Dev hücreli (temporal) arterit

Transkript

1 Derleme / Review RAED Dergisi 2015;7(1): RAED doi: /raed Gelifl tarihi / Received: Temmuz / July 7, 2015 Kabul tarihi / Accepted: Temmuz / July 14, 2015 Dev hücreli (temporal) arterit Giant cell (temporal) arteritis Mehmet Ali Balc, Ömer Nuri Pamuk Trakya Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar Anabilim Dal, Romatoloji Bilim Dal, Edirne Özet Dev hücreli (temporal) arterit (DHA) büyük ve orta çapl damarlar tutan kronik bir vaskülittir. Anamnez ve fizik muayene DHA tan - s nda temel unsurlard r. DHA hastalar n n en az üçte ikisinde yeni bafllang çl bafl a r s görülür. Görme kayb en önemli morbiditedir ve semptomlar birkaç hafta veya ay içinde yavafl yavafl geliflebilir. H zl seyreden vakalarda ani görme kayb geliflebilir. DHA l hastalar n ço unda görülen karakteristik laboratuvar bulgusu sedimantasyon ve CRP art fl d r. DHA tan s nda manyetik rezonans/anjiyografi, konvansiyonel anjiyografi, dopler ultrasonografi ve pozitron emisyon tomografisi kullan labilir. DHA düflünülen tüm hastalarda temporal arter biyopsisi yap lmal d r. DHA dan flüphelenildi inde steroid tedavisine hemen bafllanmal d r. Steroide ba l yan etki geliflmesi aç s ndan yüksek risk alt nda olan veya yan etki geliflen hastalarda steroid dozunu azaltmak için tedaviye metotreksat eklenmesi faydal olabilir. Dirençli hastal olanlarda, TNF blokerleri etkisiz bulunurken L-6 blokerleri ile ümit verici sonuçlar bildirilmifltir. Anahtar sözcükler: Dev hücreli arterit, temporal arterit, vaskülit Summary Giant cell (temporal) arteritis (GCA) is a chronic vasculitis which involves large and medium size vessels. History and physical examination hold the most important place for diagnosis of GCA. Newonset headache is observed in at least two-thirds of GCA patients. Visual loss is the most important complication of disease; and its symptoms may develop slowly within a few weeks or months. Sudden visual loss may develop in some cases with rapid progression. Characteristic laboratory findings of GCA are increased sedimentation rate and CRP which is observed in most patients. Magnetic resonance/angiography, conventional angiography, doppler ultrasonography and positron emission tomography can be used for diagnosis of GCA. Temporal artery biopsy must be performed in all patients suspected of having GCA. If there is any suspicion of GCA, steroid therapy should be started immediately. Adding methotrexate to therapy might be useful in GCA patients who are at high risk for steroid side effects or who have developed steroid effects. While TNF blockers were found to be noneffective in refractory GCA patients, promising results were reported with IL-6 inhibitors. Keywords: Giant cell arteritis, temporal arteritis, vasculitis Dev hücreli (temporal) arterit (DHA) büyük ve orta çapl damarlar tutan kronik bir vaskülittir. Ortalama tan yafl yaklafl k 72 dir ve genellikle 50 yafl ndan küçük kiflilerde görülmez. [1] DHA n n sistemik belirtileri karakteristiktir ve vasküler tutulum yayg n olabilmekle birlikte en s k tutulum karotis arterin ekstra kranial dallar ve s kl kla temporal arterde görülmektedir. [2,3] DHA n n en korkulan komplikasyonu görme kayb d r. Epidemiyoloji DHA geliflimi için en önemli risk faktörü yafllanmad r. Hastal k hemen hemen 50 yafl ndan önce hiç görülmez ve insidans 50 yafl ndan sonra giderek artar. 26 çal flmadan toplam 1435 biyopsi ile kan tlanm fl DHA içeren genifl bir meta-analizde hastalar n sadece 2 sinin yafl 50 nin alt nda saptanm flt r. [1] letiflim / Correspondence: Uzm. Dr. Mehmet Ali Balc. Trakya Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar Anabilim Dal, Romatoloji Bilim Dal, Edirne. e-posta: abalci13@gmail.com Ç kar çak flmas / Conflicts of interest: Ç kar çak flmas bulunmad belirtilmifltir. / No conflicts declared. doi: /raed Karekod / QR code:

2 Etnik köken yafla ek olarak DHA için bir risk faktörüdür. En yüksek insidans skandinav ülkelerinde ve skandinav kökenli Amerikal larda görülür. Minnesota, Olmsted County de 50 yafl n üzerindeki bireylerde DHA n n y ll k insidans skandinav ülkelerindekine benzer flekilde yaklafl k olarak 17/ olarak saptanm flt r. [4] Türkiye den bildirilen tek çal flmada ise DHA n n 50 yafl üstü y ll k insidans 1.13/ olarak saptanm flt r. [5] DHA n n Güney Avrupa ve Akdeniz ülkelerinde 50 yafl n üzerindeki insidans 10/ den daha düflüktür. [6-8] Bu popülasyonlardaki veriler yetersiz olmas na ra men DHA, Latinler, Asyal lar, Araplar da nadir olarak görülür. Hastal k Afrika kökenli Amerikal larda da oldukça nadirdir. [9] sveç ten bildirilen bir çal flmada 889 postmortem olgunun temporal arter ve aortundan kesitler al nm fl ve bu olgular n %1.6 s nda arterit tespit edilmifltir. [9] 50 yafl üstü kiflilerde DHA prevelans n n 1/500 oldu u tahmin edilmektedir. [10] Klinik Bulgular Anamnez ve fizik muayene DHA tan s nda temel unsurlard r. DHA n n klinik belirtilerinin birço u atefl, halsizlik ve kilo kayb gibi nonspesifik olmakla birlikte baz karakteristik bulgular DHA tan s n güçlü bir flekilde düflündürür. Atefl, DHA l hastalar n yaklafl k yar s nda ortaya ç kar ve genellikle subfebrildir. Bununla birlikte, hastalar n yaklafl k yüzde 15 inde atefl 39 ºC yi bulur ve bu durum hastalar n yanl fll kla enfeksiyon tan s almas na neden olabilir. [11] Hastalar n en az üçte ikisinde yeni bafllayan bir bafl a r s görülür. DHA da önemli olan özellik bafl a r s n n yeni bafllang çl olmas d r. Klasik olarak DHA da bafl a r s temporal bölgede olmaktad r. Ancak DHA da bafl a r s frontal, oksipital bölgede veya yayg n olabilir. DHA l hastalar n n yaklafl k yar s çenede klodikasyondan flikayetçidir. Çenedeki klodikasyonun iki çarp c özelli i vard r. Bunlar; çi neme bafllad ktan sonra semptomlar n çok h zl geliflmesi ve a r n n hastan n çi nemesine engel olmas d r. Bir çal flmada temporal arter biyopsisi yap lan 134 hastadan biyopsisi pozitif olanlar n yüzde 54 ünde, biyopsisi negatif olanlar n sadece yüzde 3 ünde çenede klodikasyon saptand bildirilmifltir. [12] DHA da farkl görme iliflkili belirtiler ortaya ç kabilir. Birçok vakada amarozis fugaks (tek gözde geçici görme kayb ) geliflmesi görme kayb n n habercisi olabilir. DHA da amorozis fugaks ataklar retinada, koroid pleksusta veya optik sinirde geçici iskemiye neden olur. Ataklar n tekrar etmesi anterior iskemik optik nöropati (AI- ON), santral retinal arter t kan kl veya koroid enfarktüse neden olabilir. DHA da görme kayb yayg nd r. Görme ile ilgili semptomlar birkaç hafta veya ay içinde yavafl yavafl geliflebilir. H zl seyreden vakalarda ani görme kayb geliflebilir. Oftalmik arterin etkilenmesine ba l tek veya çift tarafl bulan k görme, geçici veya kal c görme kayb geliflebilir. Bir vaka serisinde DHA hastalar n yüzde 15 ila 20 sinde bir veya her iki gözde kal c ya da geçici, k smi ya da tam görme kayb saptanm flt r. [13] Etkili tedavi olmas na ra men görme kayb n n s k görülmesi birçok hastan n ilk baflvuru flikayetinin görme kayb olmas ndan kaynaklanmaktad r. Polimiyalji romatika (PMR) omuz ve kalça kufla n etkileyen sabah tutuklu u ile karakterize fliddetli kas a r s ile seyreden romatizmal bir hastal kt r. PMR ile DHA aras nda yak n bir iliflki mevcuttur. DHA hastalarda yaklafl k %40 50 oran nda PMR geliflir. Bunun aksine, PMR hastalar n yaklafl k %15 inde DHA görülür. Bir çal flmada semptomlar izole PMR düflündüren hastalar n yaklafl k %5 inin temporal arter biyopsisinde DHA saptanm flt r. [14 16] DHA hastalar nda PMR iliflkili