ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2009 Osman Eravşar 1 Antiokheia ad Kragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Kuzeydoğu Tapınağı 2009 Sezonu Ece Erdoğmuş Arykanda Kazısı 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Bademağacı 2009 Yılı Kazıları Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Karain Mağarası 2009 Yılı Kazıları Harun Taşkıran 26 Kelenderis 2009 Yılı Kazıları Levent Zoroğlu 31 Kibyra 2009 Yılı Çalışmaları Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Ksanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 Myra ve Andriake Kazıları nda İlk Yıl: 2009 Nevzat Çevik 55 Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım Ebru Fatma Fındık Çalışmaları 2009 Olympos Kazısı 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Pisidia Antiokheiası 2009 Kazı Çalışmaları Mehmet Özhanlı 81 Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Side Tiyatrosu ve Çevresi 2009 Yılı Çalışmaları Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Soli/Pompeiopolis 2009 Kazıları Remzi Yağcı 104 Yumuktepe Höyüğü 2009 Yılı Ortaçağ Kazıları Gülgün Köroğlu 111 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Çaltılar Yüzey Araştırması Çalışmaları Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Antik Kenti ve Çevresi Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 127 Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2009 Erkan Konyar 136 Kibyratis Araştırmaları 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer Dağlık Kilikia 2009: Hamdi Şahin 148 Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları

3 CONTENTS EXCAVATION REPORTS Excavations at Alara in 2009 Osman Eravşar 1 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Project: Northeast Temple 2009 Season Ece Erdoğmuş Excavations at Arykanda in 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Excavations at Bademağacı in 2009 Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Excavations at Karain Cave in 2009 Harun Taşkıran 26 Excavations at Kelenderis in 2009 Levent Zoroğlu 31 Work at Kibyra in 2009 Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Xanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 First Season of Excavations at Myra and Nevzat Çevik 55 Andriake: 2009 Excavations at the Church of St. Nicholas in S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Ebru Fatma Fındık Documentation of the Wall Paintings in 2009 Excavations at Olympos in 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Excavations at Pisidian Antioch in 2009 Mehmet Özhanlı 81 Excavations at Rhodiapolis and Surveys in Its Environs 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Work at and around Side Theatre in 2009 Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2009 Remzi Yağcı 104 Excavations in the Medieval Strata of Yumuktepe Gülgün Köroğlu 111 Höyüğü in 2009 SURVEY REPORTS Surveys in Beydağları in 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Report on the Çaltılar Survey Project Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Ancient City and Environs Surveys in Isparta and Burdur in 2009 Mehmet Özsait 127 Surveys in Kahramanmaraş in 2009 Erkan Konyar 136 Research in the Kibyratis in 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer

4 İÇİNDEKİLER Dağlık Kilikia da Kentleşme ve Tarımsal Ümit Aydınoğlu 152 Organizasyon Araştırması 2009 Doğu Likya Batı Pamfilya Epigrafik-Tarihi Coğrafi Bülent İplikçioğlu 157 Araştırmalar 2009 Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009 Füsun Tülek 159 Sillyon Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2009 Elif Özer Murat Taşkıran 165 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Alanya Kızılkule Tophane Eksen Projesi Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Kazı Çalışmaları Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii (Attaleia Nekropolü) Aynur Tosun 174 Kurtarma Kazısı 2009 Kekova Bölgesi Liman Araştırmaları 2009: Erdoğan Aslan 181 Aperlai Limanı Oinoanda Arazi Çalışmaları 2009 Martin Bachmann 189 Soli/Pompeiopolis in Roma Dönemi Limanı: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 ROMACONS 2009 Arazi Çalışmaları John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeoarkeolojik Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Çalışmalar 2009 Gülcan Demir Soli/Pompeiopolis te LRA 1 Amphora Fırını Alanı Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

