Hazelwood 8x200 Mwe Termik Santral, Avustralya. Değerli Okurlarım,

Transkript

1 Hazelwood 8x200 Mwe Termik Santral, Avustralya Değerli Okurlarım, Bugün sizlere, bize göre dünyanın öbür ucundaki bir termik santral tecrübesinden bahsedeceğim. Avustralya'da 1970'lerde inşaa edilmiş, yerel linyit yakan Hazelwood 8x200 MWe baz termik santrali 1996 yılında özelleştirildi MWe (net 1470 MWe) üretim gücündeki santrali International.Power (GDF Suez ve Mitsui) 2.35 milyar ABD doları fyatla satın aldı, parayı ödedi, çalıştırmaya, elektrik üretmeye, satmaya başladı. Grup olarak bugüne kadar santrale 800 milyon Dolar rehabilitasyon harcaması yaptılar, buhar kazanları için 85 milyon Dolar fyatlı yeni toz giderme ve kükürt tutma tesisleri kurdular MWe kapasitede çok eski kazanların rehabilitasyonu için en az milyon dolar bütçe gerekli, harcanan para yetmedi. Bugün Hezelwood hala dünyanın en kirli en kötü emisyona sahip santralleri içinde bulunuyor. İstenen çevre baca emisyon şartları henüz tam gerçekleşmedi, yenilemeler için süre muafyeti aldı, mevcut çalışma süresini 2030 yılına erteledi. Özelleştirme kapsamında satılmasa idi, santral çevre kirliliği yüzünden 2005 yılında kapatılacaktı. Hava kirliliği çok, su kullanımı çok, kirletici madde salınımı çok. Hazelwood santrali yanındaki Morwell açık işletme linyit kömür sahasında 20-Ocak günü yeraltı yangını çıktı, 40 gün sürdü, yangın 10-Mart günü söndürüldü, bu süre içinde çevrede nefes alınmaz oldu, Morwell kasabası boşaltıldı, tam bir çevre felaketi yaşandı. Bir yerde bir arıza, yangın, patlama varsa, bunlar durup dururken kendiliğinden olmaz, mutlaka bir insan ihmali vardır. Yetersiz çalışma yapılmıştır. Hazelwood santralinde işletmecinin yangında mutlaka sorumluluğu, ihmali vardır. Dünyada çevreyi çok kirleten termik santraller hangileri? Ekonomik Çözüm Sayfa- 1

2 Avrupa Birliği Komisyonu 2013 raporu en çok birim KW-Saat CO2 salınımına göre, ABD, Gallagher Indiana 600 Mwe, Polonya Belchatow 1090 Mwe, Avustralya Hazelwood 1600 Mwe, Yunanistan, Agios Dimitrios 1500 Mwe, Yunanistan Kardia 1250 Mwe, Yunanistan Megalopolis-A 850 Mwe, Bulgaristan Marita Iztok 1-2-3, 3000 Mwe, Ingiltere Drax ve Eggborough, Italya Brindisi Süd. Almanya'nın en kötü termik santralleri hangileri? Aynı rapora göre, Frimmersdorf 2413MWe, Janschwalde 3000 MWe, Weisweiler 2293 MWE, Neurath 2100 MWe, Niederaussem 3864 Mwe, Boxberg 1900 MWe, Schwarze Pumpe 1600 MWe, Lippendorf 1866 MWe, Scholven 2300 Mwe. (SpiegelOnline, Nisan-2014) Almanya da, özellikle de batıdaki Niederaussem örneği kömür santrallarının dünyanın en kirli santralları olarak ilan edildiğini anlamak zor. Niederaussem santralı bu "en kirli" ünvanını KW-saat başına atmosfere en çok CO2 salıyor diye almış. "Almanya daki dünyanın en iyi kömür santrallarını en kirli ilan etmenin arkasındaki amacın yenilenebilir enerji yatırımlarına uygulanan inanılmaz sübvansiyonlara haklı bir neden bulmak olabilir", diyebilirsiniz. En kirletici ilk 100 listesine giren bizden Afşin-Elbistan-A ve Tunçbilek santralleri var. Türkiye'de özel sektör termik santralleri 2010 yılında kabul edilen Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliğine (BYTY) uymak zorundadırlar. Kamuya ait santrallerin 2018 yılına kadar uyma yükümlülüğü yok. Bu süre ayrıca 3-yıla kadar uzatılabilecek. Almanların kendi ülkelerinde çoğu büyük kömür yakan santrallerin durumu yeni Avrupa Çevre baca emisyon normlarına göre bizden iyi değil. Almanya'da bugün için elektrik üretiminin %40'ı yerli kömürden sağlanıyor. Yerel linyit kömürünü bir şekilde yakıyorlar ama toz tutma fltreleri ilk tasarımda küçük tutulmuş. Çoğunda bacagazı kükürt giderme tesisleri önceden konmamış, şimdi konması için büyük yeni yatırım gerek, bu işe ayrılacak para yok, çünkü getirisi geri dönüşü yok. Almanya'da parayı- krediyi, yeni yenilenebilir teknolojilere yatırmak ekonomi açısından daha akılcı. Çünkü yatırılan paranın geri dönüşü var, yeni istihdam var, yerli üretim var. Satılan termik santrallerde çevre ekipmanlarına gerekli yeterli yatırım yapmıyorlar, santral özelleşiyor, özelleşme sonrası rehabilitasyon yapılacak diye bekliyorsunuz, işletmeci rehabilitasyon yapmıyor. "Sistemi, santrali komple durdururum, elektriksiz kalırsın" diyor, düzenleyici otorite ister istemez süre uzatımı veriyor, muafyet süresini uzatıyor. Ekonomik Çözüm Sayfa- 2

