ERZİNCAN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ERZİNCAN İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 ERZİNCAN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ERZİNCAN İL ÇEVRE DURUM RAPORU 2004

2 İÇİNDEKİLER Tablolar Dizini İ Şekiller Dizini v Haritalar Dizini v A. COĞRAFİ KAPSAM 1 A.1. Giriş 1 A.2. İl ve İlçe Sınırları 3 A.3. İlin Coğrafi Durumu 7 A.4.İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 8 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 9 A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma 11 A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya 11 B. DOĞAL KAYNAKLAR 15 B.1. Enerji Kaynakları 15 B.1.1. Güneş 15 B.1.2. Su Gücü 15 B.1.3. Kömür 15 B.1.4. Doğal Gaz 16 B.1.5. Rüzgar 16 B.1.6. Biyokütle 16 B.1.7. Petrol 16 B.1.8. Jeotermal Sahalar 16 B.2. Biyolojik Çeşitlilik 17 B.2.1. Ormanlar 17 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları B.2.2. Çayır ve Mera 18 B.2.3. Sulak Alanlar 18 B.2.4. Flora 18 B.2.5. Fauna 19 B.2.6. Milli Parkları Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları 19 B.3. Toprak 19 B.4. Su Kaynakları 21 B.4.1. İçme suyu Kaynakları ve Barajlar 21 B.4.2. Yer altı Su Kaynakları 21 B.4.3. Akarsular 21 B.4.4. Göller ve Göletler 22 B.5. Mineral Kaynaklar 22 B.5.1. Sanayi Madenleri 22 B.5.2. Metalik Madenler 23 B.5.3. Enerji Madenleri 24 B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler 24 C. HAVA ( ATMOSFER VE İKLİM ) 27 C.1. İklim ve Hava 27 C.1.1. Doğal Değişkenler 27 C Rüzgar 27 C Basınç 28 C Nem 28

3 C Sıcaklık 29 C Buharlaşma 29 C Yağışlar 30 C Yağmur 30 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 30 C Seller 30 C Kuraklık 31 C Mikroklima 31 C.1.2. Yapay Etmenler 31 C Plansız Kentleşme 31 C Yeşil Alanlar 31 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 31 C Endüstriyel Emisyonlar 31 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 31 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları 33 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu Ve Duman 33 C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları 35 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları 38 C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları 38 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 38 C.3. Atmosferik Kirlilik 39 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 39 C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri 40 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 41 C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi 41 C Su Üzerindeki Etkileri 42 C Toprak Üzerine Etkileri 43 C Flora ve Fauna Üzerinde Etkileri 43 C İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 44 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü kirliliği üzerine) Etkileri 44 D. SU 46 D.1. Su Kaynakları ve Kullanımı 46 D.1.1. Yer altı Suları 46 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 46 D.1.3. Akarsular 46 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 48 D.1.5. Denizler 49 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 50 D.3. Su Kaynağının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 50 D.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik 50 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 50 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 50 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 50 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar 51 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 51 D.5.1. Tuzluluk 51 D.5.2. Zehirli Gazlar 51 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 52

4 D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler 53 D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler 54 D Siyanürler 54 D Petrol ve Türevleri 54 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 54 D Pestisitler ve Su Kirliliği 55 D Gübreler ve Su Kirliliği 55 D Deterjanlar ve Su Kirliliği 55 D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler 55 D.5.7. Patojenler 56 D.5.8. Askıda Katı Maddeler 56 D.5.9. Radyoaktif Maddeler ve Su Kirliliği 56 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI 58 E.1. Genel Toprak Yapısı 58 E.2. Toprak Kirliliği 58 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 58 E Atmosferik Kirlenme 58 E Atıklardan Kirlenme 58 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 58 E.3. Arazi 58 E.3.1. Arazi Varlığı 58 E Arazi Sınıfları 58 E Kullanma Durumu 59 E Erozyon 67 E.3.2. Arazi Problemleri 69 F. FLORA FAUNA VE HASSAS YÖRELER 71 F.1. Ekosistem tipleri F.1.1. Ormanlar 71 F Ormanların Ekolojik Yapısı 71 F İlin Orman Envanteri 71 F Orman Varlığının Yararları 74 F Orman Kadastro ve mülkiyet durumları 74 F.1.2. Çayır ve Meralar 75 F.1.3. Sulak Alanlar 75 F.1.4. Diğer Alanlar 75 F.2 Flora 77 F.2.1. Habitat ve Topluluklar 77 F.2.2. Türler ve Popülasyon 83 F.3. Fauna 83 F.3.1. Habitat ve Topluluklar 83 F.3.2. Türler ve Popülasyon 83 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 92 F Evcil Hayvanlar 92 F Sahipli Hayvanlar 92 F Sahipsiz Hayvanlar 92 F Nesli Tehlikede Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar 92 F Hayvan Hakları İhlalleri 92 F Valilikler Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla işbirliği 92

5 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar 92 F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 93 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve 93 Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman 93 Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları

6 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel

7 Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar G. TURİZM 102 G.1. Yörenin Turistik Değerleri 102 G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 102 G Konum 102 G Fiziki Özellikler 104 G.1.2. Kültürel Değerler 104 G.2. Turizm Çeşitleri 113 G.3.Turistik Altyapı 115 G.4. Turist Sayısı 118 G.5. Turizm Ekonomisi 119 G.6. Turizm Çevre İlişkisi 120 H. TARIM VE HAYVANCILIK 122 H.1. Genel Tarımsal Yapı 122 H.2. Tarımsal Üretim 124 H.2.1. Bitkisel Üretim 126 H Tarla Bitkileri 127 H Buğdaygiller 127 H Baklagiller H Yem Bitkileri 127 H Endüstriyel Bitkiler 128 H Bahçe Bitkileri 128 H Meyve Üretimi 128 H Sebze Üretimi 129 H Süs Bitkileri H.2.2. Hayvansal Üretim 130 H Büyükbaş Hayvancılık 131 H Küçükbaş Hayvancılık 132 H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) 133 H Su Ürünleri 133 H Kürk Hayvancılığı 134 H Arıcılık ve İpek Böcekçiliği 134 H.3. Organik Tarım 134 H.4. Tarımsal İşletmeler 135 H.4.1. Kamu İşletmeleri 135 H.4.2. Özel İşletmeler 135 H.5. Tarımsal Faaliyet 135 H.5.1. Pestisit Kullanımı 135 H.5.2. Gübre Kullanımı 135 H.5.3. Toprak Kullanımı I. MADENCİLİK 137 I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii 137 Olan Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri 137 I.1.2. Metalik Madenler 139 I.1.3. Enerji Madenleri 141

