BİYOYAKITLAR ve TÜRKİYE

Transkript

1 BİYOYAKITLAR ve TÜRKİYE ENERJİ İHTİYACI KARŞILANMASINDA ÖNEMLİ OLANAK MI? GIDA GÜVENLİĞİ AÇISINDAN CİDDİ RİSK Mİ? kullanım gerekçeleri uygulama süreçleri olanakları ve olası sorunlarıyla MAHİR GÜRBÜZ Ekim

2 -biyoyakıt nedir ve üretim yapısı: -biyoyakıtlar niçin kullanılıyor ya da kullanım gerekçeleri: -kullanım süreci ve uygulamanın gelişimi: -kullanımı ön gören resmi tebliğ ve olası sorunlar: Ekim 2011 Mahir GÜRBÜZ TEMA Danışmanı 2

3 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ 2.GENEL BİR TANIMLAMA VE BİYOYAKITLARIN ÜRETİM YAPISI 3.BİYOYAKIT ÜRETİMİ HAMMADDE İLİŞKİLERİ VE MALİYETLER: 4.BİYOYAKIT ÜRETİM VE KULLANIMI İÇİN GEREKÇELER: 5.DÜNYA VE TÜRKİYEDE BİYOYAKIT ÜRETİM VE TÜKETİM SÜRECİ: 6.BİYOYAKIT ÜRETİMİ İÇİN GEREKEN TARIMSAL ÜRÜN VE ARAZİ MİKTARI KONUSUNDA BİR DEĞERLENDİRME: 7.ÖZET DEĞERLENDİRME, OLASI SONUÇLAR VE ÖNERİLER: 7.1.Biyoyakıt üretim ihtiyacı ve kurulu kapasite 7.2.Biyoyakıt üretiminin ihtiyaç duyduğu tarımsal üretimin yönlendirilmesi gereği: 7.3.Biyoetanolün şekerpancarından karşılanması senaryosu: 7.4.Biyoetanolün mısırdan karşılanması senaryosu: 7.5. Biyoetanolün buğdaydan karşılanması senaryosu: 7.6. Biyodizel üretimi için gereken ürün ve arazi ihtiyaçları ve gıda güvenliği sorunu : 3

4 BİYOYAKIT ÜRETİMİ - BİTKİSEL ÜRETİM GIDA GÜVENLİĞİ İLİŞKİLERİ BİR ÖN DEĞERLENDİRME 1.GİRİŞ: Bilindiği gibi; fosil yakıta dayalı enerji üretiminden kaynaklanan küresel ısınma ve bu sürecin ortaya çıkardığı iklim değişikliği sorunsalı, ihtiyaçların giderilmesine dönük yeni enerji arayışlarını dünya gündeminin başına oturtmuş bulunmaktadır. Çözüm arayışları çerçevesinde tartışılan konulardan birisini de, sera gazı salınımı yaratmadığı söylenen biyoyakıt kullanımı oluşturmaktadır. Bir süreden beri ülkemizde de üretilmeye başlanan biyoyakıtlarla, bitkisel üretim ve dolayısıyla gıda güvenliği ilişkilerinin genel boyutlarıyla tartışılması, yararlı görülmüştür. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu nun (EPDK) 27 Eylül 2011 günlü Resmi Gazetede yayımlanan iki tebliği ile motorin ve benzine belli oranda biyoyakıt katılmasının zorunlu hale getirilmesi hususu ise konunun ele alınmasını daha da önemli hale getirmiştir. Bu amaçla aşağıda; konunun gündeme gelme süreci, genel bilgi ve durum saptaması, olanaklar, kısıtlar, sağlanabilecek yararlar ve ortaya çıkabilecek bitkisel üretim ve gıda güvenliği sorunları boyutlarında genel nitelikli bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Sayısal veriler konusunda TÜİK, DPT ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve konuyla ilişkili kuruluşların resmi göstergelerinden, süreci tanımlayıcı bilgiler konusunda ise ilgili bilim insanı ve uzmanların çalışmalarından yararlanılmıştır. Veri ve bilgilere dayalı analiz ve hesaplamalar tarafımızdan yapılarak, bunlara dayalı özgün görüş ve öneriler oluşturulmuştur. 2.GENEL BİR TANIMLAMA VE BİYOYAKITLARIN ÜRETİM YAPISI Bilindiği gibi, artan nüfus ve çeşitlenen ihtiyaçlar nedeniyle dünyanın enerji ihtiyacı giderek çoğalmaktadır. Artan bu ihtiyaç, çoğunlukla fosil kaynaklı enerji materyalinden karşılanmaktadır. Sınırlı olan fosil yakıt kaynakları ise yoğun tüketim dolayısıyla hızla azalmaktadır. Öte yandan dünya; fosil yakıta dayalı enerji tüketiminin yol açtığı sera gazı salınımı, buna bağlı küresel ısınma, iklim değişikliği, hava, toprak, su ve diğer çevre ve doğal varlıkların bozulumu ve kirlenmesi gibi yaşamın sürdürülebilmesini riske sokan küresel sorunlarla da karşı karşıya bulunmaktadır. Özetlenmeye çalışılan kaynak yetersizliği ve kullanılan kaynakların yol açtığı küresel ölçekli yaşamsal sorunlar nedeniyle, dünya genelinde yeni, yenilenebilir, doğa ve çevre dostu alternatif enerji arayışları yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu arayışlar kapsamında yüzyılımızın başlarında gündeme gelen çözümlerden birini de, bitkisel kökenli yakıt üretimi seçeneği oluşturmuştur. Fosilleşmemiş bitkisel ve hayvansal organik maddelerden oluşan katı - sıvı ve gaz formunda biyokütle, bu anlamda önemli bir enerji kaynağı olarak ortaya çıkmıştır. Biyokütleden elde edilen ve ulaşım sektöründe enerji kaynağı olarak kullanılan ve biyoyakıt adıyla bilinen yeni enerji materyali, işte kısaca özetlenen bu nedenlerle dünya gündemine girmiştir. Çoğunlukla kültüre alınmış bitkisel ürünlerden elde edilen bu materyal, çeşitleri çok olmakla birlikte genellikle biyoetanol, biyodizel ve biyogaz gibi isim ve formları ile kullanılmaktadır. 4

