Risk - Getiri ve Portföy Yönetimi. Erhan Ak

Transkript

1 Risk - Getiri ve Portföy Yönetimi Erhan Ak

2 Risk-Getiri 风 险 Risk kelimesi aslında Çin orjinli bir kelimedir ve diğer dillere de Çinceden geçmiştir. Çince de Risk kelimesini ifade eden şekil, tehlike ve fırsat şekillerinin birleşkesidir. Diğer tüm terminolojilerde Risk denilince yaygın olarak tehdit anlaşılmaktadır. Oysa risk kavramının çıkış yeri olan Çin de Risk ; gelecekte meydana gelebilecek olan ve amaçlarımızın gerçekleştirmesini engelleyebilecek tehditler/olumsuzluklar veya amaçlara ulaşmayı kolaylaştırabilecek fırsatlar olarak tanımlanmaktadır.

3 Risk Bir işleme ilişkin, bir parasal kaybın ortaya çıkması veya bir giderin ya da zararın oluşması nedeniyle ekonomik faydanın azalması ihtimalidir.

4 Risk-Getiri Risk analizi disiplininde önemli bir yere sahip olan Morgan (1993) riski; tehlikeyle karşılaşanlarca daha önceden tanınmayan ve gözlenemeyen, bilimin yeterince tanımadığı, yeni ve etkileri geç ortaya çıkabilecek şey olarak tanımlamıştır. Yine Risk kelimesini tanımlarken, tehlikelerin insanlar tarafından gözlenmesi ve bilinmesi zorunlu değildir demektedir. Eğer bir yerde risk varsa bunun bilinmemesinin meydana gelecek olası zararı ve hasarları ne sınırlayacağını ne de ortadan kaldıracağını iddia etmektedir. Riskin denetlenemezliği nedeniyle korkutucu, dünya çapında felaket yaratıcı, sonuçları öldürücü, hukuka uygun olmayan, kolayca azaltılamayan ve gelecek kuşaklar için çok tehlikeli potansiyel olaylar olarak açıklamış ve riskin içerdiği tehlikeyi ikiye ayırmıştır, bunlardan ilki tehlikeyle karşılaşma, ikincisi ise sonuçtur.

5 Risk Almak Suyun derinliğini hiçbir zaman iki ayağınla birden ölçme.

6 Risk-Getiri Morgan (1993) a göre Risk, her olayın doğasında olan bir durum olarak kabul görmekte ve gelecekte ortaya çıkabilecek olayları analiz ederek potansiyel riskleri belirlemek ve yönetmek için ölçülebilir kavramlar haline getirilmeye çalışılmaktadır. Hedeflenen bir sonuca ulaşamama olasılığı veya istenmeyen bir olayın oluşma olasılığı ve oluşması durumunda yaratacağı sonucun şiddeti olarak ifade edilen risk, karmaşık bir kavramdır. Riskle karşılaşma ve sonuç çalışmalarının büyük ölçüde belirsizlik içerdiğini ifade etmiştir. Birçok durumda risk, istatistiksel olarak çok iyi bilinmesine rağmen, olaylar tek tek ele alındığında riskin belirsizleşmekte olduğunu ve henüz çok yeni olan ya da kötü sonuçların nadiren görüldüğü teknolojilerdeki risk hesaplamalarının daha da belirsiz sonuçlar içerdiğini iddia etmiştir.

7 Risk Almak Hesaplanmış bir Risk almakla, aptalca bir şey yapmak arasında ince bir çizgi vardır.

8 Risk / Getiri Riski Yönetme Kapasitesine bağlı olarak Risk almak ve bunu hesaplayarak ileriye dönük Seçimler yapmak, ekonomik sistemleri güvenli bir şekilde ileriye götüren temel etkenlerdir.

9 Kurumsal Firmalarda Risk Yönetimi Risklerin tümü bilinmeli ve ölçülmelidir. Tümü ilgili hazırlıklar yapılarak yönetilmelidir.

10 Risk Yönetimi (1) Alınacak Toplam Risk, Kişi/Şirket sermayesinin taşıyabileceği zarar potansiyelini geçmemelidir. Risk-Getiri ilişkilerinde optimum sağlanmalıdır. Yüksek Getiri=Yüksek Risk temel amaç olmamalıdır. Alınan Riskler hesaplanmış Riskler olmalıdır.