5 CONTENTS Rough Cilicia 2009: Settlement History and Hamdi Şahin 148 Epigraphy Surveys Surveys of Urbanization and Agricultural Ümit Aydınoğlu 152 Organization in Rough Cilicia in 2009 Epigraphic-Historical Geography Surveys in Bülent İplikçioğlu 157 East Lycia West Pamphylia in 2009 Archaeological Surveys in Osmaniye in 2009 Füsun Tülek 159 Surveys in and around the Ancient City of Elif Özer Murat Taşkıran 165 Sillyon in 2009 OTHER REPORTS Excavations at the Kızılkule Tophane Axis of Alanya Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia at Aynur Tosun 174 Doğu Garajı Halk Pazarı Mevkii in 2009 Harbour Surveys in Kekova Region in 2009: Erdoğan Aslan 181 Harbour of Aperlai Fieldwork at Oinoanda in 2009 Martin Bachmann 189 The Roman Harbour of Pompeiopolis: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 The 2009 ROMACONS Field Campaign John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Selinus in 2009 Gülcan Demir An LRA 1 Amphora Kiln Site at Soli/Pompeiopolis Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

6

7 Ksanthos 2009 Xanthos 2009 Jacques des COURTILS 2009 yılındaki kampanya 30 Haziran - 5 Ağustos arasında, az sayıda araştırmacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda başlıca amaç iki kazının devamı, aynı zamanda da gelecek kazıların lojistik hazırlıklarını yapmaktı. Belli başlı faaliyetler de şunlardır: The 2009 campaign was carried out with few scholars from June 30 th to August 5 th. Our work this year had two major goals: Continue two excavations and prepare logistics for the future. Major activities realized are as follows: 1. Sitin Görünümüyle İlgili Çalışmalar a. Kentin Batı Kısmı: Kentin batı kısmında sistemli olarak rölöve çıkartmak işlemini kolaylaştırmak amacıyla, Likya akropolünün tamamında, tiyatro ile batı agorasında temizlik yapıldı. Bodur ağaçların varlığı büyük bir engel oluşturmuş olsa da Likya akropolü bugün daha kolay görülmektedir ve antik binalar tekrar anlaşılır hâle gelmiştir. Bu temizlikten sonra, çalışmamızı Likya akropolünün güneydoğu köşesinde yoğunlaştırdık. Burada daha önce yaptığımız bir sondajdan istifade ederek, Klasik Dönem Likya yapılarının ayrıntılı bir temizliğini yaptık. Ziyaretçilerin duvarların üstüne çıkmadan antik yapı kalıntılarını ziyaret edebilmelerini sağlayacak bir gezi yolu düzenledik. b. Tiyatro: Bu yıl önemli bir programa konu edilmiştir. Her şeyden önce caveanın, orkestranın ve skene binasının ayrıntılı bir temizliğini yaptık. Zamanla toprak ve molozlarla kaplanmış olan skene binasının içindeki odaları da boşalttık. Oldukça uzun süren bu iş, skene binasına ait yaklaşık 40 adet antik blok taşın bulunmasını sağlamıştır. Bu bloklar vinçle kaldırılıp, batı agorasının güney revağının üzerine yerleştirilmiştir. Buradan da, içinde tiyatroya ait blokların saklandığı en yakın depoya taşınmasına başlanmış, ancak bu iş henüz bitirilememiştir. Bu düzenleme-temizlik çalışmalarının sonucunda Hellenistik Dönem tiyatrosunun çizimini yapmak mümkün olabilmiştir. c. Doğu-Batı Caddesi: Antik şehrin ana yolu olan, Doğu- Batı caddesinin temizliğine devam edilmiştir. Molozların 1. Landscaping Work a. West Section of the City: The entire Lycian acropolis, theatre and west agora were cleaned of vegetation to facilitate future systematic relevé work. Despite the hindering of maquis, the Lycian acropolis is visible today and the buildings can be discerned now. After cleaning work, our focus shifted to the southeast corner of the Lycian acropolis. Making use of a former sounding here the Classical period Lycian buildings in this area were cleaned in detail. A visitors path was arranged allowing them to see the