Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi ISSN:

Transkript

1 Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi ISSN: Dr. Merer MERT Gazi Üniversiesi, İİBF, İkisa Bölümü Öze Bu çalışmanın amacı, Türkiye de asarruf oranının arırılmasını amaçlayan bir poliikanın yeerli olmayacağını; poliikanın, sermayenin reel kullanıcı maliyeinin düşürülmesini de hedeflemesi gerekiğini gösermekir. Çalışmada dönemi için sekörel sermaye soku serileri hesaplanmışır. Ayrıca, sermaye soku hesaplamasında kullanılan yıpranma oranı, diğer çalışmalardan farklı olarak, ahmin edilmişir. Hesaplanan sermaye soku serileri aracılığıyla işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına oplam sermaye sokuna göre esnekliği de ahmin edilmişir. Paramere ahminlerine göre, dönemi için, işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına oplam sermaye sokuna göre esnekliği,78 dir. Bu esnekliğin yüksek bir değer olarak ahmin edilmesinin anlamı, veri sermayehâsıla oranında sermayenin reel kullanıcı maliyeinin yüksek olmasıdır. Çalışmanın poliika önerisi şudur: Tükeimin veya kârın maksimum olduğu bir am isihdam düzeyine erişilmek iseniyorsa hem asarruf oranını arırmaya hem de sermayenin reel kullanıcı maliyeini düşürmeye odaklanan bir ikisa poliikası gereklidir. Anahar Sözcükler: Ekonomik büyüme, Türkiye, Sermayenin reel kullanıcı maliyei. JEL sınıflandırması: O47 H54. Growh in Turkey and Necessiy of Reducing he Real User Cos of he Capial Absrac The aim of his sudy is o show ha a policy aiming a increasing he saving rae in Turkey will no be enough; policy should also aim a reducing he real user cos of he capial. In his 1

2 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s paper, secoral capial sock daa are calculaed for he period Besides, depreciaion rae, which is used in order o calculae capial sock, is also esimaed. Then, he elasiciy of per labour oupu wih respec o per labour capial is esimaed using he calculaed capial sock. According o he parameer esimaion resuls, he elasiciy of per labour oupu wih respec o per labour capial is.78 for he period The high value of elasiciy means ha he real user cos of capial is high a given capial-oupu raio. The policy recommendaion of he sudy is as follows: If he economic policy aiming a reaching a full employmen where consumpion or profi is maximized, hen he economic policy should focus on boh increasing rae of savings and decreasing real user cos of capial. ey Words: Economic growh, Turkey, Real User Cos of Capial. JEL classificaion: O47 H54. I. Giriş Türkiye ekonomisine ilişkin önemli bir arışma asarruf oranının düşük olmasına ilişkindir. Gerçeken, Türkiye de asarruf oranı 215 iibariyle % 14,1 dir 1. Bu oran, aynı yıl için ABD de % 19,2, Almanya da % 27,7, Çin de % 48,7 ve Güney ore de 35,6 dır 2. Bu bağlamda, Türkiye için önemli bir amaç asarruf oranının arırılması olmakadır. Diğer arafan, bir ekonomi için bir diğer önemli sorun, durağan durumda neyin amaçlanacağı veya neyin maksimize edileceği sorunudur. Durağan durumda, i) kişi başına ükeim maksimize edilebilir 3, ii) kişi başına kâr maksimize edilebilir 4, iii) bunların melez bir birleşimi maksimize edilebilir 5. Durağan durumda kişi başına ükeim maksimum olduğunda, asarruf oranı hâsılanın sermaye esnekliğine eşi olur ve durağan durumda kişi başına kâr maksimum olduğunda, asarruf oranı hâsılanın sermaye esnekliğinin karesine eşi olur. 6 Hâsılanın sermaye esnekliği yüksek olan bir ekonomi, durağan durumdaki kişi başına ükeim veya kâr maksimizasyonuna erişebilir mi? Eğer bir ekonomi için hâsılanın sermaye esnekliği yüksek ise asarruf oranının yükselilmesi sonucunda durağan durumdaki kişi başına ükeim veya kâr maksimizasyonuna erişmek praik olarak mümkün olmayabilir veya çok zor 1 DÜNYA BANASI. daabank.worldbank.org (Erişim arihi: ). 2 DÜNYA BANASI. daabank.worldbank.org (Erişim arihi: ). 3 Bkz. PHELPS, Edmund. The Golden Rule of Accumulaion: A Fabl for Growhmen, American Economic Review, Sepember, 1961, Bkz. THOMPSON, F. Golden Age versus Golden Rule: Capialiss versus Workers in Growh Theory, Review of Radical Poliical Economics, Cil 35, Sayı 1, MERT, M. Hybrid Macroeconomic and Microeconomics Goals, Inernaional Journal of Economics and Research, Cil 7, Sayı 6, 216, İzleyen bölümde söz konusu koşullar açıklanmışır. 11

3 olabilir. Böyle bir durumda, asarruf oranının arırılması ile birlike hâsılanın sermaye esnekliğinin düşürülmesi de gerekli olacakır. Hâsılanın sermaye esnekliği ise sermaye fakörü gelirinin oplam hâsıladan aldığı paya eşiir. Bir başka deyişle, hâsılanın sermaye esnekliği, sermayenin reel kullanıcı maliyei ile sermaye-hâsıla oranı çarpımına eşiir. 7 Eğer sermayenin reel kullanıcı maliyei düşürülürse durağan durumda kişi başına ükeimin veya kârın maksimum olduğu nokaya erişmek praik açıdan mümkün hale gelir. O halde bu çalışmada, asarruf oranının yükselilmesi yanında, poliika olarak sermaye mallarının reel kullanıcı maliyeinin düşürülmesi vurgulanmışır. Çalışmanın planı şöyledir: İzleyen bölümlerde, sırasıyla eorik emel, veriler, ahmin ve hesaplama sonuçları açıklanmışır. Son bölüm sonuç bölümüdür. II. Teorik Temel A. Hâsılanın sermaye esnekliği Üreim fonksiyonu şöyle ifade edilir: Y = f A,, L ) (1) ( Buna göre, zamanındaki çıkı düzeyi ( Y ), eknoloji düzeyinin ( A ), sermaye soku düzeyinin ( ) ve işgücünün ( L ) bir fonksiyonudur. Üreim fonksiyonu, Harrod-nör eknolojik gelişme varsayımı alında Cobb-Douglas üreim fonksiyonu formunda denklem (2) de olduğu gibi yazılır: α ( A L ) β Y = (2) Burada, α ve β paramereleri, sırasıyla, çıkı düzeyinin sermaye soku düzeyine ve efekif işgücüne göre esneklik değerlerini gösermekedir. Denklem (2) nin doğal logariması alındıkan sonra denklem (3) elde edilir. lny = β ln A + α ln + β ln L (3) 7 İzleyen bölümde bu eşilik açıklanmışır. 12