11 Risk Yönetimi (2) Şirketlerde ilgili bölümler tarafından ve Yönetim Kurulu tarafından Gözetim yapılmalıdır. Denetim ve Gözetim, günlük operasyonel faaliyetlerin sürdürülmesinden sorumlu olmayan kişi/birimlerce yapılmalıdır. Bağımsız Risk Yönetim ve Denetim fonksiyonları oluşturulmalıdır.

12 Kurumsal Firmalarda Risk Yönetimi Riskler - Finansal Riskler Hedging Yapma/Yapmama Kararı Türev Ürünler ve Hedging

13 Finansal Kurumlarda Risk Faktörleri Piyasa Riski Likidite Riski Döviz Kuru Riski Faiz Oranı Riski Hisse Senedi Riski Vade Uyumsuzluğu Riski Piyasa Fiyat/Oranlarına İlişkin Diğer Riskler Kredi Riski Operasyonel Riskler

14 Bilanço Riski Şirket bilançosundaki Aktif ve Pasiflerindeki kıymetlerin hem miktar hem de vade yapıları itibariyle dengeli olmadığı durumlarda ortaya çıkar. Tüm amaç, tüm değerleriyle DENGELİ bir bilançoya sahip olmaktır.

15 Likidite Riski * Nakit olarak kısa vadeli yükümlülüklerin, kısa vadeli değerlere göre aşırı yüksek olması durumunda ortaya çıkar. * Vadelerin dengeli olmadığı bilançolarda sözkonusudur.

16 Döviz Kuru Riski * Şirket bilançosundaki Aktif ve Pasiflerin hem miktar hem de vade yapıları itibariyle dengeli olmayan Döviz cinslerinden oluştuğu durumlarda ortaya çıkar.

17 AKTİF (VARLIKLAR) DÖNEN VARLIKLAR HAZIR DEĞERLER Kasa Alınan Çekler Bankalar MENKUL KIYMETLER Hisse Senetleri Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları TİCARİ ALACAKLAR Alıcılar Alacak Senetleri DİĞER ALACAKLAR STOKLAR Ticari Mallar DURAN VARLIKLAR Arazi ve Arsalar Binalar PASİF (VARLIKLAR) KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR MALİ BORÇLAR Banka Kredileri TİCARİ BORÇLAR Satıcılar Borç Senetleri DİĞER BORÇLAR Ortaklara Borçlar İştiraklere Borçlar Bağlı Ortaklıklara Borçlar UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR MALİ BORÇLAR Banka Kredileri Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar ÖZ KAYNAKLAR ÖDENMİŞ SERMAYE Sermaye Demirbaşlar Ödenmemiş Sermaye (-) MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DÖNEM NET KÂRI / ZARARI

18 Döviz Kuru Riski * Örnek: Bir Turizm Şirketi, giderlerinin neredeyse tamamı TL ve $ iken, Avrupa daki Seyahat Şirketleriyle karşılığında çalışmaktadır. Şirket aktiflerinde alacakları, pasifinde ise TL ve $ borçları bulunmaktadır. Herhangi bir Hedging işlemi yapmadığı taktirde, daki tüm değer kayıplarında zarar edecektir.

19 Faiz Oranı Riski * Şirket bilançosundaki Aktif ve Pasiflerin faiz oranlarının hem miktar hem de vade yapıları itibariyle dengeli olmadığı durumlarda ortaya çıkar

20 AKTİF (VARLIKLAR) DÖNEN VARLIKLAR HAZIR DEĞERLER Kasa Alınan Çekler Bankalar MENKUL KIYMETLER Hisse Senetleri Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları TİCARİ ALACAKLAR Alıcılar Alacak Senetleri DİĞER ALACAKLAR STOKLAR Ticari Mallar DURAN VARLIKLAR Arazi ve Arsalar Binalar PASİF (VARLIKLAR) KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR MALİ BORÇLAR Banka Kredileri TİCARİ BORÇLAR Satıcılar Borç Senetleri DİĞER BORÇLAR Ortaklara Borçlar İştiraklere Borçlar Bağlı Ortaklıklara Borçlar UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR MALİ BORÇLAR Banka Kredileri Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar ÖZ KAYNAKLAR ÖDENMİŞ SERMAYE Sermaye Demirbaşlar Ödenmemiş Sermaye (-) MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DÖNEM NET KÂRI / ZARARI

21 Hisse Senedi Riski * Şirket bilançosunun Aktif ve Pasiflerindeki Hisse Senetlerinin değer artış veya azalışları sonucunda ortaya çıkar.