ruins without climbing on them. b. Theatre: The theatre of Xanthos was taken into an extensive program this year which started with the cleaning of the cavea, orchestra and the stage building. The chambers inside the stage building which had filled with earth and rubble in time were also cleaned. This work lasted quite long but allowed us to discover about 40 new blocks belonging to the stage building. These were lifted by crane and placed on the south portico of the west agora. From there they were started to be moved to the storehouse where the blocks of the theatre are kept but this task has not been completed yet. After all these cleaning and arrangement works were over, the drawings of the Hellenistic theatre could be made. c. East-West Street: Cleaning work on the East-West street, the main street of the ancient city, continued. Removal of the rubble and blocks was difficult since many blocks from the monuments up the hill had slid down here and a small church from the medieval or 46

8 KAZI RAPORLARI atılması ve blokların kaldırılması işi, tepenin daha yukarısında bulunan anıtlara ait çok sayıdaki antik bloğun buraya kayması ve yine orta veya modern çağa ait küçük bir kilisenin kalıntılarının bulunması nedeniyle zorlaşmıştır. Bu kilisenin kazısına başlanılmış, ancak kampanyamızın son günlerinde keşfedildiği için, taraması bitirilemediği gibi kilise konumu nedeniyle diğer çalışmaları da yavaşlatmıştır. d. Bilgi Panoları: Antalya Müzesi işbirliği ile T.C. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün belirlediği standartlarda bilgi panolarının hazırlanmasına başlanılmıştır. 2. Restorasyon Çalışmaları a de Keşfedilen Stukolu Bina : 2008 de, yukarı agoranın altında keşfedilen Roma Dönemi ne ait küçük binanın stukolarının restorasyonu S. Y. Erdek tarafından yapılmıştı. Bu yıl, doğu duvarının stukolarıyla birlikte yerinde kalmış iki sütun altlığı tamir edilmiştir. b. Mozaikler: Bu yıl, yukarı agoranın kuzey revağında keşfedilen parçalı mozaiğin restorasyonu yapılmıştır. Yaklaşık 2x2 m. ölçülerindeki mozaiğin ne yazık ki; kalan bölümü Bizans Dönemi nde bina değişikliğe uğradığı sırada bozulmuştur. Mozaik Ksanthos da bugüne kadar bilinmeyen motiflere sahip olması nedeniyle önemlidir. c. Tiyatro: Temizlik çalışmaları yanı sıra tiyatroda statik ve deprem uzmanı Prof. A. Billard ayrıntılı bir ekspertiz incelemesi yapmıştır. Raporu çalışmaların devamını belirlememizi sağlayacaktır. d. Batı Agorası: Agoranın girişinin görünüşünü düzeltmek amacıyla, uzun zamandır altlıklarının yakınında yerde yatan iki sütun parçası kaldırılmış, bu küçük işlem bile alanın daha anlaşılır hâle gelmesine katkı sağlamıştır. 3. Kazılar a. Batı Kısmı - Likya Akropolü (J.-F. Pichonneau): Akropolün güneydoğu köşesinde yaptığımız kazılar beş hafta sürmüştür. Önce, Bizans ve geç Roma Dönemi ne ait kötü durumda, çok kalın yığma toprak içerisinde, bazı kalıntılara rastlanmıştır. Bu kalıntılar akropolün surlarına ait Hellenistik Dönem den kalma bir duvarın yıkılmasıyla oluşmuştur. Hellenistik duvarın inşası ve yıkılmasından zarar görmemiş Klasik Dönem e ait ilk tabakayı bulmak bizim için bir şans olmuştur. Oldukça kalın olan bu tabaka Likya Konak B nin kullanıldığı döneme aittir. Burada bulunan seramikler az sayıdadır ve kötü durumdaki parçalar halindedir. Bunların B EXCAVATION REPORTS modern times was encountered. Excavations were started in this church; however, as this discovery came in the last days of the campaign, its scanning could not be finished and its location hindered other stages of work. d. Signposting: Signposting work was started in collaboration with Antalya Museum and in conformity with the standards of the General Directorate of Cultural Heritage and Museums. 