8 I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler. 142 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 142 I.3. Cevher Zenginleştirme 142 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 142 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan 142 Rehabilitasyon Çalışmaları J. ENERJİ 144 J.1. Birincil Enerji Kaynakları 144 J.1.1. Taş Kömürü 144 J.1.2. Linyit 144 J.1.3. Asfaltit 144 J.1.4. Bitümlü şist 145 J.1.5. Ham petrol 145 J.1.6. Doğalgaz 145 J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 145 J.1.8. Orman 147 J.1.9. Hidrolik 147 J Jeotermal 147 J Güneş 147 J Rüzgar 147 J Biyokütle 147 J.1.2. İkincil Enerji Kaynakları 147 J Termik Enerji 147 J Hidrolik Enerji 147 J Nükleer Enerji 147 J Yenilenebilir Elektrik Enerjisi üretimi 147 J.2. Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı 148 J.3. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 148 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ 149 K.1. İl Sanayisinin Gelişimi, Yer seçimi süreçleri ve Bunu Etkileyen Etmenler 149 K.2. Genel Anlamda Sanayi Gruplandırması 150 K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 151 K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları Ve İstihdam Durumu 151 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 157 K.6. Sanayiden Kaynaklı Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 158 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 158 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 158 K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 158 K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 158 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 158 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 159 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 160 L.1. Altyapı 160 L.1.1. Temiz Su Sistemi 160 L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 160 L.1.3. Yeşil Alanlar 161

9 L.1.4. Elektrik İletim Hatları 161 L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları 162 L.2. Ulaşım 162 L.2.1. Karayolları 162 L Karayolları Genel 162 L Ulaşım Planlaması 164 L Toplu Taşım Sistemleri 164 L Kent İçi Yollar 164 L Araç Sayıları 164 L.2.2. Demiryolları 165 L Kullanılan Raylı Sistemler 165 L Taşımacılıkta Demiryolları 165 L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı 165 L Limanlar 166 L Taşımacılık 166 L.2.4. Havayolları 166 L.3. Haberleşme 167 L.4. İlin İmar Durumu 168 L.5. İldeki Baz İstasyonları 168 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 170 M.1 Kentsel ve Kırsal Planlama 170 M.1.1. Kentsel Alanlar 170 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 170 M Kentsel Büyüme Deseni 170 M Planlı Kentsel Gelişim Alanları 171 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 171 M Kentsel Yenileme Alanları 172 M Endüstri Alanlarının Yer Seçimi 172 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikler 174 M.1.2. Kırsal Alanlar 174 M Kırsal Yerleşme Deseni 174 M Arazi Mülkiyeti 174 M.2. Altyapı 174 M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 174 M.3.1. Kamu Binaları 175 M.3.2. Okullar 175 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 175 M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 176 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 176 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 177 M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 177 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 177 M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma 177 M Yerel Mimari Özellikler 177 M Bina Yapımında kullanılan Yerel Materyaller 177 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 177 M.4.1. İş alanları ve işsizlik 178 M.4.2. Göçler 178

10 M.4.3. Göçebe İşçiler (mevsimlik) 178 M.4.4. Kent Toprağın Mülkiyet Dağılımı 178 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 178 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 179 M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 179 M.5.1. Görüntü Kirliliği 179 M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu 179 M.5.3. Havaalanı ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 179 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 179 M.5.5. Kentsel Atıklar 179 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 179 M.6. Nüfus 180 M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 180 M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 180 M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 181 M.6.4. Nüfus Değişim Oranları 181 M.6.5. Yer Değiştirme Olayları 182 M.6.6. Turizm ve Seyahat 182 M.6.7. İşsizlik 182 N. ATIKLAR 185 N.1. Evsel Katı Atıklar 185 N.2. Tehlikeli Atıklar 186 N.3. Özel Atıklar 186 N.3.1. Tıbbi Atıklar 186 N.3.2. Atık Yağlar 187 N.3.3. Pil ve Aküler 187 N.3.4. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 187 N.3.5. Tarama Çamurları 187 N.3.6. Elektrik ve Elektronik Atıklar 187 N.3.7. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 187 N.4. Diğer Atıklar 187 N.4.1. Ambalaj Atıkları 187 N.4.2. Hayvan Kadavraları 187 N.4.3. Mezbaha Atıkları 187 N.5. Atık Yönetimi 187 N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 187 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transferi 188 N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 188 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 188 N.8.2. Atıkların Yakılması 188 N.8.3. Kompost 188 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 188 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 188 O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 190 O.1. Gürültü 190 O.1.1. Gürültü Kaynakları 190 O Trafik Gürültüsü 190 O Endüstri Gürültüsü 191

11 O İnşaat Gürültüsü 191 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 191 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültüler 192 O.1.2. Gürültü ile mücadele 192 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 192 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Etkileri 192 O Gürültünün Sosyal Çevreye Etkileri 192 O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Etkisi 192 O Fiziksel Etkisi 192 O Fizyolojik Etkisi 193 O Psikolojik Etkisi 193 O Performans Etkisi 193 O.2. Titreşim 193 P. AFETLER 194 P.1. Doğal Afetler 194 P.1.1. Depremler 194 P.1.2. Heyelan ve Çığlar 196 P.1.3. Seller 196 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 196 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik ve Abiyotik faktörlerin etkileri 196 P.1.6. Fırtınalar 197 P.2. Diğer Afetler 197 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 197 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Atıklar 197 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 197 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 198 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 198 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 198 P.3.3. İlk Yardım Servisleri 199 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 199 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 199 R. SAĞLIK VE ÇEVRE 200 R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 200 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 200 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar 202 R İçme Kullanma ve Sulama Suları 203 R Denizler 204 R Zoonoz Hastalıklar 204 R.1.3. Gıda Hijyeni 204 R.1.4. Aşılama Çalışmaları 205 R.1.5. Bebek Ölümleri 206 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş, ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 207 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları 207 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 208 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 208 R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 209

12 R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 210 R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 210 R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 210 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma 211 R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri S. ÇEVRE EĞİTİMİ 213 S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri 213 S.2.Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 215 S.2.1. Çevre Vakıfları 215 S.2.2. Çevre Dernekleri 217 S.2.3. Çevre İle İlgili Federasyonlar 217 T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA 219 T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevre Tahribatının Önlenmesi 219 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, 219 Korunması ve Geliştirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini 219 Aşmayacak Şekilde Planlanması T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 219 T.5. Çevreye Duyarlı Arazi Kullanımı Planlaması 220 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 220

