TEKNĐK ALTYAPI TESĐSLERĐNĐN YÖNETĐMĐ: TÜRKĐYE-HOLLANDA KARŞILAŞTIRMASI

Transkript

1 TMMOB COĞRAFĐ BĐLGĐ SĐSTEMLERĐ KONGRESĐ Kasım 2009, Đzmir TEKNĐK ALTYAPI TESĐSLERĐNĐN YÖNETĐMĐ: TÜRKĐYE-HOLLANDA KARŞILAŞTIRMASI F. Döner 1, K. Karataş 2, C. Bıyık 3 1 GÜ, Gümüşhane Üniversitesi, Harita Müh.Bölümü, Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalı, Gümüşhane, doner.f@gmail.com 2 AÜ, Aksaray Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Müh.Bölümü, Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalı, Aksaray, kkaratas@aksaray.edu.tr 3 KTÜ, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Harita Müh.Bölümü, Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalı, Trabzon, biyik@ktu.edu.tr ÖZET Günlük kent yaşamının önemli bir parçasını oluşturan su, elektrik, gaz, kanalizasyon, kablo TV vb. teknik altyapı tesislerinin yönetimi daima gündemde olan ve gittikçe zorlaşan bir konu olmuştur. Teknik altyapı tesislerinin yönetimi iki kısımda ele alınabilir. Bunlar, hukuki ve teknik kısımlardır. Teknik kısımda, temelde teknik altyapı nesnelerinin konumlarını belirleyerek üçüncü kişiler tarafından bu nesnelere gelebilecek zararı önleme hedeflenirken hukuki kısım bu nesnelerle ilgili hak, kısıtlama ve sorumlulukların tescilini kapsamaktadır. Bu çalışmada, Türkiye ve Hollanda da teknik altyapı tesislerinin yönetiminde mevcut hukuki ve teknik durum ortaya koyulmaktadır. Yaşanan problemler ve problemlerin çözümüne yönelik yaklaşımlar irdelenmektedir. Anahtar Sözcükler: Teknik Altyapı Tesisleri, 3B Kadastro, Đrtifak Hakkı ABSTRACT MANAGEMENT OF UTILITIES: COMPARISON OF TURKEY AND THE NETHERLANDS Being an important part of daily rhythm of a city, the management of utility networks (such as electricity, water, gas, sewage, TV, etc.) has been always of great importance but also challenging. Two aspects can be distinguished in management of utilities: technical and legal aspect. One of the aims of the technical aspect is to protect utilities from damage in case of works by third parties. The legal aspect, on the other hand, provides registration of rights, restriction and responsibilities related to these objects. In this paper, current legal and technical situation of utility management in Turkey and the Netherlands is presented. Problems and approaches to the problems are examined. Keywords: Utilities, 3D Cadastre, Easement Right 1. GĐRĐŞ Su, elektrik, kanalizasyon, gaz ve iletişim hatları gibi yapılar kentler için hayati öneme sahip teknik altyapı tesisleridir. Bu tesisler kentin ihtiyaç duyduğu su, enerji ve bilginin bir yerden başka bir yere taşınmasını sağlamaktadır. Kentlerin çağdaşlığı ve gelişmişliği sadece üst yapı görünümüyle değil, aynı zamanda buna destek ve katkı sağlayan altyapı tesislerinin varlığı, kalitesi ve bunlara kolayca erişimi ile ölçülmelidir. Kentin mevcut ihtiyaçlarına ve gelecekte alacağı profiline uygun üstyapıyla paralel altyapı çalışmaları yapılmadığı takdirde büyük sorunlarla karşılaşılmakta ve bundan kent yaşamı olumsuz etkilenmektedir. Günlük kent yaşamının vazgeçilmez bir parçası olan teknik altyapı tesislerinin yönetimi birçok kent için çeşitli nedenlerle her zaman önemli problemlerden biri olmuştur. Teknik altyapı tesislerine ilişkin eksik, hatalı ve açık olmayan konum bilgileri önemli problemlere neden olmakta hatta trajik kazalara sebebiyet verebilmektedir. Gaz, iletişim veya su hatlarının zarar görmesi, kanalizasyonların taşması değişik ülkelerde