4 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s Denklem (3), ölçeğe göre sabi geiri koşullarında, işgücü başına ve ( ε ) haa erimini de içeren ahmin denklemi olarak düzenlenirse denklem (4) yazılır. Y ln = ( 1 α ) ln A + α ln + ε (4) L L Böylece denklem (4) ahmin edilirse α parameresi yani çıkı düzeyinin sermaye soku düzeyine göre esneklik değeri veya işçi başına çıkı düzeyinin işçi başına sermaye düzeyine göre esnekliği elde edilmiş olur. Hâsılanın sermaye esnekliği ne anlama gelir? Hâsılanın sermaye esnekliği şöyle yazılır: α = dy d Y (5) α = MP Burada Y MP sermayenin marjinal ürününü gösermekedir. Üreici dengesinin sağlandığı koşullarda şu eşilik sağlanır: (6) MP P = r (7) Burada P ürün fiyaını r sermayenin fiyaını gösermekedir. Her iki araf ürün fiyaına bölünürse (8) elde edilir: r MP = = P ruc (8) Burada ruc sermayenin reel kullanıcı maliyeini emsil emekedir. Böylece, hâsılanın sermaye esnekliği şöyle yazılır: α = ruc Y (9) 13

5 (9) a göre, hâsılanın sermaye esnekliği sermayenin reel kullanıcı maliyei ile sermayehâsıla oranının çarpımına eşiir. B. Alın kural koşulu Alın kural kavramı ile şu soruya cevap verilir: Durağan durum dengesinde, ükeimi maksimum kılan asarruf oranı ( s ) nedir? işi başına ükeim ( c ), kişi başına gelir ( ) kişi başına yaırım ( i ) arasındaki farka eşi olacakır: y ile c = y i (1) Nüfus arış hızı ve eknik ilerleme hızı sıfır iken, kişi başına yaırım kişi başına sermaye soku ( k ) ile yıpranma oranı (δ ) çarpımına eşi olduğuna göre (1) yeniden yazılır: c = y δk (11) Durağan durum dengesinde, ükeimi maksimum kılan asarruf oranını sapamak için öncelikle ükeimi maksimum kılan kişi başına sermaye düzeyini bulmak gereklidir. Buradan elde edilecek sonuç üzerinden durağan durumda kişi başına ükeimi maksimum kılan asarruf oranı da espi edilebilir. Son eşiliğin kişi başına sermayeye göre ürevi alınıp sıfıra eşilenirse ükeimi maksimum kılan kişi başına sermaye düzeyi elde edilir: dc dk dy = δ = dk (12) Üreim fonksiyonu α y = k olduğuna göre şu yazılır: dy dk = α 1 αk (13) 14

6 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s Burada α hâsılanın sermayeye göre esnekliği veya sermaye gelirinin hâsıla içindeki payıdır. Böylece, kişi başına ükeim maksimum olduğunda şu elde edilir: 1 k δ = (14) α α işi başına sermaye yalnız bırakılarak şu elde edilir: k α = δ 1 1 α (15) Durağan durumda nüfus arış hızı ve eknik ilerleme hızı sıfır iken olduğuna göre, s k = δ 1 1 α s = α (16) olduğunda durağan durumdaki kişi başına ükeim maksimum olacakır. Vurgulamak gerekir ki, eğer nüfus arış hızı ve eknik ilerleme hızı poziif kabul edildiğinde de aynı sonuç elde edilecekir. C. Alın çağ koşulu Alın çağ kavramı ile şu soruya cevap verilir: Durağan durum dengesinde, kârı maksimum kılan asarruf oranı ( s ) nedir? işi başına ne kâr ( π ), nüfus arış hızı ve eknik ilerleme hızı sıfır iken, kişi başına sermayenin geliri ödemeleri ( δ ) k arasındaki farka eşi olacakır: dy dk k ile kişi başına yıpranma dy = (17) π k δk dk 15

7 Durağan durum dengesinde, kârı maksimum kılan asarruf oranını sapamak için öncelikle kârın maksimum kılan kişi başına sermaye düzeyini bulmak gereklidir. Buradan elde edilecek bilgiden harekele durağan durumda kişi başına kârı maksimum kılan asarruf oranı da elde edilebilir. (17) nin kişi başına sermayeye göre ürevi alınıp sıfıra eşilenirse kârı maksimum kılan kişi başına sermaye düzeyi elde edilir: dy d k dπ = dk δ = dk dk (18) Üreim fonksiyonu α y = k olduğuna göre şunlar yazılır: dy d dk dk = α α 2 ( α 1) k (19) dy d k dk dk = α α 2 α 1 ( α 1) k k + αk (2) dy d k dk dk = α α 1 1 ( 1) α α k + αk (21) dy d k dk dk = k α 1 ( α( α 1) + α ) (22) 16