di er semptomlar dqa gözlenebilmektedir. Bu semptomlar; periferik sinovit, ekstremite distalinde fliflme, pitting ödemi içermektedir ve bu semptomlar hastalar n az bir k sm nda görülmektedir. DHA ve PMR li hastalarda RS3PE (remitting seronegative symmetrical synovitis with pitting edema) bulgular da ortaya ç kabilir. [17] DHA hastalar n yaklafl k %10 unda üst solunum yolu semptomlar vard r. [18] DHA ile iliflkili öksürü ün, öksürük reseptörlerinin bulundu u alandaki vaskülitten kaynakland düflünülmektedir. Hastalar n %3 15 inde arkus aortan n özellikle subklavian ve aksiler dallar n n tutulumuna sekonder daralmas sonucunda kolda klodikasyon görülebilir. [3,14,19,20] Bu damarlar n tedrici olarak incelmesi DHA da görülen büyük damar tutulumu için tipiktir. [3,21] Bir çal flmada temporal arter biyopsisi pozitif olan 22 hasta ve 22 kontrol olgusuna 4 hafta içinde bilgisayarl tomografi (BT) çekilmifl ve aort duvar kal nlaflmas DHA hastalar nda anlaml olarak daha fazla oranda saptanm flt r (%45 e karfl n %14). [22] Aort diseksiyonu, anevrizmal dilatasyonla birlikte veya tek bafl na oluflabilir. Biyopsi ile kan tlanm fl DHA l 168 hastadan oluflan bir kohortta, 10 kiflide aort diseksiyonu tespit edilmifltir. Etkilenenlerin 9 unun torasik aortunda, birinin abdominal aortunda anevrizma tespit edilmifltir. [20] DHA da kafa içi damarlar n tutulumu nadirdir. [23 25] DHA da geçici iskemik atak, bafl dönmesi, iflitme kayb ve inme görülebilir. Bunun en s k nedeni vertebral arterlerin tutulumu veya internal karotis arterin ekstra dural lezyonlar d r. [23,25 27] DHA nadir olarak, dil a r s ve dil enfarktüsü, bo az a r s, uygunsuz ADH sendromu, [28,29] meme tümör benze- RAED Dergisi / RAED Journal Cilt / Volume 7 Say / Issue 1 Haziran / June

3 ri kitle, [30] mononöritis multipleks, [27] sensorinöral iflitme kayb, [31] dizartri, [32] mezenterik iskemiye [32] neden olabilir. Fizik muayenede büyük damar tutulumunda nab z al namayabilir. Temporal arter veya kranial arterin di er dallar nda kal nlaflma veya hassasiyet tespit edilebilir. Amorozis fugaks olan bir hastan n oftalmolojik muayenesi tamamen normal olabilir. Baz hastalarda muayenede kritik vasküler lezyonlar n yerinde retinada at lm fl pamuk görünümü tespit edilebilir. PMR hastalar nda a r nedeniyle omuz, boyun ve kalça hareketleri s n rl d r. Laboratuvar Bulgular Tan an nda genellikler normokrom normositer bir anemi saptan r ve anemi steroid tedavisi ile h zl ca düzelir. Pek çok hastada reaktif trombositoz vard r. [34,35] Sistemik inflamasyona ra men lökosit say s genellikle normaldir. Tan da serum albümin düzeyi genellikle azalm flt r ancak glukokortikoid tedavisi ile h zl ca normale gelir. Hastalar n %25 35 inde serum ALT düzeyleri yükselmifltir. [36] Karaci er biyopsisinde nonspesifik de ifliklikler saptan r. DHA l hastalar n ço unda görülen karakteristik laboratuvar bulgusu 100 mm/saat veya daha fazla yükselen eritrosit sedimantasyon h z (ESR) de erleridir. [1,37,38] Ancak steroid tedavisi bafllanmadan önce daha düflük hatta normal ESR de erleri bile görülebilir. Bir meta-analizde biyopsi ile kan tlanm fl DHA s olan 941 hastan n yaln zca %4 ünde normal ESR tespit edilmifltir. [1] DHA l hastalarda serum CRP düzeyleri ESR düzeylerine paralellik gösterme e ilimindedir. Hastal k aktivitesi baz hastalarda CRP ile baz hastalarda ise ESR ile daha iyi iliflki gösterebilir. Ayr ca, serum IL-6 seviyesi klinik hastal k aktivitesi ile yak ndan iliflkili görünmektedir. [38] ve klinik nüks ile ilgili ESR den daha iyi predikte edici rolü olabilir. [39] Bununla birlikte, IL-6 analizleri rutin pratikte mevcut de ildir ve klinik yararl l n n kan tlanmas gerekmektedir. Görüntüleme Bulgular Çeflitli görüntüleme yöntemleri DHA n n klinik kullan