karşılaşılmış olaylardandır. Bunun yanında, eskiden tesis edilmiş altyapı tesislerini tanımlayan belgeler yetersiz, eksik ve çoğu zaman da hatalıdır. Özelikle son on yılda kentte yaşayan nüfusun ve endüstrinin artan ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleştirilen yenileme çalışmalarıyla teknik altyapı tesislerinin yönetimin önemi daha da belirgin hale gelmiştir. Kentlerin modernizasyonu ve artan nüfus yeraltındaki mekanın daha fazla kullanılmasına neden olduğundan mevcut teknik altyapı tesislerine ilişkin daha ayrıntılı bilgilere ve bu bilgilerin daha etkili yönetimine olan talep artmıştır. Teknik altyapı tesislerinin etkili yönetimi daha iyi bir planlama, altyapı faaliyetlerin daha güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi ve altyapı nesnelerinin daha ekonomik kullanımına katkı sağlayacaktır. Teknik altyapı tesislerinin yönetimini birbiriyle ilişkili iki kısımda ele almak mümkündür. Bunlar; sırasıyla hukuki ve teknik kısımlardır. Hukuki kısım, teknik altyapı tesisleriyle ilişkili hak, kısıtlama ve sorumlulukların nasıl tescil edileceğiyle ilgilidir. Teknik kısımda ise temel amaç, altyapı tesislerinin konumlarını belirleyerek bunlara gelebilecek zararı önlemek ve diğer nesnelerle olan ilişkilerini analiz edebilmektedir. Teknik altyapı tesislerinin özel mülkiyete konu olan arazilerden geçmesi durumunda parsellerde oluşan kısıtlamaları belirleyerek yasal durumu tescil etmek amacıyla çoğunlukla irtifak hakkı tesisi yolluna gidilmektedir. Türkiye de teknik altyapı tesislerinden sorumlu kurumlar arasındaki koordinasyonu sağlamak amacıyla 1984 yılında Altyapı Koordinasyon Merkezi (AYKOME) kurulmuştur. Benzer bir merkez 1980 yılında Hollanda da Kablo ve Boru Hattı Bilgi Merkezi (KLIC) adıyla faaliyete geçmiştir. Bu merkezlerin temel sorumlulukları su, elektrik, iletişim vb. altyapı projelerinin planlanması, koordinasyonu ve denetimini çalışmalarını yaparak kentlerde altyapı tesisleriyle ilgili olarak mekanın nasıl kullanılacağına doğru karar

2 Teknik Altyapı Tesislerinin Yönetimi: Türkiye-Hollanda Karşılaştırması vermeyi sağlamaktır. Ayrıca, Hollanda da teknik altyapı tesislerinin hukuki durumlarının tescilinde ortaya çıkan problemleri çözmek için Medeni Kanun da ve Kadastro Kanunu nda bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu çalışmada, Türkiye ve Hollanda da teknik altyapı tesislerinin yönetiminde mevcut hukuki ve teknik durum ortaya koyulmaktadır. Yaşanan problemler ve problemlerin çözümüne yönelik yaklaşımlar irdelenmektedir. 2. HOLLANDA DA TEKNĐK ALTYAPI TESĐSLERĐNĐN YÖNETĐMĐ 2.1 Hukuki Tescil Hollanda da diğer pek çok ülkeden farklı olarak altyapı tesisleri bağımsız nesneler olarak kadastroda tescil edilebilmektedir. Đletişim, enerji, su ve atık su transferi gibi amaçlarla tesis edilen altyapı tesislerinin tıpkı parseller gibi bağımsız bir kod numarası (ID) ile tescilleri mümkündür. Böylece altyapı nesnesi bir bütün olarak sorgulanabilmekte isabet ettiği parseller belirlenebilmektedir. Bu bağımsız tescil işlemine uzanan süreç 2003 yılında Yargıtay ın altyapı tesislerinin taşınmaz mallar olduğuna hükmetmesiyle başlamıştır. Bu tarihe kadar altyapı tesislerinin yasal durumu hep tartışma konusu olmuştur. Farklı uygulamalarda değişik altyapı tesisleri için farklı tescil prosedürleri takip edilmiştir. Yargıtay ın verdiği bu kararın ardından altyapı tesislerinin tescili ve mülkiyet haklarının devri durumunda noter senedi düzenlenmesi ve bu