Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi

Transkript

1 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi Ahmet SABAN* Öz Son yıllarda ülkemizde çoklu zekâ kuramının (ÇZK) okullardaki uygulanmasını ele alan çalışmalar artış göstermiştir. Bu çalışmaların periyodik olarak ve sistematik bir şekilde analiz edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu sayede, ÇZK nın Türk eğitim sistemine yansıması hakkında kapsamlı bir fikir edinilmiş olacak, ÇZK ya ilgi duyan yeni veya deneyimli araştırmacıların var olan çalışmalardan haberdar olmaları sağlanacak ve eğitim bilimcilerin bu yayınlara ilişkin bilimsel tartışma ve sorgulama yapmalarına ışık tutulmuş olunacaktır. Bu araştırmada, ÇZK ile ilgili yılları arasında Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezinde indekslenen yüksek lisans ve doktora tezleri ile ULAK- BİM Sosyal Bilimler Veri Tabanında indekslenen ulusal dergilerdeki araştırma makaleleri çeşitli değişkenler açısından içeriksel olarak analiz edilmiştir. İçerik analizi, basılı, görsel vb. materyallerin sistematik bir şekilde taranarak belli kategoriler bakımından tematik olarak analiz edilmesini kapsar. Çalışma kapsamına dâhil edilen yüksek lisans tezleri (n=71), doktora tezleri (n=8) ve araştırma makaleleri (n=18) toplam 25 tema çerçevesinde analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, çalışmaların büyük bir bölümü 2006 yılında (% 44,3) Ankara ilinde (% 28,9) bayan araştırmacılar (% 60,8) tarafından ÇZK nın fen bilgisi dersindeki (% 25,8) kullanımının ilköğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisini (% 56,7) incelemek üzere yüksek lisans düzeyinde (% 73,2) ve deneysel desende (% 63,9) gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, Çocukların çoklu zekâ alanları nasıl geliştirilebilir? sorusuna yönelik olarak daha fazla sayıda nitel çalışmaya gereksinim vardır. Anahtar Kelimeler Çoklu Zekâ Kuramı, İçerik Analizi, Türkiye de Yapılmış ve Türkçe Yazılmış Çalışmalar. * Selçuk Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Öğretim Üyesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 9 (2) Bahar / Spring Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.

2 834 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Doç. Dr. Ahmet SABAN Selçuk Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı, Meram / Konya Elektronik Posta: asaban@selcuk.edu.tr ; ahmet_saban@yahoo.com Yayın ve Diğer Çalışmalarından Seçmeler Saban, A. (in press). Prospective teachers metaphorical conceptualizations of learner. Teaching and Teacher Education, 25. Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(55), Saban, A. (2007). Lisansüstü öğrencilerin nitel araştırma metodolojisine ilişkin algıları. Selçuk Üniver sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, Saban, A., Kocbeker, B. N., & Saban, A. (2007). Prospective teachers conceptions of teaching and learning revealed through metaphor analysis. Learning and Instruction, 17(2), Saban, A. (2006). Functions of metaphor in teaching and teacher education: A review essay. Teaching Education, 17(4), Saban, A., Koçbeker, B. N. ve Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), Saban, A. (2004). Prospective classroom teachers metaphorical images of selves and comparing them to those they have of their elementary and co-operating teachers. International Journal of Educational Development, 24(6), Saban, A. (2003). A Turkish profile of prospective elementary school teachers and their views of teaching. Teaching and Teacher Education, 19(8), Saban, A. (2002). Toward a more intelligent school. Educational Leadership, 60(2), Saban, A. (2000). Professional growth through self-reflection and writing. Education, 120(3), Hillkirk, K., Chang, B. R., Oettinger, L. A., Saban, A., & Villet, C. (1998). Supporting ongoing professional learning in rural schools. Rural Educator, 19(3),

3 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi* Ahmet SABAN Çoklu zekâ kuramını 1983 yılında Frames of Mind (Zihin Çerçeveleri) adlı kitabıyla tanıtan Howard Gardner, tıpkı kendinden önceki bazı kuramcılar ( J. P. Guilford ve L. L. Thurstone) ve kendisiyle aynı dönemde yaşayan bazı çağdaşları (R. Sternberg ve D. Goleman) gibi zekânın çoğul bir olgu olduğunu vurgulamıştır. Gardner zekâyı, bir bireyin bir veya birden fazla kültürel ortamda değer bulan ürünler ortaya koyma veya problemler çözme kapasitesi olarak tanımlamıştır (Gardner, 1993). Bu tanımla Gardner, zekâyı bilişsel alana sınırlamadan farklı alanlarda çözüm getirme ve üretme eylemlerine vurgu yapmış ve aynı zamanda zekânın sosyal ve kültürel bağlamına da dikkat çekmiştir (Eriş, 2008). Nitekim son yıllarda gerçekleştirilen bazı çalışmalarda, Gardner ın zekâ tanımının başındaki bir bireyin sözcüğü yerine bir ya da birden fazla bireyin terimiyle değiştirilmesi önerilmektedir. Böylece zekâ bireyin bir ya da daha fazla alanda tek başına sahip olduğu kabiliyet(ler) dışında, kolektif olarak ulaşılabilecek çözüm ya da ürünler olarak da algılanabilir. (Eriş, 2008, s. 76). Gardner ın ileri sürdüğü sekiz zekâ alanı şunlardır (Armstrong, 2000, s. 2): 1. Sözel-dil zekâsı: Bir bireyin kendi diline ait kavramları bir masalcı, bir konuşmacı, bir politikacı gibi sözlü olarak ya da bir şair, bir yazar, bir gazeteci gibi yazılı olarak etkili bir biçimde kullanabilmesi kapasitesidir. 2. Mantıksal-matematiksel zekâ: Bir bireyin bir matematikçi, bir vergi memuru, bir istatistikçi gibi sayıları etkili bir şekilde kullanabilmesi ya da bir bilim adamı, bir bilgisayar programcısı, bir mantık uzmanı gibi olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili bir şekilde mantık yürütebilmesi kapasitesidir. * Bu çalışma, Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinatörlüğü tarafından desteklenmiştir.