13 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa Tablo A.1. Erzincan İli ilçelerinin il merkezine olan karayolu uzaklıkları 1 Tablo A.2. Erzincan İli nin bazı illere karayoluyla olan uzaklıkları 3 Tablo A.3. Erzincan İlinin yüksekliğine göre dağları 9 Tablo B.1 Erzincan İli ndeki baraj ve HES ler 15 Tablo B.2. Erzincan İli kömür rezervleri 16 Tablo B.3 Çayır ve meraların ilçelere göre dağılımı 18 Tablo B 4.Erzincan İli nde endemik tür içeren başlıca familyalar ve tür sayıları 19 Tablo.B.5. Erzincan İli Göletlerine ait teknik veriler. 22 Tablo B.6. Erzincan İlinde bulunan ruhsatlı kum ve çakıl ocakları. 24 Tablo C.1. Erzincan İli dönemi ortalama rüzgar hızı (m/sn) 27 Tablo C.2. Erzincan İli dönemi en hızlı rüzgar ve yönü (m/sn) 27 Tablo C.3. Erzincan ili dönemi esme sayıları toplamına göre hakim rüzgar yönü 28 Tablo C.4. Erzincan İli dönemi ortalama yerel basınç (hpa) 28 Tablo C.5. Erzincan İli dönemi en yüksek yerel basınç ve ayı 28 Tablo C.6. Erzincan İli dönemi en düşük yerel basınç ve ayı 28 Tablo C.7. Erzincan İli dönemi ortalama bağıl nem ( %) 28 Tablo C.8. Erzincan İli dönemi en düşük bağıl nem ( % ) 29 Tablo C.9. Erzincan İli dönemi ortalama sıcaklık ( 0 C ) 29 Tablo C.10. Erzincan İli dönemi ortalamayüksek sıcaklık ( 0 C ) 29 Tablo C.11. Erzincan İli dönemi ortalama düşük sıcaklık ( 0 C ) 29 Tablo C.12. Erzincan İli dönemi en yüksek sıcaklık ve ayı* 29 Tablo C.13. Erzincan İli dönemi en düşük sıcaklık ve ayı* ( 0 C ) 29 Tablo C.14. Erzincan İli dönemi ortalama buhar basıncı ( hpa ) 29 Tablo C.15. Erzincan İli dönemi ortalama yağış miktarı ( mm ) 30 Tablo C.16. Erzincan İli dönemi günlük en fazla yağış miktarı ve ayı 30 Tablo C.17. Erzincan İli Dönemi Yağışın 10 mm olduğu ortalama yağışlı gün sayısı 30 Tablo C.18. Erzincan İli dönemi ortalama kar yağışlı gün sayısı 30 Tablo C.19. Erzincan İli dönemi ortalama karla örtülü gün sayısı 30 Tablo C.20. Erzincan İli dönemi en yüksek kar örtüsü kalınlığı 30 Tablo.C.21. Belediyeler imar planı yeşil alan miktarı. 32 Tablo.C.22. Türkiyede bazı kirleticiler için hava kalitesi sınır değerleri 34 Tablo.C.23. Erzincan İli PM ve SO2 değerlerinin yıllara göre dağılımı 36 Tablo.C.24. Hava Kalitesi İndeksi (HKİ): Partiküler Madde (PM 10 ) Tablo.C.25. Hava Kalitesi İndeksi (HKİ): Karbon Monoksit (CO) Tablo.C.26. Hava kirleticilerin bitkiler üzerinde yaptığı tahribatlar 44 Tablo.C.27. Bazı hava kirleticilerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri. 44 Tablo D.1. Erzincan ilindeki akarsular ve debileri 47 Tablo:D.2. Erzincan İli Sulama amaçlı inşaa edilen barajlar. 49 Tablo.D.3. Erzincan İlindeki göletler. 49 Tablo.D.4. Fırat Nehri yan kolları su kalitesi 50 Tablo.D.5. İçme suları için max. inorganik toksik madde konsantrasyonları 53 Tablo.D.6. Deterjan yapımında kullanılan bazı yüzey aktif maddeler ve özellikleri 55 Tablo.E.1. Erzincan ili toprakları kimyasal analiz sonuçları 58

14 Tablo.E.2. Erzincan ili arazi kullanımı 59 Tablo.E.3. Erzincan da halen varolan arazi kullanma şekillerinin kabiliyet sınıflarına göre dağılımı 60 Tablo.E.4. Erzincan İli arazi kullanım durumu (hektar) 61 Tablo. E.5. Erzincan İli ndeki kolüviyal toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 62 Tablo. E.6. Erzincan İli ndeki kahverengi, kalkersiz kahverengi orman toprakları ile kırmızı kahverengi toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 63 Tablo. E.7. Erzincan İli ndeki kahverengi toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 64 Tablo. E.8. Erzincan İli ndeki kalkersiz kahverengi ve bazaltik toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 65 Tablo. E.9. Erzincan İli ndeki kestane renkli toprakla ile diğer arazilerin kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 66 Tablo. E.10. Erzincan İli arazi kullanma kabiliyetleri ve arazilerin tarıma uygunluğu. 67 Tablo.E.11. Yıllar itibarıyla ağaçlandırma, erozyon, bakım program ve uygulama sonuçları. 68 Tablo.E.12. Potansiyel ağaçlandırma alanları 69 Tablo E.13. Erzincan İlinde tarım topraklarının erozyon durumu (ha). 69 Tablo E.14. Erzincan İli tarım topraklarının tuzluluk ve sodiklik oranları 69 Tablo E.15. Erzincan İli topraklarının taşlık alanları ( ha ) 70 Tablo E.16. Erzincan İli tarım topraklarının drenaj durumu 70 Tablo F. 1 Erzincan Orman İşletme Müdürlüğü toplam alanının şeflikler bazında dağılımı. 73 Tablo F.2. Erzincan İli orman ağaçlarından yıllarında üretilen ürün çeşitleri ve miktarı (m 3 ) 74 Tablo F.3. Erzincan İli orman ağaçlarının vasıflarına göre dağılımı ( ha ). 76 Tablo.F.4. Kentsel sit alanları 95 Tablo.F.5. Tarihi sit alanları 96 Tablo.F.6. Arkeolojik sit alanları 96 Tablo.F.7. Doğal sit alanları 97 Tablo F yılları Mera Kanunu Uygulamaları Tablo.F.9. Anıtlar 98 Tablo.F.10..Yapı Toplulukları 99 Tablo.G.1. Erzincan Merkezde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 108 Tablo.G.2. Erzincan Kemah İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 109 Tablo.G.3. Erzincan Kemaliye İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 110 Tablo.G.4. Erzincan Tercan İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 111 Tablo.G.5. Erzincan Refahiye İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 112 Tablo.G.6. Erzincan Çayırlı İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 112 Tablo.G.7. Erzincan İlinde yapılan yöresel kültürel etkinlikler 113 Tablo G.8.Erzincan kütüphanelerindeki kitap ve okuyucu sayısı 117 Tablo G.9.Erzincan da yatırım belgeli ve işletme belgeli tesisler 117 Tablo G.10. İşletme belgeli eğlence yerleri 118 Tablo G.11. İlde konaklayan turist sayısı 118 Tablo G yılında ilde konaklayan ve geceleyen turist sayısı 118 Tablo.H.1..Erzincan İl arazisinin ilçeler itibariyle genel dağılımı. 122

