ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ LABORATUVAR GÜVENLİK REHBERİ

Transkript

1 T.C. ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ LABORATUVAR GÜVENLİK REHBERİ DÖK.NO: BİY.RH.02 YAYIN TARİHİ: REVİZYON NO/TARİHİ:01/

2 GİRİŞ Tıbbi laboratuvarlar; insan kanı, idrarı, dokusu vb. diğer vücut materyallerinin analizlerinin yapıldığı birimlerdir. İncelenmek üzere çok sayıda bilinmeyen örneğin laboratuvarda bir araya gelmesi laboratuvarlarda çalışan personellerin güvenlik açısından biyolojik tehlikelere maruz kalmasına sebep olur. Bu laboratuvarlar yalnızca personeli için değil toplumun diğer bireyleri ve çevre için de potansiyel riskler taşır. Laboratuvar ortamı biyolojik tehlikelerin yanı sıra, kimyasal ve fiziksel tehlikeleri de kapsar. Bu yüzden, tüm laboratuvar çalışanlarıhem kendi güvenlikleri hem de çalışma arkadaşlarının ve hastaların güvenlikleri için potansiyel tehlikelere ve risklere karşı bilgilendirilmiş olmalı, laboratuvar çalışmalarında bu bilgilere göre hareket etmelidirler. Laboratuvar Güvenliği Rehberi başlığı altında Laboratuvarında uyulması gereken güvenlik önlemlerini sunmayı amaçlamaktadır. LABORATUVAR GÜVENLİĞİ TANIMI Laboratuvar Güvenliği; çalışan kişinin ve çalışma materyalinin korunması için çalışma sırasında belirli laboratuvar kurallarının, yöntemlerin, altyapı ve cihazların kullanılmasıdır. Laboratuvar güvenliğinin sağlanması için çevreye olan etkiler de dikkate alınarak iş sağlığı ve güvenliğine yönelik kural ve uygulamaların belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla oluşabilecek tehlikelere karşı önlemler alma, aksayan durumları belirleme ve giderme amacını taşıyan, süreklilik arz eden, bilimsel yöntemlerin kullanıldığı bir süreçtir. LABORATUVAR GÜVENLİK REHBERİNİN AMACI Doğru ve güvenilir analiz sonuçları elde etmek, her şeyden önce analizi yapan kişinin temiz, dikkatli ve düzenli çalışmasıyla mümkündür. Yapılacak analizin tam bir güvenlik içinde, en az hata ile ve olabildiğince çabuk gerçekleştirilebilmesi için oluşturulmuş olan kurallara uyulması çalışma yöntemlerinin çok iyi bilinmesi ve hata kaynaklarının minimuma indirilmesiyle mümkün olabilir. Bu amaçla oluşturulmuş olan Laboratuvar Güvenliği Rehberine uymak iyi laboratuvar pratiği açısından önemlidir. LABORATUVAR GÜVENLİK REHBERİNDENSORUMLU OLAN PERSONELLER Bu rehber Ordu Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Laboratuvarı için hazırlanmıştır. Laboratuvar güvenliğinisağlamakla yükümlü personel Mikrobiyoloji Uzmanları, BiyokimyaUzmanları, Patoloji Uzmanları, Laboratuvar çalışanları, numune kabul ve numune taşımaelemanları, temizlik personelidir. Laboratuvar Güvenliği İçin Gerekli Önlemlere Uymakla YükümlüPersonel ve Sorumlulukları Bu alan laboratuvar çalışanlarını, numune kabul elemanlarını,numune taşıma görevlilerini ve temizlik personelini içerir. Laboratuvar Güvenlik Rehberine uymak. Kendisinin ve arkadaşlarının sağlık ve güvenliğini olumsuzetkileyecek davranışlardan kaçınmak. Hizmetiçi verilen eğitimlere katılmak ve çalışmalarını bu talimatlardoğrultusunda gerçekleştirmek. İşin mahiyetine uygun gerekli olan Kişisel Koruyucu Ekipmanları(KKE) kullanmak. Çalışma sırasında ortaya çıkan her türlü kaza ve hataları Güvenliğisağlamakla yükümlü personele haber vermek. Laboratuvar Güvenliğini Sağlamakla YükümlüPersonel ve Sorumlulukları 1. Sorumlu kişiler Mikrobiyoloji Uzmanları, Patoloji Uzmanları ve Biyokimya Uzmanlarıdır. 2. Tüm çalışanların Laboratuvar Güvenlik Rehberini bilmelerini vetalimatlara uygun bir şekilde çalışmalarını sağlamak. 3. Tüm çalışanlara güvenli çalışma teknikleri ile ilgili gerekli eğitimlerivermek. 4. Tüm çalışanların KKE (önlük, eldiven, gözlük, vb.) kullanımıkonusunda bilgilendirmek ve uygulamalarını sağlamak. 5. Çalışanların yaralanmaları veya zarar görmeleri durumunda gereklitıbbi uygulamaların veya tedavinin sağlanmasında yardımcı olmak. LABORATUVAR BÖLÜMÜNÜN GÜVENLİK İLEİLGİLİ TALİMAT VE PROSEDÜRLERİ Laboratuvar Güvenliği Ve İlk Yardım Talimatı Laboratuvar Alet/Ekipmanının Kullanımında UyulmasıGereken Kurallar Talimatı Biyolojik Tehlikelerden Korunma Talimatı Kimyasal Ajanlardan Korunma Talimatı İnsan Sağlığına Zararlı Olan Kimyasallar Ve Güvenlik BilgiFormu Talimatı Tehlikeli Madde Yönetimi Prosedürü Laboratuvar Temizlik Talimatı El Hijyeni Talimatı Laboratuvar Kazalarında İlkyardım Talimatı

3 Laboratuvar Elektrik Güvenliği Talimatı Yangın Söndürme Talimatı Tıbbi Atıkların İmha Talimatları Laboratuvar Kesici Delici Atıkların İmha Talimatları LABORATUVAR GÜVENLİĞİ VE İLK YARDIM TALİMATI 1. AMAÇ: Laboratuvarda çalışan personelin, numunenin güvenliğinisağlamak. Laboratuvarın kimyasal ajanlara, yangın ve elektrikkazalarına karşı güvenlik tedbirlerini almak. 2. KAPSAM: Mikrobiyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve AcilLaboratuvarları. 3. SORUMLULAR: Mikrobiyoloji, Patoloji ve Biyokimya Uzmanları, Laboratuvarçalışanları. 4. TEMEL İLKELER: 4.1. Doğru ve güvenilir analiz sonuçları elde etmek, her şeyden önceanalizi yapan kişinin temiz, dikkatli ve düzenli çalışmasıyla mümkündür Yapılacak analizin tam bir güvenlik içinde, en az hata ile veolabildiğince çabuk gerçekleştirilebilmesi için bu kurallara uyulmasızorunludur Laboratuvar çalışanları laboratuvarda çok dikkatli ve düzenli olmak,uygulanacak yöntemleri çok iyi bilmek ve hata kaynaklarını minimumaindirmekle sorumludur Aşağıda belirtilen laboratuvar çalışma ilkelerine harfi harfine uymakhem analizi yapan kişi için, hem de laboratuvardaki diğer çalışanlar içinönemlidir Bu bölümde hastanemiz laboratuvarında uyulması ve dikkatedilmesi gereken hususlar tekrarlanmıştır İnsan sağlığına zararlı kimyasallar ve laboratuvar kazalarında ilkyardım konularına değinilmiştir Laboratuvarda çalışmaya başlayacak her teknisyen bu eğitimialmak zorundadır. 5. UYGULAMA: 5.1. LABORATUAR GÜVENLİĞİ VE İLK YARDIM Laboratuvar Güvenliği Laboratuvar Çalışma Ortamının Özellikleri Laboratuvar Biyogüvenlik Düzeyi Laboratuvarda Çalışma Prensipleri Laboratuvar Alet / Ekipmanının Kullanımında Uyulmasıgereken Kurallar İnsan Sağlığına Zararlı Olan Kimyasallar ve Güvenlik BilgiFormu Laboratuvar Tıbbi Atıkları Laboratuvar Kazalarında İlk Yardım Laboratuvar Güvenliği Laboratuarlarda yapılan deney ve çalışmalarda, araç ve gereçlere,makine ve donanımlara, çalışanın kendisine yönelik olarak meydanagelebilecek tehlikelere karşı oluşacak her türlü riski azaltmak yada ortadan kaldırmak için yapılan etkinliklerin tamamı laboratuargüvenliği olarak tanımlanır ve laboratuarcının çevresi ile birlikte maruz kalabileceği biyolojik, kimyasal, fiziksel, nükleer tüm tehlikelere karşıkorunmasını tarif eder Laboratuvar Çalışma Ortamının Özellikleri Laboratuvarlar kolay havalandırılabilir olmalıdır. Camlarda sineklikolmalı, fare, böcek, sinek vb. haşeratların girmesini engelleyecekşekilde düzenlenmelidir. Lavabo ve temizlik için yerler bulunmalıdır. Tezgâh üstleri dayanıklı, absorbe etmeyen malzemedenyapılmalıdır. Çalışan personelin yeteri kadar soyunma dolabı bulundurulmalıdır.soyunma ve dinlenme odaları planlanmalıdır. Laboratuvar duvarı, tavanı, tabanı kolay temizlenebilir malzemeve boyadan yapılmalı, gerektiğinde dezenfekte edilebilmelidir. Laboratuvarlar toz, nem, buhar vs. olumsuz etmenlerdenkorunmalı, çalışma alanının ısısının sabit olması sağlanmalıdır. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleridoğrudan veya dolaylı olarak etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.