4 836 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ 3. Görsel-uzamsal zekâ: Bir kişinin bir avcı, bir izci, bir rehber gibi uzamsal dünyayı doğru bir şekilde algılaması veya bir dekoratör, bir mimar, bir ressam gibi dış dünyadan edindiği izlenimleri görselleştirme kapasitesidir. 4. Müziksel-ritmik zekâ: Bir kişinin bir besteci, bir müzisyen ya da bir şarkıcı gibi müzik formlarını algılama, ayırt etme ve ifade etme kabiliyetlerini kapsar. 5. Bedensel-kinestetik zekâ: Bir kişinin bir aktör, bir atlet, bir dansçı gibi düşüncelerini ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı veya bir heykeltıraş, bir cerrah, bir tamirci gibi el becerilerine dayalı üretme kapasitesidir. 6. Sosyal zekâ: Bir insanın bir öğretmen, bir terapist ya da bir pazarlamacı gibi çevresindeki insanların duygularını, isteklerini veya ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme ve karşılama kapasitesidir. 7. İçsel-öze dönük zekâ: Bir kişinin kendisini objektif olarak tanıması ve kendisi hakkında sahip olduğu bu bilgi ve anlayış ile çevresiyle uyumlu davranışlar sergilemesi yeteneğidir. 8. Doğacı zekâ: Bir kişinin bir biyolog gibi hayvanları ve bitkileri tanıması, onları belli özelliklerine bağlı olarak sınıflandırması ve diğerlerinden ayırt etmesi veya bir jeolog yaklaşımıyla dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli karakteristiklerine karşı ilgili, duyarlı ve yetenekli olması kapasitesidir. Hopper ve Hurry (2000) e göre, ÇZK başlıca üç gerekçeden dolayı bir öğretim yaklaşımı olarak benimsenmelidir: (i) ÇZK, öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerine yönelik bilinç geliştirmelerini sağlamaktadır. (ii) ÇZK, öğrenmeyi her öğrenci için bireyselleştirmektedir. (iii) ÇZK, aktif öğrenmeyi sağlamaktadır. Benzer şekilde, Saban (2001) a göre, ÇZK başlıca dört gerekçeden dolayı bir öğretim felsefesi olarak benimsenmelidir: (i) ÇZK, her çocuğu potansiyelli bir birey olarak kabul etmektedir. (ii) ÇZK, öğretimin nasıl olması gerektiğine dair öğretmenlere yeni bir pedagojik yaklaşım sunmaktadır. (iii) ÇZK, okuldaki bütün öğretmenler arasındaki iş birliğini desteklemektedir. (iv) ÇZK, öğrencilerin kendi öğrenme yolları konusunda bilinç oluşturmalarını sağlamaktadır. Shearer (2004) a göre çok az kuram, çoklu zekâ kuramı (ÇZK) kadar eğitim alanına etki yapmıştır. Örneğin, Harvard Üniversitesi Eğitim Fakültesi tarafından yılları arasında kırk bir okulla yürütü-

5 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi 837 len SUMIT (Schools Using Multiple Intelligences Theory) projesinden elde edilen verilere göre, ÇZK nın Amerikan okullarındaki uygulanması neticesinde okul disiplininin sağlanmasında, ailelerin okul etkinliklerine katılmalarında ve farklı öğrenme kapasitelerine sahip öğrencilerin öğrenmelerinde olumlu bir artış gözlenmiştir (Kılıç, 2002). Benzer şekilde, Douglas, Burton ve Reese-Durham (2008) tarafından gerçekleştirilen çalışmada çoklu zekâ kuramına dayalı olarak yürütülen etkinliklerin sekizinci sınıf öğrencilerinin matematik dersindeki başarılarına olan etkisi doğrudan öğretime kıyasla daha fazla olmuştur. Campbell ve Campbell (1999) tarafından Amerika da gerçekleştirilen başka bir çalışmada, iki ilkokul, iki ortaokul ve iki lisedeki öğretmenler ve yöneticilerle yapılan görüşmelere, bu okullarda gerçekleştirilen gözlemlere ve okullardaki çeşitli dokümanların analizine bağlı olarak, ÇZK nın bütün öğrencilerin temel becerileri kazanmalarında, eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmelerinde ve okul programlarının öngördüğü kazanımları uzmanlık düzeyinde yerine getirmelerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. ÇZK nın ülkemizdeki bazı okullar tarafından uygulanması neticesinde de benzer sonuçlara ulaşılmıştır. Örneğin, ÇZK nın Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulundaki uygulanması neticesinde, bu kurama dayalı öğretim etkinlikleri yoluyla öğretimin bireyselleştirilebildiği ve öğretmenler arasındaki iş birliğinin arttırıldığı rapor edilmiştir (bk. Saban, 2002). Son yıllarda ülkemizde ÇZK nın okullardaki uygulanmasını ele alan araştırmalar artış göstermiştir. Bu araştırmaların periyodik olarak ve sistematik bir şekilde analiz edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu sayede, ÇZK nın Türk eğitim sistemine yansıması hakkında kapsamlı bir fikir edinilmiş olacak, ÇZK ya ilgi duyan yeni veya deneyimli araştırmacıların var olan çalışmalardan haberdar olmaları sağlanacak ve eğitim bilimcilerin bu yayınlara ilişkin bilimsel tartışma ve sorgulama yapmalarına ışık tutulmuş olunacaktır. Örneğin, Kayhan ve Koca (2004) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, ülkemizde matematik eğitimiyle ilgili en çok bilişsel boyut, matematik programı konuları ve öğretim yöntemleri alanlarında araştırma gerçekleştirildiğine dikkat çekilmiştir. Bu araştırma, aynı zamanda, ÇZK ile ilgili alanyazındaki çalışmaların kapsamlı bir şekilde analizini konu edinen ilk ulusal düzeydeki çalışma olması bakımından da alanyazına kuramsal düzeyde önemli bir katkı