8 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s dy d k dk dk = α 2 α 1 k (23) Böylece, kişi başına kâr maksimum olduğunda şu elde edilir: 2 1 α k α δ = (24) Burada kişi başına sermaye yalnız bırakılarak şu elde edilir: 1 1 α 2 α k = δ (25) Durağan durumda, nüfus arış hızı ve eknik ilerleme hızı sıfır iken, olduğuna göre, s k = δ 1 1 α 2 s = α (26) olduğunda durağan durumdaki kişi başına kâr maksimum olacakır. Yine vurgulamak gerekir ki, eğer nüfus arış hızı ve eknik ilerleme hızı poziif kabul edildiğinde de aynı sonuç elde edilecekir. III. Hâsılanın Sermaye Esnekliğinin Hesaplanması için Veriler İşgücü verileri Türkiye İsaisik urumu ndan alınmışır 8. Gayrisafi yuriçi hâsıla verileri 1987 fiyalarıyla ifade edilmişir ve Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası elekronik veri dağıım siseminden elde edilmişir 9. Sermaye soku serilerini oluşurmak için gerekli olan ham yaırım verileri Devle Planlama Teşkilaı arafından döneminde yayınlanan Yıllık Program lardan 8 TÜİ. İsaisik Gösergeler , TÜİ Mabaası, Ankara, TCMB. hp://cmbf4.cmb.gov.r/cb.hml Erişim Tarihi: ). 17

9 alınmışır 1. Her bir sekör için cari fiyalarla ifade edilen yaırım verileri, her bir sekörün 1987 yılını emel alan deflaörü ile bölünerek reel yaırım serileri oluşurulmuşur. Reel yaırım verileri oluşuruldukan sonra, bu verilerin kullanılmasıyla sermaye soku serileri hesaplanmışır. Sermaye sokunun hesaplanmasında kullanılan yöneme ilişkin işlemler süreci şöyledir 11 : i = ( 1 δ i ) i 1 + Ii, = 2,3,..., n; i = 1,2,,... m (27) 1 DPT. II. Beş Yıllık alkınma Planı 1968 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; II. Beş Yıllık alkınma Planı 1969 Yılı Programı, arihli 1375 sayılı Resmi Gazee; II. Beş Yıllık alkınma Planı 197 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; II. Beş Yıllık alkınma Planı 1971 Yılı Programı, arihli 1372 sayılı Resmi Gazee; II. Beş Yıllık alkınma Planı 1972 Yılı Programı, arihli 1458 sayılı Resmi Gazee; III. Beş Yıllık alkınma Planı 1973 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; III. Beş Yıllık alkınma Planı 1974 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; III. Beş Yıllık alkınma Planı 1975 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; III. Beş Yıllık alkınma Planı 1976 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; III. Beş Yıllık alkınma Planı 1977 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1978 Yılı Geçiş Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1979 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 198 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1981 Yılı Programı, arihli 1736 sayılı Resmi Gazee; IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1982 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1983 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 1984 Yılı Geçiş Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 1985 Yılı Programı, arihli 1856 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 1986 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 1987 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 1988 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; V. Beş Yıllık alkınma Planı 1989 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VI. Beş Yıllık alkınma Planı 199 Yılı Programı, arihli 2327 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1991 Yılı Programı, arihli 2679 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1992 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1993 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1994 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1995 Yılı Geçiş Programı, arihli 2282 sayılı Resmi Gazee; VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1996 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1997 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1998 Yılı Programı, arihli sayılı (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1999 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VII. Beş Yıllık alkınma Planı 2 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VII. Beş Yıllık alkınma Planı 21 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 22 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 23 Yılı Programı, arihli 2549 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 24 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 25 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; IX. Beş Yıllık alkınma Planı 26 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee; IX. Beş Yıllık alkınma Planı 27 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee; IX. Beş Yıllık alkınma Planı 28 Yılı Programı, arih sayılı Resmi Gazee. 11 Burada göserilen yönem han ve Sasaki (21) de kullanılan yönemdir. 18

10 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s Burada; I i döneminde i seköründe gerçekleşen sabi sermaye yaırımını, i dönemi sonunda i seköründe var olan sermaye sokunu, δ i i seköründe var olan sermaye sokunun yıpranma oranını göserir. Sermaye soku serisinin oluşurulabilmesi için başlangıç sermaye sokunun hesaplanması gereklidir. Bu hesaplamadan sonra, her yıl için denklem (27) uygulanarak seri oluşurulur. Her ikisadi sekör için başlangıç sermaye soku ise aşağıdaki gibi yazılır: I = (28) +δ g G IG = (29) + δ g G G Burada; başlangıç özel sekör sermaye sokunu, G başlangıç kamu sekörü sermaye sokunu, I başlangıç özel sekör sabi sermaye yaırımını, IG başlangıç kamu sekörü sabi sermaye yaırımını, büyüme oranını, oranını, g özel sekör sabi sermaye yaırımlarının yıllık oralama g G kamu sekörü sabi sermaye yaırımlarının yıllık oralama büyüme G δ özel sekör başlangıç yıpranma oranını, δ kamu sekörü başlangıç yıpranma oranını göserir 12. Yukarıda, sermaye sokunun hesaplanmasına ilişkin olarak göserilen yönemden de anlaşılacağı gibi, ham reel yaırım verilerinden sok verisi oluşurmada emel sorun yıpranma oranının elde edilmesidir. Türkiye de yaırım verisinden sok verisi elde edilen çeşili çalışmalar yapılmışır. Örneğin, bir çalışmada 13 kullanılan yıpranma oranı, diğer çalışmalardan elde edilen kullanım ömrü verilerinden harekele yapılan hesaplamalara dayanmakadır. Başka çalışmalarda 14, OECD nin 1998 yılında yayınladığı Uluslararası 12 Her ne kadar HAN, T. M. Y. ve SASAI,. Roles of Public Capial in Pakisan s Economy: Produciviy, Invesmen and Growh Analysis, RURDS, Cil 13, Sayı 2, 21, de yer alan yönemde, kamu sekörü ve özel sekör yıpranma oranı ayrışırması varsa da, bu çalışmada yıpranma oranı açısından kamu ve özel sekör ayrımı yapılmamışır. 13 AYANOĞLU,. Türkiye İhraca Performansının Ekonomik Büyüme ve Ürekenliğe Ekileri, DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No: DPT: 2344-YSPGM: 573, DPT, Ankara, Bkz. SAYGILI, Ş., CİHAN, C., ve YURTOĞLU, H. Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Büyüme ve Verimlilik, Yayın No: DPT, 2665, DPT, Ankara, 22; SAYGILI, Ş., ve CİHAN, C. Türkiye Ekonomisinin Büyüme Dinamikleri, TÜSİAD Ankara,