4 Laboratuvar binasının çevresinde kirliliğe yol açacak uygunsuzortamlar bulunmamalıdır Laboratuvar Biyogüvenlik Düzeyi Risk Grubu-2 de yer alan patojenler üzerinde çalışmalarlaboratuarlardabiyogüvenlik Düzeyi-2 (BSL-2) standartlarıuygulanmalıdır. Laboratuvar genel güvenlik önlemlerine ilaveten; Bakteriyoloji laboratuvarı girişine biyotehlike işareti asılır. Laboratuvara girişlerkısıtlanır Laboratuvarlarda Çalışma Prensipleri Hastane kimlik kartı takılmalıdır. Laboratuvar kapıları güvenlik açısından her zaman kapalı tutulmalı,girişler kısıtlanmalı özellikle çocukların girişi yasaklanmalıdır. Personelin iş güvenliği için uygun Kişisel Koruyucu Ekipmankullanılmalıdır. (İş önlüğü, eldiven, gözlük, maske, vb. ) Laboratuvarönlüğü tercihen yanmayan kumaştan, normal uzunlukta ve uygunbedende olmalıdır. Laboratuvar dışına laboratuvar da kullanılan önlük, eldiven, vb. ileçıkılması yasaktır. Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemeli, (özellikle sigara),çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağza bir şey alınmamalıdır. Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı ya da yanmaz boneiçine alınmalıdır. Ayakkabılar laboratuvarda çalışmaya uygunnitelikte ve kapalı olmalıdır. Laboratuvarda çatlak ve kırık cam eşya kullanılmamalıdır. Laboratuvarda hiçbir kimyasal madde koklanmamalı, tadılmamalıve hiçbir sıvı ağız yolu ile çekilmemelidir. Çalışma ortamları çalışma sonrası düzenli ve temiz bırakılmalıdır. Laboratuvarda hasta örneklerinin kabul edildiği ve çalışıldığı yerlerkirli ALAN kabul edilmelidir. Her türlü örnek infeksiyöz nitelikte kabul edilmeli ve dikkatliçalışılmalıdır. Çalışma sonrası eldivenler çıkarılmalı ve eller El YıkamaTalimatına uygun şekilde yıkanmalıdır. Laboratuvar çalışmalarında Biyolojik Tehlikelerden KorunmaTalimatına uyulmalıdır. Kan ve vücut sıvıları bulaşları Biyolojik Tehlikelerden KorunmaTalimatına uygun olarak temizlenmelidir. Çalışan personelin periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı,bulaşıcı bir hastalığı olan veya taşıyıcı olduğu belirlenen personelçalıştırılmamalıdır Laboratuvar Alet / Ekipmanının Kullanımında UyulmasıGereken Kurallar Laboratuvarda kullanılan aletlerin uygun kullanımlarınınsağlanması için Laboratuvar Alet / Ekipmanının KullanımındaUyulması Gereken Kurallar Talimatına bakılmalıdır. Laboratuvarda kullanılan aletlerin temizliği Laboratuvar TemizlikTalimatına göre yapılmalıdır İnsan Sağlığına Zararlı Olan Kimyasallar ve Güvenlik BilgiFormu İnsan sağlığına zararlı olan kimyasal maddeler risk gruplarına vesaklama koşullarına göre tanımlanmalıdır. Bu amaç ile oluşturulmuşolan İnsan Sağlığına Zararlı Olan Kimyasallar ve Güvenlik BilgiFormu Talimatı her çalışan tarafından okunmalıdır. Kimyasal maddeler ile çalışılırken çok dikkatli olunmalı ve KimyasalAjanlardan Korunma Talimatına uygun hareket edilmelidir Laboratuvar Tıbbi Atıkları Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklardoğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğe ve mevzuata uygun birbiçimde (Tıbbi Atık Talimatına göre) etkisiz hale getirilmelidir Laboratuvar Kazalarında İlk Yardım Laboratuvar çalışmalarında karşılaşılan kazalara müdahalelaboratuvar Kazalarında İlk Yardım Talimatına göre yapılmalıdır. Laboratuvarda elektrik ile ilgili problemlerde Laboratuvar ElektrikGüvenliği Talimatına uyulmalıdır. Laboratuvarda oluşacak bir yangın esnasında Yangın SöndürmeTalimatına uyulmalıdır. Laboratuvarda çalışan personel ile ilgili tıbbi bir durum oluşuncamavi Kod Çağrı Sistemi uygulanmalıdır. BİYOLOJİK TEHLİKELERDEN KORUNMA TALİMATI 1. AMAÇ: Laboratuvarda çalışan personelin biyolojik patojenlere karşıgüvenliğinin tam ve doğru bir şekilde sağlanması. 2. KAPSAM: Mikrobiyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve AcilLaboratuvarlarında çalışan tüm personeli kapsar.