5 Gıda amaçlı kullanılabilen tarım ürünlerinden üretilmiş biyoyakıtlara birinci kuşak biyoyakıtlar, gıda amaçlı kullanılamayan çayır, çimen, ot, kavak ve söğüt gibi tarım ve orman atığı ürünlerden elde edilenlere ise ikinci kuşak biyoyakıtlar denilmektedir. Nişastalı ve sellülozik bitkilerin önce şekere dönüştürülüp, sonra fermantasyon ve damıtma işlemine tabi tutulmasıyla veya şekerli, ürünlerin doğrudan fermantasyonuyla elde edilen ürünlere biyoetanol denilmektedir. Bu ürün; kökenleri karbonhidrat olan şekerpancarı, şekerkamışı gibi şekerli bitkiler, mısır, buğday, çavdar, arpa ve patates gibi nişastalı bitkiler ve çayır, çimen, ot, kavak ve söğüt gibi selülozik bitkilerden üretilebilmektedir. Biyoetanol, belli oranlarda benzine katılarak kullanılmaktadır. Kolza (kanola), soya fasulyesi, ayçiçeği, pamuk, aspir, keten tohumu ve hurma yağı gibi yağlı tohumlar ve hayvansal yağlardan üretilen biyodizel ise motorine katılarak kullanılmaktadır. Her iki ürün de bu yapıları nedeniyle petrol içermemektedir. Biyoetanol benzinden elde edilen enerjinin %66 sını, biyoetanola göre enerjisi daha yüksek olan biyodizel ise motorin enerjisinin %88-95 ini sağlamaktadır. 3.BİYOYAKIT ÜRETİMİ HAMMADDE İLİŞKİLERİ VE MALİYETLER: Dünya ve ülkemiz uygulamalarına göre birim biyoyakıt üretimi için gereken ham madde miktarları aşağıda özetlenmiştir. 1 litre Biyoetanol için gereken 1 litre Biyodizel için gereken Şekerpancarı: 10,0 Kğ Kanola : 2,2 2,5 Kğ Şekerkamışı : 14,0 Kğ Ayçiçeği : 2,5 Kğ Buğday : 2,5 Kğ Soya : 5,0 Kğ Mısır : 2,5 Kğ Aspir : 3,3 Kğ Görüldüğü üzere bu tür yakıtların üretimi için oldukça fazla miktarda bitkisel ham madde kullanmak gerekmektedir. Bu nedenle, biyoyakıtların petrol gibi fosil kaynaklı enerji ürünlerine göre daha fazla maliyetli olduğu, dünya genelinde kabul gören bir görüştür. Biyodizel üretiminde kullanılan enerji girdisinin, yakıtın sağladığı enerji girdisinden fazla olduğu söylenmektedir. Biyoetanol için katlanılan maliyetin, onun piyasadaki değerinden çok olduğu ifade edilebilmektedir. Örneğin, ABD de bir litre benzine eşdeğer biyoetanol üretmek için 60 cent maliyet gerekirken, bir litre benzinin maliyetinin ancak 16,6 cent olduğu belirtilebilmektedir. Bir başka ifadeyle, ABD de buğday kökenli etanolun litre maliyetinin O,545 Dolar, mısır kökenlinin 0,289 Dolar olduğu açıklanmaktadır. Maliyet konusunda avantajlı olan ürün ise dünyanın çok az kısmında üretimi yapılabilen şekerkamışıdır. Nitekim, ekolojisi bu ürüne uygun olan Brezilya da kamış kökenli etanolun maliyetinin, ancak 0,219 Dolar olduğu belirtilmiştir. Ülkemizdeki maliyetler konusunda üretim sürecini analiz eden güvenilebilir bir sonuca ulaşılamamıştır. Bununla birlikte, şekerpancarından şeker üretimi yapılarak sağlanan katma değerle ya da buğday ve mısırın piyasa fiyatlarıyla, rafineri çıkışlı benzin fiyatı arasında çok kaba bir karşılaştırma yapmak da mümkündür. Örneğin; ortalama %14 şeker verimli pancarın 1 kğ ından üretilen 0,140 Kğ şekerden, fabrika çıkış fiyatı yaklaşık 2 TL üzerinden kabaca 0,28 TL gelir sağlanmaktadır. Oysa, aynı miktar pancardan üretilebilecek 0,100 Kğ etanol ile 1,4 TL/Litre rafineri çıkış fiyatı üzerinden, yaklaşık 0,14 TL gelir elde edilebilecektir. Görüldüğü üzere; şeker üretim maliyeti ile piyasaya çıkan buğday ve mısır üretim maliyetlerini bir anlamda eşit sayan bir varsayımla yapılan bu karşılaştırma bile, biyoyakıt üretiminin ekonomikliğini 5

6 tartışılır kılmaktadır. Kaldı ki 2008 de yapılan bir değerlendirmede; vergi ve bayi karı dahil kanıladan elde edilen bir litre biyodizel satış maliyetinin 3,61 TL, şekerpancarı, mısır ve buğdaydan elde edilen bir litre biyoetanol satış maliyetinin ise 4,50 TL oldğu ve günün benzin ve motorin fiyatlarına göre %15-20 fazla çıktığı da ortaya koyulmuştur. Özetle; yalnızca ham madde fiyatları bazında yapılan çok kaba bir karşılaştırmada dahi, biyoyakıt üretimini ekonomik kılan bir tablo görülememiştir. Konuya ilişkin bir sayısal değerlendirme aşağıda verilmiştir. 1 Litre Biyoyakıt Üretimi İçin Kullanılacak Hammadde Maliyetleri (2011 piyasa fiyatlarıyla) Ürün adı Kullanılacak miktar Ortalama fiyat Hammadde maliyeti Biyoetanol 10 Kğ Şekerpancarı 0,15 TL/Kğ 1,5 TL Biyoetanol 2,5 Kğ Mısır 0,60 TL/Kğ 1,5 TL Biyoetanol 2,5 Kğ Buğday 0,60 TL/Kğ 1,5 TL Biyodizel 2,5 Kğ Kanola 1,30 TL/Kğ 3,25 TL 4.BİYOYAKIT ÜRETİM VE KULLANIMI İÇİN GEREKÇELER: Gerek hızla artan ihtiyaca karşılık hızla azalan enerji kaynakları sorunu ve gerekse küresel boyutta ortaya çıkan ve son dönemlerde ağırlaşan iklim değişikliği süreci, doğal olarak Dünya genelinde yaygın kaygı ve korkuları da beraberinde getirmiştir. Bu nedenle, ülkeler arası görüşme ve çözüm arama çabalarına girişilmiş ve sorun Birleşmiş Milletlerin de önemli bir gündem maddesini oluşturarak İklim Değişikliği ile Mücadele Uluslar arası Sözleşmesine konu olmuştur. Sözleşme uyarınca, sera gazı salınımının azaltılarak küresel ısınmanın ve iklim değişikliği etkilerinin giderilmesine yönelik stratejiler Dünya ölçeğinde tartışılmaya başlamıştır. Tartışmalar kapsamında, fosil yakıta dayalı enerji üretiminin azaltılması ve çevre sorunu yaratmayacak alternatif temiz enerji yöntemlerinin geliştirilmesi gibi çözüm yaklaşımları ortaya çıkmıştır. Sera gazı etkisi yaratmadığı gerekçesiyle gündeme giren biyoyakıt konusu da, işte tartışılan bu çözüm yaklaşımlarından önemli birisi olarak ortaya çıkmıştır. Biyoyakıt üretimi ve kullanımı için, Dünya ve ülkemiz ölçeğinde yaygınlaşmış nedenler ya da gerekçeler ortaya atılmıştır. Bunlardan bir bölümü sorun giderici özellik taşımakta, bir bölümü ise sağlanabilecek yararlar niteliğinde dile getirilmektedir. Sorunların giderilmesi anlamında ortaya atılan gerekçelerden kimileri aşağıda özetlenmiştir. -Türkiye enerjide %73 oranında dışa bağımlıdır. Dolayısıyla yerli hammaddelerden sağlanmış biyoyakıt ile bir ölçüde bu bağımlılık azaltılabilir ve döviz tasarrufu sağlanabilir. -Fosil kaynaklı yakıtların katı ve gaz atıkları başta hava olmak üzere çevre ve doğal varlıkları hızla kirletmekte, ozon tabakasının delinmesine yol açarak küresel ısınma ve iklim değişikliğine olumsuz etki yapmaktadır. -Yapılan projeksiyonlar fosil yakıt arzının giderek artan talebi karşılamakta yetersiz kalacağını göstermektedir. Yılda yaklaşık %3 oranında artan enerji talebinin 2050 de şimdikinin iki katı olacağı tahmin edilmektedir. -Fosil yakıt rezervinin %75 inin orta doğu ülkelerinde bulunması ve bu bölgede siyasi istikrarsızlığın devam etmekte olması, enerji güvenliğini tehdit etmektedir. 6