11 Sekörel Veriabanı ullanıcı Rehberinde 15 verilen 12 OECD ülkesinin (anada, Amerika Birleşik Devleleri, Japonya, Avusralya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, İalya, İsveç, Norveç, İngilere) oralama kullanım ömrü verilerinden harekele sermaye soku hesabı yapılmışır. Yapığımız çalışmada ise, bu çalışmalardan farklı olarak, yıpranma oranı ahmin edilmişir. Yıpranma oranına ilişkin ahmin yönemi ve sonuçları, bir sonraki başlıka açıklanmışır. Tahmin edilen yıpranma oranı yukarıda belirilen işlemler sürecinden geçirildiken sonra her bir sekör için sok serisi oluşurulmuşur. 16 Tahmin denkleminde kullanılan oplam sermaye soku ise konu dışındaki sekörel sermaye soku değerlerinin oplanmasıyla elde edilmişir. IV. Sermaye Sokunun Hesaplanmasında ullanılan Yıpranma Oranının Tahmin Yönemi ve Sonuçları Yıpranma oranı Prucha nın çalışması emel alınarak ahmin edilmişir 17. Bu yönem şöyle açıklanabilir: Önce, üreim fonksiyonu aşağıdaki gibi yazılır: Y = F A,, L ) (28) ( Ardından, sermaye soku hesaplaması için kullanılan denklem şu şekilde verilir: ( δ + I (29) = 1 ) 1 Denklem (29) da yer alan 1 δ ) ifadesinin yerine φ yazıldığında, aşağıdaki denklem (3) elde edilir. ( φ + I (3) = 1 15 Bkz. OECD. ISDB 98 User s Guide, OECD, Paris, Sekörel sermaye soku verileri eke yer alan ablolarda sunulmuşur. 17 PRUCHA, I. R. On he Economeric Esimaion of a Consan Rae of Subsiuion, Empirical Economics, 2, 1995,

12 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s Denklem (3) da sermaye sokunun gecikmeli değerleri sürekli yerine konulduğunda ve söz konusu yerine koyma işlemi ekrarlandığında aşağıdaki denklem (31) elde edilir. 1 i = = i= φ I i + φ G ( I1,..., I,, δ ) (31) ulaşılmış olur. Denklem (31), denklem (28) de yerine konulduğunda aşağıdaki denklem (32) ye Y = H L, I,..., I,, δ, A ) (32) ( 1 Denklem (32) nin sağ arafında yer alan erimler, her dönem için farklılaşacağından, denklem (32), sandar ekonomerik programlar ile ahmin edilemez. Bu durumun üsesinden gelmek için, Prucha kukla değişkenlerin kullanılmasını önermekedir. Bunun için önce j = i olarak anımlanır ve denklem (32) yeniden yazılır [bkz. denklem (33)]: = φ I + φ (33) j= 1 j j Bu nokada, zamanı için anımlanır [bkz. denklem (34)]. I j, j = 1,..., T olacak şekilde T ade yeni değişken j j j I = I D (34) Burada, D j 1 = j j > şeklinde ifade edilir. Bu durumda, aşağıdaki denklem (35) yazılır. T i i = φ I + φ = i= 1 1 T G( I,..., I,, δ ) (35) 21

13 Denklem (35), denklem (28) de yerine konulduğunda, aşağıdaki nihai ahmin denklemi elde edilir [bkz. denklem (36)]. 1 T Y = H ( L, I,..., I,, δ, θ ) (36) Denklem (36) da görüldüğü gibi, L ve I serileri için gözlenen isaisiksel değerler vardır. Böylece, denklem (36) nın ahmin edilmesi ile, δ ve θ paramereleri elde edilmiş olur. Bununla birlike, yapığımız ahmin sonucunda başlangıç sermaye soku ( ) elde edilse de, paramere ahmin sonucunun,,49 gibi ikisadi olarak anlamsız sayılabilecek bir değer olarak sapanması nedeniyle, başlangıç sermaye soku ( ), denklem (26) ve (27) de göserildiği gibi hesaplanmışır. Yukarıda açıkladığımız Prucha nın çalışmasında yer alan yönemi kullanarak, Türkiye için dönemine ilişkin olarak ahmin eiğimiz yıpranma oranı % 17 dir. Ancak, Prucha nın çalışmasında göserilen yönemin yapısı iibariyle, her bir yıl için kukla değişken eklenerek ahmin yapıldığı için, -isaisiklerini elde emek mümkün olmamışır. Bununla birlike, Prucha nın önerdiği yönem, ahminin pake programlar ile yapılmasını sağladığı için ercih edilmişir 18. Ayrıca, -isaisiklerini elde edilememesine karşın belirlilik kasayısı,95 ve Durbin-Wason esi sonucu,87 olarak sapanmışır. 19 V. Hâsılanın Sermaye Esnekliğinin Hesaplanması için Uygulanan Paramere Tahmin Yönemi ve Sonuçları Bu bölümde, önce, hâsılanın sermaye esnekliğinin hesaplanması için paramere ahminlerinde kullanılan yönem sunulmuş, ardından, paramere ahminlerine ilişkin sonuçlara yer verilmişir. A. Tahmin Yönemi Sermaye soku ve gayrisafi yuriçi hâsıla arasındaki ilişkilerin incelenmesi için, ilk olarak, gecikme derecesi krieri seçimi yardımıyla opimal gecikme süresinin ne olduğu ve değişkenlerin durağan olup olmadıkları belirlenmişir. Durağanlık sınamasının amacı, seriler arasında ekonomi eorisi açısından var olduğu ileri sürülen ya da doğrudan incelenmek isenilen bir ilişkinin isaisiki açıdan da gerçek olan ya da sahe olmayan bir ilişki olup 18 Ayrınılar için bkz. PRUCHA, Yıpranma oranının ahmini için kullanılan veriler eke sunulmuşur. 22