22 Piyasa Fiyat/Oranları Riski * Şirket bilançosunun Aktif ve Pasifindeki emtia ve diğer değerlerin piyasada oluşan değer artış veya azalışları sonucunda ortaya çıkar.

23 Piyasa Fiyat/Oranları Riski Örnek: Bakır fiyatlarındaki dalgalanma nedeniyle stoklarındaki Bakır nedeniyle risk taşıyan bir Kablo firması. Hammaddenin %90 ını Bakır oluşturur. Operasyon karlı bile olsa, Bakır fiyatlarındaki olası düşüşlerde Şirket stokları nedeniyle zarar eder. Çözüm: Öncelikle riski anında, doğru ölçümlemek, ilgili fiziksel hedging işlemlerini yapmak, fiziksel hedging mümkün değilse, Future kontratlar alıp satarak pozisyonu sıfırlamak (square) gerekir.

24 Piyasa Fiyat/Oranları Riski Örnek: Mücevher üreten bir firmanın elinde, ürünlerin üretiminde kullanılmak üzere Altın bulunmaktadır. Altın fiyatlarındaki dalgalanma nedeniyle stoklarındaki Altın nedeniyle risk taşır. Operasyon karlı bile olsa, Altın fiyatlarındaki olası düşüşlerde Şirket stokları nedeniyle zarar eder. Çözüm: Mevcut Altın stoğu kadar Altın kredisi kullanılarak fiziksel hedging yapılır. Stoktaki değişimlere göre Altın kredisi miktarı da dengelenir. Bilançodaki Aktif/Pasif dengesindeki herhangi bir farklılık, önümüze ekstra risk olarak çıkacaktır.

25 Kredi Riski Grupiçi firmalara olan kredilere ilişkin kurallar Kredi analizi - Rating sistemi Sektörel Riskler Portföy mantığı

26 Operasyonel Risk Piyasa ve Kredi riskleri dışındaki tüm riskler - Yasal Risk, İtibar Riski - Yetersiz iç kontroller - Yolsuzluk ve sahtecilik (Ör:Enron-Arthur Andersen) - Zayıf kredi kontrolleri - Hatalı muhasebe kayıtları - IT sistemindeki hata ve aksamalar (Ör:YKB-Koçbank, Ziraat Bankası) - Doğal afetler sonucunda oluşacak bilgi kaybı ve işlerin kesintiye uğraması (Ör:HSBC) - Hizmet, ürün farklılıkları - Yönetim yanlışları - Mevzuata aykırı işlemler, cezalar (Ör:İmar Bankası,PO)

27 Riskten Korunma Teknikleri Sizi yere yıkan yumruk, sert olandan ziyade, geldiğini görmediğiniz yumruktur. Joe Torres HEDGING = BOL PARA KAZANMA HEDGING = GELECEĞİ TAHMİN ETME HEDGING = SİGORTA

28 Dünya nın en büyük şirketlerinin % 98 i türev ürünleri kullanmaktadır. Bunların % 95 i korunma (hedging) amacı gütmektedir Türev işlemlerin %90 ı faiz ve döviz türevleridir (diğerleri emtia ve hisse senedi) Dünya da toplam işlem hacminin üçte ikisini vadeli işlemler oluşturmaktadır. Türkiye de bu oran %5 tir.

29 Hedging yapma/yapmama kararı Banka spreadleri, opsiyon ücretleri, vade farkları tüm Hedging işlemleri için maliyet oluşturur Yapılacak hedging işlemlerinin maliyeti çok fazlaysa ve şirket yöneticileri tarafından korunmama kararı alınırsa Hedging yapılmayabilir Ancak bu kararın verilmesi için bile Risk analizinin yapılıp sözkonusu maliyetin ortaya çıkarılması gerekmektedir.