7 -Üstelik fosil yakıt arz-talep dengesizliği dünya enerji fiyatlarının giderek artmasına neden olmaktadır. Sağlanacak yarar anlamında getirilen gerekçelerden kimileri ise aşağıdadır. -Biyoyakıtlar petrol içermemektedir ve yenilenebilir enerjiler kapsamındadır. -Biyoyakıtlar fotosentez yoluyla karbondioksiti dönüştürerek karbon döngüsü sağladığından, sera gazı emisyonları azalacaktır. Dolayısıyla, çevre ve doğal varlıkların kirlenmesi süreci geriletilecektir. Biyodizelin diğer yakıtlara göre ozon tabakasına zararı %50 daha azdır. -Doğal enerji kaynaklarının azalması yavaşlatılacaktır. -Enerji fiyatlarının hızla artması önlenecektir. -Tarımsal ürünlere uygun fiyatla talep yaratılacağından, üretici gelirleri artabilecek ve kırsal kalkınmaya katkıda bulunulacaktır. -Biyodizel çok soğuk bölgeler dışında her yerde kullanılabilmekte ve konut ve sanayide fuel-oil e ikame edilebilmektedir. Biyoetanol ise benzine tam ikame edilebilmektedir. -Biyoyakıtlar her yerde üretilebilmektedir. -Biyoyakıt üretim sürecinin atıkları çok yönlü olarak değerlendirilebilir. -Biyoyakıtlar kolayca taşınabilir ve kolaylıkla depolanabilir. 5.DÜNYA VE TÜRKİYEDE BİYOYAKIT ÜRETİM VE TÜKETİM SÜRECİ: Ortaya çıkan sorunlar nedeniyle gündeme geldiği için, biyoyakıt tüketiminin tarihi çok eskilere gitmemektedir. Gerek fosile dayalı yakıt üretiminin yeterlilik sorunları ve gerekse bu tür yakıtların yarattığı risklerden dolayı, biyoyakıt üretimi yüzyılımızın ikinci yarısında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler kapsamında özendirilmeye başlanmıştır. Fransa 1893 yılında bitkisel yağları yakıt olarak kullanan motor tasarlamıştır. İlk üretilen biyoyakıt biyodizel olmuşsa da, biyoetanol daha hızlı gelişmiştir. 19 uncu yüzyılın ikinci yarısında biyoetanol aydınlatma lambalarında kullanılmaya başlamış ve ABD de 1908 de ilk kez motor yakıtı olarak tüketilmiştir. Özellikle yetmişlerin başlarında gündeme gelen ve 1973 OPEC kararlarıyla perçinlenen petrol krizi biyoyakıtlar açısından dönüm noktası olmuştur. Hızlanan petrole ikame yakıt arayışları kapsamında, biyoyakıt seçeneği de tetiklenmeye başlamıştır. Aynı dönemde ABD ve Brezilya biyoetanol programları hazırlamışlardır Körfez savaşı ise biyoyakıt üretimi bakımından ikinci bir dönüm noktasını oluşturmuş, üretimi tetiklemeye başlamıştır. Stockholm Çevre Konferansı ve daha sonra toplanan Rio Konferansı gibi tüm dünya ülkelerini kapsayan küresel çabalar, bu tür yakıtların da içerisinde bulunduğu alternatif yakıt üretimlerini önce gelişmişler sonra da gelişmekte olan ülkeler için, giderek yükümlülük haline getirmeye başlamıştır. Değinilen bu küresel ortamların sonucu bir dünya belgesi haline gelen Kyoto Protokolü ise imza sahibi ülkelere sera gazlarının azaltılması yönünde hukuksal ve finansal yükümlülükler getirmiş ve yükümlülüklerin gereği gelişen araştırmalar kapsamında biyoyakıt konusu daha ciddi biçimde ele alınmaya başlamıştır. 7

8 Bir üçüncü tetikleyici etkiyi de 2000 lerin başında ortaya çıkan petrol fiyatı yükselişi oluşturmuştur. Son dönemlerde ABD, AB ve Kanada gibi gelişmiş ülke ve ülke grupları biyoyakıt üretim ve kullanımı için doğrudan teşvikler vermeyi önemli politikalar olarak uygulamaktadır. Brezilya da ulaştırmada tüketilen yakıtın %80 i şekerkamışından üretilen biyoetanol ile karşılanmaktadır başında 1 Milyar litrenin altında olan dünya biyodizel üretimi, 2006 da 6 Milyar litre, 2008 de ise 12 Milyar litre olmuştur. Aynı yıl toplam biyoetanol üretimi 77 Milyar litre, toplam biyoyakıt üretimi sie 89 Milyar litredir. Bu toplam 51 Milyar litre petrole eşdeğerdir. Biyoetanolün %49,8 ini ABD, %28,7 ini Brezilya, biyodizelin %53,6 ını AB ülkeleri, %16,4 ünü ABD, %7,6 ını Avustralya, %6,2 ini Brezilya ve %6,1 ini Endonezya üretmektedir. ABD biyoetanolü daha çok mısırdan, AB ise biyodizeli daha çok kanoladan üretmektedir. Ülkeler biyakıtı daha çok kendi ihtiyaçları için ürettiklerinden, biyoyakıt piyasaları dışa kapalıdır. Biyoetanolün ancak %5,8 i dünya piyasalarına çıkmaktadır. En öndeki biyoetanol ihracatçıları Brezilya ve Çin, ithalatçıları ise ABD ve AB ülkeleridir. Endonezya ve Malezya en çok biyodizel ihraç eden ülkeler, en büyük ithalatçı ise AB dir. Ülkemizde konu ilk kez 1931 Birinci Ziraat Kongresinde gündeme gelmiştir de Atatürk Orman Çiftliğinde Tarım Traktörlerinde Bitkisel Yağın Kullanımı isimli çalışmayla kullanım başlamıştır da hazırlanan İkinci Sanayi Planında ithal benzin yerine ülkenin yerli kaynağının kullanılması görüşü yer almış ve 1942 de Silahlı Kuvvetlerimizi tükettiği benzinin %20 sinde biyoetanol harmanlaması yapılmıştır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının organizasyonuyla 2005 de Türkiye Biyoyakıt Raporu hazırlanmıştır sayılı Petrol Piyasası Kanununda yer alan biyoetanol ve biyodizel akaryakıta harmanlanacak ürünler arasındadır. anlamındaki hükümle, konu ilk kez yasal alt yapıya kavuşmuştur. İlgili yönetmeliklerde de benzer hükümler yer almıştır de biyodizel standardı hazırlanmış ve TSE tarafından kabul edilmiştir. EPDK nun 2006 kararı ile lisansa bağlı biyodizel üretimi ön görülmüştür. TS EN 228 nolu standartta benzine en fazla %5 oranında biyoetanol katılabileceği belirtilmiştir. Bakanlar Kurulunun 2005 tarihli vergi tebliğinde ise yerli kaynaktan üretilen ve benzine en çok %2 oranında katılan biyoetanol için vergi muafiyeti getirilerek, konuya özel,ilk destek anlayışı sergilenmiştir. Bu muafiyet atık yağlardan yapılan üretim için ön görülmemiştir. Geçirilen süreçte benzin ve motorinde zorunlu biyoyakıt katkısı zorunluluğu getirilmediği için, üretim gereğince gelişememiştir. O nedenle, bu amaçla kurulmuş çok sayıda tesis atıl durumdadır. İlgili kaynaklara göre 1,2 Milyar litrelik kurulu biyoetanol ve biyodizel kapasitesi bulunmaktadır. Motorin tüketimi benzinin yaklaşık beş katı düzeyinde olduğundan,bu kapasitenin %90 ı biyodizele ilişkindir. Etil alkol üretim iznine sahip 9 firmanın 12 tesisinde biyoetanol üretilebilmektedir. Bursa da kurulu TARKİM firmasının yıllık 40 Milyon litre, Adana daki Tezkim firmasının yıllık 35 Milyon litre mısır ve buğdayla üretim yapabilen kapasiteleri bulunmaktadır. Bunlar üretimlerini mısırla yapmaktadır. Konya Çumra Şeker Fabrikasının yıllık 84 Milyon litre, Eskişehir Şeker Fabrikasının 20 Milyon litre pancara dayalı biyoetanol üretim kapasitesi vardır. Böylece, kurulu biyoetanol tesislerinin yıllık toplam üretim kapasitesi 180 Milyon litreye ulaşmaktadır Nisan ayı verilerine göre ülkemizde işletme lisansı almış bulunan 46 üretim tesisi vardır. Bu tesislerin yıllık üretim kapasitesi 900 Milyon litredir. Kapasitenin dünyada ikinci sırada olduğu ifade edilmektedir. Bu tesislerin çoğu yağ sıkma fabrikalarının dönüştürülmesiyle kurulmuştur. Atık yemeklik yağ kullananların kurulu kapasitesi 260 Milyon litredir. 8