2. Restoration Work a. Building with Stucco Discovered in 2008: The stucco decoration of the small Roman building found beneath the upper agora was restored by S. Y. Erdek in This year the stucco on the east wall and two column bases in situ were repaired. b. Mosaics: The mosaics in patches uncovered in the north portico of the upper agora were restored. However, this mosaic pavement of 2x2 m. was damaged when the building was altered in the Byzantine period. This mosaic is of importance for it contains motifs not known in Xanthos before. c. Theatre: In addition to the cleaning work, Prof. A. Billard, expert on statics and earthquakes, carried out expertise work on the theatre. His report will direct our future work here. d. West Agora: Two column fragments lying on the ground near the bases were removed in order to improve the look of the agora and even this much work contributed greatly to the overall appearance. 3. Excavations a. West Section - Lycian Acropolis (J.-F. Pichonneau): Excavations in the southeast corner of the acropolis lasted for five weeks. First some remains from the Byzantine and late Roman periods were encountered in the thick filling. These remains were formed when a Hellenistic wall belonging to the acropolis walls collapsed. It was quite remarkable when we found the first Classical period layer undamaged by the construction and collapse of the Hellenistic wall. This quite thick layer dates to the period when the Lycian mansion B was in use. Pottery finds from here are few and in poor condition. It can be said that these probably belonged to something that had fallen into the floor timbers of the upper floor when the mansion was in use. A fire layer further down probably indicated the time of collapse for the first house (mansion A). Even further down is only a thin layer of earth poured here on 47

9 KAZI RAPORLARI konağının kullanıldığı dönemde, üst kattan yer döşemesinin tahtaları arasına düşmüş bir malzemenin parçaları olduğunu önerebiliriz. Daha altta rastladığımız yangın tabakası, birinci konutun (konak A), muhtemelen yıkılmasına işarettir. Bunun da altında, ana kayanın üstünde görülen ince bir yığma toprak konak A nın yerleştirildiği tabakadır. Ancak değerlendirme için yeterli veri sunmamakla birlikte eski tarihlemeleri doğrulamamızı sağlamıştır. Buna göre konak A, İ.Ö. 6. yy. ın ikinci yarısında inşa edilmiş, 460 lara doğru yıkılmıştır. Yeniden hemen inşa edilen (konak B) İ.Ö. 4. yy. ın ortasına kadar kullanılmıştır. Yeni kanıtlar konak A yıkılır yıkılmaz doğrudan onun bazı duvarları üstüne konak B nin bazı duvarlarının inşa edildiğini göstermektedir. Yine Hellenistik Dönem den kalma surların varlığı şimdiye kadar yalnızca Likya akropolünün dışında ispatlanmıştı. b. Batı Kısmı: Dikilitaşın Batısındaki Sondaj (F. Prost): Bu yıl 2008 de ara verilen dikilitaş kısmının taranması yeniden başlatılmıştır. Eski kazılardan kalma molozların temizlenmesinden sonra dikilitaşın batısında batı agorasının kuzey revağının olası yerinde iki sondaj gerçekleştirilmiştir. Öngörüldüğü gibi, sondajlarda agora Roma revaklarına ait sütun sırasının krepisi ve revağın temel duvarına rastlanılmıştır. İkisi de oldukça kötü bir durumdadır. Kuzeydeki sondajda, Roma duvarının altında, hemen kaya üstüne oturtulmuş, daha eski bir duvarın izine (seramiklere göre: Hellenistik sonu?); güneydeki sondajda, Bizans mimari kalıntılarına tesadüf edilmiştir. Görünüşe göre, yıkılışından sonra bütün elemanları tekrar kullanılmamış, orta Bizans Dönemi ne ait bir kiliseyle karşılaştık. Buluşumuz bu kısmın Hıristiyanlık döneminde dini bir amaçla kullanıldığını ispatlamaktadır. Agoranın güneybatısındaki ve yine agoranın batı revağına yapışık olan iki kilisenin dışında bir üçüncünün varlığı özellikle ilginçtir. Bunlara bir de güneybatı kilisesine bitişik küçük kiliseyi de eklemek gerekmektedir. Bu alan Bizans Dönemi nde çok önemli bir dini merkez olmalıydı, ancak bu değişik binalar arasındaki bağ henüz açıkça görülememektedir. 