14 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s olmadığının sınanmasıdır. Bu çalışmada durağanlık sınaması, Genişleilmiş Dickey Fuller (ADF) ve Dickey Fuller (DF) es isaisiklerinin hesaplanmasıyla yapılmışır 2. İkinci olarak, değişkenler arasında eşbüünleşme olup olmadığı ve opimal gecikme ile uyumlu bir şekilde oluşurulan Vekör Haa Düzelme Modeli nin verdiği eşbüünleşme denkleminde yer alan sonuçlar yardımıyla esneklik değerlerinin ne olduğu sapanmışır. Eşbüünleşme ilişkisi, değişkenler arasında anlamlı bir uzun dönemli ilişki olup olmadığının incelenmesidir. Bu çalışmada, eşbüünleşme ilişkisinin incelenmesinde Johansen eşbüünleşme yönemi uygulanmışır 21. B. Tahmin Sonuçları Bu bölümde, denklem (4) ün ahmin edilmesi ile elde edilen sonuçlar sunulmuşur. Tahmin denklemi (4) e ilişkin durağanlık sınaması sonuçlarına göre (bkz. Tablo 1); üm seriler birinci fark alındığında durağandır. Değişkenler Tablo 1 İlgili Değişkenler için Durağanlık Sınaması Öze Sonuçları ADF-DF a -isaisiği (Sabi Terim ve/ veya Trend Yok) ADF-DF b -isaisiği (Sabi Terim) ADF-DF c -isaisiği (Sabi Terim ve Trend) Düzey Y ln L -3,53 (),6 (1) -2,63 (1) ln L -1,56 (5) -1,74 () -2,18 () Birinci Fark Y ln L -5,92 () -8,15 () -8,6 () ln -3,2 () -4,69 () -4,66 () L aynak: Yazarın hesaplamaları. No : Paranez içindeki rakamlar uygun gecikme değerlerini gösermekedir. Ayrıca, boş hipoez H birim kök vardır şeklinde anımlanmışır. ( a ) % 1, % 5 ve % 1 anlamlılık düzeyinde kriik değerler, sırasıyla; -2,67; -1,96; -1,61 dir. ( b ) % 1, % 5 ve % 1 anlamlılık düzeyinde kriik değerler, sırasıyla; -3,75; -3,; -2,64 ür. ( c ) % 1, % 5 ve % 1 anlamlılık düzeyinde kriik değerler, sırasıyla; -4,42; -3,62; 3,25 ir. 2 Bkz. DICEY, D. ve FULLER, W.A. Disribuion of he Esimaors for Auoregressive Time Series wih a Uni Roo, Journal of he American Saisical Associaion, 74, 1979, Bkz. JOHANSEN, S. J. Saisical Analysis of Coinegraion Vecors, Journal of Economic Dynamics and Conrol, 12, 1988, ; JOHANSEN, S. J. Esimaion and Hypohesis Tesing of Coinegraion Vecors in Gaussian Vecor Auoregressive Models, Economerica, 59, 1991,

15 Tablo 2 de göserildiği gibi, ahmin denklemi (4) e ai opimal gecikme derecesi 11 olarak belirlenmişir. Tablo 2 Opimal Gecikme Derecesi Belirleme Sonuçları (AIC, SC, HQ)** (AIC) -1, , , , , , , , , , ,8571-9,24315* (SC) -1, , , , , , , , , ,3717-5, ,835693* (HQ) -1, , , , , , , ,1399-5, , , ,355231* aynak: Yazarın hesaplamaları No: * İlgili seçim krieri arafından seçilen gecikme derecesini gösermekedir. ** AIC Akaike Bilgi rierini, SC Schwarz rierini ve HQ Hannan-Quinn rierini ifade emekedir. Tahmin denklemi (4) e ilişkin, Tablo 1 ve 2 de yer alan sonuçlara dayalı olarak seriler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığına dair yapılan eşbüünleşme sınaması sonuçları Tablo 3 e göserilmişir. Tablo 3 e ifade edilen sonuçlara göre seriler arasında birden fazla eşbüünleşme vekörü vardır. Tablo 3 Eşbüünleşme Tesi Sonuçları H λ race a,b H λ max c,d r = 76,15 *,** r = 61,56 *,** r 1 14,59 *,** r = 1 14,59 *,** aynak: Yazarın hesaplamaları No: ( a ) %1 anlamlılık düzeyinde r = ve r 1 için kriik değerler, sırasıyla; 2,4 ve 6,65 ir. ( b ) % 5 anlamlılık düzeyinde r = ve r 1 için kriik değerler, sırasıyla; 15,41 ve 3,76 dır. ( c ) % 1 anlamlılık düzeyinde r = ve r = 1 için kriik değerler, sırasıyla; 18,63 ve 6,65 ir. ( d ) % 5 anlamlılık düzeyinde r = ve r = 1 için kriik değerler, sırasıyla; 14,7 ve 3,76 dır. ( * ) % 1 anlamlılık boş hipoez reddedilmişir. ( ** ) % 5 anlamlılık boş hipoez reddedilmişir. Tablo 4 e, ahmin denklemi (4) e ai eşbüünleşme denklemine ilişkin kasayı ahmin sonuçları sunulmuşur. Tablo 4 e yer alan paramere ahmini (α ), değişkenler logarimik olarak ifade edildiğinden, işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına sermaye sokuna göre esnekliği anlamına gelir. Buna göre, işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına sermaye sokuna göre esnekliğinin,78 olduğu sapanmışır. Tablo 4 Eşbüünleşme Denklemi (Vekör Haa Düzelme Modeli) Bağımlı Değişken: ln L Sabi Terim Y ln L Tahmin Edilen Paramereler,78 (,756) [12,753] -1,11 aynak: Yazarın hesaplamaları No: öşeli olmayan paranez içindeki sayı sandar haa değerini, köşeli paranez içindeki sayı hesaplanan isaisiğini gösermekedir. 24

