Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 4 Sayı: 16 Volume: 4 Issue: 16 Kı 2011 Winter 2011

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 4 Sayı: 16 Volume: 4 Issue: 16 Kı 2011 Winter 2011 SCLL- AHVÂL DEFTERLERNE GÖRE BAZI YAHUD MEMURLARIN SOSYO- KÜLTÜREL DURUMLARI SOCIO-CULTURAL SITUATIONS OF SOME JEWISH OFFICALS ACCORDING TO SICILL-I AHVAL REGISTERS Yunus ÖZGER Özet Sicill-i Ahval Defterleri, memurların biyografilerinin tutulduu resmi kayıtlardır. Defterler, 1879 yılında kurulmu olan Sicill-i Ahval Komisyonu tarafından tutulmutur. Yayımlanan nizamnamelerle, defterlerin ne ekilde tertip edilecei belirlenmitir. Bu defterler, sadece memurların hayat hikâyelerinin yazılı olduu belge deil, aynı zamanda onların etnik ve dini yapılarını, görev yaptıkları ehirlerin idari ve iktisadi durumlarını tespit edebilme imkânı da veren kaynaklardır. Bu çalımada söz konusu defterler taranarak örneklem olarak tespit edilen 85 Yahudi memurun sosyal ve kültürel durumları incelendi. Doum yerleri, eitim gördükleri okullar, görev yaptıkları ehir ve kurumlar ve aldıkları maalar ayrı ayrı deerlendirildi. Yine baarılı memurlara verilen rütbe, nian ve madalyalardan söz edildi. Ayrıca ilen suçlar ve bu suçlara verilen cezalar hususu da ortaya konuldu. Memurlar, eitimleri sonrası icra ettikleri meslek dallarına göre ele alındı. Hukuk, eitim, maliye, ulatırma, emniyet ve salık gibi birimlere gruplandırılarak, her saha detaylı olarak incelendi. Anahtar Kelimeler: Yahudi Memurlar, II. Abdülhamid, Bürokrasi, Sicill-i Ahvâl Defterleri. Abstract Sicill-i Ahval were the official records that included biographies of government officials. The records were prepared and kept by Sicill-i Ahval Commission that was founded in Issued regulations determined how the records would be arranged. These records did not only mention biographies of officials but also mentioned their ethnic and religious status as well as administrative and economic situations of the towns where the officials served. In this study, the records were scanned and 85 Jewish officials social and cultural statuses were examined. Their birth places, the schools they attended, the towns and institutions they worked and their salaries were particularly evaluated. And also ranks, orders and medals that were given to successful official were mentioned. Additionally, the subject of crimes and their punishment were revealed. Officials were taken into account according to their branches of service after education. Branches were detailed under the groups of law, education, treasury, transportation, police and health. Key Words: Jewish Officials, Abdulhamid II, Bureaucracy, Sicill-i Ahval Records, Giri Yahudi kelimesinin anlamı hakkında birden çok fikir ileri sürülmekte ve shak olu Yakup peygamberin Yuda veya Yehuda adlı olundan yola çıkılarak, Hz. Yakup un on iki olunun soyunu ifade etmek için Yahudi denildii kabul edilmektedir. (Tanyu, 2005:14) Yahudi tarihi açısından önem arz eden birçok dönem olmakla beraber, bir takım toplumsal deiimin yaanmasına neden olan Babil e sürgün edili hadisesinin, (Kurt, 2006: ) üphesiz ayrı bir yeri vardır. Söz konusu sürgün, M.Ö 599 yıllarında II. Nebukadnezar/Buhtunnasır ın Kudüs ü ele geçirmesi sonucu Yahuda Devleti nin daılmasıyla gerçekleti. ( Durant v.d, 1992: 49) Yrd. Doç. Dr., Bozok Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, yunusozger@yahoo.com