3 Çünkü çevre ekipmanları için yapılacak harcamanın geri dönüşü yok. Çevre insanı zorlamadan çevre ekipmanları yani daha verimli toz tutucu fltreleri, daha büyük yeni bacagazı kükürtsüzleştirme sistemleri konmuyor. Bu harcamalar ancak zorlama ile yapılıyor. Çevre insanının elinde sadece mahkemeden kapatma kararı çıkarma silahı var. Bu da uzun bir süreç, çoğunda sonuçsuz kalıyor. Almanya'nın çevre sicili çok kötü olan santralleri, batıda Fransa sınırında veya doğuda Polonya sınırında bulunuyor. Çoğunda hakim rüzgar komşu ülkeye doğru esiyor. Bu yüzden kendi insanı baca gazı emisyonundan daha az etkileniyor, bacadan çıkan toz kirlilik, baca emisyonları komşu ülkeye taşınıyor, komşu ülkenin insanlarının ellerinde engelleyecek bir yaptırım yok. Almanya'da taşrada, şehirlerden ve çevrecilerin denetiminden uzak yerlerde, dağ başında hala kirli termik santraller çalışıyor. Bu kirli santraller, bize gelip akıl öğreten büyük frmaların inşa etikleri, kendi ülkelerinde ekonomik olmadığı için rehabilitasyon bir türlü yapmadıkları, yıllar öncesinin temel tasarımlarında çevre ekipmanları küçük tutulmuş eski verimsiz termik santraller. Bugüne kadar dünyanın hemen her yerinde çoğu yatırımcı siyasi desteği arkasına aldı. Yerel insan tarım insanı çok mağdur oldu. Brezilya yağmur ormanları neredeyse yok olmak üzere. Çevre, toprak, deniz, hava, akarsular çok kirlendi. Sürecin ilk başlarında yerel insan tarım insanı durumun ne olduğunu anlamadı, yanıltıcı istihdam vaatlerine kandı. Ancak arkasından toprağını, işini, temiz çevresini kaybedeceğini anlayınca kanuni olarak her türlü direnişe başladı. İş şirazesinden çıktı. Güven ortamı kayboldu. Termik santraller tüvenan, yani madenden çıkarıldığı haliyle gelecek kömüre göre tasarlanır, ancak yanmayan madde içeren taş toprak kısmının göz kontrolünde elle ayıklanması durumunda işletmede daha iyi çalışma sağlanır. Soma termik santralinde tüvenan kömür, madenden çıkarıldıktan sonra doğrudan santralin kömür değirmenlerine giderdi. Uzun yıllar elle gözle ayıklama yapılmadı, bant üstünde santrale giren kömür içinden taş toprak ayıklanmadı. Ortalama Kalorifk değer 2000 kcal/kg alt ısıl değerin altına, kazan tasarım değerinin çok çok altına indi. Taş toprak, kömürle beraber kömür değirmenlerine verildi, orda öğütüldü, pülverize edildi, buhar kazanı yanma odasına gönderildi, yanacak değeri olmadığı için baca külü olarak atmosfere atıldı, küçük toz tutma fltreleri bu yükü Ekonomik Çözüm Sayfa- 3