5 3. SORUMLULAR: Mikrobiyoloji Uzmanları, Biyokimya Uzmanları,Laboratuvar çalışanları. 4. TEMEL İLKELER 4.1. İyi Laboratuvar Pratiği kuralları potansiyel enfeksiyöz ajan(lar)amuhtemel maruz kalma yollarının tümünden kaçınma tekniklerini tarifettiği için çalışan güvenliği açısından önemlidir Bu bölümde hastanemiz laboratuvarında uyulması ve dikkatedilmesi gereken İyi Laboratuvar Pratiği Kuralları belirlenmiştir Yapılacak analizin tam bir güvenlik içinde, en az hata ile veolabildiğince çabuk gerçekleştirilmesi için bu kurallara uyulmasızorunludur Laboratuvarda çalışmaya başlayacak her teknisyen bu eğitimialmak zorundadır. 5. UYGULAMALAR Laboratuvar çalışmalarında mutlaka önlük giyilmelidir. Önlük dizlerdâhil kapatıcı uzunlukta ve bedene uygun genişlikte olmalı, çalışmaesnasında düğmeler iliklenmelidir. Laboratuvardan giyilen çalışma önlüğü laboratuvar dışındakullanılmamalıdır. Önlükler mümkünse kurumda yıkanmalı eve götürülmemelidir. Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riskinden dolayı laboratuar ortamında çalışırken açık yaralar mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır. Laboratuvara gelen tüm örnekler biyolojik tehlike olarak görülmelive asla eldivensiz ellenmemelidir. Çalışma esnasında mutlaka eldiven giyilmelidir. Eldiven önlükkol ağızlarını içine alacak şekilde giyilmelidir. Eldivenler her hangibir şekilde kontamine olduğu fark edildiğinde (delinme, yırtılma,kirlenme, vb.) hemen yenisi ile değiştirilmelidir. Eldivenli eller ile temiz yüzeylere dokunulmamalıdır. Çalışma sonunda eldivenler tıbbi atık torbasına atılmalı ve ellermutlaka El Yıkama Talimatına uygun şekilde yıkanmalıdır. Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı ya da yanmaz boneiçine alınmalıdır. Ayakkabılar laboratuvarda çalışmaya uygun olmalı,burnu açık ayakkabı veya terlik giyilmemelidir. Laboratuvarda yakıcı maddelerle çalışırken kontakt lenslertakmayınız. Yumuşak lensler yakıcı maddelerin korneada birikmesineneden olur ve gözyaşlarının materyali yıkamasına engel oluşturur. Takılması durumunda koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Göz kazaları halinde, tıbbi yardım beklenirken göz yirmi dakikaakan suyun altında yıkanmalıdır. Laboratuvarda yemek yemek ve sigara içmek yasaktır, çalışmasırasında ağıza hiçbir şey (parmaklar, pipetler, kalem, yiyecekiçecek vb) alınmamalıdır. Zorunlu haller dışında gereksiz enjektör kullanımı önlenmelidir.kullanılan enjektör iğnelerinin ise, kesinlikle plastik koruyucusunatekrar takılmamalı, eğilmemeli, kırılmamalı ve enjektördenayrılmamalıdır. Enjektörler ve kesici-deliciler işi biter bitmez özel, kesilme vedelinmeye dayanıklı atık kutusuna atılmalıdır. Kimyasallar için oluşturulan Malzeme Güvenlik Bilgi Formaları herpersonel tarafından okunmalı ve öğrenilmelidir. Tehlike işaretlerine ve Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında verilenbilgi ve ikazlara muhakkak uyulmalıdır. Ağız yolu ile sıvı çekilmemeli, hiçbir kimyasal koklanmamalı veyatadılmamalıdır. Organik çözücüler, uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir. Sülfirik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerlebromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlariçeren maddeler ile biyogüvenlik kabininde çalışılmalıdır. Ne olduğu bilinmeyen veya şüpheli hiçbir materyal / madde ileişlem YAPILMAMALIDIR. Laboratuvara çalışılmak üzere gönderilen materyalin yere veyamasaya dökülmesi, saçılması halinde hemenlaboratuvar yöneticisinehaber verilmeli ve materyalin üzeri uygun bir dezenfektan çözeltisiile kaplanarak (örneğin %10 luk hipoklorit çözeltisi) dakikabekletilmeli ve daha sonra temizlenmelidir. Çalışılan yüzeylerin günlük olarak uygun bir dezenfektan çözeltisiile(örneğin %10 luk hipoklorit çözeltisi) silinmelidir. LABORATUVAR ALET / EKİPMANININ KULLANIMINDAUYULMASI GEREKEN KURALLAR TALİMATI 1. AMAÇ: Laboratuvarda kullanılan alet / ekipmanın doğru ve etkinkullanılmasının sağlanması. 2. KAPSAM: Mikrobiyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve AcilLaboratuvarlarında çalışan tüm personeli kapsar. 3. SORUMLULAR: Mikrobiyoloji Uzmanları, Biyokimya Uzmanları,Laboratuvar çalışanları.

6 4. TEMEL İLKELER: Laboratuvarda kullanılması gerekli olan alet / ekipmanın nerede,ne şekilde kullanıldığının bilinmesi testlerin doğru ve güvenli birşekilde çalışılması açısından önemlidir. Kullanım amacı bilinmeyen alet / ekipman kullanımı laboratuar güvenliği açısından problemler oluşmasına sebep olabilir. Doğru ve etkin alet / ekipman kullanımının sağlanabilmesiiçin laboratuvarda çalışacak her personele bu eğitimin verilmesizorunludur. 5. UYGULAMALAR Laboratuvarda kullanılan alet / ekipmanlar: Hava ve Vakum Hatları Puar Distile Su Süzme Seti ph Metre Etüv / Fırın Hassas Terazi Çeker Ocak Distilasyon Seti Su Banyosu Spektrofotometre Mikroskop Gaz Tüpleri Pipet Öze Diğer malzemeler Hava ve Vakum Hatları Laboratuvarda bulunan hava hattı vanaları AIR ve vakum vanaları VAC kısaltmaları ile gösterilmiştir. Hava ve vakum hattı vanaları aniden açılmamalıdır. Hatlara yapılan bağlantılarda sızıntı olup olmadığı sıklıklakontrol edilmelidir. Puar Ağız yoluyla sıvı çekilmemeli, bu amaçla puar kullanılmalıdır. Puar içine sıvı kaçırılmamasına özen gösterilmelidir. Kaçmasıdurumunda puarın içindeki sıvı boşaltılmalı ve kuruyuncaya kadarkullanılmamalıdır. Puar üzerindeki S (suction) emme, A (air) hava, E (empty) boşaltmaanlamındadır. Distile Su Distile su üreten cihaza müdahale edilmemelidir. Distile su bidonundaki su rezervi azaldığında laboratuar yönetimine haber verilmelidir. Pisetlerin içinden pipetle distile su çekilmemelidir. Süzme Seti Süzme setinin vakum hattına bağlı olduğundan emin olunmalıdır. Vakum hattına süzüntü kaçmaması için süzme erleni tam dolmadanboşaltılmalıdır. Süzme işlemi bittikten sonra vakum vanası kapatılmamalıdır. Süzme seti kullanıldıktan sonra temiz bırakılmalıdır. ph Metre Her ph metrenin farklı kalibrasyon yöntemi olduğu bilinmelidir. ph metrenin kalibre edilmiş olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kalibre edilmemiş ise, o ph metre için verilen kullanma bilgileri takipedilerek kalibre edilmelidir. Kalibrasyon çözeltileri temiz tutulmalıdır. Prob, distile suyla iyiceyıkanıp kurulandıktan sanrakalibrasyon çözeltilerine daldırılmalıdır. Kalibre edilmiş ph metre gün boyunca kapatılmamalıdır.