9 6.BİYOYAKIT ÜRETİMİ İÇİN GEREKEN TARIMSAL ÜRÜN VE ARAZİ MİKTARI KONUSUNDA BİR DEĞERLENDİRME: EPDK nun 27 Eylül 2011 gün ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tebliği ile yıllara göre değişen oranlarda benzine etanol, motorine ise yağ asidi metil esteri katılması bir zorunluluk olarak ön görülmüştür. Tebliğe göre; benzine tarihi itibariyle en az %2, tarihi itibariyle ise en az %3 etanol içeriği katılacaktır. Motorin türlerine ise tarihi itibariyle en az %1, tarihi itibariyle en az %2 ve tarihi itibariyle de en az %3 oranında biyodizel diye bilinen yağ asidi metil esteri katılacaktır. Bu değerlendirmeye geçmeden biyoyakıt üretimi nedeniyle dünya genelinde meydana gelen tarımsal üretim değişimlerinden kimilerini örneklemekte yarar vardır. -Yapılan tahminlere göre dünyada biyoyakıt tüketimi yılda %7 düzeyinde artarak, petrol eşdeğeri türünden 102 milyon tona ulaşacaktır. Buna rağmen biyoyakıt tüketiminin ulaştırma sektöründeki payı ancak %3 dolayında kalacaktır. -ABD de 2008 yılında 38,4 Milyar litre biyoetanol için 96,2 Milyon ton mısır kullanılmıştır. Bu mısır ülkemiz mısır üretim toplamının yaklaşık yirmi beş katı düzeyindedir. -ABD,Çin ve Kanada da bu amaçla kullanılan mısırdan dolayı 116,5 Milyon ton arz daralması meydana gelmiştir. Bir insanın yıllık 800 bin kaloriye ihtiyaç duyması ölçütü kullanılarak, bu miktar mısır ile yaklaşık 500 Milyon insanın kalorisinin karşılanabileceği hesaplanmıştır. -Biyoetanol üretimi için Brezilya da kullanılan 322 Milyon ton şekerkamışı ve AB de kullanılan 40 Milyon ton şeker pancarından 50 Milyon ton, yani toplamı 150 Milyon ton olan dünya şeker üretiminin üçte biri kadar şeker üretileceği ortaya koyulmuştur. Bir başka anlatımla, Brezilya ve AB de biyoetanol amacıyla kullanılan şeker içerikli materyal ile Türkiye nin yıllık tüketim,inin yaklaşık yirmi beş katı kadar şeker yakıta dönüştürülmüştür. -Bir başka değerlendirme ise dünyada 35 Milyon ton yağlı tohum bitkisinin biyoyakıta dönüştüğünü göstermektedir. -Biyoyakıt amacıyla ABD de 6,4 Milyon hektar mısır arazisi kullanılmıştır. Bu alan ülkemizin toplam tarım arazisinin üçte birine yakındır, ülkemizin 121 bin hektar olan mısır arazisinin yaklaşık elli katı kadardır. -Biyodizel üretimi için AB de 2,7 Milyon hektar kanola ekilmiştir. Bu alan ülkemiz ayçiçeği üretim alanının yaklaşık dört katı kadardır. -Bir başka hesaba göre 596 Milyon hektar olan dünya tarım arazisinin yaklaşık %3,4 ü biyoyakıt amacıyla kullanılır olmuştur. Bu küresel saptamalardan sonra; akaryakıta katılmasının zorunlu olması öngörülen biyoyakıtlar için hangi ürünlerden ne miktar üretim gerekeceği, ne kadar ek araziye ihtiyaç olacağı ve bu amaçla kullanılacak tarımsal ürünlerden ötürü ne gibi yararların yanında, ne türden gıda ve ekonomi sorunlarına yol açılabileceği, değişik seçeneklerle aşağıda verilmeye çalışılmıştır. Başvurulan kaynaklar göre ülkemizde tüketilen benzin ve motorin için farklı veriler ortaya çıkmaktadır. Yıllık toplam benzin tüketimi için 2,0-2,3, ve 3,0 Milyon Ton gibi rakamlar çıkmaktadır. Toplam yıllık motorin tüketiminin ise Milyon Ton arasında olduğu belirtilmektedir. 9

10 Aşağıdaki değerlendirmede, bu verilerin ortalaması olduğu düşünülerek benzin tüketimi için 3 Milyon Ton, motorin için de 15 Milyon Ton varsayımları esas alınmıştır. Metnin önceki bölümünde de verildiği üzere, 1 Litre biyoetanol için ortalama 10 Kğ şeker pancarı ve 2,5 Kğ mısır ya da buğday, 1 Litre biyodizel için ise 2,5 Kğ kanola ya da ayçiçeği ve 5,0 Kğ soya fasulyesi kullanılacağı düşünülmüştür. Tebliğde akaryakıta katılacağı ön görülen biyoyakıtların hangi tarım ürünlerinde ne oranlarda kullanımla karşılanacağı yolunda bir hüküm bulunmadığı ve bu yolda bir hükmün uygulamada geçersiz kalabileceği düşünülerek, biyoyakıt elde edilecek ürünler konusunda olası seçeneklerin tümünün geçerli olabileceği düşünülmüştür. Bu kabullerden hareketle, tebliğde ön görülen değişik katkı oranları ve kullanılacak ham maddelerin değişik kullanım oranlarına göre farklı senaryolar,aşağıda farklı çizelgeler ve yorumlar biçiminde verilmeye çalışılmıştır. Yıllık tüketilen toplam 3 Milyon Ton benzine %2 oranında katılacak olan 60 Milyon Litre biyoetanolün tümünün ayrı ayrı şeker pancarı, buğday ve mısırdan karşılanacağı kabulü ile değerlendirme: Ürün Türü Litreye Ürün Ürün İhtiyacı Top. Ür. Or. Ürün Verimi Arazi İhtiyacı Top.Arazi Oranı (Kğ) (Bin Ton) (%) (Ton/Hektar) (Bin Hektar) (%) Ş.Pancarı 10, , Buğday 2, ,8 2,5 60 0,8 Mısır 2, ,4 7,2 20 3,4 Çizelgede TÜİK 2010 verileri esas alınmıştır. Buna göre şekerpancarı toplam alanı 329 Bin Hektar, üretimi 17,9 Milyon Ton, buğday toplam alanı 8,1 Milyon Hektar, üretimi 19,6 Milyon Ton ve mısır alanı 594 Bin Hektar, üretimi 4,3 Milyon Tondur. Katılım oranının %3 çıkması durumunda, üretilecek biyoetanol, kullanılacak ürün ile toplam rekolte ve toplam arazi payları yarı yarıya artmış olacaktır. Bu durumda üretilecek biyoetanol 90 Milyon Litreye çıkacak, bunu yalnızca şekerpancarından üretmek için üretmek için yaklaşık 900 Bin Ton ürün ve yaklaşık 17 Bin Hektar ek arazi gerekecektir. Yakıtın tümünün buğdaydan karşılanması halinde, 225 Bin Ton ürün ve 90 Bin Hektar ek arazi ihtiyacı olacaktır. Mısır seçeneğinde ise kullanılacak ürün 225 Bin Tona, ek arazi ihtiyacı ise 31 Bin Hektara çıkacaktır. Biyoetanol için gerek duyulan ham maddenin tek bir üründen karşılanması yerine, her üç üründen üçte bir oranında karşılanması kabulüne göre yapılan hesaplama sonunda ise gereken ham madde ve arazi miktarları %2 ve %3 katkı oranlarına göre aşağıdaki gibi ortaya çıkmıştır. -%2 katkıya göre; her üründen 20 Milyon Litre yakıt üretilecektir. Bu miktar biyoetanol üretimi için 200 Bin Ton şekerpancarı ve yaklaşık 3,7 Bin Hektar ek arazi, 50 Bin Ton buğday ve 20 Bin Hektar buğday ve 50 Bin Ton mısır ve yaklaşık 7 Bin Hektar ek mısır arazisi gerekmektedir. -Oranın %3 e çıkması durumunda her bürün için biyoetanol miktarı 30 Milyon Litreye çıkacaktır. Buna bağlı olarak ürün ve arazi miktarları da yüzde elli oranında artacak ve 300 Bin Ton şekerpancarı ve 5,6 Bin Hektar ek arazi, 75 Bin Ton buğday ve 30 Bin Hektar ek arazi ve 75 Bin Ton mısır ve yaklaşık 10,4 Bin Hektar ek arazi gerekecektir. Şeker pancarı arazi için ek arazi olanağının bulunması ve bu ürün bakımından gıda yeterliliğimizin bulunması nedeniyle, gereken ham maddenin yarısının bu üründen kalan yarısının ise eşit biçimde 10