m için araflt r lm flt r. DHA tan s nda manyetik rezonans/anjiyografi (MR/A), konvansiyonel anjiyografi, dopler ultrasonografi (USG) ve pozitron emisyon tomografisi kullan labilir. MR/A genellikle tercih edilen bir görüntüleme yöntemidir. MR/A ile temporal arterin tutulan bölgelerini tespit etmek mümkün olabilir. Tan sal olarak yard mc olabilece i gibi temporal arter biyopsisine rehberlik te edebilir. MR/A hastal n aktivitesini ölçmede ve büyük damar tutulumlu DHA hastalar nda tedaviye cevab de- erlendirmede de yararl olabilir. Konvansiyonel anjiyografi, temporal arterit de erlendirilmesinde nadiren tan sal amaçl olarak kullan labilir. Konvansiyonel anjiyografi daha çok büyük arterlerin; aortik ark ve dallar n n tutulumunu tespit etmede kullan l r. [2,3] Ancak bu anormallikler non invaziv olarak MR/A ile de tespit edilebilir. Dev hücreli arteritli hastalarda Doppler USG ile arteryel darl klar, t kan kl klar ve arterlerin etraf nda hipoekoik halo (halo bulgusu) varl bildirilmifltir. PMR veya DHA ön tan l 86 hastan n al nd prospektif bir çal flmada, daha sonradan biyopsi ile kan tlanm fl DHA tan s alan hastalarda Doppler USG de halo bulgusunun tan için duyarl l %40 olarak bulunmufltur. [40] Çal flmada biyopsi pozitif hastalar n 15 inde fizik muayene normal olmas na karfl n temporal arterlerde halo iflareti oldu u saptanm flt r. Bu durum DHA tan s nda USG nin, deneyimli klinisyence yap lan dikkatli bir fizik muayeneye katk s n n s n rl oldu unu düflündürmektedir. Ayr ca, transmural inflamasyonun klasik histolojik paterni olmayan hastalarda dopler USG deki halo bulgusunun duyarl l %20 den düflükte olabilir. [41] 2036 hastan n al nd bir çal flmada [42] halo iflaretinin duyarl l %69, özgüllü- ü %82, stenoz veya oklüzyonun duyarl l %68, özgüllü ü %77, halo, stenoz veya oklüzyonun duyarl l %88, özgüllü ü %79 olarak tespit edilmifltir. Dev hücreli arterit veya PMR tan l baz hastalarda PET kullan larak büyük damarlarda subklinik inflamasyon varl n tespit eden çal flmalar mevcuttur. [43,44] PET çal flmalar nda artm fl inflamasyon damarlardaki radyoaktif iflaretli glikoz analogu (florodeoksiglikoz, FDG) tutulumunu artt rd n göstermifltir. Tan Dev hücreli arterit s n fland rma kriterleri ACR taraf ndan haz rlanm flt r. [45] ACR s n fland rmas nda, DHA tan s alan 214 hastan n semptom ve bulgular yla di er vaskülit tan s alan 593 hastan n klinik bulgular karfl laflt r lm fl ve afla daki s n fland rma kriterleri DHA y di er vaskülit formlar ndan ay rt etmede etkili bulunmufltur: Hastal k bafllama zaman n n 50 yafl ve üzerinde olmas Yeni bafllang çl lokalize bafl a r s varl Temporal arterde hassasiyet veya pulsasyonunda azalma ESR, 50 mm/saat in üzerinde olmas Biyopsi ile mononükleer hücre hakimiyetinin veya dev hücreleri içeren granülomatöz bir süreçi ortaya ç karan nekrotizan arterit bulgular n n saptanmas Vasküliti olan bir hastada befl kriterden üçünün varl - DHA tan s n koymada %94 duyarl l k ve %91 özgüllü e sahiptir. 12 Balc MA, Pamuk ÖN. Dev hücreli (temporal) arterit

4 Ay r c Tan Dev hücreli arterit ile Takayasu arteritinin histopatolojik ve radyolojik bulgular benzer olmas ra men bafllang ç yafl n n 50 nin üzerinde olmas, anteior iskemik optik nöropatiye ba l görme kayb n n görülebilmesi DHA da görülen fakat Takayasu arterinde görülmeyen bulgulard r. [46] Baz küçük ve orta boy damar vaskülitleri sistemik belirtilere neden olarak DHA y taklit edebilir. Fakat mikroskobik polianjiit, granülomatöz polianjiitin (Wegener) ve poliarteritis nodosan n vasküler tutulum paterni, histopatolojik bulgular ve kendine özgü organ tutulum paternleri ile ay r c tan yapmak genellikle zor olmaz. [47] Temporal Arter Biyopsisi Temporal arteritten flüphelenilen tüm hastalarda biyopsi yap lmal