4 tutamadı. Aynı taş toprak curuf oldu, kazan altı curuf olarak su ile kül barajına taşındı, kül barajı 30 yıl yerine yarı süre içinde doldu, yenisini yapmak gerekti. Soma'da daha sonra giriş bandındaki kömürden basit el emeği ile taş toprak ayıklayan işçiler istihdam edildi, kalorifk değer yükseldi, ortalama kcal/kg oldu, kömür değirmenlerinin yükü azaldı, daha az uçucu kül, daha az kazan altı curuf çıktı, kazanlar daha yüksek verimle çalışmaya başladılar. Gönül isterki tüm kömür yakan termik santrallerde lavvar, yani suda yüzdürme ile taş ayıklayan sistemler kurulsun, kazanlara daha yüksek kalorifk değerde kömür verilsin, kazanlar daha verimli çalışsın, daha az arıza yapsın, daha az uçucu kül bacadan çıksın, toz fltreleri verimli çalışsın, kazan altı curuf az çıksın, kül barajına daha az curuf gönderilsin, kül barajı ömrü daha uzun olsun. Bunun taş toprak ayıklamak için işçilik bedeli var, ama getirisi çok. Termik santrallerin özel işletmecilere varlık satışı sonrasında, santrallerde rehabilitasyon yapılacak beklentisine giriyoruz. Halbuki durum öyle değil. Bizdeki örnekleri henüz bilmiyoruz, ancak dünyadaki benzer örnekler bize hiç doğru düzgün gelmiyor. Alıcılar termik santrallerde rehabilitasyon yapmıyorlar, çevre ekipmanlarına yeni yatırım yapmıyorlar, sadece çevreyi kirletmeye devam ederek elektrik üretmeye, satmaya ve para kazanmaya bakıyorlar. Düzenleyici kurumlar çaresiz, çevre insanının çevre beklentileri karşılanmıyor. Santraller aşırı zorlanıyor, hızla yaşlanıyor. Maden yangınları, maden kazaları, verimsiz üretim, kapasite düşümü, randıman düşümü arkadan geliyor. Devamlı süre uzatımı, devamlı çevre ekipmanları yapımından muafyet ekleniyor, özelleştirmenin, varlık satışının baştaki daha verimli daha temiz çevre beklentileri karşılanmıyor. Türkiye'deki genç linyit kaynaklarının büyük çoğunluğunu teşkil eden, yüksek nemli (%35%-55), yüksek oranlı uçucu (%38-68), yüksek kükürt (%1-3), yüksek alkali ihtiva eden (%0, ) ve düşük kalorifk değerde ( kcal/kg) linyit yakıtlar için, uluslararası kabul gören minimum çevre koşullarını temin edecek şekilde işletmede kendini ispatlamış "Pülverize doğrudan (PC) yakma" veya "dönüşümlü akışkan yatak (CFB)" tasarımlı kazanlar yapmak mümkündür. İhalelerde yaşanan acımasız rekabet sonucunda, gereğinden yüksek fyatların ortaya çıkması, malın sahibi devlet kurumu açısından çok sevindirici olabilir. Ekonomik Çözüm Sayfa- 4

5 Yapılan ihalelerde sunulan tekliferde, önerilecek yenilemeleri, rehabilitasyon modellerini, taahhüt edilecek çevresel önlemleri, linyit kaynaklarının verimli kullanımının değerlendirilmesi göz artı edilmekte, sadece devlete ödenecek bedel üzerine odaklı mevcut yöntem, toplumsal yarar anlayışına aykırı bir sonuç vermektedir. Aşırı yüksek fyatlara santral alan frmalar, gereği gibi rehabilitasyon, yenileme yapmak yerine, yaşlanmış eski mevcut santralden olduğu gibi yararlanarak, geri ödeme planına daha öncelik vermekte, verimlilik, çevre hassasiyeti, orta ve uzun dönemde ekonomik olma amaçlarına maalesef önem vermemektedirler. Yakın coğrafyamızda gelişen siyasi olaylar ve bu olayların birincil enerji ithalatımıza olumsuz etkilerini değerlendirecek olursak, yerli linyit kaynaklarımızın elektrik enerjisinde daha çok ve daha verimli kullanımının artırılması şartır. Bütün bu gözlemlerden sonra kazandığımız tecrübe nedir? En iyisi eski termik santralleri komple sökmek, hurda olarak satmak, yerine yenisini, daha iyisini, en son teknolojiye sahip yeni santralleri, yerli imkanlarla inşa etmek. Çünkü uzun dönemde yeni modern santrali yapmak, eski santrali rehabilitasyon ile iyileştirmekten daha ucuza geliyor. Yeni santral ile daha yüksek randıman, daha iyi emre amadelik, çevre normlarına daha iyi uyum sağlanabiliyor. *** Gelecek hafta size Türkiye'de ilk defa sahne alan Giuseppe Verdi'nin "Atila" Operasını anlatacağım. Günümüzde geçerli şaşılacak benzemeler, geleceğe yapılmış atıfar var, muhteşem bir müzik, muhteşem bir opera. Selam ve saygılar Haluk Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup, mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD Türk yabancı ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif, satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya, mühendislik frmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji komisyonları üyesidir. htp:// Ekonomik Çözüm Sayfa- 5