11 buğday ve mısırdan karşılanması halinde ise seçeneklere göre ham madde ve arazi ihtiyaçları aşağıdaki gibi olacaktır. -Katkı oranının %2 olması ve ihtiyacın yarısının şeker pancarından karşılanması durumunda, 300 Bin Ton pancar ve yaklaşık 5,6 Bin Hektar ek arazi gerekecektir. İhtiyacın dörtte birinin buğdaydan karşılanması halinde, 37,5 Bin Ton ürün ve 15 Bin Hektar ek arazi, diğer dörtte birin mısırdan karşılanması halinde ise 37,5 Bin Ton mısır ürünü ve 5,2 Bin Hektar ek arazi ihtiyacı olacaktır. -Katkı oranını %3 olmasıyla bu miktarlar yüzde elli oranında artacaktır. Bu durumda gerek duyulacak şekerpancarı 450 Bin Ton, ek arazi 8,3 Bin Hektar, buğday miktarı 56 Bin Ton ek arazi 22,5 Bin Hektar ve mısır miktarı 56 Bin Ton ek arazi ise yaklaşık 7,8 Bin Hektar olacaktır. Tebliğe göre motorine katılacak biyodizel 2014 de %1, 2015 de %2 ve 2016 da %3 oranında olacaktır. Yıllık toplam motorin tüketiminin 15 Milyon Ton, katkı oranının %1, bu verilere göre kullanılacak yıllık biyodizelin toplam 150 Milyon Litre olması ve ham madde ihtiyacının üçte bir oranında kanola, ayçiçeği ve soya fasulyesi ürünlerinden karşılanması kabulleriyle aşağıdaki çizelge oluşturulmuştur. Ürün Türü Litreye Ür. Ürün İhtiyacı Top.Ür.Oranı Ür.Verimi Arazi İhtiyacı Top.Ar. Oranı (Kğ) (Bin Ton) (%) (Ton/Hek) (Bin Hektar) (%) Kanola 2, ,0 3, ,0 Ayçiçeği 2, ,0 2, ,0 Soya 5, ,0 3, ,0 Ürünler için TÜİK 2010 verileri gözetilmiştir. Buna göre Kanola toplam üretim alanı 31 Bin Hektar, üretim 106 Bin Ton, ayçiçeği toplam üretim alanı 641 Bin Hektar, üretim 1, Milyon Ton, soya toplam alanı 23 Bin Hektar, üretim 86 Bin Tondur. Yukarıdaki çizelgeye göre motorine biyodizel katılım oranı % 2 ye çıkması durumunda, gerek duyulacak yakıt miktarı 300 Milyon Litreye çıkacaktır. Bu yakıtı elde etmek için yine üçte bir oranına göre 750 biner ton kanola ve ayçiçeğine ve 1,5 Milyon Ton soyaya gerek duyulacaktır. Katkı oranının %3 e çıkması halinde ise bu miktarlar sırasıyla; 450 Milyon Litre, 1 Milyon 125 Bin Ton ve 2 Milyon 250 Bin Ton olacaktır. 7.ÖZET DEĞERLENDİRME, OLASI SONUÇLAR VE ÖNERİLER: Biyoyakıt üretimi ve tüketiminin sağlayacağı yararlar anlamında ortaya çıkan görüşleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür. -Enerjide %73 oranında dışa bağımlı olan Türkiye açısından, yerli hammaddelerden sağlanmış biyoyakıt ile bu bağımlılık azaltılabilir ve döviz tasarrufu sağlanabilir. -Fosil yakıtların yarattığı çevre ve doğal varlık sorunları, petrol içermeyen biyoyakıt kullanımıyla azalacaktır. -Fosil yakıt arzının giderek artan talebi karşılamaktaki yetersizliğinde bunlar çözüm olabilir. -Fosil yakıt rezervi bölgelerindeki enerji güvensizliği azaltılabilir. -Enerji fiyatlarının giderek artması azaltılabilir. -Doğal enerji kaynaklarının azalması yavaşlatılacaktır. -Tarımsal ürünlere uygun fiyatla talep yaratılacağından, üretici gelirleri artabilir -Biyoyakıtlar kolayca taşınabilir ve kolaylıkla depolanabilir. -Yerli tarımsal üretim geliştirilebilir. 11

12 Özetlenen ve çoğunluğu teorik nitelikli bu türden olumlu ve yararlı beklentilere karşılık, biyoyakıt üretim ve tüketim süreçlerinin ülkemiz özelinde ne gibi olumlu ve olumsuz sonuçlar yaratacağı konusunda daha somut plan analizine gerek vardır. Bu anlamda sayısal nitelikli bir analiz ve ona dayalı düşünsel bir değerlendirme aşağıda verilmeye çalışılmıştır. Değerlendirme yapılırken, konu tarımsal üretim olanakları açısından ele alınmış ve gıda güvenliği temelinde tartışma yapılmıştır. 7.1.Biyoyakıt üretim ihtiyacı ve kurulu kapasite : Metnin ilgili bölümlerinde aktarılan veriler ve bilgiler, biyoetanol ve biyodizel üretimi bakımından kurul kapasitenin kısa ve orta dönem için yeterli olduğunu göstermektedir. Toplamı 180 Milyon Litre olan biyoetanol kurulu kapasitesinin Tebliğe göre yaklaşık 60 ve 90 Milyon Litre olması beklenen ihtiyacı karşılayacağı açıktır. Tebliğ oranlarına göre 150 Milyon Litre ile 450 Milyon Litre arasında değişebilecek olan biyodizel üretiminin de, yıllık 900 Milyon Litre olduğu belirtilen kurulu kapasiteyle karşılanması mümkündür. 7.2.Biyoyakıt üretiminin ihtiyaç duyduğu tarımsal üretimin yönlendirilmesi gereği: Sorun, kurulu kapasite yeterliliği ile bitmemektedir. Bu kapasitenin kullanabileceği ham maddeye ihtiyaç vardır. Yani biyoyakıt üretiminde kullanılan tarımsal ürünlerin VARLIĞINA VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNE gerek vardır. Bu noktada çözülmesi gereken ilk konuyu, yakıt üretim kuruluşlarının ihtiyaç duyacakları bitkisel ürünleri bulabilmeleri ve dolayısıyla ülkede bu üretimlerin yeterince yapılıp yapılmaması hususu oluşturmaktadır. Dolayısıyla, EPDK nun benzin ve motorine biyoyakıt katılmasını zorunlu kılması yetmez. Bu zorunluluğun gereğinin yerine gelmesi için, biyoyakıt üretiminde kullanılabilecek bitkisel üretimin gerçekleştirilmesi gerekir. Bu türden bir üretim devlet zoruyla planlanamayacağından kanımızca; DEVLETİN BİYOYAKIT ÜRETİMİNDE KULLANILABİLECEK VE GIDA GÜVENLİĞİ AÇISINDAN SORUN YARATMAYACAK ÜRÜNLERİN GELİŞTİRİLMESİNİ YÖNLENDİRMESEİ VE BU YÖNLENDİRME İÇİN DE ETKİLİ TARIMSAL DESTEKLEMELERİ UYGULAMASI GEREKMEKTEDİR. 7.3.Biyoetanolün şekerpancarından karşılanması senaryosu: Yakıtın tümünün pancardan karşılanması seçeneği: -Yıllık tüketilen 3 Milyon Ton benzin için, konuya özel Tebliğe göre 2013 den başlayarak %2 oranı geçerli olşacağından, bu katkı için 60 Milyon Litre biyoetanol kullanımı gerekmektedir. Bir litre etanol üretimi için 10 Kğ ürün gerekliliği ölçütüyle, bu miktar etanol için 600 Bin Ton ürün ve bu ürün için ek 11 Bin Hektar şekerpancarı ekim alanı gerekmektedir. Katkı oranı % 3 olduğu zaman gereken yakıt 90 Milyon Litre olması halinde, ek ürün ihtiyacı 900 Bin Ton, yeni arazi ihtiyacı 17 Bin Hektar olacaktır. Biyoetanolün üçte birinin şekerpancarından, kalanının aynı oranda mısır ve buğdaydan karşılanması seçeneği: -%2 katkı durumunda ürün kullanılacak biyoetanol miktarı, 60 Milyon Litre/3= 20 Milyon Litredir. Bu miktar yakıt üretimi için 200 Bin Ton ürün ve 3 Bin 700 Hektar arazi gerekmektedir. Katkı oranı %3 olduğunda gerekecek yakıt miktarı 90 Milyon Ton/3=30 Milyon Litre, ürün ihtiyacı, 300 Bin Ton, arazi ihtiyacı ise 5 Bin 500 Hektar olacaktır. Biyoetanolün yarısının şekerpancarından, dörtte birerlik kısımlarının ise mısır ve buğdaydan karşılanması seçeneği: 12