30 Kimler Hedginge İhtiyaç Duyar? Sabit Oran üzerinden borç alanlar veya verenler Değişken Faiz oranı üzerinden borç verenler veya alanlar Varlıklarıyla yükümlülükleri farklı döviz cinsinden olanlar İthalatçılar İhracatçılar Emtia üreticileri ya da kullanıcıları

31 Forwards Futures Swaps Options Türev Ürünleri

32

33 Forward Ör: TL kredi kullanan bir şirket mal bedellerini 3 ay sonra (1/6/2012) USD cinsinden tahsil edecektir 3/3/2012 Spot USD/TL: USD Faizi (r $):%3 TL Faizi (r TL) :%13 Forward USD/TL kuru ne olacaktır? Forward USD/TL: X (1+( )X(90/360)) :

34 Futures Futures işlemleri; - Borsa denetimi ve güvencesinde - belirli bir paraya bağlı - miktar ve teslim tarihleri standart - sözleşmelerin alınıp satılması şeklinde gerçekleşir.

35 Futures Short Kısa Pozisyon SPOT : Futures Sat VADEDE : Futures Al + Spotta Sat

36 Futures Long Uzun Pozisyon SPOT : Futures Al VADEDE : Futures Sat + Spotta Al

37 Options Belirli bir kıymeti, önceden belli bir vade ve fiyattan alma/satma hakkı veren kontratlardır. Kontratı elinde tutan kontrata konu olan kıymeti alma (call ) veya satma (put ) hakkına sahip olurken, kontrattan kaynaklanan herhangi bir yükümlülüğü yoktur. Kontratı satan (yazan) taraf ise vadede kontratı elinde tutan tarafın, kontrata konu olan kıymeti almak/satmak istemesi halinde, sözleşme hükümlerini yerine getirmekle yükümlüdür. Opsiyonu satan (yazan) taraflar bu işlem karşılığı prim geliri elde etmektedirler. Belirsizliğin (volatilitenin) yüksek olduğu piyasalarda, kontrat karşılığı prim talepleri çok yüksek boyutlara ulaşabilmektedir.

38 Options Ör: Aynı ihracatçı şirket, bir Put (Satma) Opsiyonu işlemi yapabilir TL den USD ı 3 ay sonra satma hakkını almış olur. O tarihte kardaysa satar, değilse opsiyon primi ödeyerek işlemi iptal yoluna gider.

39 Swap İki tarafın bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan nakit akışını aralarında değiştirdikleri işlemdir. Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek amaçlanmaktadır.

40 Swap Ör: A Firması yıllık % 20 sabit faiz üzerinden 6 ayda bir kupon ödemeli, 5 yıl vadeli tahvil ihraç ederek 10 milyon TL borçlanmıştır. Ancak faizlerin düşeceği beklentisiyle borcun faizini değişken faize çevirmek istemektedir. Diğer taraftan B firması yıllık TRLlBOR+2 değişken faiz oranı üzerinden 6 ayda bir faiz ödemeli, 5 yıl vadeli 10 milyon TL kredi kullanmıştır. B firması değişken faiz riskini almak istemediği için borcun faizini sabitlemek istemektedir. Güncel TRLlBOR faiz oranı yıllık % 15 düzeyindedir. Bu durumda A ve B firmaları 10 milyon TL nominal değerde 5 yıl vadeli bir swap anlaşması yapmıştır. Sözleşmeye göre A firması B firmasına 5 yıl boyunca, her 6 ayda bir yıllık TRLlBOR+2 faiz oranı üzerinden ödeme yapacak, karşılığında B firmasından yıllık % 20 faiz oranı üzerinden sabit bir nakit akışı elde edecektir. Sonuç olarak, A ve B firmaları birbirlerinin anapara hariç borç faizi ödemelerini üstlenerek, A firması değişken faiz, B firması ise sabit faiz ödeyecek hale gelmiştir.

41 Türev Ürünlerin Faydaları Fiyat dalgalanmalarına karşı koruma Borçlanma maliyetini düşürme Net nakit akışını arttırma

42 Vadeli Piyasaların Koşulları Fiziksel Mal veya Finansal Ürünün arz ve talebi olmalıdır Sözkonusu ürün nitelik ve nicelik açısından belirli bir standartta olmalıdır Fiyat, arz ve talebe göre bu piyasada belirlenmelidir Fiyat değişken olmalıdır Spekülatörler bulunmalıdır Yasal ve kurumsal yapının oluşturulması gereklidir