6 838 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ sağlamaktadır. Bu araştırmada ÇZK ile ilgili çalışmalar, araştırma deseni, araştırma yöntemi, veri toplama aracı, örneklem türü, katılımcı sayısı vb. değişkenler açısından analiz edilmiş ve bu çalışmaların hangi konular ve dersler etrafında yoğunlaştığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bundan başka, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların uygulama süreleri, deney ve kontrol gruplarındaki katılımcı sayıları ve deney-kontrol gruplarının ön test, son test, erişi, kalıcılık ve tutum puanları arasındaki fark durumları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu yönüyle çalışma, ÇZK ile ilgili gerçekleştirilen araştırmaların yaklaşık dokuz yıllık bir dönemde nasıl bir seyir izlediğini ortaya koyarak alanyazına önemli bir katkı sağlamaktadır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, çoklu zekâ kuramı (ÇZK) ile ilgili yılları arasında YÖK Ulusal Tez Merkezinde indekslenen yüksek lisans ve doktora tezleri ile ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanında indekslenen ulusal dergilerdeki araştırma makalelerini çeşitli değişkenler açısından sistematik bir şekilde incelemektir. Yöntem Bu çalışma, içerik analizi modelinde yürütülmüştür. İçerik analizi, basılı, görsel vb. materyallerin sistematik bir şekilde taranarak belli kategoriler bakımından tematik olarak analiz edilmesini kapsar. Çalışma Evreni ve Örneklem Bu araştırmada analiz edilen tezler, 25 Eylül 2008 tarihi itibarıyla YÖK Ulusal Tez Merkezinden PDF uzantılı olarak erişilebilir olan tezler (n=41) ile daha önceki yıllarda farklı zamanlarda yine YÖK Ulusal Tez Merkezinden fotokopi yoluyla çoğaltılan (n=38) tezlerle sınırlıdır. Ayrıca, araştırmaya sadece Türkçe dilinde yazılmış tezler dâhil edilmiştir. 25 Eylül 2008 tarihi itibariyle çoklu zekâ anahtar kavramına ilişkin olarak YÖK Ulusal Tez Merkezinde yapılan taramada yıllarına ait toplam 148 adet teze ulaşılmıştır. ÇZK ile ilgili erişilen ilk tez, Prof. Dr. Petek Aşkar danışmanlığında Rüya Coşkungönüllü tarafından 1 ÇZK ile ilgili olarak YÖK Ulusal Tez Merkezinde Türkçe dilinde indekslenen ilk tez 1999 yılına aittir (bk. Tarman, 1999). Benzer şekilde, ÇZK ile ilgili olarak ulusal hakemli dergilerde Türkçe dilinde yayımlanan ilk makale yine 1999 yılına aittir (bk. Kazak, Yürük, Çakır ve Sungur, 1999).

7 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi yılında ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsüne İngilizce dilinde sunulan bir yüksek lisans tezi olmuştur. ÇZK ile ilgili erişilen son tez de bir yüksek lisans tezi olup Yrd. Doç. Dr. Soneser Yurdakul danışmanlığında Sinem Sivri tarafından 2007 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsüne Türkçe dilinde sunulmuştur. 148 adet tezin 27 (% 18,24) si İngilizce dilinde, 2 (% 1,35) si Almanca dilinde ve geri kalan 119 (% 80,40) u da Türkçe dilinde yazılmıştır. Türkçe dilinde yazılmış 119 tezden üçte ikisi (n=79, % 66,4) bu araştırma kapsamında analiz edilmiş, üçte biri ise (n=40, % 33,6) erişim sorunu nedeniyle araştırmaya dâhil edilememiştir. Araştırmada analiz edilen makaleler toplam 18 çalışmayı kapsamaktadır. Tabii ki bu sayı, alanyazındaki ÇZK ile ilgili bütün makalelerin sayısını yansıtmamaktadır. Araştırma makalelerinin sınırlandırılmasında aşağıdaki parametreler kullanılmıştır: 1. Araştırma makalelerinin belirlenmesinde ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanı kullanılmıştır. Bu veri tabanında yer almayan dergilerdeki makaleler ise Selçuk Üniversitesi merkez kütüphanesindeki kaynaklarla sınırlıdır. 2. Araştırmada sadece yılları arasında yayımlanan makaleler analiz edilmiştir. 3. Araştırmada sadece Türkçe dilinde yazılmış ve ulusal hakemli dergilerde yayımlanmış makaleler analiz edilmiştir. 4. Belli bir tez çalışmasına dayalı olarak yayımlanan makaleler yerine, söz konusu tezin kendisinin analizinin yapılması tercih edilmiştir. İçerik Analizi Yönergesinin Oluşturulması Araştırma örneklemine dâhil edilen ÇZK ile ilgili toplam 97 adet çalışmanın (bk. Ek 1) analiz edilmesinde yirmi beş soru kullanılmıştır. Bu soruların her biri araştırmada kullanılan içerik analizi yönergesi için bir tema olarak değerlendirilmiştir. Bu soruların/temaların geliştirilmesinde ise çeşitli yurt içi ve yurt dışı çalışmalardan (örneğin; Murphy, Vriesenga ve Storey, 2007; Tarım, 2003; Ulutaş ve Ubuz, 2008) yararlanılmıştır. Geliştirilen bu sorular daha sonra kapsam geçerliği için uzman görüşüne (bk. Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2009) sunulmuştur. Bu çalışmadaki kapsam geçerliği, içerik analizi yönergesinde yer alan yirmi beş sorunun araştırmanın genel amacına ne