13 -%2 katkı halinde ürün kullanılacak biyoetanol miktarı bu kez 30 Milyon Litredir. Bu miktar yakıtın üretimi için 300 Bin Ton ürün ve 5 Bin 500 Hektar arazi gerekecektir. Katkı oranı %3 olduğunda yakıt miktarı 45 Milyon Litre, ürün ihtiyacı 450 Bin Ton, arazi ihtiyacı ise 8 Bin 300 Hektar düzeyinde olacaktır. -Şeker pancarı açısından bir özetleme yapılacak olur ise değişen oranlar ve farklı kullanımlara göre ek pancar üretim miktarı Bin Ton, gereken ek arazi ise 3 Bin 700 Hektar ile 11 Bin Hektar arasında olabilecektir. TOPLAM PANCAR ÜRETİMİNİN 17,9 Milyon Ton, ÜRETİM ALANININ 329 Bin Hektar OLDUĞU GÖZETİLİR VE ŞEKER KANUNU ÖNCESİ EKİM ALANININ 500 Bin Hektarın ÜZERİNE ÇIKMASI HUSUSU BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLİRSE, TEORİK ANLAMDA PANCAR TARIMI VE ŞEKER ÜRETİMİ BAKIMINDAN CİDDİ BİR SORUNUN DOĞMAYACAĞI SÖYLENEBİLİR. Çünkü, en fazla ürün kullanım seçeneğinde bile gereken pancar miktarı toplam rekoltenin ancak % 3 dolayında kalmaktadır. BİR BAŞKA İFADEYLE TEBLİĞDE YER ALAN ORANLARIN TUTTURULMASI İÇİN, ŞEKERPANCARI ALANININ DA ÜRETİMİNİN DE ARTIRILMASI OLANAKLARI BULUNMAKTADIR. -Kaldı ki, ülkemizde şekerpancarı üretiminin dörtlü münavebe biçiminde yapılmaktadır. Sulanacak arazi artışına göre pancar tarımına açılacak yeni alanın bulunabilecektir. Şeker Kanunu ile getirilen üretim kotası yüzünden 1998 de 500 Bin Hektarı aşmış olan ürün arazisinin bugün 329 Bin Hektara inmiş olması nedeniyle esasen arazi rezervinin de bulunması da mümkündür. Kota kısıtından hoşnut kalmayan üretici, biyoyakıt nedeniyle olsa bile üretim kotası artışına sıcak bakabilecektir. ÖZETLENEN BU GİBİ NEDENLERDEN DOLAYI, KANIMIZCA PANCARDAN BİYOETANOL ÜRETİLMESİNİN GIDA GÜVENLİĞİ VE ARAZİ KULLANIMI ANLAMINDA SORUN YARATMASI BEKLENMEMELİDİR. 7.4.Biyoetanolün mısırdan karşılanması senaryosu: Yakıtın tümünün mısırdan üretilmesi seçeneği: -%2 katkı durumunda kullanılacak 60 Milyon Litre yakıtın bir litresi için 2,5 Kğ mısır ölçütü ile gereken ürün miktarı 150 Bin Ton, arazi ihtiyacı 20 Bin Hektardır. Katkı oranının %3 e çıkması durumunda 90 Milyon Litreye çıkacak yakıt ihtiyacı için, bu kez 225 Bin Ton mısır üretimi ve 30 Bin Hektar arazi gerekecektir. Yakıtın üçte birinin mısırdan karşılanması seçeneği: -%2 katkı durumunda gerekecek yakıt miktarı 20 Milyon Litre, bunun üretimi için ihtiyaç duyulacak mısır miktarı 50 Bin Ton, arazi miktarı ise 7 Bin Hektardır. Katkının %3 e çıkması halinde yakıt 30 Milyon Litre, ürün 75 Bin Ton ve arazi 10 Bin 400 Hektar olacaktır. Yakıtın dörtte birinin mısırdan karşılanması seçeneği: -%2 katkı durumunda gereken yakıt 15 Milyon Litre, ihtiyaç duyulacak mısır 37 Bin 500 Ton, arazi ise 5 Bin 200 Hektardır. Katkı oranının %3 e çıkması durumunda gereken yakıt 22 Milyon 500 Bin Litre, ihtiyaç duyulacak mısır 56 Bin Ton,arazi ise 7 Bin 800 Hektar olacaktır. Mısır üretimi ve arazi olanakları anlamında bir değerlendirme yapılması durumunda şunların altı çizilebilir. Görüldüğü gibi, mısır ihtiyacı değişik seçeneklere göre 37 Bin 500 Ton ile 225 Bin Ton arasında, arazi ihtiyacı ise 5 Bin 200 Hektarla 30 Bin Hektar arasında değişebilmektedir. Toplam üretimimizin 13

14 yaklaşık 4 Milyon Ton düzeyinde seyrettiği gözetilirse, bunun ancak %5 ini gerektiren bir üretim ihtiyacının, bir miktar ekiliş alanı artışıyla gerçekleşebileceği söylenebilir. NE VAR Kİ; YERLİ ÜRETİMİN ÜLKE İHTİYACINI KARŞILAMAKTA ÇOK YETERSİZ KALDIĞI, BU NEDENLE ÖNEMLİ MİKTARLARDA MISIR İTHALATI YAPILDIĞI VE ÖRNEĞİN SON SEKİZ YILDA ( ) ORTALAMA 650 BİN TON MISIR İTHAL EDİLDİĞİ GİBİ HUSUSLAR GÖZETİLİNCE, BİYOYAKIT İÇİN MISIRIN UYGUN SEÇENEK OLMADIĞINI KAVRAMAK GEREKİR. ÜLKEMİZİN, YAŞAMSAL NİTELİKLİ HAYVAN BESLENMESİ İHTİYACININ KARTŞILANMASI İÇİN BİLE, BİYOYAKIT İÇİN GEREKEN MİKTARLARIN ÇOK ÜZERİNDE İTHALAT YAPMAK ZORUNDA KALMIŞ OLDUĞUNU UNUTMAMAK GEREKİR. ÖZETLE; BİYOYAKIT İÇİN GEREKEN MISIR ÜRETİMİNİN YERLİ ÜRETİMLE KARŞILANMASININ GIDA GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN ÇOK CİDDİ RİSKLER TAŞIDIĞINI GÖRMEK VE MISIRDAN BİYOYAKIT ÜRETİMİ İÇİN TEK SEÇENEĞİN İTHALAT OLDUĞUNU ANLAMAK GEREKİR. YETMEZ, BU YÖNDE BİR İTHALAT SEÇENEĞİNİN YARATABİLECEĞİ BAĞIMLILIK SORUNLARINI DA GÖZ ARDI GEREKİR. BÜTÜN BUNLARLA BİRLİKTE; ORTA VE UZUN DÖNEMDE SULANAN TARIM ARAZİSİNİN ARTMASI VE DOLAYISIYLA VERİM VE TOPLAM ÜRETİMİN YÜKSELMESİ KOŞULLARINDA, GIDA İHTİYACININ KARŞILANMASININ DIŞINDA, YAKIT İÇİN BİR MİKTAR MISIR KULLANILABİLECEĞİNİ DE SÖYLEMEK UYGUN GÖRÜLMEKTEDİR Biyoetanolün buğdaydan karşılanması senaryosu: Yakıtın tümünün buğdaydan üretilmesi seçeneği: %2 katkı durumunda durumunda gereken 60 Milyon Litre yakıtın bir litresi için 2,5 Kğ ham madde ölçütüyle 150 Bin Ton buğday ve yaklaşık 60 Bin Hektar ek arazi ihtiyacı olacaktır. Katkı oranının %3 e çıkması durumunda 90 Milyon Litreye çıkacak yakıt ihtiyacı için, bu kez 225 Bin Ton buğday üretimi ve 90 Bin Hektar arazi gerekecektir. Yakıtın üçte birinin buğdaydan karşılanması seçeneği: -%2 katkı durumunda gerekecek yakıt miktarı 20 Milyon Litre, bunun üretimi için ihtiyaç duyulacak buğday miktarı 50 Bin Ton, arazi miktarı ise 20 Bin Hektardır. Katkının %3 e çıkması halinde yakıt 30 Milyon Litre, ürün 75 Bin Ton ve arazi 30 Bin Hektar olacaktır. Yakıtın dörtte birinin buğdaydan karşılanması seçeneği: -%2 katkı durumunda gereken yakıt 15 Milyon Litre, ihtiyaç duyulacak buğday 37 Bin 500 Ton, arazi ise 15 Bin Hektardır. Katkı oranının %3 e çıkması durumunda gereken yakıt 22 Milyon 500 Bin Litre, ihtiyaç duyulacak buğday 56 Bin Ton,arazi ise 22 Bin 400 Hektar olacaktır. Bu tablo hakkında gıda ve buğday ve buğday üretim olanakları anlamında şunların altını çizmek gerekir. TÜRKİYE ŞU ANDA BUĞDAY ÜRETİMİ TÜKETİMİ BAKIMINDAN DENGE NOKTASINDADIR. YANİ, ÜRETİLEN BUĞDAY BAŞTA EKMEK VE UNLU BESİNLER OLMAK ÜZERE, HAYVAN YEMİ, TOHUMLUK VE STRATEJİK STOK İHTİYAÇLARINI ANCAK KARŞILAMAKTADIR. HATTA ZAMAN ZAMAN İŞLEME KALİTESİNİ ARTIRMAK VE DAHİLDE İŞLEME REJİMİNDE MAMUL MADDE HALİNE GETİRİLMEK AMACIYLA, ÖNEMLİ İTHALAT DA YAPILMAKTADIR. 14