d r. Hastada sadece PMR semptomlar varsa biyopsiye gerek yoktur. Temporal arter biyopsisi genellikle ameliyathanede, lokal anestezi alt nda unilateral veya bilateral yap l r. Patoloji Dev hücreli arterit olan hastalarda inflamatuar infiltrasyon en s k torasik aorta, büyük servikal arterlerin ve eksternal karotis arterlerin dallar nda görülmektedir, intrakranyal arterlerde nadiren görülür. [2,3,48] Vaskülitik lezyonlar arterleri yamal bir flekilde tutma e ilimindedir. Histolojik olarak T lenfositlerin ve makrofajlar n hakimiyeti vard r, de iflken say da çok çekirdekli dev hücreler ve zaman zaman plazma hücreleri, nötrofiller ve eozinofiller de görülebilir. Temporal arter biyopsi örneklerinin yaklafl k yar s nda s kl kla fragmante elastik laminan n yak n nda multinükleer dev hücreler bulunur. [49] En belirgin iltihabi infiltrasyon genellikle intima media etraf nda ve parçalanm fl internal elastik membranda görülür. ntiman n kal nlaflmas ço unlukla görülür. Daha yayg n tutulumda tüm arteryel katmanlar etkilenebilir. Aktif enflamasyon bölgelerinde tromboz geliflebilir. Elastik lamina parçalanabilir. Tedavi Dev hücreli arteritten flüphelenildi inde steroid tedavisine derhal bafllanmal d r. Temporal arter biyopsisi k - sa sürede al nmal d r, fakat biyopsi sonuçlar n beklerken tedaviye ara verilmemelidir. DHA da biyopsi sonucu negatif ç ksa bile klinik olarak DHA tan s kuvvetli ise steroid tedavisine devam edilmelidir. [50] DHA olgular nda optimal flartlarda yap lan bilateral temporal arter biyopsi serilerinde yalanc negatiflik oran %9 olarak görülmektedir. [12] Günlük doz günafl r kullanmaktan daha etkili, ancak günlük bölünmüfl dozlarda kullan m günlük tek doz kullan mdan daha etkili de ildir. [51] E er DHA iskemik organ hasar (örne in, görme kayb ) ile komplike de- ilse bafllang ç tedavisi olarak prednizolon mg/gün yada eflde er steroid tedavisi önerilmektedir. E er semptomlar artar ya da sebat ederse semptomatik kontrol sa lanana kadar steroid dozu artt r labilir. DHA da optimal bafllang ç steroid dozu belirli de ildir. DHA n n hemen hemen tüm durumlarda bafllang ç tedavisinde mg prednizolon ya da eflde eri günlük doz yeterlidir. [51] Randomize, çift kör, plasebo kontrollü bir çal flmada remisyon indüksiyonunun indüklenmesinde yüksek doz pulse intravenöz (i.v.) metilprednizolon tedavisi konvansiyonel prednizolon 40 mg/gün tedavisi ile sa lamas aç - s ndan karfl laflt r lm flt r. [52] Çal flmada, biyopsi ile kan tlanm fl DHA tan l 27 hasta randomize i.v. metilprednizolon (15 mg/kg günde 3 doz) veya i.v. NaCl almak üzere iki gruba ayr lm flt r. Tüm hastalara prednizolon bafllam fl (40 mg/gün) ve hastalar ayn süre takip edilmifl. Yükek doz metilprednizolon kolunda; steroid tedavisi kesilmesinden sonra kal c remisyon daha yüksek, prednizolon 5 mg günlük doza inebilme oran daha yüksek oranda bildirilmifltir. Ayr ca, ilk i.v. steroid dozu hariç ortalama daha düflük bir kümülatif steroid dozu uygulanm flt r. Komplikasyon aç s ndan 2 grup aras nda fark saptanmam flt r. Ancak, bu küçük çal flman n sonuçlar ek araflt rmalar taraf ndan do rulanana kadar komplike olmayan hastal larda pulse steroid tedavisi önerilmemektedir. Görme kayb nedeni olarak DHA dan güçlü bir flüphe varsa i.v. pulse metilprednizolon kullan m önerilmektedir. Bu durumda i.v mg/gün metilprednizolon üç gün boyunca her gün uygulanmal d r. Daha sonra 1 mg/kg/gün (maksimum 60 mg/gün) oral prednizolon veya eflde eri tedavi bafllan p hasta takibe al nmal d r. Yüksek doz prednizolon, en az ndan 2, en fazla 4 hafta devam etmelidir. Hastalar genellikle steroid tedavisinin 24 ila 48. saatinde bafl a r s, PMR semptomlar gibi birçok DHA semptomlar na dramatik yan t verir. Hastal k aktivitesini gösteren ESR, CRP gibi