8 840 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ derece hizmet edip etmediğiyle ilgilidir. Uzmanlar, araştırmacı ile aynı fakültede görev yapan ve bilimsel araştırma süreci ile ilgili lisans veya lisansüstü düzeyde ders vermekte olan üç öğretim üyesinden oluşmuştur. Görüşlerine başvurulan uzmanlardan, içerik yönergesinde yer alan yirmi beş soruyu uygunluk ve netlik bakımlarından değerlendirmeleri istenmiş ve kendilerine (varsa) başka soruları da ekleyebilecekleri hatırlatılmıştır. Uzmanlar, içerik yönergesinde yer alan yirmi beş sorunun uygunluğu ve netliği konusunda tamamen hemfikir olduklarını belirtmişler ve bu soruların dışında başka bir soru önermemişlerdir. İçerik analizi yönergesinde yer alan sorular aşağıda verilmektedir. İlk on soru, analiz edilen bütün çalışmalar (n=97) için ortaktır; on birinci ve on ikinci sorular sadece tezlere, on üçüncü ve on dördüncü sorular sadece makalelere ve arası sorular ise sadece deneysel türdeki çalışmalara (n=62) uygulanmıştır: 1. ÇZK ile ilgili çalışmaların yayın türüne göre dağılımı nasıldır? 2. ÇZK ile ilgili çalışmaların konulara göre dağılımı nasıldır? 3. ÇZK ile ilgili çalışmaların yayın yılına göre dağılımı nasıldır? 4. ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırmacının cinsiyetine göre dağılımı nasıldır? 5. ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırma desenine göre dağılımı nasıldır? 6. ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırma yöntemine göre dağılımı nasıldır? 7. ÇZK ile ilgili çalışmaların veri toplama aracına göre dağılımı nasıldır? 8. ÇZK ile ilgili çalışmaların örneklem türüne göre dağılımı nasıldır? 9. ÇZK ile ilgili çalışmalardaki ortalama katılımcı sayısı kaçtır? 10. ÇZK ile ilgili çalışmaların illere göre dağılımı nasıldır? 11. ÇZK ile ilgili tezlerin üniversitelere göre dağılımı nasıldır? 12. ÇZK ile ilgili tezlerin enstitülere göre dağılımı nasıldır? 13. ÇZK ile ilgili makalelerin dergilere göre dağılımı nasıldır? 14. ÇZK ile ilgili makalelerdeki yazar sayısı kaçtır? 15. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalara katılan öğrencilerin öğrenim düzeyi nedir? 16. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların gerçekleştirildiği dersler nelerdir? 17. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalar hangi okullarda gerçekleştirilmektedir?

9 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki uygulama süresi (hafta olarak) nedir? 19. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki deney grubu katılımcı sayısı nedir? 20. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki kontrol grubu katılımcı sayısı nedir? 21. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki deney-kontrol gruplarının ön test puanları arasındaki fark durumu nasıldır? 22. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki deney-kontrol gruplarının son test puanları arasındaki fark durumu nasıldır? 23. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki deney-kontrol gruplarının erişi puanları arasındaki fark durumu nasıldır? 24. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki deney-kontrol gruplarının kalıcılık puanları arasındaki fark durumu nasıldır? 25. ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalardaki deney-kontrol gruplarının tutum puanları arasındaki fark durumu nasıldır? Verilerin Kodlanması ve Çözümlenmesi Öncelikle içerik analizine tabi tutulan toplam 97 adet çalışma birçok kez okunarak içerik analizi yönergesinde yer alan yirmi beş soru (veya tema ) için alt temalar oluşturulmuştur. Örneğin, ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırma desenine göre dağılımı nasıldır? sorusunda sorgulanan tema için toplam beş adet alt tema ( literatür taraması, model geliştirme, içerik analizi, betimsel araştırma, deneysel araştırma ) geliştirilmiştir. Daha sonra, 97 çalışma yeniden okunarak her alt tema ya ilişkin olarak tek tek kodlanmıştır. Kodlamadaki iç tutarlılığı (güvenirliği) sağlamak amacıyla veriler araştırmacı tarafından bağımsız olarak iki farklı zamanda olmak üzere iki kez kodlanmıştır. İkinci kodlama, birinci kodlamadan iki hafta sonra gerçekleştirilmiştir. Daha sonra, iki kodlama birbiriyle karşılaştırılmış ve güvenirlik Miles ve Huberman (1994) ın formülü (Güvenirlik = görüş birliği / görüş birliği + görüş ayrılığı X 100) kullanılarak hesaplanmıştır. Bu araştırmaya özgü olarak gerçekleştirilen güvenirlik çalışmasında iki kodlama arasındaki uyum % 100 olarak hesaplanmıştır.