16 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s İşgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına sermaye sokuna göre esnekliğinin elde edilmesinin ardından, büyüme muhasebesi ile hesaplanan büyümenin kaynakları Tablo 5 e sunulmuşur. İşgücü Başına Gayrisafi Yuriçi Hâsıla Yıllık Oralama Büyüme Oranı Tablo 5 Türkiye de Büyüme aynakları İşgücü Başına Yerleşik Olmayan Sermaye Sokunun akısı Toplam Fakör Verimliliğinin akısı ,79 3,59 -,8 aynak: Yazarın hesaplamaları VI. Alın urala ve Alın Çağa ilişkin Veriler ve Hesaplama Sonuçları A. Alın urala İlişkin Veriler ve Hesaplama Sonuçları Türkiye ye ilişkin asarruf oranı verileri Dünya Bankası veri abanından alınmışır 22. Hâsılanın sermayeye göre esnekliği ise eldeki çalışmada,78 olarak hesaplanmışır. Türkiye ye ilişkin hesaplama sonucu Şekil 1 de sunulmuşur. Şekil 1 de yer alan hesaplama sonuçları asarruf oranı ile hâsılanın sermayeye göre esnekliği arasındaki farkı gösermekedir. Bu fark, alın kural düzeyinden, yani, kişi başına ükeimin maksimum olduğu düzeyden ne kadar uzaka veya ona ne kadar yakında olunduğuna dair bilgi vermekedir. Buna göre, Türkiye döneminde 23 kişi başına ükeim maksimizasyonuna yakınlaşma eğiliminde değildir. Türkiye döneminde kişi başına ükeim maksimizasyonuna yaklaşmaya yönelik bir eğilim sergilese de döneminde kişi başına ükeim maksimizasyonundan uzaklaşma eğilimi göze çarpmakadır. Böylece, Türkiye de dönemi için kişi başına ükeim maksimizasyonuna yakınlaşma eğilimi gözlemlenmemişir. Şekil 1 Türkiye için s α değerleri ( α =, 78) ( )* 22 DÜNYA BANASI. daabank.worldbank.org (Erişim arihi: ) 23 Her ne kadar,78 olarak ahmin edilen esneklik kasayısı dönemi için geçerli olsa da, çalışmamızda bir fikir vermesi açısından mümkün olan en geniş aralık ele alınarak için sonuçlar sunulmuşur. 25

17 ,1 -,2 -,3 -,4 -,5 -,6 -,7 -,8 aynak: DÜNYA BANASI. daabank.worldbank.org (Erişim arihi: ) ve yazarın hesaplamaları. *: Her ne kadar,78 olarak ahmin edilen esneklik kasayısı dönemi için geçerli olsa da, çalışmamızda bir fikir vermesi açısından mümkün olan en geniş aralık ele alınarak için sonuçlar sunulmuşur. Türkiye ye ilişkin bir başka hesaplama sonucu Şekil 2 de sunulmuşur. Şekil 2 de yer alan hesaplama sonucu asarruf oranı ile hâsılanın sermayeye göre esnekliğinin karesi arasındaki farkı gösermekedir. Bu fark, alın çağ düzeyinden, yani, kişi başına kârın maksimum olduğu düzeyden ne kadar uzaka veya ona ne kadar yakında olunduğuna dair bilgi vermekedir. Hâsılanın sermayeye göre esnekliğinin karesi eldeki çalışmada (,78) 2 =,684 olarak hesaplanmışır. ullanılan asarruf oranı verileri aynı olduğu için önceki Şekildeki ile sonuçlar ile benzer bir eğilim elde edilmişir. Böylece dönemi için kişi başına kâr maksimizasyonuna da yakınlaşma eğilimi gözlemlenmemişir. Şekil 2 Türkiye için 2 s α değerleri ( 2 =, 684 α )( )* 26

18 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s ,1 -,2 -,3 -,4 -,5 -,6 aynak: DÜNYA BANASI. daabank.worldbank.org (Erişim arihi: ) ve yazarın hesaplamaları. *: Her ne kadar,78 olarak ahmin edilen esneklik kasayısı dönemi için geçerli olsa da, çalışmamızda bir fikir vermesi açısından mümkün olan en geniş aralık ele alınarak için sonuçlar sunulmuşur. VI. Sonuç Bu çalışmada, Türkiye de dönemi için sekörel sermaye soku serileri hesaplanmışır. Sok serisi elde edilmeden önce, sermaye soku hesaplamasında kullanılan yıpranma oranı,17 olarak ahmin edilmişir. Hesaplanan sermaye soku serileri aracılığıyla işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına oplam sermaye sokuna göre esnekliği hesaplanmışır. Ayrıca, Türkiye de büyümenin kaynakları da incelenmişir. Paramere ahminlerine göre, dönemi için, işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsılanın işgücü başına oplam sermaye sokuna göre esnekliği,78 olarak sapanmışır döneminde işgücü başına gayrisafi yuriçi hâsıladaki yıllık oralama % 2,79 luk büyüme oranının 3,59 puanlık kısmı işgücü başına oplam sermaye soku; -,8 puanlık kısmı ise oplam fakör verimliliği arafından açıklanmakadır (bkz. Tablo 5). Böylece, Türkiye de 27