laboratuvar de- erleri genellikle tedavi baflland ktan birkaç gün sonra önemli ölçüde geriler. Yeterli steroid tedaviye dirençli hastalarda DHA tan s yeniden gözden geçirilmelidir. Dev hücreli temporal arteritte düflük doz aspirin tedavisi görme kayb n, geçici iskemik ataklar, ya da inme riskini azaltt için tavsiye edilmektedir. Baz kaynaklarda kontrendike olmayan hastalarda düflük doz asprin ile oral warfarin kombinasyonu önerilmektedir ama DHA da warfarin kullan m ile ilgili yeterli veri yoktur. Genel yaklafl m olarak prednizolon baflland ktan 2 4 hafta sonra steroid dozu kademeli olarak azalt lmal d r. 60 mg/gün prednizolon bafllanan bir hastada 2 hafta sonra 50 mg, 2 hafta sonra 40 mg düflülmelidir. Daha sonra RAED Dergisi / RAED Journal Cilt / Volume 7 Say / Issue 1 Haziran / June

5 yavafl yavafl 1 veya 2 haftada bir günlük doz %10 azalt larak 10 mg/güne kadar düflülmelidir. Daha sonra prednizolon dozu her ay 1 mg/gün azalt lmal d r. DHA da steroid tedavisi 1 2 y l veya daha fazla sürebildi inden osteoporoz önlenmesi amac ile daha tedavinin bafllang c nda diyetle yeterli kalsiyum ve D vitamini al m önerilmelidir. Asemptomatik torakal aort anevrizmas n yakalamak için ilk 10 y l, y lda bir kez akci er grafisi önerilmektedir. E er flüpheli durum söz konusu ise ileri görüntüleme yap lmal d r. Steroide ba l yan etki geliflmesi aç s ndan yüksek risk alt nda olan veya yan etki geliflen hastalarda steroid dozunu azaltmak için tedaviye metotreksat (MTX) eklenmesi faydal olabilir. [53] Dirençli hastal olanlarda di er alternatifler tedaviler olarak L-6 blokeri tosilizumab [54] ve siklofosfamid s ralanabilir. Tosilizumab ile olumlu sonuçlar bildiren olgu sunumlar, serileri bulunmaktad r. Ancak, DHA da MTX, tosilizumab ve siklofosfamid kullan m ile ilgili bilgiler s n rl d r. Birkaç küçük çal flmada tümör nekroz faktör (TNF) inhibitörleri (infliksimab, etanersept ve adalimumab) etkisiz olarak bulunmufltur. [55 57] Kaynaklar 1. Smetana GW, Shmerling RH. Does this patient have temporal arteritis? JAMA 2002;287: Evans JM, Bowles CA, Bjornsson J, Mullany CJ, Hunder GG. Thoracic aortic aneurysm and rupture in giant cell arteritis. A descriptive study of 41 cases. Arthritis Rheum 1994;37: Klein RG, Hunder GG, Stanson AW, Sheps SG. Large artery involvement in giant cell (temporal) arteritis. Ann Intern Med 1975;83: Gonzalez-Gay MA, Vazquez-Rodriguez TR, Lopez-Diaz MJ, et al. Epidemiology of giant cell arteritis and polymyalgia rheumatica. Arthritis Rheum 2009;61: Pamuk ON, Donmez S, Karahan B, Pamuk GE, Cakir N. Giant cell arteritis and polymyalgia rheumatica in northwestern Turkey: clinical features and epidemiological data. Clin Exp Rheumatol 2009;27: Bas-Lando M, Breuer GS, Berkun Y, Mates M, Sonnenblick M, Nesher G. The incidence of giant cell arteritis in Jerusalem over a 25-year period: annual and seasonal fluctuations. Clin Exp Rheumatol 2007;25:S Gonzalez-Gay MA, Miranda-Filloy JA, Lopez-Diaz MJ, et al. Giant cell arteritis in northwestern Spain: a 25-year epidemiologic study. Medicine (Baltimore) 2007;86: Salvarani C, Macchioni P, Zizzi F, et al. Epidemiologic and immunogenetic aspects of polymyalgia rheumatica and giant cell arteritis in northern Italy. Arthritis Rheum 1991;34: Ostberg G. An arteritis with special reference to polymyalgia arteritica. Acta Pathol Microbiol Scand Suppl 1973;237: Lawrence RC, Helmick CG, Arnett FC, et al. Estimates of the prevalence of arthritis and selected musculoskeletal disorders in the United States. Arthritis Rheum 1998;41: Calamia KT, Hunder GG. Giant cell arteritis (temporal arteritis) presenting as fever of undetermined origin. Arthritis Rheum 1981;24: Hall S, Persellin S, Lie JT, O Brien PC, Kurland LT, Hunder GG. The therapeutic