ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 4.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eski BATI SOSYAL ve SİYASAL YAŞAM

Transkript

1 ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 4.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI SOSYAL ve SİYASAL YAŞAM

2 Polisler kral tarafından yönetilmekteydi. Zamanla Aristokratlar yönetimde yer almıştır. Toplantılar EKKLESİASTERİON adı verilen Halk meclisinin toplandığı salonlarda yapılıyordu. Platon Yasalar adlı eserinde polislerin 5040 özgür vatandaşa sahip olduğunu; Hippodaimos, ideal sayının 10 bin olduğunu belirtir. Atina, Syrakusa ve Akragas 20 bin, Attika nın ise 200 bin nüfusa sahip olduğunu söylenir. Şehirde oturan ve siyasal haklara sahip vatandaşlara ASTOS yada POLİTES, Özgür ancak siyasal haklardan yoksun olanlara PERİOİKOS(SPARTA), METOİKOS(ATİNA), Toprağa bağlı ve her türlü haktan yoksun olan köylülere HELOT(SPARTA) adı verilmektedir.

3 HALKIN SINIFLARA AYRILMASI Yunan Ortaçağı nın ilk dönemlerinde kişisel mülkiyet yerine kolektif bir mülkiyet söz konusudur. Dorlar istila ettikleri yeri kendi malları gibi saymışlar ancak bazı bölgeleri işlemek için eşit şekilde ad çekerek bölüşmüşlerdir. Bu daha sonraki dönemlerde KLEROS AD ÇEKME adı verilen topraklardan anlaşılmaktadır. Bu özel mülkiyet dışında kral yada tanrılar için ayrılmış TEMENOS adlı topraklar da mevcuttur. Klerosların özel mülkiyet dönüşmesi ile birlikte veraset vb, hukuku ortaya çıkmıştır. Savaşlar doğal afetler sonrasında bazı kişiler gittikçe zenginleşirken bir kısım halkın fakirleşmesi sonucunda Yunanistan da halk ARİSTOKRATLAR ve FAKİRLER olarak iki sosyal sınıfa ayrılmıştır. Aristokratların yanındaki halk topluluklarının bir kısmı özgür bir şekilde tarlalara sahip iken bir kısmı kiracı olarak bir kısmı da köle olarak yada ücretli olarak toprağı işlemekteydi.

4 BOULE: Yaşlılar Meclisi. Yaşlılardan oluşan bu meclise Krallar, Beyler ve komutanlar katılır. AGORA: Yunanca : Ἀγορά, Savaşçı ya da Halk Meclisi. Antik Grekçe'de Homeros'un İlyada Destanı nda (M.Ö. 8. yy) αγορα, (αγείρω "toplanmak" fiilinden türemiştir.) toplantı, toplantı yeri, meclis anlamını taşımaktadır. Kamuoyu: Destanda dolaylı olarak söz edilir. -Atina demokrasisinde yasama organı Eklesia adı verilen Şehir meclisidir. -Atinalılar oligarklar ve demokratlar olarak iki gruba ayrılmışlardı. -Ayrıca her iki grup içinde arkadaşlık, dostluk, dayanışma-hetaireiai adı verilen üniteler vardı. -Eklesia normal olarak ayda dört, olağanüstü durumlarda da kendiliğinden toplanır. Kanun teklifleri ayın ilk toplantısında yapılabilirdi. Doğacak sonuçtan kanunu teklif eden sorumluydu.(t.ateş Demokrasi-İstanbul,1976)

5 YUNAN ARKAİK ÇAĞI KRALLIK Antik dönemde kentler Krallar tarafından yönetiliyordu. Özellikle şehir devletlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte aristokratlar, kralın yanında yönetimde yer almaya başlamıştır. Krallık İonia da 9-8, Girit te 7, Rhodos ta ise 6. yy da ortadan kaldırılmıştır. Yönetimde aristokratlarında yeraldığı dönemlerde toplum 3 sınıfa ayrılır: 1-ÖPATRİDLER/EUPATRİDLER: Soylular 2-GEOMERELER: Küçük toprak sahipleri 3- DEMİURGELER: Toprağı olmayan, tacir ve zanaatçılar, orta sınıf Bunların dışında Atina da oturan özgür ama yurttaşlık hakkına sahip olmayan METEKLER yaşamaktaydı.mülk hakları vardır. Kral yanına yardımcı olarak aristokratlardan yardımcı memur seçer. Başlangıçta 8-7 yy larda aristokratlar kralların yetkilerini sınırlayarak ARCHON lar seçer. Archon: ἄρχων : yunanca bir kelime olup "ruler" or "lord", anlamındadır. Önceleri archonluk babadan oğula geçip ömür boyu sürerken, archon sayısı 9, archon yılı ise 10 yıl olarak belirlenmiştir. 683 yılında ise archon yılı 1 yıl ile sınırlandırılmıştır.

6 Depiction from the east frieze of the Parthenon, of an assumed Archon Basileus, a remnant title of the Greek monarchy

7 ARCHON EPONYME ἄρχων ἐπώνυμος : Yürütme gücünü temsil eder. Hukuk davalarına bakar. Adını görevde bulunduğu yıla verir. İçişlerini denetler, aile uzlaşmazlıklarını çözer, dul ve yetimlerin vesayeti ile uğraşır, yapılan antlaşmaları yazar. ARCHON BASİLEUS: yönetimdeki pasif kraldır. Din işleri ile uğraşır. ARCHON POLEMARGE/POLEMARCHOS: Başkomutan. Askeri işlerden sorumludur. Yurttaşlarla yabancılar arasındaki anlaşmazlıklarda yargıçlık yapar. ARCHON THESMOTHETES: Diğer 6 archona verilen addır. Hukukun koruyucusu, kanunların uygulanmasını denetleyen yargıçlık görevleri yanında diğer archonların yapamadıkları işleri yaparlar. AREOPAG: Aristokratlar meclisi. Eski archon ve tecrübeli yaşlılardan oluşan hükümetin DANIŞMA KURULU. PRYTANEİON: Archonların toplantı yaptığı meclis. EKKLESİA: Halk Meclisi. Özgür yurtaşlardan oluşuyordu.

8 KRALLIK-DEMOKRASİ Krallık geçis süreci - TİRAN - Demokrasi OLİGARŞİ siyasi gücün, birkaç kişide grupta toplanan yönetim biçimi, TİRAN iktidarı yasal olmayan yollarla ele geçiren yönetim biçimi, DİKDATÖR ekonomik ve siyasal gücün tek elde toplanması Ünlü Tiranlar Argoslu Pheidon, Korinthoslu Kypselos, Atinalı Peisistratos, Samoslu Polykrates,