10 842 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Kodlanan verilerin çözümlenmesi için SPSS paket programı kullanılmıştır. Bu amaçla öncelikle bütün temalar ve alt temalar SPSS paket programına aktarılmıştır. Daha sonra, ilgili temanın/alt temanın çalışmalarda mevcut olup olmadığına ( var veya yok şeklinde) bakılmış ve bu temaların kaç kez tekrarlandığı frekans (f) ve yüzde (%) olarak hesaplanmıştır. Gerekli görülen durumlarda aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri de hesaplanarak, bütün veriler tablolaştırılmıştır. Bulgular Bu bölümde, içerik analizi yönergesindeki yirmi beş adet soruyla sorgulanan tema lara ilişkin elde edilen veriler tablolaştırılarak sunulmaktadır. Yayın Türü Tablo 1, ÇZK ile ilgili çalışmaların yayın türüne göre dağılımını göstermektedir. Tablo 1 e göre, toplam 97 adet çalışmanın 71 i yüksek lisans düzeyinde (% 73,2), 8 i doktora düzeyinde (% 8,2) ve 18 i de araştırma makalesi kapsamında (% 18,6) gerçekleştirilmiştir. Bu durum, ÇZK ile ilgili daha çok sayıda doktora düzeyindeki araştırmalara gereksinim olduğunu göstermektedir. Tablo 1. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Yayın Türüne Göre Dağılımı Yayın türü f % Yüksek lisans tezi 71 73,2 Doktora tezi 8 8,2 Araştırma makalesi 18 18,6 Çalışma Konusu Tablo 2, ÇZK ile ilgili çalışmaların konulara göre dağılımını göstermektedir. Tablo 2 ye göre, ÇZK ile ilgili toplamda on iki farklı konuda çalışma gerçekleştirilmiştir. En fazla çalışmanın yapıldığı konular sırasıyla şunlardır: (i) ÇZK nın ilköğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi (% 45,4), (ii) ÇZK nın ortaöğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi (% 15,5) ve (iii) ÇZK nın uygulanmasına ilişkin görüşler (% 12,4). En az çalışmanın yapıldığı konular ise şunlardır: (i) Çoklu zekâ alanlarının geliştirilmesi (% 1) ve (ii) ÇZK nın yükseköğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi (% 1). İncelenen 97 çalışma arasında bu iki konuda sadece birer çalışma bulunması, bu alanlarda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.

11 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi 843 Tablo 2. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Konulara Göre Dağılımı Konular f % Öğrencilerin çoklu zekâ profili 7 7,2 Çoklu zekâ alanları ile öğrenme stilleri/stratejileri arasındaki ilişki 3 3,1 Çoklu zekâ alanları ile akademik başarı arasındaki ilişki 2 2,1 Çoklu zekâ alanlarının geliştirilmesi 1 1,0 Çoklu zekâ kuramı ve eğitim programı 5 5,2 Çoklu zekâ kuramı ve rehberlik 2 2,1 Çoklu zekâ kuramı ve ders kitapları 3 3,1 ÇZK nın uygulanmasına ilişkin görüşler 12 12,4 ÇZK nın okulöncesi öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi 2 2,1 ÇZK nın ilköğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi 44 45,4 ÇZK nın ortaöğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi 15 15,5 ÇZK nın yükseköğretim öğrencilerinin başarılarına ve tutumlarına etkisi 1 1,0 Yayın Yılı Tablo 3, ÇZK ile ilgili çalışmaların yayın yılına göre dağılımını sunmaktadır. Tablo 3 e göre, incelenen toplam 97 çalışma arasından 43 çalışma (% 44,3) ile en fazla yayın 2006 yılında yapılmıştır. Ayrıca, ÇZK ile ilgili çalışmaların dörtte üçü, son üç yılda (2005, 2006 ve 2007 yıllarında) yayımlanmıştır. Bu durum, ÇZK nın öğretim yılında pilot uygulaması yapılan ve öğretim yılından itibaren uygulamaya konan yeni ilköğretim programlarına temel oluşturmasıyla birlikte eğitim bilimcilerinin de bu alana daha fazla ilgi göstermeye başlamış olduğunun bir göstergesi sayılabilir. Tablo 3. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Yayın Yılına Göre Dağılımı 2 Yayın yılı f % , , ,2 2 Bu dağılım, aynı zamanda, 148 adet tezin yıllara göre dağılımıyla da paralellik göstermektedir (n=1, % 0,7); 1999 (n=1, % 0,7); 2000 (n=4, % 2,7); 2001 (4=2, % 2,7); 2002 (n=6, % 4,1); 2003 (n=18, % 12,2); 2004 (n=22, % 14,9); 2005 (n=28, % 18,9); 2006 (n=47, % 31,8); 2007 (n=17, % 11,5).

12 844 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ , , , , , ,6 Araştırmacı Cinsiyeti Tablo 4, ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırmacıların cinsiyetine göre dağılımını göstermektedir. Tablo 4 e göre, toplam 97 adet çalışmanın 38 i erkek araştırmacılar (% 39,2), 59 u da bayan araştırmacılar (% 60,8) tarafından yürütülmüştür. Bu durum, erkek araştırmacılara kıyasla bayan araştırmacıların çoklu zekâ kuramına daha fazla ilgi duyduğunun bir göstergesi sayılabilir. Tablo 4. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Araştırmacı Cinsiyetine Göre Dağılımı 3, 4 Araştırmacının cinsiyeti f % Erkek 38 39,2 Bayan 59 60,8 Araştırma Deseni Tablo 5, ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırma desenine göre dağılımını göstermektedir. Tablo 5 e göre, ÇZK ile ilgili çalışmaların yaklaşık üçte ikisinin (% 63,9) deneysel araştırma deseninde ve geri kalan üçte bire yakın bir kısmının (% 30,9) da betimsel araştırma deseninde yürütüldüğü görülmektedir. Bu durum, ÇZK ya ilişkin özellikle model geliştirme (% 2,1), içerik analizi (% 2,1) veya literatür taraması (% 1) desenlerinde gerçekleştirilmiş daha fazla sayıda çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. 3 Çok yazarlı araştırma makalelerinde sadece ilk yazarın cinsiyeti dikkate alınmıştır. 4 Bu dağılım, aynı zamanda, 148 adet tezin araştırmacı cinsiyetine göre dağılımıyla da paralellik göstermektedir. Erkek (n=55, % 37,2); Bayan (n=93, % 62,8).