7 Ölçüm sırasında prob dik tutulmalıdır. Ölçüm yapılan sıvı problakarıştırılmamalı, prob sabitlenmelidir. Karıştırma amacıyla manyetikkarıştırıcı kullanılmalıdır. Manyetik balığın proba çarpmamasınadikkat edilmelidir. Ölçüm yapılmadığı zamanlarda probun koruma çözeltisi içindedurmasına dikkat edilmelidir. Koruma çözeltisi dökülmemeli, üzerinesu eklenmemelidir. Çözeltinin temiz kalması için prob yıkanıpkurulanmadan çözelti içine daldırılmamalıdır. Etüv / Fırın Sıcaklık ayarı kesinlikle değiştirilmemelidir. Gerektiği durumlardalaboratuvar yönetimine başvurulmalıdır. Kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır. Plastik eldivenle etüv kullanılmamalıdır. Yüksek sıcaklıktaçalışırken maşa kullanılmamalıdır. Çözücülerle yıkanan malzemeler, patlama riski nedeniylekurutulmak üzere etüve konulmamalıdır. Numune kaplarının ve maşanın etüv duvarına değmemesinedikkat edilmelidir. Hassas Terazi Hassas terazi kullanılmadığı zamanlarda kapakları kapalı veyüksüz olmalıdır. Terazinin yatay pozisyonu kontrol edilmelidir. Su terazisindeki havakabarcığının ortalanmış olması gereklidir. Aksi durumda laboratuar sorumlusuna bildirerek terazinin dengesinin sağlanmasına yardımcıolunmalıdır. Hassas terazi üzerine ve etrafına kimyasal madde dökülmemesineözen gösterilmelidir. Dökülen kimyasal maddeler fırça iletemizlenmelidir. Çeker Ocak Derişik asit, baz ve uçucu çözücülerle çalışırken zehirli gazların vebuharların solunmaması için çeker ocak kullanılması zorunludur. Çeker ocaklar kullanılmadan önce havalandırma sistemiçalıştırılmalıdır. Çeker ocakta yapılan her türlü işlem sırasında koruyucu gözlükkullanılmalıdır. Benzen, karbon tetra klorür ve civa zehirli ve tehlikelidir. Bu türmaddelerle çalışırken işlem uygulaması sadece çeker ocaklardagerçekleştirilmelidir. Parlayıcı sıvıları (eter, aseton vs. ) ağzı açık bir kapta ısıtmayınızveya alev olan bir odada kullanmayınız. Çeker ocak altındaçalışılmalıdır. Çeker ocakla çalışırken kimyasal maddeler, çeker ocağın önkısmından en az 15 cm içeriye konulmalıdır ve çeker ocağın camımümkün olduğunca kapalı tutulmalıdır. Patlayıcı / yanıcı kimyasal maddeler ile çeker ocak içindeçalışırken kullanılacak tüm ekipmanların elektrik bağlantısı öncedenyapılmalıdır. Distilasyon Seti Distilasyon işlemi öncesinde patlama riski nedeniyle soğutmasuyunun açık olduğundan emin olunmalıdır. Distilasyon işlemi soğutma suyu sıklıkla kontrol edilmeli, aşırıısınmadığından emin olunmalıdır. Soğutma suyu, distilasyon işleminden sonra hortumdaki susoğumadan kapatılmamalıdır. Su Banyosu Aletin su seviyesi sık sık kontrol edilmeli ve düşükse distile sutamamlanmalıdır. Alet ile çalışılırken buhara dikkat edilmeli; gerekli koruyucumalzemeler kullanılmalıdır. Su banyosu çalışma bittikten sonra kapatılmalıdır. Spektrofotometre Spektrofotometrede ölçüm yapmadan önce kullanma talimatlarıdikkatlice okunmalıdır. Isınması için alet ölçüm yapmadan en az 15 dakika önce açılmalıdır. Küvetlerin ölçüm hücresine yerleştirilmeden önce kuru ve lekesizolmalarına dikkat edilmelidir. Analiz bittikten sonra numune doluküvetler ölçüm hücresinde unutulmamalı, numuneler atık kabınadökülmelidir. Küvetler temizlenip yerine kaldırılmalıdır. Ölçüm bittikten sonra alet kapatılmalıdır. Mikroskop Mikroskop kutuları, alttan tutularak taşınmalıdır. Mikroskop gövdesinden sıkıca kavranarak taşınmalıdır. Mikroskop tezgâhtan en az 15 cm içeriye konulmalıdır. Mikroskop üzerindeki ayar düğmeleri zorlanmamalıdır. Kaba ayar yapılırken merceğin lama çarpmamasına dikkatedilmelidir.

8 İmmersiyon yağı kullanıldıktan sonra 100X merceği temizlenmelidir. Çalışmaya ara verildiğinde mikroskobun ışığı kapatılmalıdır. Mikroskop kullanıldıktan sonra üzeri kılıfı ile kapatılmalıdır. Gaz Tüpleri Gaz tüpleri devrilmelerini önleyecek şekilde zincirle sabitlenmelidir. Gaz tüpleri, tüp taşımak amacıyla özel olarak tasarlanmıştaşıyıcılarla taşınmalıdır. Gaz tüplerinin taşıma esnasında veya kullanılmadıklarındakapakları kapalı tutulmalıdır. Gaz tüplerinin bağlantıları laboratuvar teknik elemanlarıncayapılmalıdır. Boş gaz tüpleri işaretlenmeli ve laboratuvar yönetimibilgilendirilmelidir. Bağlantı hortumları, regülatör vs. günlük olarak kontrol edilmelidir. Pipet Enfeksiyöz materyal pipetaj yapılarak karıştırılmamalıdır. Pipete hava çekilmemesine azami dikkat gösterilmeli; oluşan havakabarcıkları patlatılmamalıdır. Pipet ucunda kalan son damla aslaüflenerek bırakılmamalı ya da bunun için üflemesiz pipetler tercihedilmelidir. Enfeksiyöz sıvıların pipet ucundan damlamasına özengösterilmelidir. Çalışma deskine her ihtimale karşı süzgeç kâğıdıserilmelidir. Pipete alınan sıvı, tüp ya da şişenin iç duvarından akıtılarakbırakılmalıdır. Pipet atma kutusu Biyogüvenlik Kabini içinde yer almalıdır. Enjektör Mikrobiyoloji laboratuvarında enjektör kullanımın yeri yoktur! Enjektör kullanım zorunluluğu olan durumlarda (hayvan deneylerigibi ) enjektör iğnesinin şırıngaya takıldığı yer kilitli sistem olmalıdır. Enjektörler pipetaj amacıyla kullanılmamalıdır. Öze Özenin halkası kesinlikle tam kapalı olmalı, sapa bağlanmauzunluğu 6 cm.yi geçmemelidir. Özenin bunzen bekinde yakılması aerosol oluşturma riskitaşıdığından mikro-insineratör kullanılmalı veya plastik disposableözeler tercih edilmelidir. Isı ile yakılmış özeler besi yerinde soğutulmamalı, havadasoğuması beklenilmelidir. Diğer Malzemelerin Kullanım Teknikleri Laboratuvarda burgu kapaklı şişeler ve tüpler kullanılmalıdır.çalkalama, vorteksleme, sonikasyon, santrifüj gibi işlemler mutlakaburgu kapaklı tüpler ile yapılmalıdır. Çalkalama, vorteksleme, sonikasyon, santrifüj gibi işlemlerindensonra tüp kapakları birkaç dakika beklenildikten sonra ve mümkünsebiyogüvenlik kabini içinde açılmalıdır. Liyofilize ampuller mutlakabiyogüvenlik Kabini içinde açılmalıdır. LABORATUVAR KAZALARINDA İLKYARDIM TALİMATI 1. AMAÇ: Laboratuvar çalışmalarında ortaya çıkabilecek kazalarınbelirlenmesi ve kazaların oluşması halinde alınabilecekönlemlerin tüm çalışanlar tarafından bilinmesi ile çalışan güvenliğinisağlamak. 2. KAPSAM: Tüm laboratuvar çalışanlarını kapsar. 3. SORUMLULAR: Mikrobiyoloji Uzmanları, Biyokimya Uzmanları,Patoloji Uzmanları, Laboratuvar çalışanları. 4. TEMEL İLKELER: Beklenmedik bir anda karşılaşılan; yaralanma, geçici ya da kalıcısakatlık, mal kaybı ya da ölüm gibi durumlara yol açan olaylarakaza denir. Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren birdurumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatınkurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ilemevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalar ise ilkyardımolarak tanımlanır. Temel yardım kuralları üç ana başlıkta toplanır; olayın geçtiğiyerde emniyetin sağlanması (koruma), yardım