43 Toplam (%) 0,49 0,22 0,11 0,09 0,09 Türev Ürünlerin Vadeleri Türev İşlemleri < 1 ay 1-3 Ay 3-6 Ay 6-12 Ay > 12 Ay Forward Döviz Alımları Forward Döviz Satışları Döviz Swap Alımları Döviz Swap Satışları Faiz Oranı Swap Alımı Faiz Oranı Swap Satışı Diğer Alımlar Diğer Satışlar Toplam

44 Türev Ürünleri Kullanmama Nedenleri Hukuki Çerçeve eksikliği Muhasebe Yönetimi Bilinmemesi Vergi mevzuatı Eksikliği TL ye bağlı ürünlerin Forwardlar dışında gelişmemiş olması Risk Yönetimine bakış açısı

45 Prepared by : Approved by : 30.Mar.07 ERHAN AK VINCENT MIGNOT GLOBAL NET OPEN POSITION USD A. Commercial Exposure : foreign currency denominated TOTAL fl Month 1 Month 2 Month 3 Month 4 Month 5 Month 6 Mar Nis May Haz Tem Ağu Inflows in Foreign currencies (+) Inflows in Foreign currencies (+) Commercial bids (gross amount) (+) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (+) 0 Estimated flows (+) Adjusted estimated flows (+) Firm flows (+) Firm flows formerly Commercial bids (+) 0 Total Outflows in foreign currencies (-) Outflows in foreign currencies (-) Commercial bids (gross amount) (-) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (-) 0 Estimated flows (-) Adjusted estimated flows (-) Firm flows (-) Firm flows formerly Commercial bids (-) 0 Total Net Commercial Exposure Net Commercial exposure Commercial bids (total gross amount) Commercial bids (net amount adjusted for probability) Estimated flows Adjusted estimated flows Firm flows Firm flows formerly Commercial bids Total Commercial Exposure B. Financial Exposure : existing debt/cash value date TOTAL positi Deposits or loans (+) Borrowings (-) Total Bank accounts (+/-) 0 Total Financial Exposure TOTAL Central Treasury guarantees (FEG nominal amount) 0 Central Treasury guarantees (FEG amount adjusted for probability) 0 Forward sales (-) 0 Forward purchases (+) 0 Total Hedging D. Commercial indexed flows TOTAL Total indexed flows to USD Indexed inflows (firm +estimated ) (+) Indexed outflows ( firm + estimated ) (-) Net Open Position Amounts in K USD Net Global Open Position C. Hedging : existing foreign exchange deals NET OPEN POSITION = A + B + C TOTAL GLOBAL NET OPEN POSITION =A + B + C + D TOTAL

46 Prepared by : Approved by : ERHAN AK VINCENT MIGNOT GLOBAL NET OPEN POSITION Amounts in K EURO A. Commercial Exposure : foreign currency denominated TOTAL fl Month 1 Month 2 Month 3 Month 4 Month 5 Month 6 Mar Nis May Haz Tem Ağu Inflows in Foreign currencies (+) Inflows in Foreign currencies (+) Commercial bids (gross amount) (+) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (+) 0 Estimated flows (+) Adjusted estimated flows (+) Firm flows (+) Firm flows formerly Commercial bids (+) 0 Total Outflows in foreign currencies (-) Outflows in foreign currencies (-) Commercial bids (gross amount) (-) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (-) 0 Estimated flows (-) Adjusted estimated flows (-) Firm flows (-) Firm flows formerly Commercial bids (-) 0 Total Net Commercial Exposure Net Commercial exposure Commercial bids (total gross amount) Commercial bids (net amount adjusted for probability) Estimated flows Adjusted estimated flows Firm flows Firm flows formerly Commercial bids Total Commercial Exposure B. Financial Exposure : existing debt/cash value date TOTAL positi Deposits or loans (+) Borrowings (-) Total Bank accounts (+/-) 0 Total Financial Exposure TOTAL Central Treasury guarantees (FEG nominal amount) 0 Central Treasury guarantees (FEG amount adjusted for probability) 0 Forward sales (-) 0 0 Forward purchases (+) 0 0 Total Hedging D. Commercial indexed flows TOTAL Total indexed flows to EURO Indexed inflows (firm +estimated ) (+) 0 Indexed outflows ( firm + estimated ) (-) Net Open Position Net Global Open Position C. Hedging : existing foreign exchange deals NET OPEN POSITION = A + B + C TOTAL GLOBAL NET OPEN POSITION =A + B + C + D TOTAL