13 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi 845 Tablo 5. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Araştırma Desenine Göre Dağılımı Araştırma deseni f % Literatür taraması (konuyla ilgili yayımlanmış makale, tez vb. eserleri anlamlı bir bütün hâlinde eleştirel bir yaklaşımla ele alan çalışmalar) Model geliştirme (uygulamaya dönük materyal, etkinlik, yazılım programı vb. geliştiren çalışmalar) İçerik analizi (basılı, görsel vb. materyalleri sistematik bir şekilde belli kategoriler bakımından tematik olarak analiz eden çalışmalar) Betimsel araştırma (bir durumu saptamaya veya açıklamaya yönelik nitel, nicel veya karma yöntemlerle gerçekleştirilen çalışmalar) Deneysel araştırma (bir uygulamanın etkisini belirlemeye yönelik nitel, nicel veya karma yöntemlerle gerçekleştirilen çalışmalar) 1 1,0 2 2,1 2 2, , ,9 Araştırma Yöntemi Tablo 6, ÇZK ile ilgili çalışmaların araştırma yöntemine göre dağılımını göstermektedir. Tablo 6 ya göre, ÇZK ile ilgili çalışmaların yaklaşık üçte ikisinin (% 62,9) nicel yönteme dayalı olarak gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu durum, ÇZK na ilişkin nitel (% 12,4) ve karma (% 23,7) yöntemlerle gerçekleştirilmiş daha fazla sayıda çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Tablo 6. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Araştırma Yöntemine Göre Dağılımı 5 Araştırma yöntemi f % Nitel (gözlem, görüşme ve doküman analizine dayalı çalışmalar) 12 12,4 Nicel (belli istatistiksel tekniklerin işe koşulduğu araştırmalar) 61 62,9 Karma (nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı araştırmalar) 23 23,7 Diğer 1 1,0 Veri Toplama Aracı Tablo 7, ÇZK ile ilgili çalışmaların veri toplama aracına göre dağılımını göstermektedir. Tablo 7 ye göre, ÇZK ile ilgili çalışmalarda sekiz farklı veri toplama aracının kullanıldığı, en sık kullanılan veri toplama araçlarının da test (% 60,8) ve ölçek (% 34) olduğu görülmektedir. Bu 5 Yıldız (2005) tarafından model geliştirme deseninde gerçekleştirilen çalışma, altıncı, yedinci ve sekizinci sorular için diğer kategorisinde kodlanmıştır.

14 846 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ durum, ÇZK ya ilişkin gözlem (% 24,7), görüşme (% 24,7) ve doküman analizine (% 13,4) dayalı gerçekleştirilmiş daha fazla sayıda çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Tablo 7. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Veri Toplama Aracına Göre Dağılımı 6 Veri toplama aracı f % Gözlem (katılımcı gözlem, video destekli gözlem, yapılandırılmış gözlem vb.) 24 24,7 Görüşme (yarı yapılandırılmış görüşme, klinik görüşme vb.) 24 24,7 Doküman analizi (fotoğraf, günlük, öğrenci projeleri vb.) 13 13,4 Anket (açık uçlu, kapalı uçlu vb. sorularla görüş belirlemeye yönelik araçlar) 20 20,6 Test (katılımcı performansını çoktan seçmeli vb. sorularla ölçen sınavlar) 59 60,8 Envanter ( Teele Çoklu Zekâ Envanteri vb.) 13 13,4 Ölçek ( Öğrenme Stratejilerini Belirleme Ölçeği, Tutum Ölçeği vb.) 33 34,0 Ders geçme notu (karne notu vb.) 2 2,1 Diğer 1 1,0 Örneklem Türü Tablo 8, ÇZK ile ilgili çalışmaların örneklem türüne göre dağılımını göstermektedir. Tablo 8 e göre, ÇZK ile ilgili çalışmaların yaklaşık dörtte üçü ilköğretim birinci kademe öğrencileri (% 21,6), ilköğretim ikinci kademe öğrencileri (% 35,1) ve ortaöğretim öğrencilerinin (% 17,5) katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Bu durum, ÇZK ya ilişkin okul öncesi (% 6,2) ve yükseköğretim (% 3,1) öğrencileriyle gerçekleştirilmiş daha fazla sayıda çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Tablo 8. ÇZK ile İlgili Çalışmaların Örneklem Türüne Göre Dağılımı 7 Örneklem türü f % Okul öncesi öğrencileri 6 6,2 İlköğretim birinci kademe öğrencileri 21 21,6 6 Çalışmaların bazılarında birden çok veri toplama aracı kullanıldığından, yedinci soruyla sorgulanan her alt tema ayrı bir kategori olarak kodlanmıştır. Bu nedenle, yedinci soruya ilişkin olarak analiz edilen toplam çalışma sayısı (n=97) ile Tablo 7 de verilen frekansların toplamı birbirinden farklıdır. 7 Çalışmaların bazılarında birden çok örneklem türü kullanıldığından, sekizinci soruyla sorgulanan her alt tema ayrı bir kategori olarak kodlanmıştır. Bu nedenle, sekizinci soruya ilişkin olarak analiz edilen toplam çalışma sayısı (n=97) ile Tablo 8 de verilen frekansların toplamı birbirinden farklıdır.