9 ekiplerinin hareketegeçirilmesi (bildirme) ve yaralıya ilkyardım yapılması (kurtarma). Bir kaza geliştikten sonra yangın, gaz kaçağı gibi olaya yıl açantehlike kaynağının devam etmekte olabileceği unutulmamalıdır.bu nedenle, kendi güvenliğiniz ve yaralının güvenliği için kazayerinin emniyeti sağlanmalı yeni kazalara sebebiyet verilmemelidir.elektrik akımı ile temasta olan yaralıya asla dokunulmamalı, önceelektrik kaynağı kesilmeli ya da yaralı yalıtkan bir nesneyle elektrikkaynağından uzaklaştırılmalıdır. Yaralı yalnız bırakılmamalı, yardım istemek üzere bir kişigörevlendirilmelidir. Kazayı haber veren kişi her zaman; kazanınkesin yerini, kazanın tipini ve durumunu ağırlaştırabilecek koşulları,yangın tehlikesi olup olmadığını, yaralı bulunup bulunmadığını,yaralıların sayısını ve genel durumlarını bildirmelidir. Arayan kişiismini vermeli ve nereden aradığını belirtmelidir. Oluşan kazada birden fazla yaralı varsa ilkyardım öncelik sırasınauyulmalıdır. Bilinç ve solunum problemi olan yaralılara öncelikleyardım edilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Çeşitli yaralanma ve kazalarda ilkyardım kuralları ana hatları ileaşağıda verilmiştir. Bir kaza anında yaralanan kişiye ilk müdahaleyapılmadan önce enfeksiyon ve hastalık bulaştırma riskleri gözönünde bulundurularak eller çok iyi yıkanmış olmalı; mümkünselateks eldiven kullanılmalıdır. İlkyardım malzemelerinin ve yangın söndürücülerin yeri her çalışantarafından bilinmelidir. Laboratuvar çalışmalarında karşılaşılacak başlıca kazalar; yaralar,kesikler, yanmalar, yanıklar, zehirlenmeler, gazlarla zehirlenmeler,ağız yoluyla oluşabilecek zehirlenmeler, yabancı cisim batmaları,elektrik akımı sonucu oluşan kazalardır. 5. UYGULAMALAR: Yaralar, Kesikler ve Sıyrıklarda İlk Yardım Öncelikle kullanılacak malzeme (gazlı bez, su, plaster vb.)hazırlanmalı ve el altında bulundurulmalıdır. Yaraya dokunulduğunda enfeksiyon bulaştırmamak için yaratemizlenmeden önce eller su ve sabunla yıkanmalı, daha sonraalkolle ovulmalıdır. Eğer yara kanıyorsa bir süre kanın sızmasına izin verilmeli,eğer kanama fazla ise kanamanın durmasına yardımcı olmak içindoğrudan yaranın üzerine bası yapılmalıdır. Kirli yaralar bol su ile yıkanmalıdır. Böylece yara temizlenmiş olur. Yaranın üzerinde yabancı cisim varsa temiz bir gazlı bez yardımıile uzaklaştırılmalıdır. Yaranın içine batmış yabancı cisim varsa çıkarılmayaçalışılmamalıdır. Yaranın üzerine herhangi bir ilaç ya da pomat sürülmemelidir. Yaranın hava ile teması kesilmemelidir. Yaralarda hiçbir zaman kullanılmaması gereken malzemeler;pamuk, kâğıt mendil gibi malzemeler lif bırakacağı ve kolaycadağılabileceği için yaraların etrafına yapışarak enfeksiyon riskiniarttırlar. Alkol, iyot vb. güçlü dezenfektanlar yarayı yakarlar. Antibiyotikiçiren tozlar, merhemler ya da pudralar yaralının alerjisi olabilir veiyileşme süreci uzayabileceği için kullanılmamalıdır. Yanmalarda İlkyardım Öncelikle yanığa neden olan ısı kaynağı uzaklaştırılmalıdır. En az 10 dakika yanan bölge akan soğuk suyun altında tutularaksoğutulmalıdır. Kabarcıkları kesip atılmamalıdır. Yanıkların deri esmerleşinceye kadar %5 lik tanen ile yıkanmasıveya bu çözeltiyle ıslatılmış bezin yara üzerine konulması iyidir. Bir yangın anında yanan yer veya kişinin üzeri hava ile temasıkesecek herhangi bir şeyle (palto, battaniye v.b. gibi ) kapatılmalıdır. Alkali, Asit, Brom veya Fosfor Yanıklarında İlk Yardım Brom ile oluşmuş yanıklar benzol veya petrol ile iyice yıkanmalıdır. Fosfor nedeniyle oluşmuş yanık yere bikarbonat eriyiği sürülürve sonra fosforun oksitlenmesi için yanık havaya tutulur. Bu işlembirkaç defa tekrarlanır. Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asidin deriile temasındayanık yer hemen bol çeşme suyu ile yıkanmalı,bulaşan giyecekler çıkarılmalıdır. Önce temas ettiği alanlar iyiceyıkanmalı, sonra soda, bikarbonat gibi yumuşak bir alkali çözeltisiuygulanmalıdır. Eğer gözler sözkonusu ise, hemen ılık su ile en az 15 dakika yıkanmalıdır.

10 Hidroklorik asidin temasında ise iyice yıkanmalı ve bir magnezyumoksit çamuru uygulanmalı ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Kromik asit ve dikromatların deri ile temasında %5 lik sodyumtiyosülfat ile yıkama yapılır, eğer lezyonlar görünürse bir sağlıkkuruluşuna başvurulmalıdır. Alkalilerin deri ile temasında ise bol miktarda suyla ve nötralizesirke ile deri yıkanmalıdır. Göze sıçraması halinde, derhal bol akarsu ile gözleri gerekirse zorla açarak yıkamalı ve hemen bir sağlıkkuruluşuna gidilmelidir. Alkali ve Asitlerin Yutulmasında İlk Yardım Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfirik asit yutulduğuzaman kusmaya izin verilmemeli, kişi baygınsa ağızdan hiç bir şeyverilmemelidir. Eğer kendinde ise ağız bol çeşme suyu ile çalkalanmalı, sonrayumurta akı ile karıştırılmış süt verilmelidir. Eğer bu mümkün değilse olabildiğince fazla su verilmeli, bir sağlıkkuruluşuna haber verilmelidir. Hidroklorik asit yutulmasında da kusmaya izin verilmemeli, bol suverilmelidir. Yaralı yüzükoyun uzatılmalı, hareket ettirilmemelidir. Kromik asit ve dikromatların yutulmasında acilen sodyumbikarbonat çözeltisi verilmeli, yara sıcak tutulmalı ve bir sağlıkkuruluşuna haber verilmelidir. Alkalilerin yutulması durumunda ise limon suyu veya sirkekarıştırılmış bolca su verilmeli, ardından bir kaşık salata yağı içirilmelive hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir. Akciğerleri Yakan Gazlarla Zehirlenmede İlk Yardım Krom, brom, HCl vb. gibi kimyasalların buharları doğrudansolunduğunda zehirlenmelere yol açar. Bu durumda hemen sağlık kuruluşuna haber verilmeli ve hekimgelinceye kadar tam bir dinlenme ve açık hava sağlanmalıdır. Su veya bikarbonat buharı ve oksijen tenefüs ettirilebilir. Ağız Yoluyla Olan Zehirlenmelerde İlk Yardım Yaralının yaşamsal bir tehlike içinde değilse, zehirli maddeninne olduğu belirlenmeye çalışılır, ambalajına, kutusuna, kabına vb.bakılır, yaralıya ne olduğu sorulur. Özellikle kusturulması söylenmediği takdirde hastakusturulmamalıdır. Kişinin bilinci yerindeyse ve yutabiliyorsa su vesüt içirilmelidir. Bilinci yerinde değil ise yaralının başı ya da tüm vücudu mutlakasol tarafa çevrilmelidir. Siyanit Tuzları İçin İlk Yardım Deri ile temasta iyice yıkanmalı, eğer yara açıksa bir sağlıkkuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda kişi hemen kusturulur, su ile karıştırılmışhidrojen peroksit verilir mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulur. Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım Amonyum klorür, kobalt klorür, demir klorürün deri ile temasındaiyice yıkanmalı, yutulmasında ise kusturulmalı ve bol miktarda suverilmelidir. Laksatif olarak Epsom tuzları uygulanmalı ve sağlıkyardımı alınmalıdır. Antimon klorür, nikel klorür, kalay klorür, kadmiyum klorür ünderi ile temasında iyice yıkanmalı ve lanolin merhem sürülmelidir. Yutulması halinde ise bol su verilmeli, irritasyon devam ederse sağlıkkuruluşuna başvurulmalıdır. Nitratlar İçin İlk Yardım Potasyum nitrat, civa nitratın deri ile temasında iyice yıkanmalı,eğer kaşıntı, döküntü varsa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda hemen bolca suyla karıştırılmış sodyumbikarbonat verilmelidir. Sonra çiğ yumurta, yağsız süt karışımıiçirilmeli ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Gümüş nitratın deri ile temasında tuzlu su ile yıkanmalı ve tahrişolan yerlere uygulanmalıdır. Yutulmasında ise, bir bardak suya üç yemek kaşığı tuz ekleyipçözdükten sonra bu karışım verilip kusturulmalı ve sağlık kuruluşunabaşvurulmalıdır.