15 BESLENME ARAŞTIRMALARI, TOPLUMUMUZUN PROTEİN VE ENERJİ İHTİYACININ YARISININ EKMEKTEN KARŞILANDIĞINI GÖSTERMEKTEDİR. BİLİMSEL PROJEKSİYONLAR, NÜFUS ARTIŞININ DEVAM ETMESİ, BUNA KARŞILIK TÜKETİM EĞİLİMİNİN VE BUĞDAY VERİMİNİN DEĞİŞMEMESİ HALİNDE, 2020 YILINDA YAKLAŞIK 6 MİLYON TON BUĞDAY İTHAL ETMEK ZORUNDA KALACAĞIMIZI ORTAYA KOYMAKTADIR. BU GENEL TABLO İLE BİYOETANOL İÇİN BUĞDAY KULLANIMI SEÇENEĞİ BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLİNCE, ÇOK CİDDİ GIDA GÜVENLİĞİ SORUNLARININ GÜNDEMİMİZE GELECEĞİNİ GÖRMEK GEREKİR. ÇÜNKÜ, YAPILAN ARAŞTIRMALARA GÖRE GIDA AMACIYLA KİŞİ BAŞINA YILLIKTÜKETİLEN BUĞDAY 200 KĞ CİVARINDADIR. BİYOETANOL AMACIYLA KULLANILACAK BUĞDAY İLE KAÇ KİŞİNİN BESİN İHTİYACININ YOK EDİLECEĞİ YA DA KAÇ KİŞİNİN BESLENMESİNDEN VAZGEÇİLECEĞİ, BU ÖLÇÜT GÖZETİLEREK AŞAĞIDA SIRALANMIŞTIR. -%2 KATKI VE YAKITIN TÜMÜNÜN BUĞDAYDAN KARŞILANMASI SEÇENEĞİNDE KULLANILACAK OLAN 150 BİN TON BUĞDAY İLE 750 BİN İNSANIMIZIN BESLENMESİ SAĞLANABİLİR. KATKI ORANI % 3 OLUR İSE BU SAYI 1 MİLYON 125 BİN KİŞİYE ÇIKAR. -YAKITIN ÜÇTE BİRİNİN VEYA DÖRTTE BİRİNİN BUĞDAYDAN ELDE EDİLMESİ VE %2 VE %3 KATKI ORANI KULLANILMASI SEÇENEKLERİNDE BESLENEBİLECEK İNSAN SAYILARI İSE SIRASIYLA 250 BİN, 375 BİN, 188 BİN VE 280 BİN OLARAK ORTAYA ÇIKMAKTADIR. ÖZETLENEN BU NEDENLERDEN DOLAYI, BİYOYAKIT İÇİN BUĞDAY KULLANILMASI, ESASEN CİDDİ BESLENME YETERSİZLİKLERİ İÇERİSİNDE BULUNAN TOPLUMUMUZ BAKIMINDAN YAŞAMSAL NİTELİKLİ GIDA GÜVENLİĞİ SORUNLARINA YOL AÇABİLECEKTİR. -SORUNUN BİR BAŞKA ÖNEMLİ BOYUTUNU DA BİYOYAKIT ÜRETİMİ İÇİN KULLANILABİLECEK EK BUĞDAY ARAZİSİ OLUP OLMADIĞI HUSUSU OLUŞTURMAKTADIR. ÜLKEMİZDE, TARIM AMACIYLA KULLANILABİLECEK ARAZİLERİN SINIRINA VARILMIŞTIR. TÜRKİYE NİN TARIMA AÇABİLECEĞİ BİR SANTİMETRE KARE ARAZİSİ KALMAMIŞTIR. NİTEKİM BUĞDAY TARIMI YAPILAN ARAZİ DE POTANSİYEL SINIRINA ULAŞMIŞTIR, HATTA AMAÇ DIŞI KULLANIM VE BOZULUM SÜREÇLERİ NEDENİYLE BU ARAZİ BÜYÜKLÜĞÜ GİDEREK AZALMAKTADIR. BELİRTİLEN NEDENLE DE, BİYOYAKIT ELDE EDİLMESİ İÇİN BUĞDAY KULLANMA SEÇENEĞİNİN GERÇEKÇİ OLMADIĞININ ALTINI ÇİZMEK GEREKİR. BÜTÜN BUNLARA RAĞMEN; NÜFUS ARTIŞ HIZININ DÜŞMESİ, KİŞİ BAŞINA BUĞDAY TÜKETİMİNİN AZALMASI VE SULANAN ARAZİLERİN HIZLA ARTMASINA BAĞLI OLARAK BUĞDAY VERİMİNİN YÜKSELMESİ GİBİ KOŞULLARIN BİRLİKTE SAĞLANABİLMESİ DURUMUNDA, BİR MİKTAR BUĞDAYIN BİYOYAKIT AMACIYLA KULLANILABİLECEĞİNİ DE EKLEMEK GEREKİR Biyodizel üretimi için gereken ürün ve arazi ihtiyaçları ve gıda güvenliği sorunu : Bu metnin (6) nolu bölümünde yapılan tanımlama ve düzenlenen çizelgeden de görüleceği üzere, ülkemiz koşulları gözetilince biyodizel üretimi için ham madde olarak kanola, ayçiçeği ve soya fasulyesi ürünleri öne çıkmaktadır. İhtiyaç duyulacak yakıtın bu üç üründen aynı üçte bir oranında karşılanması kabulüyle, Tebliğin ön gördüğü katkı oranlarına göre değişecek ürün miktarları ve bu ürünleri elde etme olanakları aşağıda farklı seçenekler biçiminde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Biyoyakıtın üçte birinin kanoladan karşılanması seçeneğinde gerek duyulacak ürün ve arazi değerlendirmesi -Yaklaşık yıllık 15 Milyon Ton olan motorin tüketim miktarı için % 1 oranında katılacak 150 Bin Ton biyodizel için, bir litre yakıtın 2,5 Kğ kanoladan sağlanacağı ölçütüyle, 375 Bin Ton ürüne ihtiyaç 15