senedin kadastroda kaydı (Hollanda da kadastro sistemi senet tesciline dayandığından) zorunlu hale gelmiştir. Kadastro yasası açık bir ifade içermediğinden, 2007 yılına kadar bir altyapı tesisinin tescili için bu altyapı tesisinin başlangıcı olan parselin numarası referans alınmıştır. Bununla birlikte, altyapı tesisinin sahibinin aynı zamanda parsel sahibi de olması gerekmemektedir. Dolayısıyla bu parsel sadece altyapı tesisinin idari tescili için kullanılmaktadır. Yaşanan problemlerin aşılması amacıyla 1 Şubat 2007 tarihinde Medeni Kanun da ve Kadastro Kanunu nda değişiklik yapılmıştır. Medeni Kanun da yapılan değişiklikle, arazi üzerindeki mülkiyeti yer merkezinden gökyüzüne uzanacak şekilde tarif eden kanun maddesinin sonuna bir paragraf eklenerek her türlü katı, sıvı, gaz materyal taşıyan, enerji ve bilgi nakleden boru hattı ve kablo şebekelerinin mülkiyeti arazi mülkiyetinden ayrılmıştır. Buna paralel olarak Kadastro Yasası nda yapılan değişiklikle, Medeni Kanun da açıkça tarif edilen nesneler parselden bağımsız bir ID numarasıyla kadastroda tescil edilmeye başlamıştır. Kadastrodaki tescil işlemi şebeke haritasını da içeren noter senedinin tescili şeklinde gerçekleşmektedir. Şebekenin el değiştirmesinde ve ipotek edilmesi işlemlerinde kadastroda tescil için belirlenen numara kullanılmaktadır (Döner vd., 2008). Birçok ülkeden farklı olarak Hollanda da tescil verileri ve kadastro haritaların tamamı sayısal ortamdadır. Tescil verileri Kadastro Kayıtları (AKR), kadastro haritaları ise Ölçme ve Haritalama Bilgi Sistemi (LKI) olarak adlandırılan iki sistemde yönetilmektedir. AKR ve LKI da taşınmazlar zamansal olarak kayıt edilmektedir. Parsel ve binaların detay noktalarına ait koordinatlar ise 2B dur (Hawerk, 2003). Ayrıca, 1996 yılından itibaren kadastro kurumu tarafından sağlanan bir kullanıcı adı ve şifre sayesinde Internet üzerinden erişmek ve sorgulama yapmak mümkündür. Bu sayede tescil edilen bir altyapı nesnesine ait kadastroda tutulan idari bilgilere ulaşılabilmektedir. Hollanda da yapılan bu yasal düzenlemeler aslında 3B kadastroya yönelik olarak atılmış önemli adımlar olarak kabul edilmektedir. Bunun nedeni, Madeni Kanun ve Kadastro Yasası ndaki değişikliklerle ilk kez bağımsız bölümler haricinde arazinin düşey boyutundaki nesneler 2B kadastro parselinden bağımsız olarak kendi tanımlayıcı numaralarıyla tescil edilebilmektedir. Şuan için Medeni Kanunda tarifi verilen 3B nesneler için gerçekleşen bu tescil işleminin gelecekte başka nesneleri de tescil etmek amacıyla genişletilebileceği düşünülmektedir. Tescil bilgilerinin sunumu yanında, 2008 yılından sonra tescil edilen altyapı tesisleri için tapu senedine şebeke haritası da eklenmektedir. Bu harita kadastro tarafından, altyapı tesisi operatörün sağladığı konumsal verinin kadastro haritası üzerine bindirilmesi ile üretilmektedir. Şebeke çizgi veya poligon olarak harita üzerinde temsil edilebilmekte olup konumsal doğruluğa ait bilgi de haritayla birlikte sağlanmaktadır. Şekil 1 de tescil edilmiş bir altyapı tesisine ait hattın kadastro haritası üzerinde gösterimi yer almaktadır Konumsal Tescil Yasal düzenlemeler yanında teknik altyapı nesnelerin konumsal bilgilerinin yönetimi amacıyla da kadastro bünyesinde çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Konumsal tescil olarak isimlendirilen bu çalışmada Hollanda kadastrosu organizasyonu sağlayıcı bir görev üstlenmektedir. Hukuki tescilden farklı olarak konumsal tescilin