15 Tablo.H.2. Tarım arazisinin kullanım şekli. 123 Tablo.H.3. Erzincan İli çiftçi örgütleri durumu 124 Tablo.H.4. Arazi büyüklüğü ve mülkiyetine göre işletme sayısı 125 Tablo.H.5. Türkiye ve Erzincanda et üretimi 125 Tablo.H.6. Türkiye ve Erzincan süt üretimi 126 Tablo H.7. Tarım Arazilerinin Kullanım Durumu 126 Tablo.H.8. Bitkisel Üretimde verimlilik 126 Tablo.H.9. Erzincan İli buğdaygiller üretimi 127 Tablo.H.10. Erzincan İli Yem bitkileri üretimi 127 Tablo.H.11. İlimizde üretilen diğer tarımsal ürünler 128 Tablo.H.12. Erzincan ilin ait meyve ağaçları çeşitleri ve üretimleri 129 Tablo H.13. Erzincan İli sebze üretimi 130 Tablo.H.14. İl bazında tarımsal işletme büyüklükleri ve sayısı 131 Tablo.H.15. İldeki mezbaha ve kombinalar 131 Tablo.H.16. Büyükbaş hayvan mevcutlarının ilçelere göre dağılımı 132 Tablo. H.17. Küçükbaş hayvan mevcutlarının ilçelere göre dağılımı 132 Tablo. H.18. İlimizde tavukçuluk tesislerine ait bilgiler 133 Tablo. H.19. Kümes hayvanları mevcutlarının ilçelere göre dağılımı 133 Tablo. H.20. Alabalık işletmelerine ait istatistikler 134 Tablo. H.21. İlimizde arılı kovan sayıları ve üretimler 134 Tablo. H.22. Erzincan İli pestisit kullanımı 135 Tablo. H.23. Erzincan ili gübre kullanımı 136 Tablo. I.1. Mermer (bloktaş) bulunan sahalar 137 Tablo. I.2 Perlit bulunan sahalar 137 Tablo. I.3 Manyezit bulunan sahalar 137 Tablo. I.4Zımpara bulunan sahalar 138 Tablo. I.5Alçıtaşı (jips) bulunan sahalar 138 Tablo. I.6 Tuğla kiremit hammaddesi bulunan sahalar 138 Tablo. I.7 Kayatuzu bulunan sahalar 138 Tablo. I.8 Barit bulunan sahalar 138 Tablo. I.9 Altın madeni bulunan sahalar 139 Tablo. I.10 Bakır madeni bulunan sahalar 139 Tablo. I.11 Demir madeni bulunan sahalar 139 Tablo. I.12 Manganez madeni bulunan sahalar 140 Tablo. I.13 Krom madeni bulunan sahalar 140 Tablo. I.14 Linyit bulunan sahalar 141 Tablo J.1. Ortalama Güneşlenme süresi 144 Tablo J.2. Ortalama açık günler sayısı 144 Tablo J.3. Dakikada güneşten gelen ortalama kalori 144 Tablo J.4. Erzincan İli dönemi ortalama rüzgar hızı ( m/ sn ) 144 Tablo J.5. En hızlı rüzgar değerlerinin aylara göre dağılımı 144 Tablo J.6. İşletmede olan enerji santralleri 145 Tablo J.7. Proje aşamasında olup yapımı düşünülen santraller 145 Tablo J.8. Kömür ithalatı ihalelerinde kömürde aranan özellikler 146 Tablo J yılı Erzincan da tüketilen petrol ürünleri. 147 Tablo:J.10. Erzincan İli enerji tüketiminin sektörlere göre dağılımı 148 Tablo K.1. Erzincan daki tasdikli sanayi alanlarının kent içindeki dağılımları ve büyüklükleri 150

16 Tablo K.2. Erzincan da sanayi gruplarına göre işyeri sayıları 151 Tablo K.3. Erzincan İlindeki sanayi tesislerinin ilçelere göre dağılımı 151 Tablo K.4. Ücretli çalışanların ortalaması 152 Tablo K.5. Erzincan organize sanayi bölgesi parsel durumu 153 Tablo K.6. Organize sanayi bölgesinde üretime geçen firmalar 154 Tablo K.7. Organize sanayi bölgesinde inşaa halinde olan yatırımlar 154 Tablo K.8. Organize sanayi bölgesinde proje safhasında olan yatırımlar 154 Tablo K.9. Erzincan ilinde faaliyette bulunan sanayi işletmeleri 155 Tablo K.10. Erzincan da sanayi sektöründe tüketilen enerji miktarı ( kw ). 157 Tablo.K.11. Erzincan Şeker fabrikası üretim sezonunda Fırat nehri su analizi sonuçları 158 Tablo.L.1. İmar planında öngörülen yeşil alanlar 161 Tablo.L.2. İmar planı haricinde gerçekleştirilen çalışmalar Tablo.L.3. Şehir İçi Ağaçlandırma Sahaları Tablo.L.4. Kent içi yollar 164 Tablo L.5.Erzincan İli Hudutları içerisinde Ocak-Şubat-Mart 2002 dönemi kayıtlı motorlu taşıt dağılımı. 164 Tablo L.6. Erzincan İli 2001 yılı havaalanı uçak ve yolcu trafiği 167 Tablo. L.7. Erzincan İli haberleşme istatistikleri 167 Tablo L.8. Erzincan İli jetonlu ve kartlı ankesörler dağılımı 168 Tablo.M.1. Erzincan kadastro durumu. 174 Tablo.M.2. Erzincan İli okul durumu 175 Tablo.M.3. İlimiz genelindeki sağlık kurumları ve çalışan doktor sayıları 175 Tablo M.4. Erzincan nüfus artışında doğal artış ve net göçle artışın payları 178 Tablo M.5. Erzincan da nüfusun yıllara göre değişimi 180 Tablo M.6. Erzincan İli yıl ortası nüfusunun yaş ve cins gruplarına göre dağılımı 180 Tablo M.7. Erzincan ilçelerinin nüfusları, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu 181 Tablo M.8. Erzincan İlinin nüfusu ve yıllık nüfus artışı 181 Tablo M.9. Erzincan da yıllar itibariyle evli kadın nüfusunun (12-49 yaş arası) doğurganlık durumu 182 Tablo M.10. Erzincan ilindeki işgücünün konumu 183 Tablo M.11. Cinsiyetler,ne göre işgücü durumu 183 Tablo N.1. Erzincan da 1998 yılında toplanan günlük çöp miktarlarının ilçelere göre mevsimsel dağılımı (kg/gün) 185 Tablo.N.2. Erzincan da bir kişinin ürettiği ve çalışan bir kişinin ürettiği günlük çöp miktarı 185 Tablo N.3. Erzincan dönemi ilçelere göre günlük tahmini çöp miktarları (ton/gün) 186 Tablo N.4. Erzincan İli dönemi yıllık tahmini çöp miktarları 186 Tablo O yılı Haziran Ayı gürültü ölçüm sonuçları 190 Tablo.P.1. Erzincan daki afetler 194 Tablo.P.2. Erzincan İli tarihsel depremleri 195 Tablo.P yılları arası orman yangını kayıtları Tablo.P.4. Erzincan İlinde meydana gelen afetler 197 Tablo.P.5. İl Sivil savunma teşkilatı birimleri 209 Tablo R.1. Erzincan Devlet Hastanesi ile ilgili envanter dökümü. 199 Tablo R.2. Erzincan İli ve ilçelerine göre sağlık kurumlarının dağılımı 201 Tablo.R.3. Sağlık Personelinin İlçelere göre dağılımı 201 Tablo.R.4. Erzincan İli dönemi bulaşıcı hastalıklar tablosu 201