47 Prepared by : Approved by : ERHAN AK VINCENT MIGNOT Amounts in K GBP GLOBAL NET OPEN POSITION A. Commercial Exposure : foreign currency denominated TOTAL fl Month 1 Month 2 Month 3 Month 4 Month 5 Month 6 Mar Nis May Haz Tem Ağu Inflows in Foreign currencies (+) Inflows in Foreign currencies (+) Commercial bids (gross amount) (+) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (+) 0 Estimated flows (+) Adjusted estimated flows (+) Firm flows (+) Firm flows formerly Commercial bids (+) 0 Total Outflows in foreign currencies (-) Outflows in foreign currencies (-) Commercial bids (gross amount) (-) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (-) 0 Estimated flows (-) Adjusted estimated flows (-) Firm flows (-) Firm flows formerly Commercial bids (-) 0 Total Net Commercial Exposure Net Commercial exposure Commercial bids (total gross amount) Commercial bids (net amount adjusted for probability) Estimated flows Adjusted estimated flows Firm flows Firm flows formerly Commercial bids Total Commercial Exposure B. Financial Exposure : existing debt/cash value date TOTAL positi Deposits or loans (+) Borrowings (-) Total Bank accounts (+/-) 0 Total Financial Exposure TOTAL Central Treasury guarantees (FEG nominal amount) 0 Central Treasury guarantees (FEG amount adjusted for probability) 0 Forward sales (-) 0 Forward purchases (+) 0 Total Hedging D. Commercial indexed flows TOTAL Total indexed flows to GBP Indexed inflows (firm +estimated ) (+) 0 Indexed outflows ( firm + estimated ) (-) 0 Net Open Position Net Global Open Position C. Hedging : existing foreign exchange deals NET OPEN POSITION = A + B + C TOTAL GLOBAL NET OPEN POSITION =A + B + C + D TOTAL

48 Prepared by : Approved by : ERHAN AK VINCENT MIGNOT Amounts in K YTL A. Commercial Exposure : foreign currency denominated TOTAL fl Month 1 Month 2 Month 3 Month 4 Month 5 Month 6 Mar Nis May Haz Tem Ağu Inflows in Foreign currencies (+) Inflows in Foreign currencies (+) Commercial bids (gross amount) (+) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (+) 0 Estimated flows (+) Adjusted estimated flows (+) Firm flows (+) Firm flows formerly Commercial bids (+) 0 Total Outflows in foreign currencies (-) Outflows in foreign currencies (-) Commercial bids (gross amount) (-) 0 Commercial bids ( adjusted for probability) (-) 0 Estimated flows (-) Adjusted estimated flows (-) Firm flows (-) Firm flows formerly Commercial bids (-) 0 Total Net Commercial Exposure Net Commercial exposure Commercial bids (total gross amount) Commercial bids (net amount adjusted for probability) Estimated flows Adjusted estimated flows Firm flows Firm flows formerly Commercial bids Total Commercial Exposure B. Financial Exposure : existing debt/cash value date TOTAL positi Deposits or loans (+) Borrowings (-) Total Bank accounts (+/-) 0 Total Financial Exposure TOTAL Central Treasury guarantees (FEG nominal amount) 0 Central Treasury guarantees (FEG amount adjusted for probability) 0 Forward sales (-) 0 Forward purchases (+) 0 Total Hedging TOTAL Total indexed flows to YTL Indexed inflows (firm +estimated ) (+) 0 Indexed outflows ( firm + estimated ) (-) 0 Net Open Position Net Global Open Position GLOBAL NET OPEN POSITION C. Hedging : existing foreign exchange deals D. Commercial indexed flows NET OPEN POSITION = A + B + C TOTAL GLOBAL NET OPEN POSITION =A + B + C + D TOTAL