amacı, özellikle altyapı tesislerinin diğer kurumlar tarafından yapılan çalışmalarda zarar görmesini engellemektir. Bu amaçla 1980 yılında kadastro bünyesinde KLIC (Kablo ve Boru Hattı Bilgi Merkezi) kurulmuştur. Bu merkez aslında altyapı tesislerini değil bu tesislerden sorumlu olan operatörleri kayıt etmektedir. Bir bölgede yeraltında çalışma yapmak için izin talep edildiğinde çalışma bölgesine ait koordinatlar KLIC merkezine iletilmektedir. Bu bölgede altyapı tesisi olan operatörler merkez tarafından uyarılarak çalışma talebinde bulunan tarafa gerekli konumsal bilgilerin verilmesi sağlanmaktadır. Böylece altyapı tesislerinin yerini gösterir haritalar yeraltında çalışma yapacak ilgiliye

3 Döner, Karataş ve Bıyık gönderilmektedir. Elektrik ve gaz hattı gibi tehlike ihtiva eden altyapı tesisleri söz konusu olduğunda ayrıca uzman bir ekipte araziye gönderilebilmektedir (Ploeger ve Stoter, 2007). Şekil 1: Bağımsız bir ID numarası ile kadastroda tescil edilen altyapı tesisine ait harita KLIC sisteme halen altyapı tesislerinden sorumlu yaklaşık 1100 operatör kayıtlı durumdadır yılının sonunda geçekleşmesi düşünülen yasal değişiklikle tüm operatörlerin sisteme kayıtlı olması zorunlu hale getirilecektir. Yeni değişiklikten sonra altyapı tesisine ait verilerin talep sahibine yine KLIC tarafından gönderilmesi öngörülmektedir. Şekil 2 de KLIC sisteminin mevcut ve 2008 yılı sonrası itibariyle öngörülen işleyişi şematik olarak gösterilmiştir. Sistemin önemli özelliği, altyapı tesislerine ait konumsal bilgilerin bu tesislerden sorumlu olan operatör tarafından sağlanmasıdır. KLIC sistemi sayesinde bugün altyapı tesislerine ait veriler doğrudan dijital ortamda talep sahibine iletilebilmektedir. Mevcut durum Planlanan işleyiş Operatör Talep Firma KLIC Operatör Onay Operatör Veritabanı Şekil 2: KLIC sisteminin mevcut ve planlanan işleyişi

4 Teknik Altyapı Tesislerinin Yönetimi: Türkiye-Hollanda Karşılaştırması 3. TÜRKĐYE DE TEKNĐK ALTYAPI TESĐSLERĐNĐN YÖNETĐMĐ 3.1 Hukuki Durum Teknik altyapı tesisleri, Medeni Kanun'un 704. maddesine göre belirlenen taşınmaz mallar sınıfına girmezler. Kadastro paftalarına tersim edilmeyen, kütüğe geçmeyen ve mülkiyete konu olmayan taşınmazlarla kadastro uğraşmaz. Bu yüzden, ülkemizde uygulanan, Kadastro Kanunu na göre, yeraltında bulunan tesislerin sınırlarının ölçülmesine yönelik bir zorunluluk bulunmamakta ve yeraltı tesislerinin ölçülmesi ve haritalanması bir kadastro faaliyeti olarak görülmemektedir (Karataş, 2007). Kamuya ait yol, meydan, park, otopark, yeşil alan, çocuk bahçesi, vb. arazilerden geçen hatlar, sadece ölçülerek haritaları yapılır ve gerektiğinde bu haritalardan yararlanılır (Şekil 3). Çünkü bu araziler (MK, md. 715)'e göre Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki tapusuz yerlerdendir. Altyapı tesislerinin kadastro ile ilgisi; tapulu arazilerden geçmesi durumundadır. Geçiş güzergâhları özel ve tüzel kişilere ait taşınmazlardan geçtiğinde ya kamulaştırma yapılır veya irtifak hakkı tesis edilir (MK, md. 727; 744) (Tüdeş ve Bıyık, 2001). Şekil 3: Doğalgaz haritasından kesit Bunun dışında, altyapı tesisleri; kamuya açık yerlerden (yol, meydan, park, yeşil alan, çocuk bahçesi vb.), kamu arazilerinden, diğer hazine arazilerinden, özel ve tüzel kişilerin mülkiyetindeki yerlerden geçirilir. Geçişler; yerin yüzeyinden, üstünden, altından olabilir sayılı Kadastro Kanunu nun (RG: /19512) 1. maddesi ve Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliğine (RG: /25876) göre, taşınmaz malların sınırlarının konum bilgilerinin 3B elde edilerek, kadastral topoğrafik haritaların üretilmesi gerekmektedir. Uygulamada üçüncü boyutla ilgili bir kısım bilgiler derlenerek arşivlenmekte, yalnızca kadastronun teknik işleri ihale yoluyla yaptırılan yerlerin haritaları 3B yani topoğrafik niteliği de taşıyacak biçimde hazırlanmaktadır (DPT, 2005). Medeni Kanun hükümlerine göre; bir taşınmaz malın sahibi, onun altına, üstüne, yüzeyine, her türlü tamamlayıcı parçalarına, ürünlerine ve ayrıntılarına da sahiptir. Bu sahiplik ancak özel kanunlarla sınırlandırılabilir. Dolayısıyla, taşınmaz malların kullanımına külfet getiren her altyapı tesisi için irtifak hakkı kurulması da yasa gereğidir. Hukukumuzda altyapı tesisleri birkaç şekilde karşımıza çıkmaktadır. Genelde Medeni Kanun, Kamulaştırma Kanunu ve Đmar Kanununda irtifak hakları şeklinde düzenlenmiş olan altyapı tesislerinin kuruluş tesisleri şunlardır (Dörtgöz, 1996): a) Mecra (akımlık) irtifakı, b) Đnşaat (üst) hakkı, c) Geçit hakkı, d) Kaynak hakkı Taşınmazlar üzerinde tesis edilen ve mülkiyetin kullanımını sınırlandıran irtifak hakları, tesis ediliş şekillerinden dolayı itiraz konusu olmuş ve bundan dolayı adlî yargıda davalar açılmasına neden olmuştur. Bu davalardan sayıca çok olanları geçit ve mecra hakkı davalarıdır. Özellikle geçit hakkı ile ilgili olarak 2002 yılında yerel mahkemelerde açılan dava sayısı 2666 dır (DĐE, 2002) Teknik ve Đdari Durum Teknik altyapı tesisleri, hukuki mevzuata göre, taşınmaz kapsamında değerlendirilmediği için ölçülmesinde bir zorunluluk bulunmamaktadır. Dolayısıyla Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin temelini oluşturan tapu ve kadastro verileri ile ilişkilendirilememektedir (HKMO, 2009). Türkiye de, teknik altyapı tesisleri farklı bütçeleri ve bağlı oldukları makam açısından değişiklik gösteren kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmakta veya yaptırılmaktadır. Teknik altyapı tesislerinin yönetimiyle ilgili olarak ortak standartları belirleyen ve eşgüdümü sağlayan merkezi bir birim

5 Döner, Karataş ve Bıyık bulunmamaktadır. Yalnızca, Büyükşehir Belediyeleri dâhilindeki altyapı hizmetlerinin koordinasyonunu sağlamak amacıyla Büyükşehir Belediyelerine bağlı olarak Ülkemizde ilk kez tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 3030 sayılı Büyükşehir Belediyeleri Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabulü Hakkında Kanun a dayanılarak (3030 md. 7) Altyapı Koordinasyon Merkezleri (AYKOME) kurulmuştur sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununda da büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşların temsilcilerinin katılacağı alt yapı koordinasyon merkezi kurulur (md. 8), ifadesiyle tekrar altyapı koordinasyon merkezleri yer almıştır. Sadece Düzce Belediyesi, 2005 yılında Düzce Valiliğinin oluruyla Altyapı Koordinasyon Merkezi oluşturmuş durumdadır (URL-1, 2008). Altyapı çalışmalarında koordinasyonun sağlanamaması nedeniyle oluşan mükerrer maliyetler tam olarak tespit edilemese de, bu konuda veri elde edilebilen Đzmir Büyükşehir Belediyesinde yapılan çalışma, mükerrer maliyetler konusunda bütün büyükşehir belediyelerinin durumu hakkında fikir vermektedir. Đzmir Büyükşehir Belediyesinde 2004 yılında asfalt çalışması yapılan sokakların yaklaşık % 27 sinde izleyen iki yıl içinde; 2005 yılında asfalt çalışması yapılan sokakların yaklaşık % 14 ünde, altyapı kurumları tarafından