17 Tablo.R.5. Erzincan İlinde 1999 yılında görülen bulaşıcı hastalıkların aylara göre dağılımı 203 Tablo.R.6. Erzincan İlinde içme suları analiz sonuçları. 203 Tablo R.7. Su kontrolü çalışmaları 204 Tablo R.8. Bakiye klor ölçümleri 204 Tablo R.9. Erzincan İline ait gıda maddelerinin kimyasal analiz sonuçları 204 Tablo R.10. Erzincan İline ait gıda maddelerinin bakteriyolojik analiz sonuçları 204 Tablo R.11. Erzincan İlinde denetimi yapılan gıda işlekleri 205 Tablo R.12. Erzincan ilinde 2001 yılında yapılan aşı çalışmaları. 205 Tablo:R.13.Erzincan İlinde yılları arasında yapılan bağışıklama çalışmaları 206 Tablo.R.14. İlimizde yıllara göre bebek (0-11 ay) ölüm hızları (binde) 207 Tablo.R Yılında bildirilen ölüm sebepleri ve dağılımı 207 Tablo.R.18 Erzincan İli yılları arası AÇSAP şubesinde uygulanan aile planlaması yöntemleri 208 Tablo R Yılı AÇS-AP çalışmaları 208 Tablo S.1 Erzincan İli eğitim-öğretim yılında Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu tarafından açılan meslek, sosyal ve kültürel kurslar 214 Tablo.T.1. İlimizde Çed Yönetmeliği kapsamında değerlendirilen işletmeler. ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil A.1. Erzincan da toprak örtüsünün dağılımı 8 Şekil.C.1. Erzincan İli SO2 ve PM değerlerinin yıllara göre dağılımı 37 Şekil H.1. Erzincan İli tarım arazilerinin kullanımı 123 Şekil H.2. Erzincan İli tarım arazilerinin kullanımı 123 Şekil K.1. Erzincan da firmaların devlet ve özel sektör itibarıyla dağılımı. 149 HARİTALAR DİZİNİ Sayfa Harita A.1. Erzincan İlinin İlçeleri ve komşuları 2 Harita A.2. Erzincan ili jeomorfoloji haritası 13 Harita A.3. Erzincan ili jeoloji haritası.

18 A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş Erzincan, Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Fırat Bölümü nde 39 02' ' kuzey enlemleri ile 38 16' ' Doğu boylamları arasında yer yer alan etrafı dağlık, ortası bağlık diye anılan bir ilimizdir. Erzincan İli genellikle dağlar ve platolarla kaplıdır. Dağlar, çeşitli yönlerde belirli bir sınır içinde uzanır. Erzincan İl toprakları jeolojik yapı itibariyle ikinci, üçüncü ve dördüncü zamanlarda oluşmuştur. Doğudaki Tercan Ovası, özel bir jeolojik yapı gösterir. Yöre, başkalaşım kayaçları arasına yerleşmiş geniş düzlükler ve dördüncü zamanda oluşmuş alüvyonlarla kaplıdır. Karasal iklim özelliklerine sahip olan Erzincan Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Elazığ ve Malatya dışındaki diğer tüm illerden daha ılıman bir iklime sahiptir. Çok eskilere dayanan Erzincan tarihi, yapılan arkeolojik kazılar ve araştırmalar sonucunda aydınlatılmıştır. Tarih öncesi çağlarda Urartu egemenliğinde olan bölge doğu-batı, güneygüneybatı yol güzergahlarında olması ve tarihi İpek Yolu nun Erzincan dan geçmesi sebebiyle tarih boyunca önemini korumuştur. Bu ticari kaygılar bölgeye Urartular haricinde Hititleri, Medleri, Persleri, Makedonyalıları ve Romalıları da çekmiştir Malazgirt zaferiyle Türkler Anadolu ya girmiş ve Kemah civarında İlk Türk Beyliği olan Mengücek Beyliği kurulmuştur. Bağımsızlık mücadelesinin başladığı 1920 li yıllara kadar birçok savaş atlatıp hükümdar değiştiren Erzincan, 1916 yılında Rus işgaline ve Ermeni ayrılıkçıların katliam ve yağmalarına şahit olmuştur. Erzincan İli keşfedilmeyi bekleyen birçok doğal güzelliğe sahiptir. Dört tarafı dağlarla çevrili bölge özellikle doğa sporları açısından çok cazip olanaklar sunmaktadır. Kemah, Kemaliye ve Refahiye İlçeleri bu tür faaliyetler için çok zengin seçenekler içermektedir. İl merkezinde Ilıca, Beytahtı, Girlevik Şelalesi, Çayırlı İlçesinde Aygır Gölü, Kemah ta Soğuk Sular, Kemaliye nin kendine has mimarisi, Otlukbeli ilçesinde doğal sit alanı olarak da kabul edilen Otlukbeli Gölü, Refahiye İlçesinde Dumanlı Dağları ve ormanlar ile Sakaltutan mevkiindeki Yıldırım Akbulut Kayak Tesisleri, Üzümlü de, Bayırbağ Mesire Yeri ve Hıdırellez Gölü, Tercan da ise Ağ Baba İlimizin akla ilk gelen önemli yerleridir. Urartu medeniyetinin günümüze ulaşmış en sağlam kentlerinden biri olan Altıntepe de ilimiz sınarları içerisinde bulunmaktadır. Tablo A.1. Erzincan İli İlçelerinin il merkezine olan karayolu uzaklıkları İlçe Adı Km Üzümlü 22 Kemah 51 Refahiye 71 Çayırlı 81 Tercan 99 İliç 117 Otlukbeli 118 Kemaliye 155 KAYNAK: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, 2000

19 A.2. İl ve İlçe Sınırları Erzincan, Doğu Anadolu Bölgesi nin batı bölümünde, Yukarı Fırat Havzasında bulunmaktadır. Şehrin kuzeyinde, Giresun, Bayburt, Gümüşhane; batısında Sivas; doğusunda Erzurum ve Bingöl; güneyinde ise Tunceli, Malatya ve Elazığ illeri bulunmaktadır. Harita A.1: Erzincan İlinin İlçeleri ve komşu iller Tablo A.2. Erzincan İli nin bazı illere karayoluyla olan uzaklıkları. Merkez Varılacak Nokta Mesafe Erzincan Ankara 689 Erzincan Adana 674 Erzincan Erzurum 188 Erzincan Edirne 1265 Erzincan İstanbul 1037 Erzincan İzmir 1269 Erzincan Kars 389 Erzincan Mersin 743 Erzincan Trabzon 245 KAYNAK: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, 2000 Erzincan İli nin ilçeleri İlçe Adı Nüfus Yüzölçümü (km 2 ) İlçe Merkezi Köyler Çayırlı İliç Kemah Kemaliye Otlukbeli Refahiye Tercan Üzümlü

