın aşırı ısınmasını ve soğumasını önler, güneş ışınlarını dağıtır ve iklim olayları burada meydana gelir. Genel anlamda küresel ısınma; insanların faaliyetleri sonucunda oluşan sera gazlarının atmosferde birikmesiyle dünyadan yansıyan güneş ışınlarının, uzay boşluğuna verilmesi yerine tekrar dünyaya dönmesi sonucu yeryüzü sıcaklığının giderek artmasıdır. En önemli sera gazları karbon dioksit (CO 2 ), kloroflorokarbonlar (CFC ler), metan (CH 4 ), azot oksitler (NO X ), ve ozon (O 3 ) olup bu gazlar toplam sera etkisinin %97 sini teşkil ederler. Kalan %3 ise su buharı (H 2 O) ve diğer gazlardan ibarettir. Küresel ısınmanın sonuçları arasında buzulların erimesi ve denizlerin yükselmesi, hava sıcaklıklarının artması ve ekolojik dengenin sarsılması en önemli olanlarıdır. Bu çalışmada, küresel ısınmanın sebepleri ve sonuçları araştırılmış; çağımızın bu büyük problemine bazı çözüm önerileri sunulmuştur. Anahtar kelimeler: küresel ısınma, sera gazları, çözümler ABSTRACT With the rise of the population, to find rising needs of people; industrialization has improved fastly. With the effect of this growth, as a result of increase of the emissions of greenhouse gases gradually signs of global warming started to come on the scene and these effects rise today. One of the four main systems that covers the earth, athmosphere, filters the harmful sun beams, blocks meteors not to reach surface, carries the necessary gases for living beings, prevents our earth not to warm up or get cold extremely, disperses sunbeams and the climate events occur here. In general, the global warming is defined as the phenomennon by which the incoming solar radiation absorbed by the Earth s surface is not released to the space when it emits infrared radiation durig nigths. The most important greenhouse gases are carbon dioxide (CO 2 ), chloroflourocarbon CFC s, methane (CH 4 ), nitrogen oxides (NO X ) and ozone (O 3 ). These cause 97% of greenhouse effect. Remaining 3% are water vapor (H 2 O) and other gases. The most important results of global warming are melting of glaciers and rise of sea level, increase of the average temperature of the world, and deformation of ecological stability. In this study, reasons and results of the global warming have been analyzed, and some solutions have been offered for this big problem of our age. Key words: global warming, greenhouse gases, solutions * Yıldız Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü öğrencileri

2 1. GĐRĐŞ Nüfus yoğunluğunun giderek artmasına bağlı olarak hızla artış gösteren ihtiyaçların tam anlamıyla karşılanabilmesi, sanayileşmenin giderek artmasına neden olmuştur. Sanayileşmeyle birlikte; sera gazlarının atmosfere salınımlarının giderek artması ile küresel ısınma belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkmıştır ve günümüzde de bu etkiler artarak devam etmektedir. Dünyamızda atmosfer, hidrosfer (su), biyosfer (canlı yaşam) ve litosfer (taş-toprak), olmak üzere dört ana sistem bulunmaktadır. Dünyayı saran atmosfer güneşten gelen zararlı ışınları süzer, meteorların dünyamıza düşmesini engeller, canlı yaşamı için gerekli gazları bulundurur, dünyamızın aşırı ısınmasını ve soğumasını önler, güneş ışınlarını dağıtır, dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller ve iklim olayları burada meydana gelir. Güneşten atmosfere gelen güneş enerjisinin yaklaşık % 26 lık bir kısmı bulutlar ve diğer atmosferik partiküller tarafından uzaya geri yansıtılmaktadır. Yaklaşık % 19 luk bir kısmı bulutlar, ozon gibi gazlar ve atmosferdeki partiküller tarafından tutulmaktadır. Geri kalan % 55 lik güneş enerjisi dünya atmosferinden geçerek yeryüzüne gelmekte ve bunun da % 4 ü geri yansıtılmaktadır. Güneş radyasyonunun % 51 lik kısmı yeryüzüne ulaşmakta ve bu enerji yeryüzünün ısınması, buzulların ve karların erimesi ile suyun buharlaşmasında ve bitkilerin fotosentez faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Genel anlamda küresel ısınma; insanların faaliyetleri sonucunda oluşan sera gazlarının atmosferde birikmesiyle dünyadan yansıyan güneş ışınlarının, uzay boşluğuna verilmesi yerine tekrar dünyaya dönmesiyle yeryüzü sıcaklığının giderek artmasıdır. 2. SERA GAZLARI VE EMĐSYONLARI Şekil 1. Sera gazları ile küresel ısınmanın meydana gelişini açıklayan şematik görürüm(tema Arşivi) Tablo 1. Sera gazları ve bu gazların küresel ısınmadaki etki yüzdeleri KÜRESEL SERA GAZLARI ISINMAYA ETKĐLERĐ (%) Karbondioksit (CO 2 ) 5 Kloroflourkarbon (CHF) 22 Metan (CH 4 ) 13 Azot oksitleri(no x ) 5 Ozon (O 3 ) 7 Su buharı (H 2 O) 3