15 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi 847 İlköğretim ikinci kademe öğrencileri 34 35,1 Ortaöğretim öğrencileri 17 17,5 Üniversite öğrencileri 3 3,1 Öğretmen adayları 2 2,1 Sınıf öğretmenleri 7 7,2 Branş öğretmenleri 7 7,2 Yöneticiler 1 1,0 Veliler 2 2,1 Basılı materyaller 6 6,2 Diğer 1 1,0 Ortalama Katılımcı Sayısı Tablo 9, ÇZK ile ilgili çalışmalardaki ortalama katılımcı sayısını göstermektedir. Tablo 9 a göre, ÇZK ile ilgili çalışmalardaki toplam katılımcı sayısı 8 ile arasında değişmekte olup çalışma başına düşen ortalama katılımcı sayısı yaklaşık olarak 162 civarındadır (Betimsel araştırmalar için ortalama katılımcı sayısı 345, deneysel araştırmalar için ortalama katılımcı sayısı ise 73 civarındadır.). Tablo 9. ÇZK ile İlgili Çalışmalardaki Ortalama Katılımcı Sayısı 8 N Minimum Maksimum Ortalama Standart sapma Betimsel ,13 677,543 Deneysel ,68 48,134 Toplam ,52 405,389 Çalışmaların Yapıldığı İl Tablo 10, ÇZK ile ilgili çalışmaların illere göre dağılımını göstermektedir. Tablo 10 a göre, ÇZK ile ilgili çalışmaların toplam otuz farklı ilde gerçekleştirildiği, en fazla çalışmanın da üç büyük ilde yürütüldüğü görülmektedir: Ankara (n=28, % 28,9); İstanbul (n=9, % 9,3); İzmir (n=7, % 7,2). Bu durum, otuz ilin dışındaki illerde de ÇZK ya ilişkin gerçekleştirilmiş çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. 8 Biri literatür taraması (Tarman, 1999), ikisi model geliştirme (Akyüz, 2006; Yıldız, 2005) ve diğer ikisi de içerik analizi (Başbay, 2000; Dağlı, 2006) desenlerinde gerçekleştirilmiş beş çalışmada (örneklem türü olarak basılı materyal kullanımı nedeniyle) katılımcı sayısı belli olmadığından, bu çalışmalar dokuzuncu soru için istatistiksel analize dâhil edilmemiştir.

16 848 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 10. ÇZK ile İlgili Çalışmaların İllere Göre Dağılımı 9 İl f % Adana 3 3,1 Afyonkarahisar 3 3,1 Ankara 28 28,9 Antalya 1 1,0 Balıkesir 1 1,0 Bolu 5 5,2 Bursa 6 6,2 Çanakkale 2 2,1 Çorum 1 1,0 Denizli 1 1,0 Diyarbakır 3 3,1 Edirne 1 1,0 Erzincan 1 1,0 Eskişehir 2 2,1 Gaziantep 2 2,1 Hakkari 1 1,0 İstanbul 9 9,3 İzmir 7 7,2 Kastamonu 1 1,0 Kayseri 1 1,0 Kocaeli 2 2,1 Konya 2 2,1 Muğla 1 1,0 Nevşehir 1 1,0 Niğde 2 2,1 Samsun 1 1,0 Trabzon 4 4,1 Yalova 1 1,0 Yozgat 1 1,0 Zonguldak 3 3,1 Tezlerin Yürütüldüğü Üniversiteler Tablo 11, ÇZK ile ilgili tezlerin üniversitelere göre dağılımını sunmaktadır. Tablo 11 e göre, bu araştırmada analiz edilen ÇZK ile ilgili 79 adet tezin toplam yirmi yedi farklı devlet üniversitesinde yürütüldüğü ve ağırlıklı olarak da Gazi Üniversitesinde (% 30,4) gerçekleştirildiği görülmektedir. Herhangi bir özel üniversitede ÇZK ile ilgili bir tez çalışmasının yapılmamış olması ise oldukça dikkat çekicidir. 9 Biri Kayseri ve Zonguldak illerinde (bk. Azar, 2006), diğeri de Antalya, Çanakkale ve Konya illerinde (bk. Şahin, 2007) olmak üzere, farklı illerde yürütülen iki çalışma için ilk zikredilen il kodlanmıştır.

17 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi 849 Tablo 11. ÇZK ile İlgili Tezlerin Üniversitelere Göre Dağılımı 10 Üniversite f % Abant İzzet Baysal 6 7,6 Anadolu 1 1,3 Ankara 3 3,8 Balıkesir 2 2,5 Çanakkale Onsekiz Mart 2 2,5 Çukurova 1 1,3 Dicle 1 1,3 Dokuz Eylül 2 2,5 Ege 1 1,3 Erciyes 1 1,3 Eskişehir Osmangazi 1 1,3 Gazi 24 30,4 Gaziantep 2 2,5 Hacettepe 6 7,6 İstanbul 1 1,3 Karadeniz Teknik 4 5,1 Marmara 5 6,3 Muğla 1 1,3 Niğde 2 2,5 Pamukkale 1 1,3 Ondokuz Mayıs 1 1,3 Sakarya 1 1,3 Selçuk 4 5,1 Süleyman Demirel 1 1,3 Uludağ 3 3,8 Yıldız Teknik 1 1,3 Zonguldak Karaelmas 1 1,3 Tezlerin Sunulduğu Enstitüler Tablo 12, ÇZK ile ilgili tezlerin enstitülere göre dağılımını sunmaktadır. Tablo 12 ye göre, ÇZK ile ilgili araştırma konularının genelde Sosyal Bilimler (% 43) ve özelde de Eğitim Bilimleri (% 36,7) alanlarıyla daha fazla ilintili olduğu görülmektedir. ÇZK ile ilgili Fen Bilimleri (% 17,7) ve Sağlık Bilimleri (% 2,5) alanlarında yürütülen çalışmalar ise toplamda beşte birlik bir dilimi yansıtmaktadır. 10 Bu dağılım, aynı zamanda, 148 adet tezin üniversitelere göre dağılımıyla da paralellik göstermektedir. Yine en fazla tez çalışması benzer bir oranla Gazi Üniversitesinde (n=42, % 28,4) yürütülmüştür. Ayrıca, 148 adet tez çalışması toplam otuz üniversitede gerçekleştirilmiş olup buradakilerden farklı olan üç üniversite ise şunlardır: Orta Doğu Teknik (n=12, % 8,1); Atatürk (n=1, % 0,7); Celal Bayar (n=1, % 0,7).