20 Ova % 8,60 Yayla % 5,40 Plato % 26,40 Dağ % 59,60 Şekil A.1. Erzincan da toprak örtüsünün dağılımı ( İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü, 1991 ). İlin en büyük ve en verimli akarsuyu, Karasu Irmağıdır. Karasu Irmağı Fırat ın en önemli iki kolundan biridir. Tercan ovalarında ırmağa, kuzeybatıdan Keşiş Dağlarından çıkan Çayırlık Dere, ayrıca güneydoğudan Tuzla Suyu katılır. Erzincan Ovasında Karasu Iırmağı, iki yandan Mercan, Kom, Cimin, Pahnik ve Sürperen Suları ile Çardaklı Deresini alır. Irmak, Erzincan Ovasından sonra, Bağıştaş a kadar derin bir yatak içerisinde akar. Karasu, Kemaliye ilçesinde Kadıgölü Suyu ile Miran Suyunu aldıktan sonra, ilçenin güneydoğusunda Başpınar yakınlarında Elazığ il sınırına girer. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Erzincan İli, genellikle dağlar ve platolarla kaplıdır. İl topraklarının % 60 ını dağlar kaplar. Dağlar çeşitli yönlerde, belli bir sıra içinde uzanır. Güneybatıdan Munzur, kuzeybatıdan Refahiye Dağları il alanına girer. Doğudan Erzurum dan gelerek batıya doğru uzanan Karasu, il alanını derinlemesine, aralarında geniş düzlükler bırakacak şekilde böler. Tablo A.3. Erzincan İlinin yüksekliğine göre dağları Dağın Adı Yüksekliği (m) Yer Aldığı ilçe Munzur Silsilesi Kutlular Tepe 2980 Kemah-İliç Göltepeleri 3331 Kemah Haraminin Tepe 3239 Kemah Akbaba 3462 Kuştepe 3059 Munzur Mercan Dağları Heltepe 3345 Merkez Esence Keşiş Esencetepe 3349 Buzgölü Tepe 3162 Otlukbeli Dağları Kazdağı Tepe 2762 Otlukbeli Karadağ Köhnem Dağları Karadağ 3045 Keklikkıran Tepe 2845 Dumanlı Dağları Kurtlu Tepe 2711 Kızıldağ-Peynirli Tepe 3025 Sivas İl Sınırı KAYNAK: Bütün Yönleriyle Erzincan (Özdemir, Kaymaz ve Buyruk, 2001). Erzurum un Aşkale İlçesinden batıya doğru uzanan Tercan Düzlükleri, kuzeyden ve batıdan Kop Dağları nın uzantılarıyla çevrilidir. Tercan Düzlüklerinin bulunduğu çukurluğun batısında, Mülpet ve Keşiş Dağları bulunmaktadır. Kop Dağları, Çayırlı

21 yöresinin batısında iki kola ayrılmaktadır. Birinci kol, Erzincan il merkezinin kuzeyine doğru uzanır. İkinci kol güneydoğuya dönerek, önce Keşiş, sonra Mülpet Dağları nı oluşturur. Coşan Dağı, ilin en yüksek (3976 m.) noktasıdır. Çukurluğu, doğudan Dumanlı ile Maryam Dağı sınırlar. Güneyinde ise Koşan, Murdelor, Eşilbaba Dağları bulunur. Erzincan Ovası nın kuzeybatısında, Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerini birbirinden ayıran Refahiye Dağları uzanır. Dumanlı Dağları, sarıçam ormanlarıyla kaplıdır. Refahiye ilçesinin doğusunda Çimen Dağları, güneyinde Kutlutepe Dağı, güneybatısında ise Gülen Dağı bulunur. Güneydeki Munzur Sıradağlarının kuzeye bakan yamaçları ile Karasu Vadisinin sağ yakasında Karadağ, Çölen, Vank Dağları Kemah ilçesinin belli başlı yükseltileridir. İlin en kayalık ve sarp yeri Kemaliye, Kemah ve İliç ilçeleridir. Erzincan ın dağları genellikle çıplaktır. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Erzincan Ovasında yaşlıdan gence doğru; Paleozoik yaşlı ayrılmamış metamorfik seri, Mesozoyik kireçtaşları, Kretase filişi, Eosen filişi, Neojen kireçtaşları, Neojen karasal ve volkanik kayaçlarla; Kuvartenere ait traverten, taraça, alüvyon ve alüvyon konileri bulunmaktadır. 1. Mesozoyik a. Mesozoyik Kireçtaşları (m): Geniş alanlar kaplayan serpantin diabaz kütleleri içinde gelişigüzel serpilmiş vaziyettedirler. Bu kalkerlerin bir kısmı yarı kristalize haldedir. Erzincan şehrinin güneydoğusunda Mercan Dağları nda, Bakır Dağları nda, Gelinsi, Günbağı, Tatlısu köylerinin güneyinde geniş alanlarda mostra verirler. Bu kalkerlerin renkleri çok açık kahverengimsi, gri ve yer yer kahverengidir. Gayet sert bir yapıları vardır. Tabakalaşma göstermezler. Kırık ve çatlak sistemleri bol olup, içlerindeki yer altı suyu kaynaklarla boşalmaktadır. Bu kaynaklar Erzincan Ovası ndaki yan derelerin bir kısmını oluştururlar. Ovaya içe akışla akiferi besleme olanakları yoktur. Tüm taşıdıkları yeraltı suyunu ova çevresinde kaynak veya yan dereler şeklinde boşaltmaktadır. b. Kretase Filişi (kr): Erzincan Ovasında yer alan ve genellikle kumtaşı, marn ve konglomeralardan oluşan bu formasyon incelenen ovanın batısında Bahçeli, Ulucak, Yeşliçay köyleri civarında mostra vermektedir. Filişler kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda ve arasında kuzeyde eğimli bulunmaktadır. Filiş içindeki serpantin çakıllarının bulunması kretasenin üst devirlerinde bu formasyonunu oluştuğunu belirlemektedir. Bazı araştırmacılar greli, konglomeralı seviyeler arasında Siderolites ve Miscellanea lar, ince taneli marnlı kireçtaşlarında da Globigerina ve Rosalina ların bulunduğunu iddia etmektedirler. Bu filiş formasyonunun Erzincan Ovası nda yer altı suyu depolaması yönünden bir önemi yoktur. Zira geçirimliliği oldukça az olan litolojik birimler bu formasyonunu meydana getirmektedir.