19 büyümenin en önemli kaynağı sermaye birikimidir. Bu sonuç başka çalışmalardaki sonuçlarla da uyumludur 24. Hâsılanın sermaye esnekliğinin,78 olarak sapanması görece yüksek bir esneklik değerine işare emekedir. Haırlanacağı üzere, hâsılanın sermaye esnekliği, sermayenin reel kullanıcı maliyei ile sermaye-hâsıla oranı çarpımına eşiir. Böylece, hâsılanın sermaye esnekliğinin yüksek elde edilmesi, veri sermaye-hâsıla oranında sermayenin reel kullanıcı maliyeinin yüksek olduğu anlamına gelir. Durağan durumda kişi başına ükeimi maksimum kılan asarruf oranı, hâsılanın sermaye esnekliğine yani,78 e eşi olacakır. Bir başka deyişle, durağan durumda kişi başına ükeimin maksimum olabilmesi için asarruf oranı % 78 olmalıdır. Ayrıca, durağan durumda kişi başına kârı maksimum kılan asarruf oranı, hâsılanın sermaye esnekliğinin karesine yani (,78) 2 =,684 e eşi olacakır. Bu değerlere ulaşmak çok zor olduğu için Türkiye de asarruf oranının yükselilmesi yanında hâsılanın sermaye esnekliğinin de düşürülebilmesi gereklidir. Bunun anlamı ise veri sermaye-hâsıla oranında sermayenin reel kullanıcı maliyeinin düşürülmesidir. O halde bu çalışmanın poliikaya ilişkin sapaması şudur: Tükeimin veya kârın maksimum olduğu bir am isihdam düzeyine erişilmek iseniyorsa hem asarruf oranını arırıcı hem de sermayenin reel kullanıcı maliyeini düşürücü bir poliika gereklidir. Sermayenin reel kullanıcı maliyeinin düşürülmesi için ne yapmak gerekir? Bunun bir yolu, sermaye mallarının fiyaının düşürülmesidir. Bir başka deyişle, sermaye mallarının daha düşük fiyaa edinilebilmesi gerekmekedir. Ayrıca, konu daha geniş perspekife ele alındığında, faiz oranındaki düşüşün de sermayenin reel kullanıcı maliyeini aşağı çekeceği söylenebilir. Diğer arafan, faiz oranındaki düşüş alep çekişli enflasyon beklenisine yol açarsa ve Fisher hipoezi gereği nominal faiz oranlarının yükselmesi yönünde bir baskı oluşursa, poliika boşa çıkabilecekir. Ayrıca, faiz oranındaki düşüş, döviz çıkışına yol açarak kurun yükselmesine ve böylece maliye iişli enflasyon beklenisine yol açarsa, bu son durumda da Fisher hipoezi gereği nominal faiz oranlarının yükselmesi yönünde bir baskı oluşup poliika boşa çıkabilecekir. O halde, faiz oranını düşürmenin önündeki kısı enflasyon sorunudur. Diğer arafan, Türkiye iç alep kaynaklı büyüyen bir ekonomidir. Gerçeken Türkiye de döneminde ABD ye göre hesaplanmış kişi başına reel gayrisafi yuriçi 24 Bkz. ABU-QARN, A. S., ve ABU-BADER, S. Sources of Growh Revisied: Evidence from Seleced MENA Counries, World Developmen, Cil 35, Sayı 5, 27, ; AÇIGÖZ, S. ve MERT, M. Harrod-Nör Teknolojik Gelişme Varsayımı Alında Türkiye de Büyümenin aynakları, Ege Akademik Bakış, Cil 15, Sayı 4, 215,

20 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s hâsılanın oralama büyüme oranı %,52 dir. Bu büyüme oranının,46 sı iç alep arışından,6 sı ise dış alep arışından kaynaklanmışır 25. Bu durumda, faiz oranındaki düşüş iç alebi canlandırıcı bir eki yaraarak hâsıla büyümesini de arıracakır. Böylece, alep arışına üreim arışı eşlik ediyorsa enflasyonis sürecin çok ekili olmaması beklenir. Önceki paragrafan anlaşılacağı üzere, buradaki sorun fiili enflasyondan ziyade enflasyon beklenileridir. O halde, faiz oranındaki düşüşün, eğer bekleniler uygun yöneilebilirse, iç alep arışını ve üreim büyümesini moive ederken enflasyonis bir süreci çok ekili bir şekilde eiklemesi bir zorunluluk değildir. aynakça ABU-QARN, A. S., ve ABU-BADER, S. Sources of Growh Revisied: Evidence from Seleced MENA Counries, World Developmen, Cil 35, Sayı 5, 27, AÇIGÖZ, S. ve MERT, M. Harrod-Nör Teknolojik Gelişme Varsayımı Alında Türkiye de Büyümenin aynakları, Ege Akademik Bakış, Cil 15, Sayı 4, 215, AYANOĞLU,. Türkiye İhraca Performansının Ekonomik Büyüme ve Ürekenliğe Ekileri, DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No: DPT: 2344-YSPGM: 573, DPT, Ankara, DICEY, D. ve FULLER, W.A. Disribuion of he Esimaors for Auoregressive Time Series wih a Uni Roo, Journal of he American Saisical Associaion, 74, 1979, DPT. II. Beş Yıllık alkınma Planı 1968 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee II. Beş Yıllık alkınma Planı 1969 Yılı Programı, arihli 1375 sayılı Resmi Gazee II. Beş Yıllık alkınma Planı 197 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee II. Beş Yıllık alkınma Planı 1971 Yılı Programı, arihli 1372 sayılı Resmi Gazee II. Beş Yıllık alkınma Planı 1972 Yılı Programı, arihli 1458 sayılı Resmi Gazee III. Beş Yıllık alkınma Planı 1973 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee III. Beş Yıllık alkınma Planı 1974 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee III. Beş Yıllık alkınma Planı 1975 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee III. Beş Yıllık alkınma Planı 1976 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee III. Beş Yıllık alkınma Planı 1977 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1978 Yılı Geçiş Programı, arihli sayılı Resmi Gazee. 25 Bkz. MERT, M. Türkiye de ve Dünyada Ora-Gelir Tuzağının Talep Yönlü Boyuuna İlişkin Bir Tarışma, Maliye Dergisi, Sayı 167, 214,

21 IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1979 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 198 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1981 Yılı Programı, arihli 1736 sayılı Resmi Gazee IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1982 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee IV. Beş Yıllık alkınma Planı 1983 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 1984 Yılı Geçiş Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 1985 Yılı Programı, arihli 1856 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 1986 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 1987 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 1988 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee V. Beş Yıllık alkınma Planı 1989 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VI. Beş Yıllık alkınma Planı 199 Yılı Programı, arihli 2327 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1991 Yılı Programı, arihli 2679 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1992 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1993 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1994 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VI. Beş Yıllık alkınma Planı 1995 Yılı Geçiş Programı, arihli 2282 sayılı Resmi Gazee VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1996 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1997 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1998 Yılı Programı, arihli sayılı (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VII. Beş Yıllık alkınma Planı 1999 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VII. Beş Yıllık alkınma Planı 2 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VII. Beş Yıllık alkınma Planı 21 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 22 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 23 Yılı Programı, arihli 2549 (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee. 3