3 2.1 Karbondioksit (CO 2 ) Sanayi devriminden önce toplam 6 milyar ton olan karbondioksit miktarı sanayileşme devrimi ile 75 milyar tona çıkmıştır. (Houghton et al. ). Çünkü atmosfere karışan karbondioksitin önemli bir miktarı sanayide fosil yakıtların kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Atmosfere karışan karbondioksitin yaklaşık % 8 85 i fosil yakıtlardan kaynaklanmaktadır. (Mitscherlich ) Fosil yakıtların fazla kullanılması(co2 emisyonunun fazla olması) ve CO 2 in atmosferde kalış süresinin uzun olmasından dolayı sera gazları içinde karbondioksit %5 lik bir paya sahiptir.(çepel ve Ergün)Türkiye de yılında, CO 2 emisyonları büyük oranda, Tg ile fosil yakıtların yakılmasıyla oluşmakta ve toplam CO 2 emisyonları içerisinde %92 lik bir paya sahiptir. CO 2 emisyonlarına en büyük katkı elektrik üretimidir.(ç.o.b 27) CO Şekil.2. Türkiye de yıllara göre karbondioksit salınımları (ÇOB, 27) Şekil 3. yılında Yakıt kullanımına bağlı CO 2 Emisyonlarının illere göre dağılımı (Can, A., 26) 2.2 Kloroflorokarbon (CHF)

4 Spreylerdeki püskürtücü gazlar, soğutucu aletlerde kullanılan gazlar Kloroflorokarbon gazının başlıca kaynaklarıdır. Kloroflorokarbon gazı için doğal bir kaynak yoktur. Türkiye de Toplam Kloroflorokarbon gazların emisyon oranı döneminde,374 Tg den 2,933 Tg CO2 eq ye yükselmiştir. SF6 ve HFC6 nın sanayide kullanımına bağlı emisyonu, bu gazların ülke içerisinde üretimi olmadığından, sadece ithal edilen miktara bağlıdır. HFC emisyonları sadece HFC-134a nın buzdolabı ve klima üreten bazı sektörlerce kullanımıyla sınırlıdır. HFC lerin emisyonu, - yılları arasında.82 Tg den 2.23 Tg ye çıkmıştır. (Ç.O.B 27) CHF Metan (CH 4 ) Şekil 4. Türkiye de yıllara göre Kloroflorokarbon salınımları (ÇOB, 27) Metan organik maddelerin oksijensiz ortamda ayrışması sonucunda ortaya çıkan bir gazdır. Metan molleküllerinin ömrünün kısa olması ve metan oluşumunun az olması nedeniyle küresel ısınmaya etki payı %13 kadardır..(çepel ve Ergün) Türkiye de ve yılları arasında katı atıklardan kaynaklanan CH 4 emisyonu 29.2 Tg den 46.3 Tg CO 2 eq ye yükselmiş ve toplam CH 4 emisyonları açısından tek başına en büyük paya sahip olmuştur. Ancak, nüfusu yoğun şehirlerdeki düzenli depolama alanlarının artması sonucunda bu emisyon eğilimi daha kararlı bir hale gelmektedir. Tarım sektöründen kaynaklanan CH 4 emisyonlarının - yılları arasında büyükbaş hayvan sayısındaki düşüşe bağlı olarak azaldığı gözlenmiştir. yılında tarım sektörü içerisinde enterik fermentasyondan kaynaklanan CH 4 emisyonları oranı %89 olmuştur. Bu rakamı hayvan gübresi yönetimi (%6), tarımsal atıkların yakılması8 (%3) ve pirinç ekimi (%2) takip etmektedir. (ÇOB, 27)