18 850 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 12. ÇZK ile İlgili Tezlerin Enstitülere Göre Dağılımı 11 Enstitü f % Eğitim Bilimleri 29 36,7 Fen Bilimleri 14 17,7 Sağlık Bilimleri 2 2,5 Sosyal Bilimler 34 43,0 Makalelerin Yayımlandığı Dergiler Tablo 13, ÇZK ile ilgili makalelerin dergilere göre dağılımını göstermektedir. Tablo 13 e göre, ÇZK ile ilgili makalelerin on bir farklı ulusal hakemli dergide yayımlandığı, yazarların ise çalışmaları için Eğitim Araştırmaları (% 16,7), Eğitim ve Bilim (% 16,7) ve HÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (% 16,7) gibi dergileri diğerlerine kıyasla daha fazla tercih ettikleri görülmektedir. Tablo 13. ÇZK ile İlgili Makalelerin Dergilere Göre Dağılımı Dergi f % AİBÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 1 5,6 Çağdaş Eğitim 1 5,6 DEÜ Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 1 5,6 Eğitim Araştırmaları 3 16,7 Eğitim ve Bilim 3 16,7 Eğitimde Kuram ve Uygulama 1 5,6 GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 1 5,6 HÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 3 16,7 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 1 5,6 Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 1 5,6 UÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 2 11,1 Makalelerdeki Yazar Sayısı Tablo 14, ÇZK ile ilgili makalelerin yazar sayısını göstermektedir. Tablo 14 e göre, ÇZK ile ilgili makalelerin yazar sayısı 1 ile 4 arasında de- 11 Bu dağılım, aynı zamanda, 148 adet tezin enstitülere göre dağılımıyla da paralellik göstermektedir. Eğitim Bilimleri (n=59, %39,9); Fen Bilimleri (n=25, %16,9); Sağlık Bilimleri (n=3, %2); Sosyal Bilimler (n=61, %41,2).

19 SABAN / Çoklu Zekâ Kuramı ile İlgili Türkçe Çalışmaların İçerik Analizi 851 ğişmekte olup makale başına düşen ortalama yazar sayısı ise yaklaşık olarak 2 dir. Bu durum, ÇZK ile ilgili makalelerin genellikle çok yazarlı faaliyetler olarak gerçekleştirildiğinin bir göstergesi sayılabilir. Tablo 14. ÇZK ile İlgili Makalelerdeki Yazar Sayısı N Minimum Maksimum Ortalama Standart sapma Makalelerdeki yazar sayısı ,78,878 Deneysel Çalışmalara Katılan Öğrencilerin Öğrenim Düzeyi Tablo 15, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmalara katılan öğrencilerin öğrenim düzeyine göre dağılımını göstermektedir. Tablo 15 e göre, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların büyük bir bölümünün ilköğretim altıncı sınıf (% 17,7), ilköğretim yedinci sınıf (% 11,3), ilköğretim sekizinci sınıf (% 14,5) ve lise birinci sınıf (% 17,7) öğrencileriyle yürütüldüğü görülmektedir. Bu durum, daha alt ve üst kademelerde öğrenim gören öğrencilerle daha fazla çalışmanın yapılması gerektiğini göstermektedir. Tablo 15. ÇZK ile İlgili Deneysel Çalışmalara Katılan Öğrencilerin Öğrenim Düzeyi Öğrenim düzeyi f % Ana sınıfı 2 3,2 İlköğretim birinci sınıf 1 1,6 İlköğretim ikinci sınıf 2 3,2 İlköğretim üçüncü sınıf 4 6,5 İlköğretim dördüncü sınıf 4 6,5 İlköğretim beşinci sınıf 6 9,7 İlköğretim altıncı sınıf 11 17,7 İlköğretim yedinci sınıf 7 11,3 İlköğretim sekizinci sınıf 9 14,5 Lise birinci sınıf 11 17,7 Lise ikinci sınıf 3 4,8 Lise üçüncü sınıf 1 1,6 Üniversite ikinci sınıf 1 1,6

20 852 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Deneysel Çalışmaların Gerçekleştirildiği Dersler Tablo 16, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların gerçekleştirildiği derslerin dağılımını göstermektedir. Tablo 16 ya göre, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların dörtte birinin (% 25,8) fen bilgisi dersindeki konulara ilişkin olarak yürütüldüğü görülmektedir. Ayrıca, ortaöğretim fen alanlarına (fizik, kimya, biyoloji) kıyasla sosyal alanlarda (coğrafya) ÇZK ile ilgili daha az çalışmanın yapıldığı görülmektedir. Tablo 16. ÇZK ile İlgili Deneysel Çalışmaların Gerçekleştirildiği Dersler Dersler f % Okuma yazmaya hazırlık 1 1,6 Matematik 8 12,9 Hayat Bilgisi 6 9,7 Fen Bilgisi 16 25,8 Sosyal Bilgiler 6 9,7 Türkçe 3 4,8 Bilgisayar 1 1,6 Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi 1 1,6 Beden Eğitimi 1 1,6 Müzik 2 3,2 T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük 1 1,6 Fizik 5 8,1 Kimya 2 3,2 Biyoloji 3 4,8 Coğrafya 2 3,2 İngilizce 2 3,2 Tekstil Teknolojisi 1 1,6 Malzeme Bilgisi 1 1,6 Deneysel Çalışmaların Yapıldığı Okullar Tablo 17, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların gerçekleştirildiği okulların dağılımını göstermektedir. Tablo 17 ye göre, ÇZK ile ilgili deneysel çalışmaların büyük bir çoğunluğu (% 83,9) devlet okullarında ve yaklaşık altıda biri de (% 16,1) özel okullarda yürütülmektedir.