22 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 24 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee VIII. Beş Yıllık alkınma Planı 25 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee IX. Beş Yıllık alkınma Planı 26 Yılı Programı, arihli (Mükerrer), sayılı Resmi Gazee IX. Beş Yıllık alkınma Planı 27 Yılı Programı, arihli sayılı Resmi Gazee IX. Beş Yıllık alkınma Planı 28 Yılı Programı, arih sayılı Resmi Gazee. DÜNYA BANASI. daabank.worldbank.org (Erişim arihi: ) JOHANSEN, S. J. Saisical Analysis of Coinegraion Vecors, Journal of Economic Dynamics and Conrol, 12, 1988, JOHANSEN, S. J. Esimaion and Hypohesis Tesing of Coinegraion Vecors in Gaussian Vecor Auoregressive Models, Economerica, 59, 1991, HAN, T. M. Y. ve SASAI,. Roles of Public Capial in Pakisan s Economy: Produciviy, Invesmen and Growh Analysis, RURDS, Cil 13, Sayı 2, 21, MERT, M. Türkiye de ve Dünyada Ora-Gelir Tuzağının Talep Yönlü Boyuuna İlişkin Bir Tarışma, Maliye Dergisi, Sayı 167, 214, MERT, M. Hybrid Macroeconomic and Microeconomics Goals, Inernaional Journal of Economics and Research, Cil 7, Sayı 6, 216, OECD. ISDB 98 User s Guide, OECD, Paris, PHELPS, Edmund. The Golden Rule of Accumulaion: A Fabl for Growhmen, American Economic Review, Sepember, 1961, PRUCHA, I. R. On he Economeric Esimaion of a Consan Rae of Subsiuion, Empirical Economics, 2, 1995, SAYGILI, Ş., CİHAN, C., ve YURTOĞLU, H. Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Büyüme ve Verimlilik, Yayın No: DPT, 2665, DPT, Ankara, 22. SAYGILI, Ş., ve CİHAN, C. Türkiye Ekonomisinin Büyüme Dinamikleri, TÜSİAD Ankara, 28. TCMB. hp://cmbf4.cmb.gov.r/cb.hml Erişim Tarihi: ). THOMPSON, F. Golden Age versus Golden Rule: Capialiss versus Workers in Growh Theory, Review of Radical Poliical Economics, Cil 35, Sayı 1, TÜİ. İsaisik Gösergeler , TÜİ Mabaası, Ankara, 27. E-1: Yıpranma Oranı Tahmininde ullanılan Veri Sei Yıllar Gayrisafi Yuriçi Hâsıla (1987 Fiyalarıyla, bin YTL) İşgücü (bin işi) Yaırım (1987 Fiyalarıyla, bin YTL) Yıllar Tablo 1. Yıpranma Oranı Tahmininde ullanılan Veri Sei Gayrisafi Yuriçi Hâsıla (1987 Fiyalarıyla, bin YTL) İşgücü (bin işi) Yaırım (1987 Fiyalarıyla, bin YTL) Yıllar Gayrisafi Yuriçi Hâsıla (1987 Fiyalarıyla, bin YTL) İşgücü (bin işi) Yaırım (1987 Fiyalarıyla, bin YTL) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,58 31

23 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,87 aynak: TÜİ (27), TCMB (28), DPT ( ). E-2: Hesaplanan Sekörel Sermaye Soku Değerleri Ek Tablo 2. Tarım Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,38 394, , , , , , , , , , , , , , , ,3 2619, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,496 aynak: DPT ( ). Ek Tablo 3. Madencilik Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL , , ,765 25, , , , , , , , , , , ,164 2, ,24 937, , , ,84 218, , , , , ,8 217, , , , , , , , , , , ,971 29, , , , , ,29 32, , , , , ,61 365, , , , , , , , , , , ,63 436, , , , , , , , , ,8 26, , , , , ,19 514, , , , , , ,43 aynak: DPT ( ). Ek Tablo 4. Enerji Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL , , , , ,84 549, , , , , , , , , , , ,391 9, , , , , , , ,326 58, , , ,84 239, ,318 85, , , , , ,529 11, ,82 178, , , , , ,58 219, , , , , ,82 244, , , , , , , ,88 391, , , , , ,36 298, , , ,23 468, , , , , , , ,735 13, , , , , ,237 12, , ,722 aynak: DPT ( ). Ek Tablo 5. İmala Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,868 51, , , , , ,23 691, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,67 32

24 Mer, M. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi, Cil 4, Sayı 3 (217), s aynak: DPT ( ). Ek Tablo 6. Ulaşırma Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL ,98 261, , , ,71 932, , , ,369 38, , , , , ,221 44, , , ,55 56, ,19 455, , , , , , , , , ,75 828, , , , , , , , , , , , , ,7 5255, , , , , , , , , , , , , , , , , ,77 523, , , ,161 28, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,96 aynak: DPT ( ). Ek Tablo 7. Turizm Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL , , , , , , ,8782 7, , , , , ,535 11, , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,23 321, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,883 31, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,169 aynak: DPT ( ). Ek Tablo 8. onu Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,91 aynak: DPT ( ). Ek Tablo 9. Eğiim Sekörü Sabi Sermaye Soku (bin YTL, 1987 Fiyalarıyla) Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL Yıllar AMU ÖZEL ,9191 8, ,22 45, ,76 439, ,6193 1, ,743 44, ,622 59, ,247 11, ,838 44, , , ,174 12, ,473 53, ,62 859, ,925 15, ,826 52, ,62 926, ,153 19, ,35 51, , , ,132 22, ,953 8, ,99 149, ,35 22, ,389 9, , , ,724 22, ,713 14, ,56 151, ,133 23, , , , , ,511 28, , , , , ,4 31, , , ,7 1613, ,752 37, ,87 195, ,817 41, , , , , ,944 42, , ,