22 2. Tersiyer a. Eosen (e): Etüt sahasında Eosen formasyonu boz renkli kum taşı ve konglomeralardan oluşmuş bir filiş fasiyesindedir. Kil taşı ve kireç taşları yer yer bu formasyon içinde görülmektedir. Ovanın güneybatısında Kemah Boğazında (Fırat nehrinin ovayı terk ettiği yer); Güneydoğuda Karatuş, (Çağlayan), Erdene civarında görülür. Yeraltı suyu depolaması yönünden önemli olmayan bu formasyonun mesozoyik kireçtaşlarıyla olan kontağı faylı bulunmaktadır. b. Neojen (n): Oldukça geniş fasiyeslidir. En altta Miyosen yaşlı olduğu tahmin edilen kireçtaşları daha üstte lagün fasiyesinde killi, marnlı bir seri en üstte de kırmızı renkli konglomera ve kumtaşlarından oluşur. Miyosen in tabanındaki kireçtaşları oldukça bol fosillidir. Bu kireçtaşları genellikle daha yüksek kotlarda bulunmaktadır. Oldukça küçük mostralar halinde bulunan bu formasyonun Erzincan Ovası nda yeraltı suyu depolanması yönünden fazla önemi bulunmamaktadır. 3. Kuvartener Etüt sahasında Kuvartener e ait traverten, alüvyon, alüvyon konileri ve taraçalar bulunmaktadır. a. Traverten: Erzincan Ovası güneydoğusunda Kalecik köyü-girlevik Şelalesi arasında oldukça önemli bir yer kaplamaktadır. Ayrıca Kemah boğazında da küçük mostralar halinde görülür. b. Taraçalar: Mercan deresi, Günbağı ve Karatuş köylerinde; Geyikli, Işıkpınar Yalnızbağ köyleri çevresinde görülmektedir. Ayrıca Çardaklı deresinin her iki yanında çok iyi bir şekilde taraçalar görülmektedir. Aslında Geçitköy, Işıkpınar Yalnızbağ ve Dereyurt köylerindeki taraçaları Paleokuvartener olarak kabul etmek mümkündür. Taraçalar genellikle kum, çakıllardan oluşmuş, yer yer hafif çimentolanma gösterirler. Taraça malzemeleri daha çok koyu renkte serpantin, diyorit, gri renkli kalker çakıllarından ibarettir. c. Alüvyon Konileri: Erzincan Ovası nda yeraltısuyu taşıyan esas akifer olan alüvyon konileri oldukça yaygın bulunmaktadır. Ovada kuzey ve güneyde oldukça fazla alüvyon konileri teşekkül etmiştir. Yan derelerin dik meyilli olarak ovaya girdikleri yerde alüvyon konileri günümüzde de oluşmaya devam etmiştir. Kuzeyde Karakaya Köyü nden Yalnızbağ Köyü ne kadar; güneyde Tatlısu Köyü nden Pınarönü Köyü ne kadar alüvyon konileri yayılımı görülmektedir. Bu arada ova batısında Söğütözü - Bahçeli köyleri arasında da yan derelerin ovaya girişlerinde alüvyon konileri yer almaktadır. Ova kuzeyinde de yer alan alüvyon konileri doğudan batıya doğru, Karakaya-Bayırbağ- Üzümlü-Geyikli-Çakırman-Başpınar-Yalnızbağ mevkilerinde uzanmaktadır. Ova güneyinde yer alan belli başlı alüvyon konileri de doğudan batıya doğru Tatlısu, Mercan, Yaylabaşı, Gölpınar alüvyon konileridir. Bu arada güneyde Konakbaşı, Oğulcuk, Türkmenoğlu, Binkoç, Kilimli, Pınarözü yerleşme merkezleri de alüvyon konileri üzerinde bulunmaktadır. Ova batısında en önemli alüvyon konisi Bahçeli Köyü alüvyon konisi üzerinde olmakla birlikte Söğütözü, Ulucak ve Cevizli yerleşme merkezlerinde de alüvyon konileri bulunmaktadır.

23 Sonuç olarak Erzincan Ovasında Kuvartener in oldukça büyük kısmı alüvyon konileriyle kaplıdır denilebilir. Alüvyon konileri oldukça iri malzemelerden (Kum, Çakıl) teşekkül ettiğinden geçirimli olup, yer altı suyu beslenim ve depolanmasının büyük kısmını sağlamaktadırlar. Kalınlıkları m. arasında olan bu alüvyon konilerinin tabanında genellikle serpantinler yer almaktadırlar. A.5.1.Metamorfizma ve Magmatizma 1. Plutonizma: İnceleme sahasında en eski kayaç olan metamorfik seri genellikle Erzincan Ovası nın kuzeyinde geniş alan kaplar. Bu seriye dahil kayaçlar genellikle Mesozon ve Epizona ait olup yeşil renkli amfibolitşistler ile serizitli ve kloritli şistler hakim durumdadır. Bunlar daha ziyade magmatik orijinli ana taşların metamorfizma ürünleridir. Bu oluşuklar yer yer serpantin entrüzyonlarıyla kaplanmış ve Mesozoyik, Tersiyer formasyonlarıyla da transgresif olarak örtülmüştür. Seri içinde yer yer kuvarsit ve mermerler de görülmektedir. 2. Volkanizma: Çok yakın zamanlara kadar devam eden volkanik faaliyetler sonucu ova oluşumunun, kuzey ve güneyde oldukça yaygın alüvyon konilerinin oluşmasıyla da yakın ilgisi bulunmaktadır. Serpantinlerin ana minerali olan peridotit ve piroksenitlerle diyabaz ve melafir entrüzyonları Kretase devrinde meydana gelmiştir. Zira bu kütleler içinde alt Kretase yaşında tahmin edilen kalker blokları mevcut olduğu gibi Senoniyen filiş tabakaları da bu kitleleri örtmektedir. Böylece metamorfizma faaliyetinin had safhası Vorgosau orojenik safhasına tekabül etmektedir. Asit ve yarı bazik bileşimli derinlik kayaçlarının bulunmaması da etüt sahasında ayrı bir özellik arz etmektedir. A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya Etüt sahasında genç volkanik faaliyetler sonucu hornblendli andezit lav ve tüflerin daha çok Erzincan ovasının kuzey kenarında yer aldığı görülmektedir. Ova kenarındaki sıra sıra volkanlar ve volkancıklar enteresan bir görünüm arz ederler. Burada hornblendli ve ojitli andezit ve andezito-bazalt bileşiminde lav, cüruf, aglomera ve tüfler görülmektedir. Ovanın kuzey kenarında yer alan Cimin in (Üzümlü) 4 km güneydoğusundaki Boztepe, etrafında obsidiyen ve sünger taşlarından müteşekkil bir tüf çemberi bulunan genç bir volkan konisi halindedir. Tepesinde krater yeri halen belli olmaktadır. Diğer bir durumda, sıra sıra dizilmiş volkan tepeciklerinin aralarında CO 2 li sıcak su kaynaklarının da bulunması, bu volkanların ova kenarını takip eden bir fay boyunca yükselmiş olduklarının delilleridir. Aynı şekilde ova kuzeyindeki kadar geniş olmasa da ova güneyinde de volkan koni ve konicikleri görülmektedir. Mollaköy güneyinde; Tepecik ve Konakbaşı arasında volkanik tüf, cüruf ve lav akıntıları yer almaktadır. Ova güneyindeki bu volkanik kayaçlarda yine faylarla ilgisi bulunmaktadır. Nitekim foto-jeoloji çalışması sırasında Tepecik-Konakbaşı arasındaki küçük sahalarda yer alan volkanik cürufların bir fay hattı üzerinde olduğu belirlenmiştir. Aynı fay hattı üzerinde daha fazla volkan konilerinin olabileceği ancak bunların alüvyon konileri altında kalmış olduğu tahmin edilmektedir.