kazı çalışmaları yapılmıştır. Bu da asfaltlanan sokakların büyük bir kısmının iki yıl gibi kısa bir süre içinde tahrip edildiğini göstermektedir (Sayıştay Raporu, 2008). Bu durum, teknik altyapı çalışması yapan kurumlarca koordinasyonun önemi ifade edilmesine rağmen, Büyükşehir Belediyelerinde 1984 yılından bu tarafa büyükşehir belediyelerinde oluşturulan AYKOME nin, teknik altyapı çalışmalarının koordinasyonunda etkin olarak görevini yerine getirmediğini göstermektedir. Büyükşehirlerimizde ve diğer kentlerimizde teknik altyapı tesislerine ait, konum, nitelik ve fonksiyon bilgileri, genelde o bölgede çalışmış ve çalışmakta olan personelin bilgi ve belleklerinde saklanmaktadır. Bu nedenle tesislerin arıza ve onarım durumlarında, bu işlerden emekli olmuş ustaların bilgilerinden yararlanılması sık başvurulan bir yöntem olmaktadır. Bütün bunların temelinde altyapı çalışmalarında gereksinim duyulan konum ve öznitelik bilgilerinin, ya mevcut olmadığı ya da birçoğunun sağlıklı, güncel ve erişilebilir olmadığı görülmektedir. Bu yüzden, teknik altyapı tesislerinin işletme faaliyetlerini güçleştirmekte, yapım maliyetlerini artırmakta; yöneticilerin günü kurtaracak, plansızprogramsız yatırımlar ve harcamalar yapmalarına neden olmaktadır (Haşal, 1997). Kentsel altyapının etkin ve iyi bir şekilde planlanması, koordine edilmesi ve izlenmesinde; altyapı tesislerine ve yollara ilişkin güncel, doğru ve bütünleşik veriler içeren Altyapı Bilgi Sistemi büyük önem taşımaktadır. Birçok Büyükşehir Belediyesinde kâğıt ortamında bile koordinasyonu kolaylaştırıcı düzenli ve güncel alt-üst yapı verileri oluşturulmamıştır. Kentlerde yoğun olarak faaliyet gösteren teknik altyapı kurumlarının, tesislerinin sayısal ve sayısal olmayan ortamda, ortalama % 44.2 sinin koordinatlı olduğu anlaşılmaktadır. Telekom ve Elektrik Dağıtım Müdürlüklerinde bu oranın % 10 un altında olduğu görülmektedir (Tablo 1). Bu durumda altyapı kurumlarının oluşturdukları altyapı bilgi sistemlerinden faydalanarak hizmet kalitesinin arttırılması, planlanmanın sağlıklı yapılması ve koordinasyonun sağlanması güçleşmektedir Tablo 1: Teknik altyapı kurumlarına ait hatların mevcut durumu (Sayıştay Başkanlığı, 2008) Kurum Altyapı Hat Uzunluğu (m) Koordinatlı Koordinatsız Olmayan Koordinatlı Olmayan Koordinatsız Su- Kanalizasyon Doğalgaz Elektrik Telekom TOPLAM Şehirlerde teknik altyapı tesislerinin yerleştirilmesinde farklı kurumlar tarafından daha çok ortak mekân olarak yollar kullanılmaktadır. (Karataş ve Bıyık, 2008). Teknik altyapının yerleştirilmesinde, bölgeye ilk yatırımı yapan kurumun tesisini kendi yapım işinin özellikleri açısından en uygun yerden geçirmesi; diğer kurumların ise, kalan alanları ve mevcut altyapı tesislerini dikkate alarak, tesislerini yerleştirmesi şeklinde yürümektedir. Teknik altyapı tesislerinin standart dışı yerleştirilmesi ve hatların konum bilgilerinin olmaması, altyapı çalışmaları sırasında, kurumların birbirlerinin hatlarına zarar vermelerine yol açmaktadır. Diyarbakır dışında 15 Büyükşehirde, altyapı kuruluşları ve belediyelerin birbirlerinin teknik altyapı hatlarına üç yılda ( ) verdikleri zararın toplam maliyeti yaklaşık 13 milyon YTL dir. Toplam zararın % 85 i Đstanbul, Bursa, Kocaeli ve Ankara da meydana gelmiştir. Doğalgaz, elektrik, telefon, su ve kanalizasyon kuruluşları Đstanbul, Bursa, Kocaeli ve Eskişehir de oluşan hasarları bildirmişler; diğer illerde ise, bu konuda bilgi verememişlerdir (Tablo 2).