4. İnceleme Çalışmaları a. Seramikler: Her yıl olduğu gibi, C. Rocheron kazılarda bulunan seramiklerin incelenmesine devam etmiştir. Aynı zamanda mutfak seramiği konusunda sürdürdüğü çalışmasını bitirmiştir. EXCAVATION REPORTS bedrock points to the layer in which mansion A was built. Although data was not enough for evaluation it was enough to verify former dating. Thus, mansion A was built in the second half of the 6 th century B.C. and collapsed towards 460 B.C. It was rebuilt right away (mansion B) and stayed in use until mid-4 th century B.C. New evidence shows that some walls of mansion B were placed directly on top of the former walls of mansion A there. Yet, the presence of Hellenistic city walls had been proven only outside the Lycian acropolis to date. b. West Section: Sounding to the West of Inscribed Pillar (F. Prost): Scanning of the Inscribed Pillar, which was ceased in 2008, was resumed. Following the removal of rubble left by former excavations, two soundings were dug at two points in the north portico of the west agora. As expected, the crepis of the Roman porticoes of the agora and the back wall of the portico were uncovered. Both are in very poor condition. In the north sounding was a trace of an old wall (end of Hellenistic period according to potsherds?) resting on the bedrock, beneath the Roman wall; in the south sounding were remains of Byzantine architecture. It is thought that what was uncovered is a Middle Byzantine period church whose elements were not reused elsewhere following its collapse. This also showed that this area served for religious purposes in the Christian period. It is very curious that there is a third church uncovered here in addition to the two churches in the southwest corner and west portico of the west agora. Perhaps we should also consider the small church adjoining the southwestern church. This area was obviously an important religious site during the Byzantine period; however, the relation between all these buildings has not been clarified yet. 4. Studies a. Pottery: As in the previous years C. Rocheron continued studying the potsherds uncovered. Furthermore the study on kitchen pottery was also completed. b. Inscriptions (P. Baker G. Thériault): This year s epigraphic work covered only a long text found in 2008 but could not be examined due to the absence of an epigraphist at Xanthos. Forty lines of text inscribed on a column describe the status of a high official of Xanthos. Work continues and shall hopefully shed more light onto the Lycian history. 48

10 KAZI RAPORLARI b. Yazıtlar (P. Baker G. Thériault): Bu yılki epigrafik çalışmalar yalnızca geçen yıl Ksanthos ta bulunan ama 2008 de epigrafi uzmanı olmadığından incelenemeyen büyük bir metni içermiştir. Bir sütunun üstüne yazılmış kırk satırdan oluşan metin, Ksanthoslu bir yüksek memurun tam kariyerini çizmektedir. Devam eden çalışmalar Likya tarihine önemli yeni bilgiler ekleyecektir. 5. Üç Boyutlu Belgeleme Bu yıl 2011 e kadar sürecek üç boyutlu belgeleme programının ilk safhası A. Vivier (topograf), P. Mora (fotoğrafçı ve bilgisayar uzmanı), M. Rocheleau (öğrenci) tarafından başlatılmıştır. Bu yılki program Likya akropolü, tiyatro ve batı agoranın tüm sektörünün bir lazer yardımıyla sistemli bir şekilde rölövesini çıkarmaktı. Bu rölöve daha sonra bu işlemle paralel olarak yapılan dijital fotoğrafların üzerine oturtulacağı bir çatıyı oluşturacaktır. Amaç tamamen gerçeğe uygun ve üç boyutlu olarak yapıların bir resmini elde etmektir. Bilimsel açıdan, bu program şehrin bu kesiminin kent morfolojisini, 1950 den beri yapılan kazılarda bulunan verileri de içine alan kentin tüm dönemlerini gözden geçirerek, inceleme imkânı sağlayacaktır. EXCAVATION REPORTS 5. 3-D Documentation The first stage of the 3-D documentation program to last until 2011 was initiated by A. Vivier (topographer), P. Mora (photographer and computer expert) and M. Rocheleau (student). This year s program covered the laser scanning relevé of the Lycian acropolis, theatre and west agora. This relevé is to form the skeleton on which digital images will be based on. The target is to create realistic 3-D images of the buildings. From the scientific point, this program will allow examination of the city s morphology here covering all the data acquired in the excavations since 1950s and all the periods of the settlement. 49