11 Sülfatlar İçin İlk Yardım Alüminyum, amonyum, kobalt, bakır, magnezyum, nikel,potasyum, sodyum, çinko, kadmiyum ve sülfatın deri ile temasındaiyice yıkanmalı, eğer deri reaksiyon gösteriyorsa sağlık kuruluşunabaşvurulmalıdır. Bunların yutulmasında ise bolca su verilmeli, eğer herhangi birreaksiyon olursa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Hidrosiyanik Asit, CO2, Kükürtlü Hidrojen, Fosforlu Hidrojen ilezehirlenmelerde İlk Yardım Temiz hava önemlidir. Ağır durumlarda suni teneffüs yaptırılırve gerekirse oksijen kullanılır. Özellikle hidrosiyanik asitlerlezehirlenmelerde 2 g sodyum tiyosülfat ve 0.5 g sodyum nitriti 50 mlsuda eritip içirmek ve derhal sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Elektrik Şoku İçin İlk Yardım Hasta elektrikle yüklü olduğundan yaklaşmadan önce anakaynaktan akım kesilmeli veya fiş prizden çıkarılmalıdır. Bu yapılamıyorsa lastik çizme ya da eldivenle ya da kuru bir önlüküzerine basarak hastaya yaklaşılmalıdır. Elektrik ile temas kesildikten sonra temiz havada suni teneffüsyaptırılmalı ve en yakın hastaneye götürülmelidir. İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLI OLAN KİMYASALLAR VE GÜVENLİKBİLGİ FORMU TALİMATI 1. AMAÇ: Laboratuvarda çalışan personelin insan sağlığını tehditeden kimyasallara karşı bilgilendirilmesi, bu ajanların insan sağlığıüzerinde yaratacağı olumsuz etkilere karşı etkin koruma sağlanması. 2. KAPSAM: Mikrobiyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve AcilLaboratuarlarında çalışan tüm personeli kapsar. 3. SORUMLULAR: Mikrobiyoloji Uzmanları, Biyokimya Uzmanları,Laboratuvar çalışanları. 4. TEMEL İLKELER: Kimyasal maddeler ile çalışmak oldukça dikkat ve özen isteyençalışmalardır. Kimyasal maddelerin özelliklerini ve tehlikelerini bilmek çalışangüvenliği açısından önemli önceliklerden biridir. Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuarda kullanılan kimyasalmaddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır. Bu talimatta insan sağlığına zararlı bazı kimyasal maddeler ve Güvenlik Bilgi Formu kullanımı hakkında bilgi verilmektedir. Burada tanımlanan tüm kimyasal maddelerin zararları vekullanımında dikkat edilecek hususları laboratuar çalışanlarınıntamamının bilmesi zorunludur. 5. UYGULAMALAR: İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLI KİMYASALLAR Laboratuvar çalışmalarında insan sağlığına zararlı kimyasalmaddelerle çalışılır. Çalışan kişinin sağlığı açısından bu maddelerintanınması ile bu maddelerle temas halinde oluşabilecek zararlıetkilerin önceden bilinmesi ve olası kazaların önlenmesi mümkündür.kaza anında neler yapılacağı mutlaka laboratuvarlarda yazılı olarak bulundurulmalı, kazaya uğrayan kişi bir sağlık kuruluşunagötürülmelidir. Burada bu kimyasalların bir listesi verilmiştir. Klorik Asitler

12 Bunlar kolaylıkla reaksiyona girerler. Bu asitler bir yere sıçradığızaman gerekli önlemler alınmalıdır. Temizleme sırasında üç faktörönemlidir: Molekülün su ile reaksiyona girmesi, Kimyasal maddenin ve parçalanma ürünlerinin korrozif özelliği, İnsanda yaptığı irritasyonlar. Bu nedenle klorik asitleri temizlemede su kullanılmamalıdır. ( Ancakvücuda sıçraması halinde, bol su ile yıkanmalıdır ). Reaksiyon sonundaortaya çıkan ısı, klorlu maddeyi buharlaştırır. Buharın kokusu irriteedicidir.klorik asitler bir yere sıçradığı zaman önce üzerine kum, sodyumbikarbonat veya ikisinin karışımı dökülmelidir. Biraz bekleyip metal veyaplastik bir kaşıkla kazınmalıdır. Kumun bırakacağı leke çok az ve açıkrenklidir. Alkali Metaller Yanıcı olmaları, Su ile reaksiyona girmeleri, Nemli deri ile temasları önlenmelidir. Alkali metaller ile vücudun temas eden yeri bol su ile yıkanmalıdır. Bunların su ile reaksiyonları sonucu hidrojen açığa çıkar. Eğerçalışılan laboratuvarda ısı yüksek ise hidrojen patlar. Bu metallerin havaile temasları derhal patlama yaptıklarından ya inert gaz veya karoseniçinde saklanmalıdır. Kullanılan karosende su varsa yine tehlikelidir.alkali metal yangınlarını söndürmek çok zordur. Yangınlarısöndürmek için toz grafit kullanılması önerilir. Eterler Deri ile temasları kurutucu etkiye sahiptir. Uzun süre temas sonucudermatit oluşur. Belli şartlarda yanıcıdırlar. Örneğin etil eterin 45 C da yanmayabaşladığı iyi bilinir. Yanmaya statik elektrik de sebep olabilir (buhar). Eter yangınlarını söndürmek için CO2 kullanılır. Bir yere etersıçradığı zaman yapılacak iş, eteri süngere emdirip çeker ocakaltında buharlaştırmaktır. Okzalatlar Bunlar dokular ve kan tarafından emildiklerinden kalsiyumuçöktürürler. Oluşan kalsiyum okzalat çözünmez. Okzalatların akut olarak solunması irritasyona yol açtığındanzararlıdır, önlem alınmalıdır. Fakat okzalatların kronik olarak solunması halinde, böbrektübüllerinde kalsiyum okzalat taşları oluşur. Deriden kronik absorbsiyon sonucu kanda kalsiyum okzalat birikiminedeniyle kan dolaşımını engeller. Olay kangrenle sonuçlanabilir. Sülfürik Asit Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet korrozif olup, deride şiddetli yanıklarmeydana getirir. Sulandırılırken, asit daima yavaş ve dikkatlice suya dökülür, aslatersi yapılmaz. Nitrik Asit Zararı ve tehlikesi konsantrasyonu arttıkça artar. Yüksekkonsantrasyondaki nitrik asitle çeker ocakta çalışılmalıdır. Dumanlı ve derişik nitrik asit vücut ve özellikle gözler için tehlikelidir. Yüksek ısıda son derece zehirli nitrojen oksit buharları verir. Glasial Asetik Asit Oldukça korozifdir. Yanıkları çabuk iyileşmez, mutlaka bir sağlıkkuruluşuna başvurulmalıdır. Hidrofluorik Asit Son derece tehlikelidir. Vücudun neresine değerse değsin şiddetli yanıklar yapar ve çabukiyi olmaz. Buharı da solunumda tehlikeli olup, fazlası ölüme neden olabilir.