49 Prepared by : Approved by : ERHAN AK VINCENT MIGNOT GLOBAL NET OPEN POSITION Amounts in K TOTAL EURO A. Commercial Exposure : foreign currency denominated TOTAL fl Month 1 Month 2 Month 3 Month 4 Month 5 Month 6 Mar Nis May Haz Tem Ağu Inflows in Foreign currencies (+) Inflows in Foreign currencies (+) Commercial bids (gross amount) (+) Commercial bids ( adjusted for probability) (+) Estimated flows (+) Adjusted estimated flows (+) Firm flows (+) Firm flows formerly Commercial bids (+) Total Outflows in foreign currencies (-) Outflows in foreign currencies (-) Commercial bids (gross amount) (-) Commercial bids ( adjusted for probability) (-) Estimated flows (-) Adjusted estimated flows (-) Firm flows (-) Firm flows formerly Commercial bids (-) Total Net Commercial Exposure Net Commercial exposure Commercial bids (total gross amount) Commercial bids (net amount adjusted for probability) Estimated flows Adjusted estimated flows Firm flows Firm flows formerly Commercial bids Total Commercial Exposure B. Financial Exposure : existing debt/cash value date TOTAL positi Deposits or loans (+) Borrowings (-) Total Bank accounts (+/-) 0 Total Financial fxposurf TOTAL Central Treasury guarantees (FEG nominal amount) 0 Central Treasury guarantees (FEG amount adjusted eor probability) 0 Forward sales (-) Forward purchases (+) Total Hedging D. Commercial indexed flows TOTAL Total indexed flows to TOTAL EURO Indexed inflows (firm +estimated ) (+) Indexed outflows ( firm + estimated ) (-) Net Open Position Net Global Open Position C. Hedging : existing foreign exchange deals NET OPEN POSITION = A + B + C TOTAL GLOBAL NET OPEN POSITION =A + B + C + D TOTAL

50 Örnek Forward İşlem EUR/$ 0,9681 0,9684 GBP/$ 1,5419 1,5424 GBP/EUR 0,6279 0,6279 SWAP POINTS BANKA SOLD BOUGHT CURRENT DIFFERENCE GBP/Euro GBP 19/12 EURO 19/12 EURO GBP/EURO 11.Mar 9, , , ,75 11.Nis 14, , , ,50 10.May 17, , , ,71 11.Haz 24, , , ,52 SPOT 0, , , , ,17 T. EURO

51 Risk Yönetimi önemini gün geçtikçe arttırmaktadır. Ancak orta ve küçük ölçekli firmalar tarafından hala yeterli yaygınlıkta ve bilinçle yapılmamaktadır.

52 Portföy Sahip olunan varlıkların, ister aynı, isterse farklı özelliklere sahip en az iki kıymete yatırılması sonucu oluşan toplam değer.

53 Portföy Amacın kar etme olduğu her yatırımda, üstlenilmesi gereken riskler, Portföy oluşturarak azaltılabilir.

54 Yatırım Yatırım miktarının belirlenmesi Yatırım vadesinin belirlenmesi Alınacak riskin belirlenmesi

55 Alternatif Yatırım Riskin göze alınarak, tek kıymete yönetilen yatırımın, sürekli olarak yakın ve iyi bir şekilde izlenmesi. Örneğin; tek bir hisse senedini yakın izleyip hareketlerine göre al-sat yapmak. Uzmanlaşmadan çok riskli!!

56 Portföy Yatırım yapılacak kıymetlerin çeşitlendirilmesine örnekler: -Farklı sektörlerden hisse senetleri almak -Farklı özelliğe sahip yatırım araçlarına (tahvil, hisse, döviz, vs.) yatırım yapmak -Farklı dönemlerde alımlar yapmak

57 Yatırım Araçları Riskleri Sıralama Gecelik Mevduat/Overnight Repo/Likit Fon Tahvil/Hazine Bonosu B Tipi Yatırım Fonları Döviz A Tipi Yatırım Fonları Hisse Senetleri Kaldıraç oranlı türev ürünler (Future kontratlar)

58 Konservatif yaklaşımla (Kriz dönemlerinde, volatilite yüksek olduğunda mevcut sermayenin korunmasına yönelik) Ülke Portföyü: %50 Tahvil-Hazine Bonosu - Uzun ve kısa vade olarak ayrılabilir. %50 Döviz Örnek Portföy -Yarı yarıya $ ve olarak ayrılabilir.

59 Portföy Yönetimi Teknikleri Satın Al ve Elde Tut Belirlen Risk, yatırım zamanı ve tutarına göre belirlenen portföydeki kıymetler alınıp, belirlenen süre boyunca elde tutulur. Dalgalanmalara göre hareket edilmez. Minimum hareket olacağı için düşük komisyon ödenir. Portföy/Fon Yöneticileri pek sevmez!