24 Harita A-2 Erzincan İli Jeomorfoloji Haritası KAYNAK: AKTAN, E., Erzincan Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi, Doktora Tezi, 1991.

25 ANA YERŞEKİLLERİ YASSI YERŞEKİLLERİ SARP YERŞEKİLLERİ Dağlar Tepeler Yayla ve Yazılar Vadiler, Oluklar Ovalar Yassı Doruklu D I, D II aşınım yüzeyli 6- Yassı Doruklu D I, D II aşınım yüzeyli 4- Yazılar, Neojen (Pliosen) üzerinde D III yüzeyleri 2- Yapıya uyumlu, dar, uzun oluklar 0- Düz ova ve vadi tabanları Sivri doruklu, sarp 7- Sivri doruklu, sarp 5- Yaylalar, Neojenden yaşlı formasyonlar üzerinde D II yüzeyleri 3- Büyük Vadiler 1- Sekili Ovalar AŞINIM DÖNEMİ YAYLA-YAZI SİSTEMLERİ D I Orta Miosen yontukdüzü D II Üst Miosen etek düzleri pedimentler D III Pliosen yazıları (alçak platolar) D IV En alt Pleistosen yazıları (alçak platolar) Yer Şeklini Etkileyen Yapısal Oluşum Evresi 1- Kristalin Paleozoik Mesozoik Temel 2- Kıvrımlı Mesozoik Alpin Orojenik Kuşak 3- Kıvrımlı Alt Tersiyer 4- Kıvrımlı ve Yatay Üst Tersiyer (Neojen) Örtü Formasyonları 0- Kuvaterner Genç Dolgular Paleotektonik Neotektonik KAYNAKLAR 1. Önalöz, R.; Erzincan Milli Eğitim Müdürlüğü; Can Kültür ve Sanat Dergisi, Erzincan Kasım Özdemir, R., Kaymaz, R., Buyruk M.; Bütün Yönleriyle Erzincan, Merkez ve ilçeler Çevre incelemesi, Erzincan T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, DSİ Genel Müdürlüğü, Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltı suları Dairesi Başkanlığı; Erzincan Ovası Hidrolojik Etüt Raporu, Ankara T.C. Bayındırlık ve iskan Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, Bakım Şubesi Müdürlüğü Envanter Şefliği; İller Arası uzaklıklar, İlçelerin ve Bucakların illere olan uzaklıkları, Ankara Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları, Cilt 1, Sayı Ankara. 6. Erzincan İlinde Tarımsal Yapı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Erzincan.1999.

26 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları B.1.1. Güneş Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü nün yıllarını kapsayan verilerine göre ilimizin en fazla güneş ışığına maruz kaldığı ay 09:34 saat ile Temmuz ayı; en az güneş ışığına maruz kaldığı ay 02:54 saat ile Aralık ayıdır. Yıllık ortalama güneşlenme süresi 06:16 saat olup ortalama güneşlenme şiddeti 360,42 cal/cm 2 xdak. dır. B.1.2. Su Gücü İlimiz sınırları içerisinde akmakta olan derelerde ve yan kollarında inşa edilen baraj ve regülatörlerle su enerjisinden faydalanılmaktadır. Tablo B.1 Erzincan İli ndeki baraj ve HES ler Amacı Yağış alanı (km 2 ) Yıllık ort. su (hm 3 /yıl) Tip Yükseklik (m) Top. depolama hacmi (hm 3 ) Kurulu güç (MW) Yıllık ort. enerji (Gwh/yıl) Bağıştaş1 Barj. ve HES Enerji Kaya ,7 Dolgu Minker Barajı ve Enerji Kaya ,2 28,8 HES Dolgu Kemah Barajı ve HES Enerji Kaya ,8 Dolgu Fındıklı Barajı ve Enerji ,4 Kaya ,9 HES Dolgu Bağıştaş2 Barj. ve Enerji ,7 Beton ,1 HES Eriç Barajı ve HES Enerji ,6 Beton 47 94, Ağırlık Tercan Barajı ve HES Su+Ene Z. T. Dolgu r Erzincan Barajı Sulama 77 34,27 Z. T. Dolgu 73 8,31 Tunaçayırı Barajı Sulama 86 49,7 Kaya 81,3 51,6 Dolgu Sarıkonak Barajı Enerji ,8 Kaya Dolgu 53 37,4 11,7 40,5 Kaynak: Erzincan DSİ 82. Şube Müdürlüğü, 2001

27 B.1.3. Kömür İlimiz dahilinde birçok noktada kömür rezervleri mevcuttur. Bu rezervlerden en önemlileri aşağıda listelenmiştir. İl Merkezinde yıllık olarak yaklaşık ton kömür tüketilmektedir. Tablo B.2. Erzincan İli kömür rezervleri Bulunduğu Mevkii Isıl Değeri Rezerv (kcal/kg) (ton) Refahiye Alakilise Biçer Refahiye Alakilise Karasu Refahiye Çatalçam 3997 Kemaliye Başpınar Çayırlı Deliktaş Kemah Karadağ Refahiye Yukarıköst Tercan Kızılmağara Merkez Mecidiye Köyü Refahiye Biçer Ekonomik değil Refahiye Karnos Ekonomik değil Refahiye Mahmer Ekonomik değil Tercan Vartinik Ekonomik değil Kaynak: İl Planlama Müdürlüğü (2003) B.1.4. Doğal Gaz Erzincan İlinde doğal gaz rezervi üzerine araştırma bulunmamaktadır. B.1.5. Rüzgar dönemi Erzincan iline ait rüzgar hızları yıllık ortalama 1.8 m/sn dir. B.1.6 Biyokütle İlimiz sınırları dahilinde biyogaz enerjisinden faydalanıldığına dair bir bulguya rastlanmamıştır. İlimiz odun ihtiyacının %80 civarındaki kısmı Pülümür orman idaresince temin edilmektedir. B.1.7 Petrol Erzincan İlinde petrol rezervi üzerine araştırma bulunmamaktadır. B.1.8 Jeotermal Sahalar Erzincan İl sınırları içinde 5 tane jeotermal saha bulunmaktadır;