13 Bu bakımdan ancak iyi işleyen bir çeker ocak içinde kullanılır. Pikrik Asit Kuru halde patlayıcı olduğundan, daima en az %10 dilüsyonda (suile) muhafaza edilir. Civa Herhangi bir şekilde dökülürse derhal vakum kaynağındanyararlanılarak temizlenmelidir. Köpük tip sentetik süngerlervasıtasıyla da toplanabilir. Eğer toplanamayacak kadar eser miktarda kalırsa üzerine kükürtserpilir ve bu sayede sülfür haline getirilerek zararsız kılınır. GÜVENLİK BİLGİ FORMU Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan kimyasalmaddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır. Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır. Formların laboratuar yönetiminden veya internetten temin edilmesi ve herhangi birkimyasal madde ile çalışmaya başlamadan önce MSDS mutlakagözden geçirilmelidir. Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmaklayükümlüdür. GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI HER KİMYASAL MADDE İÇİN AŞAĞIDA VERİLEN BİLGİLERİ İÇERİR. Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği Reaktivite ve stabilite bilgileri Üretici firma bilgileri Özel tedbirleri Zararlı madde içerikleri Özel korunma bilgileri Fiziksel ve kimyasal özellikleri Taşıma bilgileri Yangın ve patlama bilgileri Uzaklaştırma bilgileri Sağlığa zararlılık bilgileri Yönetmelikler ile ilgili bilgiler İlk yardım bilgileri Depolama bilgileri Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri Ekolojik ve toksikolojik özellikler KİMYASAL AJANLARDAN KORUNMA TALİMATI 1. AMAÇ: Laboratuvar ortamında bulunan, kullanılan veya herhangibir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlıetkilerinden çalışanların sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamısağlamak için asgari şartları belirlemektir. 2. KAPSAM: Mikrobiyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve AcilLaboratuvarlarında çalışan tüm personeli kapsar. 3. SORUMLAR: Mikrobiyoloji Uzmanları, Biyokimya Uzmanları,Laboratuvar çalışanları. 4. TEMEL İLKELER: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik,zararlı, aşıdırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme içintoksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahipmadde tehlikeli madde olarak tanımlanır. Kimyasal maddeler ile çalışırken dikkat edilmesi gereken kurallar,birbiri ile karıştığında tehlike oluşturan kimyasallar (geçimsiz kimyasalmaddeler) ve kimyasal maddelerin etiketlenmeleri, depolanmaları ileilgili bilgiler tanımlanmıştır. Tehlikeli maddeler ile çalışan kişiler verilen kurallara, tehlikelimaddelerden kaynaklanan Özel Risk Durumları ve bunlarla ilgili Güvenlik Tavsiyeleri ne etiket, ambalajlama, depolama ile ilgili diğerhükümlere uymak zorundadırlar. Laboratuvarda çalışan her personel bu alanda yapılacak her türlühizmet içi eğitime katılmak zorundadır. 5. UYGULAMALAR: Kullanılan kimyasal maddenin özellikleri iyi bilinmelidir. Çalışma alanında sadece gerekli olan kimyasallar bulundurulmalıdır. Kullanmadan önce kullanılacak olan kimyasalın doğruluğu kontroledilmelidir. Çalışmaya başlamadan önce oluşabilecek tehlikeler gözdengeçirilmelidir. Çalışma boyunca hazırlanmış olan çalışma prosedürüne tamolarak uyulmalıdır.

14 Çalışmaya başlamadan önce gerekli güvenlik ekipmanı tam olarakortamda bulundurulmalıdır. Kimyasallar ve solüsyonlar dikkatli kullanılmalı, bir yerden diğer biryere taşınırken kırılmasını önlemek amacıyla şişeler plastik taşıyıcılariçinde taşınmalıdır. Bir şişe hiçbir zaman tek elle taşınmamalıdır, birel kapaktan tutarken diğer el şişenin altından tutmalıdır. Çözelti konulan şişelerin etiketlenmesi gerek görünüş ve gerekseyanlışlıklara meydan verilmemesi için gereklidir. Etiketlerin arkasınemlendirilirken ağza ve dile sürülmemelidir. Reaktif taşıyan bütün şişeler uygun bir şekilde etiketlenmelidir. Etiket; reaktifin hazırlanma tarihi, başlangıçta hazırlayan kişi,reaktifin konsantrasyonu ve reaktifin adını içermelidir. Son kullanımtarihi üzerine ayrıca yazılabilir. Özel depolama bilgileri varsa ek biretiketleme yapılmalıdır. Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekildetutulmalıdır. Aksi halde şişenin ağzından akan damlalar etiketi veüzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında kalan son damlaların daşişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun şekildir. Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Çözelti şişeleredoldurulurken dörtte bir kadar kısım boş olarak bırakılmalıdır. Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmalıdır. Ayrıcaboş kaba kimyasal bir madde koyunca hemen etiketi yapıştırılmalıdır,bütün şişeler etiketli olmalıdır. Üzerinde etiketi olmayan şişelerdekikimyasal maddeler, deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır. Benzin, eter ve karbon sülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadaruzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve oyanan buharlar ateşi taşıyabilir. Genel olarak toksik olmadığı bilinen kimyasal maddeler bile, ağza alınıp tadına bakılmamalıdır. Güçlü asitler, kostik materyaller ve güçlü okside edici ajanlarındağıtımı otomatik cihazlarla yapılmalıdır. Hiçbir zaman ağızdanpipetleme yapılmamalıdır. Asitleri suyun içine ağır ağır ilave ederek ve yavaşça karıştırarakseyreltilmelidir. Konsantre asit üzerine su ilavesi kesinlikleyapılmamalıdır. Asitler, alkaliler ve güçlü oksitleyici ajanları yavaş eklenmelidir.şişenin kırılması durumunda çevresini hızlıca soğutulmalıdır.dökülen madde asit ise alkali, alkali ise asitle nötralize edilmelidir. Asit veya alkali solüsyonla çalışırken koruma gözlükleri takılmalıdır. Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpüktipi sentetik süngerlerle toplanmalıdır. Eğer toplanmayacak kadareser miktarda ise üzerine toz kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfürhaline getirilerek zararsız hale sokulmalıdır. Termometre kırıklarının civalı kısımları ya da civa artıkları aslaçöpe ya da lavaboya atılmamalı, toprağa gömülmelidir. Kimyasal maddeler risk gruplarına ve saklama koşullarınagöre, havalandırma sistemli ayrı oda, dolap veya depolardabulundurulmalıdır. Kimyasal maddelerin bulunduğu yer kilitli olmalı,anahtarı depo sorumlusu ve sorumlusunda olmalıdır. Kimyasal maddeler tehlike sınıflarına uygun olarak depolanmalıdır. Alfabetik depolamadan kaçınılmalıdır. Zehirli ve çok zehirli kimyasallar ile patlayıcılar bağımsız bölümveya kabinlerde depolanmalıdır. Gerekli yerlerde uygun Tehlike Etiketleri ve Uyarıcı işaretlerasılmalıdır. Tüm tehlikeli kimyasalların Güvenlik Bilgi Formu sağlanmalıdır. Depolama raflarının üzerine izin verilebilecek en fazla depolamamiktarları açıkça görülecek şekilde yazılmalıdır. Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlemalınmalıdır. Cam türü, kolay kırılabilir ambalajda bulunan kimyasallar genelliklegöz hizasının altında depolanmalıdır. Depo rafları ve kapıları topraklanmalıdır. Depo zemini kaymaz ve kolay temizlenebilir malzemeden yapılmışolmalıdır. Depo kapsında Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygunişaretleme yapılmalıdır. Depoda yangın güvenliği önlemleri alınmış olmalıdır. Depo incelenerek Tehlike Analizi çıkartılmalıdır ve bu analizsonucunda gerekli önlemler alınmalıdır. Yakıcı kimyasallarla bulaş olmuş cilt derhal ve en az 5 dakikasüreyle suyla yıkanmalıdır. Kimyasallar göze kaçacak olursatıbbi müdahale yapılana kadar gözler en az 15 dakika akan suylayıkanmalıdır.