impact of temporal artery biopsy. Lancet 1983;2: Aiello PD, Trautmann JC, McPhee TJ, Kunselman AR, Hunder GG. Visual prognosis in giant cell arteritis. Ophthalmology 1993;100: Gonzalez-Gay MA, Barros S, Lopez-Diaz MJ, Garcia-Porrua C, Sanchez-Andrade A, Llorca J. Giant cell arteritis: disease patterns of clinical presentation in a series of 240 patients. Medicine (Baltimore) 2005;84: Brooks RC, McGee SR. Diagnostic dilemmas in polymyalgia rheumatica. Arch Intern Med 1997;157: Myklebust G, Gran JT. A prospective study of 287 patients with polymyalgia rheumatica and temporal arteritis: clinical and laboratory manifestations at onset of disease and at the time of diagnosis. Br J Rheumatol 1996;35: Paira S, Graf C, Roverano S, Rossini J. Remitting seronegative symmetrical synovitis with pitting oedema: a study of 12 cases. Clin Rheumatol 2002;21: Olopade CO, Sekosan M, Schraufnagel DE. Giant cell arteritis manifesting as chronic cough and fever of unknown origin. Mayo Clin Proc 1997;72: Brack A, Martinez-Taboada V, Stanson A, Goronzy JJ, Weyand CM. Disease pattern in cranial and large-vessel giant cell arteritis. Arthritis Rheum 1999;42: Nuenninghoff DM, Hunder GG, Christianson TJ, McClelland RL, Matteson EL. Incidence and predictors of large-artery complication (aortic aneurysm, aortic dissection, and/or large-artery stenosis) in patients with giant cell arteritis: a population-based study over 50 years. Arthritis Rheum 2003; 48: Ninet JP, Bachet P, Dumontet CM, Du Colombier PB, Stewart MD, Pasquier JH. Subclavian and axillary involvement in temporal arteritis and polymyalgia rheumatica. Am J Med 1990;88: Agard C, Barrier JH, Dupas B, et al. Aortic involvement in recent-onset giant cell (temporal) arteritis: a case-control prospective study using helical aortic computed tomodensitometric scan. Arthritis Rheum 2008;59: Salvarani C, Giannini C, Miller DV, Hunder G. Giant cell arteritis: Involvement of intracranial arteries. Arthritis Rheum 2006;55: Wilkinson IM, Russell RW. Arteries of the head and neck in giant cell arteritis. A pathological study to show the pattern of arterial involvement. Arch Neurol 1972;27: Haga HJ, Eide GE, Brun J, Johansen A, Langmark F. Cancer in association with polymyalgia rheumatica and temporal arteritis. J Rheumatol 1993;20: Caselli RJ, Hunder GG, Whisnant JP. Neurologic disease in biopsy-proven giant cell (temporal) arteritis. Neurology 1988; 38: Caselli RJ, Hunder GG. Neurologic complications of giant cell (temporal) arteritis. Semin Neurol 1994;14: Healey LA, Wilske KR. Presentation of occult giant cell arteritis. Arthritis Rheum 1980;23: Hellmann DB. Temporal arteritis: a cough, toothache, and tongue infarction. JAMA 2002;287: Balc MA, Pamuk ÖN. Dev hücreli (temporal) arterit

6 30. Kariv R, Sidi Y, Gur H. Systemic vasculitis presenting as a tumorlike lesion. Four case reports and an analysis of 79 reported cases. Medicine (Baltimore) 2000;79: Amor-Dorado JC, Llorca J, Garcia-Porrua C, Costa C, Perez- Fernandez N, Gonzalez-Gay MA. Audiovestibular manifestations in giant cell arteritis: a prospective study. Medicine (Baltimore) 2003;82: Lee CC, Su WW, Hunder GG. Dysarthria associated with giant cell arteritis. J Rheumatol 1999;26: Scola CJ, Li C, Upchurch KS. Mesenteric involvement in giant cell arteritis. An underrecognized complication? Analysis of a case series with clinicoanatomic correlation. Medicine (Baltimore) 2008;87: Foroozan R, Danesh-Meyer H, Savino PJ, Gamble G, Mekari- Sabbagh ON, Sergott RC. Thrombocytosis in patients with biopsy-proven giant cell arteritis. Ophthalmology 2002;109: Gonzalez-Gay MA, Lopez-Diaz MJ, Barros S, et al. Giant cell arteritis: laboratory tests at the time of diagnosis in a series of 240 patients. Medicine (Baltimore) 2005;84: Hazleman B. Laboratory investigations useful in the evaluation of polymyalgia rheumatica (PMR) and giant cell arteritis (GCA). Clin Exp Rheumatol 2000;18:S Salvarani C, Hunder GG. Giant cell arteritis with low erythrocyte sedimentation rate: frequency of occurence in a population-based study. Arthritis Rheum 2001;45: Liozon E, Jauberteau-Marchan MO, Ly K, Loustaud-Ratti V, Soria P, Vidal E. Giant cell arteritis with a low erythrocyte sedimentation rate: comments on the article by Salvarani and Hunder. Arthritis Rheum 2002;47: Weyand CM, Fulbright JW, Hunder GG, Evans JM, Goronzy JJ. Treatment of giant cell arteritis: interleukin-6 as a biologic marker of disease activity. Arthritis Rheum 2000;43: Salvarani C, Silingardi M, Ghirarduzzi A, et al. Is duplex ultrasonography useful for the diagnosis of giant-cell arteritis? Ann Intern Med 2002;137: Muratore F, Boiardi L, Restuccia G, et al. Comparison between colour duplex sonography findings and different histological patterns of temporal artery. Rheumatology (Oxford) 2013;52: Karassa FB, Matsagas MI, Schmidt WA, Ioannidis JP. Metaanalysis: test performance of ultrasonography for giant-cell arteritis. Ann Intern Med 2005;142: Blockmans D, Stroobants S, Maes A, Mortelmans L. Positron emission tomography in giant cell arteritis and polymyalgia rheumatica: evidence for inflammation of the aortic arch. Am J Med 2000;108: Scheel AK, Meller J, Vosshenrich R, et al. Diagnosis and follow up of aortitis in the elderly. Ann Rheum Dis 2004;63: Hunder GG, Bloch DA, Michel BA, et al. The American College of Rheumatology 1990 criteria for the classification of giant cell arteritis. Arthritis Rheum 1990;33: Kerr GS. Takayasu s arteritis. Rheum Dis Clin North Am 1995;21: Lie JT. When is arteritis of the temporal arteries not temporal arteritis? J Rheumatol 1994;21: Lie JT. Aortic and extracranial large vessel giant cell arteritis: a review of 72 cases with histopathologic documentation. Semin Arthritis Rheum 1995;24: Weyand CM, Goronzy JJ. Arterial wall injury in giant cell arteritis. Arthritis Rheum 1999;42: Hunder GG. Giant cell arteritis and polymyalgia rheumatica. In: Kelly WN, Harris ED, Ruddy S, Sledge CB, editors. Textbook of rheumatology. 5th ed. Philadelphia: WB Saunders; 1996: Hunder GG, Sheps SG, Allen GL, Joyce JW. Daily and alternate-day corticosteroid regimens in treatment of giant cell arteritis: comparison in a prospective study. Ann Intern Med 1975;82: Mazlumzadeh M, Hunder GG, Easley KA, et al. Treatment of giant cell arteritis using induction therapy with high-dose glucocorticoids: a double-blind, placebo-controlled, randomized prospective clinical trial. Arthritis Rheum 2006;54: Mahr AD, Jover JA, Spiera RF, et al. Adjunctive methotrexate for treatment of giant cell arteritis: an individual patient data meta-analysis. Arthritis Rheum 2007;56: Unizony S, Arias-Urdaneta L, Miloslavsky E, et al. Tocilizumab for the treatment of large-vessel vasculitis (giant cell arteritis, Takayasu arteritis) and polymyalgia rheumatica. Arthritis Care Res (Hoboken) 2012;64: Hoffman GS, Cid MC, Rendt-Zagar KE, et al. Infliximab for maintenance of glucocorticosteroid-induced remission of giant cell arteritis: a randomized trial. Ann Intern Med 2007;146: Seror R, Baron G, Hachulla E, et al. Adalimumab for steroid sparing in patients with giant-cell arteritis: results of a multicentre randomised controlled trial. Ann Rheum Dis 2014;73: Martinez-Taboada VM, Rodriguez-Valverde V, Carreno L, et al. A double-blind placebo controlled trial of etanercept in patients with giant cell arteritis and corticosteroid side effects. Ann Rheum Dis 2008;67: RAED Dergisi / RAED Journal Cilt / Volume 7 Say / Issue 1 Haziran / June