16 olacaktır. Ülkemizin 2010 toplam kanola üretimi 106 Bin Ton olduğundan, yakıt için gereken miktar toplam üretimin üç buçuk katı kadardır. Hektara 3 Ton verimle 375 Bin Ton üretim için ihtiyaç duyulan 125 Bin Hektar arazi, toplam kanola ekim alanı olan 31 Bin Hektar alanın yaklaşık dört katıdır. Katkı oranının % 2 olması halinde, üretilecek ham madde ve gerekecek arazi toplam yerli üretim ve toplam üretim alanının yedi katına çıkacaktır. Katkı oranının %3 olması durumunda, bu rakamlar yaklaşık on ya da on bir katlara çıkacaktır. Biyodizelin üçte birinin soya fasulyesinden karşılanması seçeneğinde gerek duyulacak ürün ve arazi değerlendirmesi: -Bir litre yakıtın 5 Kğ soyadan sağlanacağı ölçütüyle, 750 Bin Ton ürüne ihtiyaç olacaktır. Ülkemizin 2010 toplam soya üretimi 86 Bin Ton olduğundan, yakıt için gereken miktar toplam üretimin sekiz katı kadardır. Hektara 3,7 Ton verimle 750 Bin Ton üretim için ihtiyaç duyulan yaklaşık 200 Bin Hektar arazi, toplam soya ekim alanı olan 23 Bin Hektar alanın yaklaşık sekiz-dokuz katıdır. Katkı oranının % 2 olması halinde, üretilecek ham madde ve gerekecek arazi toplam yerli üretim ve toplam üretim alanının on altı katına çıkacaktır. Katkı oranının %3 olması durumunda, bu rakamlar yaklaşık yirmi dört kata çıkacaktır. Biyodizelin üçte birinin ayçiçeğinden karşılanması seçeneğinde gerek duyulacak ürün ve arazi değerlendirmesi: -Bir litre yakıtın 2,5 Kğ ayçiçeğinden sağlanacağı ölçütüyle, 375 Bin Ton ürüne ihtiyaç olacaktır. Ülkemizin 2010 toplam ayçiçeği üretimi 1 Milyon 300 Bin Ton olduğundan, yakıt için gereken miktar toplam üretimin yaklaşık üçte biri kadardır. Hektara 2,0 Ton verimle 375 Bin Ton üretim için ihtiyaç duyulan yaklaşık 190 Bin Hektar arazi, toplam ayçiçeği ekim alanı olan 641 Bin Hektar alanın yaklaşık sekiz-dokuz katıdır. Katkı oranının % 2 olması halinde, üretilecek ham madde ve gerekecek arazi toplam yerli üretim ve toplam üretim alanının yüzde altmışına çıkacaktır. Katkı oranının %3 olması durumunda, bu rakamlar yaklaşık bir kata çıkacaktır. Açıklanmaya çalışılan tablonun yorumu ve olası sonuçlar anlamında aşağıdaki özet değerlendirme yapılmıştır. -Ülkemizde, EPDK Tebliğinde yer alan motorine 2014 yılından itibaren %1, izleyen iki yılda ise %2 ve %3 oranında biyoyakıt katılması zorunluluğunun gerektirdiği miktarda kanola ve soya üretimi bulunmamaktadır. Üstelik, yağlı tohum kullanımı ve yem ham maddesi anlamında duyduğumuz ihtiyaç bile yerli üretimle karşılanmamaktadır. Örneğin, hayvan yemleri için çok önemli girdi özelliği taşıyan soya ihtiyacı büyük ölçüde ithalatla karşılanmaktadır. Nitekim, arası sekiz yıllık ortalama soya ithalatı 950 Bin Ton, yani yerli üretimin yaklaşık on katıdır. BELİRTİLEN NEDENLERLE, ÇOK DAHA YAŞAMSAL İHTİYAÇLARIMIZA RAĞMEN YERLİ KOŞULLARDA YETERİNCE ÜRETEMEDİĞİMİZ VE ÜRETTİĞİMİZDEN ÇOK DAHA FAZLASININ İTHAL ETTİĞİMİZ SOYA VE KANOLA ÜRÜNLERİNİN, BİYOYAKIT AMACIYLA KULLANILMASINI GERÇEKÇİ BULMAK MÜMKÜN DEĞİLDİR. TOPLUMUN BİTKİSEL YAĞ İHTİYACININ KARŞILANMASI İLE HAYVANCILIĞIN YEM İHTİYACININ GİDERİLMESİ GİBİ İKİ YAŞAMSAL GEREKLİLİĞE RAĞMEN, YETERİNCE ARTIRILAMAYAN ÜRETİMLERİN, YAKIT İÇİN ARTIRILACAĞINI DA BEKLEMEMEK GEREKİR. BU DURUMDA SOYA VE KANOLADAN BİYOYAKIT ÜRETMENİN TEK YOLU OLARAK KARŞIMIZA İTHALAT SEÇENEĞİ ÇIKMAKTADIR. ESASEN YÜKSEK OLAN VE İTHALAT DURUMUNDA DAHA DA YÜKSELECEK MALİYETLER NEDENİYLE, BU AMAÇLA YAPILACAK İTHALATIN DA EKONOMİK VE GERÇEKÇİ OLMAYACAĞINI GÖRMEK GEREKİR. 16

17 BÜTÜN BUNLARA RAĞMEN, SULAMA YATIRIMLARININ HIZLANMASI VE SULANACAK ARAZİNİN ARTMASI DURUMUNDA, EKOLOJİSİ UYGUN ALANLARDA SULU ÜRETİMİN SAĞLAYACAĞI ÜSTÜN VERİMDEN ELDE EDİLECEK FAZLA ÜRÜNÜN BİR KISMININ ZAMAN İÇİNDE YAKIT AMACIYLA KULLANILABİLECEĞİNİ DE, TEORİK AÇIDAN BELİRTMEK GEREKİR. Biyodizel konusunda kanımızca ayçiçeği kullanımının da çözüm olması zordur. Çünkü; insan beslenmesinde çok yaşamsal önemi olmasına rağmen, Türkiye bitkisel yağ ihtiyacını yerli üretimle karşılayamamakta, büyük ölçüde ithalata bağlı bulunmaktadır. TOPLUMUN BİTKİSEL YAĞ İHTİYACININ KARŞILANMASINDA ÇOK ÖNEMLİ YERİ OLMASI GEREKEN AYÇİÇEĞİNDE BİLE YETERLİLİK, YAPILAN İTHALATA RAĞMEN %49,44 DÜZEYİNDEDİR ARASI SEKİZ YILDA TÜRKİYE YILDA ORTALAMA 600 BİN TON AYÇİÇEĞİ İTHAL ETMİŞTİR. SERGİLENEN BU YETERSİZLİĞE RAĞMEN, 2014 DE TOPLAM YERLİ ÜRETİMİN ÜÇTE BİRİNİN, 2015 DE YÜZDE ALTMIŞININ VE 2016 DA TÜMÜNÜN BİYOYAKITA AYRILMASI, HİÇ BİR AÇIDAN DOĞRU VE GERÇEKÇİ DEĞİLDİR. GERÇEKLEŞMESİ MÜMKÜN OLMAYAN BU TÜR BİR ÖN GÖRÜ YERİNE, TEK SEÇENEK İTHAL EDİLECEK AYÇİÇEĞİNDEN BİYOYAKIT ÜRETMEKTİR. GETİRECEĞ MALİYET, DÖVİZ KAYBI VE BAĞIMLILIK SORUN LARINDAN DOLAYI, BU SEÇENEĞİN DE UYGUN OLMADIĞINI BELİRTMEK GEREKİR. GERİYE; BUĞDAY, MISIR, SOYA VE KANOLA ÖRNEKLERİNDE DE GEÇERLİ OLABİLECEĞİ BELİRTİLEN TEK ÇÖZÜM OLARAK, ORTA VE UZUN DÖNEMDE SULANAN ALANLARIN ARTMASI VE BUNA BAĞLI ÜRETİMİN GELİŞTİRİLMESİ SEÇENEĞİ KALMAKTADIR. SON SÖZ OLARAK, AYÇİÇEĞİNDEN BİYOYAKIT ÜRETİMİNİN ESASEN YAŞAMAKTA OLDUĞUMUZ YETERLİ VE DENGELİ BESLENME VE GIDA ÜRETİM KSITI SAORUNLARI NEDENİYLE, YAŞAMSAL ÖZELLİKTE GIDA GÜVENLİĞ SORUNU YARATMAYA ADAY OLDUĞUNU İFADE ETMEK GEREKİR. 28 Ekim Mahir GÜRBÜZ TEMA Danışmanı 17