6 Teknik Altyapı Tesislerinin Yönetimi: Türkiye-Hollanda Karşılaştırması Tablo 2: Kurumların birbirlerine hatlarına verdikleri hasarlar ve maliyeti (Sayıştay Başkanlığı, 2008) Yıl Hasar Sayısı Verilen Hasarın Tutarı (YTL) , TOPLAM SONUÇ VE ÖNERĐLER Son yıllarda çeşitli ülkelerde özellikle belediye ve kadastro gibi kurumların teknik altyapı tesislerine ait verileri bir merkezde toplayarak bu verilere kolay ve etkin erişim sağlamak amacıyla girim başlattıkları görülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye ve Hollanda da altyapı tesislerinin yönetimi için geliştirilen yaklaşımlar incelenmiştir. En önemli farklılıklardan bir tanesi Hollanda da Medeni Kanun da yapılan değişiklikle altyapı tesislerinin bir tescil nesnesi olarak kabul edilmesidir. Böylece, altyapı nesneleri tıpkı parsel gibi bağımsız bir kod numarasıyla tescil edilmekte ayrıca bir şebeke haritası da kadastroda yer almaktadır. Türkiye de altyapı nesnelerine ait verilere kadastro sistemi vasıtasıyla ulaşmanın yolu parseller üzerinde tescil edilen sınırlı ayni hakları takip etmektir. Hem Türkiye de hem de Hollanda da teknik açıdan altyapı nesnelerinin yönetimindeki en önemli problemin 3B konumsal verinin mevcut olmaması olduğu anlaşılmaktadır. Teknik altyapı tesislerinin konumlarına ilişkin veriler çoğunlukla 2B ve yerel koordinat sisteminde bulunmaktadır. Her iki ülkede de yerel yönetimler sorumlu oldukları alanlara isabet eden teknik altyapı tesislerinin sahiplik ve konumsal verilerini yönetmek amacıyla çalışmalar gerçekleştirmektedirler. Farklı olarak, Hollanda da kadastro teşkilatı (Kadaster) teknik altyapı tesislerine ilişkin verileri depolama ve talep sahiplerine ulaştırmada organizasyonu sağlayıcı bir görev üstlenmiştir. TEŞEKKÜR Bu çalışma, Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir (Proje No: ). Çalışma için veri sağlayan Türk ve Hollanda kadastro kurumlarına ve belediyelere teşekkür ederiz. KAYNAKLAR DĐE, (2002). Adalet Đstatistikleri, DĐE Matbaası, Ankara, s Doner, F., Thompson, R., Stoter, J., Lemmen, C., Ploeger, H. ve van Oosterom, P., (2008). 4D Land Administration Solutions in the Context of the Spatial Information Infrastructure, FIG Working Week 2008, June 2008, Stockholm, Sweden. Dörtgöz G.Ö., (1996). Altyapı Tesislerinin Tapu Sicilindeki Hukuksal Durumu, Mülkiyet Dergisi, sayı: 20, s. 22. Haşal, F., (1997). Teknik Altyapı Kadastrosu ve Bir Uygulamanın Sonuçları, Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak. Hawerk, W., (2003). IT Renewal Strategy for Land Registry and Cadastre in Europe, 2nd Cadastral Congress, Kraków. HKMO, (2009). Türkiye de Teknik Altyapı Kadastrosu Forumu Sonuç Bildirgesi, Đstanbul Şubesi 20. Dönem Şube Yönetim Kurulu, HKMO Đstanbul Şubesi Bülteni, Mayıs 2009, Karataş ve Bıyık, (2008), Türkiye de Kentsel Teknik Altyapı Tesisleri Uygulamalarında Koordinasyonun Önemi ve Altyapı Koordinasyon Merkezleri (AYKOME), HKMO Hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi, sayı:99, Karataş, K., (2007). Kentsel Teknik Altyapı Tesisleri, Kadastrosu ve Türkiye deki Uygulamaların Organizasyonu, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Ploeger ve Stoter, (2007). Eigendom Van Netwerken En Het Kadaster, Bouwrecht, 44 (12), s (Hollandaca). Sayıştay Başkanlığı, (2008). Büyükşehir Belediyelerinde Altyapı Faaliyetlerinin Koordinasyonu Performans Denetim Raporu. Tüdeş T., Bıyık C., (2001). Kadastro Bilgisi, 3. Baskı, KTÜ Basımevi, Trabzon URL- 1,