15 Yanıcı Kimyasallar İle Çalışırken; Kimyasal ısı, kıvılcım ve ateşleme kaynaklarından uzak tutulmalıdır. Kimyasal kaplarının kapakları daima kapalı tutulmalıdır. Yanıcı özellikte olan kimyasalları içeren metal kaplar ve transferkapları daima zemine yerleştirilmelidir. Bulundukları dolap ve kaplarda uygun etiket kullanılarak yanıcıolduğu belirtilmelidir. A, B ve C tipi yangın söndürücülerin hazır olması sağlanmalıdır. Yanıcı madde döküldüğünde buharlaşmayı önleyici malzemekullanılmalıdır. Korozif Kimyasallar İle Çalışırken; Uygun yüz ve göz koruyucu ekipman (gözlük, maske) takılmalıdır. Korozif kimyasalın duman ve buharına maruz kalmamak için çekerocak kullanılmalıdır. Yeterli kişisel dekontaminasyonekipmanı bulundurulmalıdır. Korozif kimyasalı koruyucu ikinci bir kap içinde taşınmalıdır. Toksik Kimyasallar İle Çalışırken; Toksik kimyasallara maruz kalma ihtimalini en aza indirmek içinçalışmaya başlamadan önce gerekli kontroller yapılmalıdır. Toksik kimyasallar ile çalışılan alanlarda düzenli bir kontrolprogramı yürütülmelidir. Kimyasallar ile çalışma sonrası mutlaka eller yıkama kurallarınauygun olarak yıkanmalıdır. Kişisel hijyen kuralları iyi bir şekilde uygulanmalıdır. Gereklidurumlarda koruyucu giysi, el, göz, yüz ve vücut koruyucumalzemeleri kullanılmalıdır. Rutin sağlık kontrolleri mutlaka yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Reaktif Kimyasallarla Çalışırken; Tüm kimyasallar ve prosedürlerreaktivite açısından gözdengeçirilmelidir. Reaktif kimyasallar ve işlemler için yazılı olan prosedürlereuyulmalıdır. Gerekli kişisel koruyucu ekipmanları kullanılmalıdır. Gerekli olabilecek yangın söndürme ekipmanının yeri bilinmeli vekullanımı öğrenilmelidir. Beklenmedik, normal dışı tüm etkiler laboratuvar yönetiminebildirilmelidir. Sıkıştırılmış Gazlarla Çalışırken; Gaz tankı / tüpü tanımlanmalı, içindeki kimyasallar bilinmelidir. Tüp üzerinde kimyasalı tanımlayan tüm bandrol ve etiketler gözdengeçirilmelidir. Materyal Güvenlik Bilgi Formu ve diğer gaz Bilgi Formları mutlakgözden geçirilmelidir. Ne olduğu bilinmeyen gazlar kullanılmamalıdır. Tanktan çıkan gazın olası maksimum basıncı bilinmelidir. İyi gaz kullanım kurallarına uyulmalıdır. Kullanılmadığı zamanlarda korozif gaz sistemleri inert gaz ileyıkanmalıdır. Yazılı standart çalışma prosedürüne uyulmalıdır. Yazılı acil durum önlem prosedürüne uyulmalıdır. Toksik gazlara karşı temiz hava kaynağı bulundurulmalıdır. Kabul etmeden önce toksik gaz tanklarının sızdırmazlığı kontroledilmelidir. Gazların depolanma kurallarına uyulmalıdır. Yeteri miktarda gaz bulundurulmalıdır. Tüm gazlar serin ortamda, güvenli mekânda tutulmalıdır. Gerekli sızdırma saptama sistemleri bulundurulmalıdır. Tank envanterini kontrol edilmelidir. Tüm sıkıştırılmış gazlar için standart kimyasal gaz yönetimuygulamalarına uyulmalıdır. Kimyasal maddeler gelişigüzel birbirine karıştırılmamalıdır, çokbüyük tehlike yaratabilir. Bazı kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek yangına veyaşiddetli patlamalara yol açarlar ya da toksik ürünler oluştururlar. Böylemaddelere geçimsiz kimyasal maddeler denir.bunlar her zaman ayrıayrı yerlerde muhafaza edilmelidir. Bu maddeler aşağıda verilmiştir:

16 LABORATUVAR ELEKTRİK GÜVENLİĞİ TALİMATI 1. AMAÇ:Laboratuavarın ve laboratuvar çalışanlarının elektrikkazalarına karşı güvenlik tedbirlerinin sağlanması. 2. KAPSAM: Mikrobiyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve Acil Laboratuarları. 3. SORUMLULUK: Mikrobiyoloji Uzmanları, Biyokimya Uzmanları,Laboratuvar çalışanları. 4. TEMEL İLKELER: Elektrik kazaları ölümle dahi sonuçlanabilecek ciddi kazalardır. Laboratuvar çalışmalarında birçok cihaz elektrik kaynağı ileçalıştığı için dikkatli çalışmak daha da önem kazanmaktadır. Çalışan güvenliğini sağlamak amacıyla laboratuvarda çalışan herpersonel elektrik güvenliği ile ilgili belirlenmiş olan kurallara uymakzorundadır. 5. UYGULAMALAR: Tüm laboratuvar araç ve cihazları topraklı hatlara bağlanmalıdır. Elektrikli cihazlara ıslak ellerle ve ıslak zemine temas sırasındadokunmaktan kaçınılmalıdır. Bakıma girecek araçların elektrik bağlantısı kesilmelidir. Kısa devreye yol açacağı için elektrik hatlarının üzerine sıvısıçratılmamalıdır. Elektrik devrelerini çok bağlantılı uzatma ve bağlantı kablolarıylaaşırı yükleme yapılmamalıdır. Sigortaların ve ana şalterlerin yerini iyi bilinmelidir. Elektrik çarpmasında yaralıya dokunmadan önce elektrik devresinikesilmeli, yaralı süpürge sapı gibi bir araçla devreden uzaklaştırılmalı,eğer dokunulacaksa asbest eldivenler kullanılmalıdır. Solunum durduysa yeniden canlandırma işlemi için yardım çağırılmalıdır (Mavi Kod).