60 Portföy Yönetimi Teknikleri Endeks Portföyü Endeks üzerinde ağırlığı olan Hisse senetlerine, belirli oranlarla yatırım yapılır. Endeks future kontratı alarak da aynı yatırım yapılabilir. Future kontratta çok daha az sermaye ile daha çok getiri ve risk alınır.

61 Portföy Yönetimi Teknikleri Endeks Portföyü Endeks üzerinde ağırlığı olan Hisse senetlerine, belirli oranlarla yatırım yapılır. Endeks future kontratı alarak da aynı yatırım yapılabilir. Future kontratta çok daha az sermaye ile daha çok getiri ve risk alınır. Temel mantık: Uzun vadede diğer yatırım araçlarına göre daha yüksek getiri bekleniyorsa şirket kurulur.

62 Portföy Yönetimi Teknikleri Maliyet Ortalama-Sürekli Yatırım Örneğin her ay cüzi bir tutarda ($ veya TL) yatırım yapılarak uzun vadede ortalama bir maliyetle, büyük bir portföye sahip olunabilir. Yüksek dalgalanmaya sahip olmayan hisse senetlerinin, uzun vadede kazançlı olacağı görüşüyle hareket edilir. Çok pahalı veya çok ucuz fiyatlardan değil, ortalama bir maliyet oluşturulmuş olur.

63 Portföy Yönetimi Teknikleri Sabit Para Miktarı Yapılan yatırım (Örneğin $) sabit belirlenerek, kar elde edilip rakam arttığında artan kısım satılarak daha garantili bir yatırım aracına yatırılır. Tutar, belirlenen rakamın altına indiğinde yeni alım yapılır. Karın realize edilmesi ve düşükten daha fazla alım yapılması esastır. Dalgalı dönemlerde olumlu sonuç verebilir. Sürekli yükseliş veya sürekli düşüş dönemlerinde tavsiye edilmez.

64 Portföy Yönetimi Teknikleri Sabit Oran Yapılan yatırım (Örneğin %50 Hisse, %50 Tahvil), artış veya azalışlara göre diğer yatırım aracına kaydırılır. Hisselerden değer elde edilirse, bu tutarla tahvil alınarak %50-50 oranı tekrar yakalanır. Davranış tarzı, alınan portföy kararı bozulmamış olur, belirlenen portföy sürekli olarak aynı seviyelerde tutulmuş olur.

65 Portföy Yönetimi Teknikleri Gelecekteki Yükümlülükleri Karşılama Evlilik, eğitim, emeklilik, iş kurma gibi belirli harcamalar öncesinde bunları karşılamak üzere oluşturulan, vadeleri belirlenmiş yatırımlar. Çok daha güvenli yatırım araçlarına yatırılarak, beklenen vade geldiğinde ödemelerin yapılmasında sorun yaşanmaması hedeflenir.

66 Portföy Yönetimi Teknikleri Analizlere Göre Stratejiler Temel Analiz İlgilenilen yatırım aracının gerçek değeri hesaplanıp piyasadaki fiyatlarla karşılaştırılır. Gerçek değerine göre ucuz kalan yatırım aracı alınıp, beklenen değere ulaşması hedeflenir.

67 Portföy Yönetimi Teknikleri Analizlere Göre Stratejiler Teknik Analiz Geçmişte piyasada oluşmuş verileri kullanarak geleceği tahmin edip, kısa dönemde fiyat artışlarından kar elde etmeyi amaçlar. Temel Mantık:Piyasanın hafızası vardır.

68 Teknik Analiz Kanal formasyonları Üçgen formasyon Çift Tepe / Çift Dip Omuz-Baş-Omuz Temel Mantık:Piyasanın hafızası vardır.

69 Bir Borsa Spekülatörünün Anıları Edvin Lefevre * Bugün olan birşey, daha önce de olmuştur ve mutlaka gelecekte de olacaktır. * Borsanın düşeceği düşünülüyor ve satışa başlandıysa, her satış bir öncekinden daha düşük fiyata gerçekleşmelidir. Satın alınacaksa da tam tersi geçerlidir. Birçok insan, sadece elinde hisse olduğu için Borsanın yükseleceğini düşünür.