2 Hz. Muhammed in slam ı yaymaya baladıı dönemlerde Yahudiler, Arabistan ın Fedek, Makna, Vadi l-kurâ, Tayma ve Taif gibi ehirlerinde kabileler halinde yaamlarını sürdürmekteydi. Peygamberliin ilk evrelerinde Hz. Muhammed, Medine hâkimi olarak buradaki üç Yahudi kabilesini itaate sevk etti. (Lewis, 1996:20) Bu münasebetler sonrasında, Yahudilerin ürettiklerinin bir kısmını vergi olarak ödemeleri karılıında, Müslüman yönetimi altında barı içinde yaamalarına imkân verildi (Shaw, 2008:16) Bu ve benzeri uygulamalarla Yahudiler, slam hukukunun Yahudiler ile Hıristiyanlar arasında ayrım yapılmasını engelleyici tavrı nedeniyle, daha önce olduu gibi kilise tarafından zulmedilen ve dılanan bir topluluk statüsünden, özel statüye sahip tebaa konumuna geçti. (Goitein, 2004: 92) Yahudilerin Türklerle ilikileri ise Osmanlı dan daha önceye dayanmaktaydı. Henüz Osmanlı Beylii kurulmadan evvel Bizans zulmünden kaçan binlerce Yahudi, Selçukluların himayesi altına girmiti. (Shaw, 2008:41) Kurulu döneminin ilk evresinde bazı ehirlerde Yahudi cemaatlerine rastlanmı ve II. Murat zamanından itibaren, Fransa ve Almanya dan çıkarılan bir kısım Yahudiler, Osmanlı corafyasına gelerek güvenli bir ekilde yaamaya balamıtı. (DA, 1986:341) Türk- Yahudi ilikileri açısından üphesiz en mühim hadiselerden biri II.Bayezid zamanında yaandı. Bu dönemde Osmanlı, Kral Ferdinand ile ei zabelle nin emri dorultusunda spanya dan çıkartılan Yahudilere kucak açtı. ((Lewis, 1996: 63) Osmanlı ülkesinin muhtelif bölgelerinde iskân ettirilen Yahudiler arasında yer alan bazı ilim adamları, sonraki süreçte Osmanlı bilimine önemli katkı sundular. (hsanolu, 1995:566) mparatorlukta ilk matbaayı da tesis eden Yahudiler, (Davison, 2005:22) yaadıkları ehirlere göre farklı i kollarında varlıklarını devam ettirdiler. (Sürgevil, 2002:254) Klasik dönemde altın çaını yaayan Yahudiler için Tanzimat reformları yeni bir dönüm noktası oldu. Ferman Yahudiler gibi tüm uyruklara kanun önünde eitlik, can ve mal garantisi getirdi. Bir sonraki adım olan 1856 Islahat Fermanı ile eitlik vurgusu daha da belirgin hale geldi. Bu süreçte Ermeniler için yapıldıı gibi Yahudi topluluu için de anayasa nitelii taıyacak bir takım yasal düzenlemelere gidildi. (Davison, 2005:41,42,57,136) Böylece Osmanlı Devleti, Tanzimat ve Islahat reformlarıyla memuriyet kadrolarını, hiçbir ayrım gözetmeksizin bütün tebaasına açmı oldu. (Kırmızı, 2003:138) II. Abdülhamid döneminde ise Yahudilerin eskiye oranla kıyas yapılamayacak kadar yüksek oranda bürokraside istihdam edilmesi salandı. likiler 1892 yılında Osmanlı Yahudilerinin spanya dan göç ediinin 400. yıldönümü cokuyla kutlanacak kadar iyi duruma geldi. (Kırmızı, 1998:92,93) Söz konusu dönem, Sırp isyanı, Yunan baımsızlıı, Mısır isyanının yaandıı ve Ermeni fesat cemiyetlerinin kıpırdandıı; ulusçuluk akımının etkisiyle Balkanların kaynayan bir kazan görünümünde olduu bir zaman dilimiydi ve bu nedenle çok büyük öneme haizdi. Aratırmamızda incelenen Yahudiler, ite böylesi bir ortamda Osmanlı bürokrasisinin muhtelif dairelerinde görev almılardı. Söz konusu memurların sosyal ve kültürel durumlarına geçmeden önce Osmanlı memur