5 CH Azot Oksitleri Şekil 5. Türkiye de yıllara göre metan gazı salınımları (ÇOB, 27) Azot oksitleri egzoz gazlarından, fosil yakıtların sanayide kullanımı ve organik maddelerden kaynaklanmaktadır. Azot oksitlerinin küresel ısınmaya etkisi %5 civarındadır. (Çepel ve Ergün) Türkiye de Sanayi kaynaklı NO X emisyonları dan itibaren artış göstermiş, yakıt kullanımından doğan emisyonlarda küçük bir artış gözlenmiştir. ve yılları arasında NOX emisyonlarında nitrik asit talebine bağlı olarak, önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. 7 6 NOx Şekil 6. Türkiye de yıllara göre azot oksitleri salınımları (ÇOB, 27) 3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA 3.1. Küresel Isınmanın Etkileri Küresel ısınmanın varlığı yada yokluğunun tartışıldığı bu dönemde bazı ekolojik, iklimsel değişimler küresel ısınmanın olduğu düşüncesini destekler nitelikte olmuştur.. Küresel ısınmanın dünyamız üzerinde birçok etkisi vardır. Kutup bölgelerinde sıcaklık artışına bağlı olarak buzulların erimesi, deniz suyu seviyesinin yükselmesi; taşkınlar, kıyı kesimlerde toprak kaybı, temiz su kaynaklarının denize karışması, aşırı buharlaşma ve kuraklığa bağlı olarak yangınlar, göl ve ırmak sularının azalması, bitki ve hayvan türlerinin yok olması ya da azalması gibi birçok olumsuz gelişme meydana gelmektedir.

6 3.2. Önerilen Çözüm Yolları Küresel ısınmaya çözümler çevre ve enerji konuları üzerinde üç ana başlık halinde toplanabilir: Bunlardan ilki endüstriyel enerji yöntemidir. Bu yöntemde geri dönüşümün geliştirilmesi ve daha az enerji ile daha çok verim elde edilmesi amaçlanmaktadır. Đkinci önlem ise alternatif yakıt kullanımıdır. Biyokütleden üretilen alkol ile fosil olmayan yakıtlardan üretilen hidrojen kullanımı seçenekler arasındadır. Ayrıca yenilenebilir enerji kaynakları, hidroelektrik enerji, jeotermal enerji, güneş ve rüzgar enerjisi gibi çevre dostu alternatifleri kullanmak ve geliştirmek zorunludur. Diğer bir önlem ise karbondioksit salınımının azaltılması veya tamamen önlenmesi yönünde tüm dünyada uygulanacak politikaların geliştirilmesine dayanır. Karbondioksitin depolanması gereklidir. Bu ise karbondioksitin yeraltına verilmesi, okyanuslarda depo edilmesi, biyokütlede ve toprakta saklanmasıyla ve en önemlisi ormanların yok edilmesinin önüne geçilip, hızlı şekilde ormanlaştırma çalışmalarının yürütülmesi ile sağlanabilir. KAYNAKLAR Çepel, N., Ergün, C., Küresel Isınma ve Küresel Đklim Değişimi, Tema arşivi, Ekoloji Magazin Dergisi Web Sitesi, (27), adres: Đklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı,

7