istihdam politikası hakkında bilgi vermek faydalı olacaktır. Osmanlı Devleti, bürokraside ihtiyaç duyduu memurları istihdam ederken, Tanzimat öncesi ve Tanzimat sonrasında iki ayrı yöntem kullandı. Klasik dönem olarak ifade edilen Tanzimat öncesinde, her dairenin aynı zamanda ihtiyacı olan memuru da yetitirmesi ön görüldü. Otodidaktik denilen bu sistemde, çounlukla memur ve devlet ileri gelenlerinin çocukları, ilgili memuriyet kalemlerine çırak olarak alınır ve tedricen yetitirilirlerdi. (Akyıldız, 1993: 52) Tanzimat devrinde ise büyük deiim yaandı. Yeni dönemin personel politikasının ilk temelleri, II. Mahmud tarafından atıldıktan sonra (Findley, 1996: 25,96), modernleme sürecinin temeli olarak nitelendirilen Tanzimat Fermanı sonrasında (nalcık, 2006:83), memur kadrolarıyla ilgili düzenlemelere gidildi. (Saydam, 2002:668) Yapılan çalımalar sonrasında bazı meclisler açıldı ve Ahmet Cevdet Paa nın büyük katkılarıyla konuyla ilgili nizamnameler yayımlandı. (Halaçolu, 1993: 445) Modern mekteplerin açılmasıyla birlikte buradan mezun olan çocukların, imtihanla memuriyetlere yerletirilmesi kararlatırıldı. Bu ekilde memur yetitirme problemi, esaslı bir ekle oturtuldu ve memuriyete atanma sisteminde rica, efaat ve iltimas gibi haksız uygulamalar yerine; hak eden kiinin yerletirilmesini salayan daha akılcı ve adil bir temele dayanan sınav usulü getirildi. (Akyıldız, 1993: 52-64) Bu sistem deiikliinin bir sonucu olarak, memurları yakından ilgilendiren vesikaların yazılı biçiminde ve bürokratik ilemlerin usulünde de yenileme yapıldı. (Ortaylı 2006: 287, 292) Aynı ekilde mesai günleri, maa usulleri ve yargılanma ekilleri de belirli bir sisteme kavutu. (Akyıldız, 2006:50 ve

3 Mumcu, 1971: ) Söz konusu düzenlemeler, sonraki dönemde de devam etti ve II. Abdülhamid zamanında kapsamlı bir yenilik yapılarak, memurların sicil kayıtlarının tutulması çalıması yapıldı. Daha önceleri bir takım çalımalar yapılmakla beraber Osmanlı Devleti nde 1879 yılına kadar devlet kademelerinde görev yapanların sicilleri, belirli bir plan dorultusunda düzenli olarak bir defterde toplanmamıtı. Yapılan düzenlemeler sonrasında devlet personelinin sicillerini tutmak için 1879 da Sicilli Ahvâl Komisyonu oluturuldu. (Sarıyıldız, 2004:17,87 ve Akta, 2000: 241) Sicill-i Ahvâl Komisyonu nun kurulmasından itibaren 1909 yılına kadar mülkî ve adlî memurlardan memurun sicil kaydı, 201 defterde toplandı. (Akta, 2000: 241) Defterlerin nasıl tutulacaına dair birçok tarifname ve nizamname hazırlandı. (Mert 2000: 100) Söz konusu nizamname hükümlerine göre, sorulan be soruya verilecek cevap eklinde tertip edilmi olan Sicill-i Ahvâl Defterleri, 19. Yüzyıl ariv aratırmalarında birçok açıdan önemli konulara kaynaklık edebilecek niteliktedir. Defterler, sadece devlet memurlarının hayat hikâyelerinin yazılı olduu klasik biyografi özellii taımaz, aynı zamanda memurların görev yaptıı ehirlere ait birtakım özellikleri de ortaya koyabilen, devletin malî ve idarî politikasının takibinin yapılmasına imkân tanıyan, uygulanan eitim sistemi hakkında bilgi elde edilebilen kaynak özellii de sergiler. (Özger, 2010: 25-26) Yukarıda bahsedildii gibi Sicill-i Ahvâl Defterlerindeki memurun kaydı, Babakanlık Osmanlı Arivi, Dâhiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri (BOA. DH. SAD.d) adlı kataloglarda kayıtlıdır. Bunlar içerisinde djital ortama aktarılan özetlerden altmıa yakın Yahudi (Musevi) memur bulunabiliyorsa da toplamda defterlerde kaç Yahudi nin bulunduu imdilik tam olarak belirlenememitir. Bu çalımada, söz konusu dijital ortamda bulunanlar ile bazı defterlerin ayrıca taranması neticesinde rast gele seçilen yirmi be memurla birlikte toplam seksen be kii ele alındı ve çeitli balıklar altında detaylı olarak incelendi. A-SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUM AÇISINDAN YAHUD MEMURLAR 1.Doum Yerleri Açısından Yahudi Memurlar Daha önce belirtildii üzere Sicill-i Ahval Defterleri nin nasıl tutulacaı, ne ekilde tanzim edilecei hususu, yayımlanan nizamnamelerle bir kurala balanmıtı. Söz konusu nizamnamenin beinci maddesinde yer alan ikinci sualin cevabında sahib-i tercemenin mahal ve tarih-i velâdeti tasrih olunarak gösterilir (Mert, 2000: 100) ifadesi, devlet memurlarının nerede ve ne zaman dünyaya geldiklerinin kaydedilmesini zorunlu kılmaktaydı. Yapılan istatistie göre, son dönem Osmanlı bürokrasisinde görev alan söz konusu 85 Yahudi devlet adamının % 39 gibi (33 kii) büyük bir kısmı stanbul da dünyaya gelmitir. Bunu, yaklaık %10 ile (8 kii) zmir ve Badat doumlular takip etmitir. Üçüncü sırada ise 7 kii ile Selanik doumlular yer almıtır. Bunlardan baka Kala-yı Sultaniye (Çanakkale) ve Sirozlu 3 er kii, Edirne, Gümülcine, Kırkkilise (Kırklareli), Silivri, Üsküp ve Yanyalı 2 er kii bulunmaktadır. Kudüs, Milas, Ruscuk, Sofya, Kuneytira (Suriye de), am, Urla, Gelibolu, Hanya (Girit), Hille (Badat) ve Bodrum gibi ehirlerden de birer memura rastlanmaktadır. 1 Bu örneklem veriler, Yahudi nüfusun bakent stanbul da önemli bir potansiyele sahip olduunu gösterdii gibi; imparatorluun hemen her bölgesinde Yahudi varlıına rastlanıldıına da iaret eder. 2. Kullanılan simler Bakımından Yahudi Memurlar Söz konusu Yahudi kökenli devlet memurlarının isimleri üzerinde yapılan incelemede dikkat çeken bazı hususlar vardır. Öncelikle memurların % 67 gibi büyük bir kısmı (57 kii) çift isimlidir. 28 kii ise tek isimlidir. En çok tercih edilen isimler sıralamasında Avram adı, 18 kii ile birinci durumdadır. Avram adlı olanlardan 6 kii tek, dierleri çift isimlidir. Bunlar içinde 7 kii Avram Farhi örneinde olduu gibi ön ad olarak; 4 kiide ise Mordahay Avram örneinde olduu gibi ikinci ad olarak kullanılmıtır. Sıralamada 10 kii ile Bohur ismi, ikinci durumdadır. Bohur ismi, 1 kii de tek, dierlerinde çift isim olarak alınmıtır. Bohur adının ilk ve ya ikinci isim olarak tercih edildii dier isimler, Bodur, Elnekavi, sak, shak, Dato, Mois, Misitrano ve Salamon ve Rami adlarıdır. sak adı 6 kii ile ve David ismi de 5 kii ile en çok tercih edilenler arasında yer almıtır. 1 Yahudi memurların biyografik kayıtlarının yer aldıı ariv bilgileri her defasında metin içerisinde gösterilmek yerine her biri kaynakçada gösterilmitir.

4 Tablo1: Yahudi Memurların simleri statistii Memura verilen isim smi kullan kii sayısı Avram 18 Bohur 10 sak 6 David 5 Nesim 4 Abraham 3 Samuel 3 Alberto 2 Haskiyel 2 Mayer 2 Bunlardan baka Nesim 4 defa, Abraham ve Davi isimleri 3 er defa, Haskiyel, Mayer ve Alberto adları da 2 er defa kullanılmıtır. Yahudi memurların isimlerinin tahlilinde dikkati çeken önemli hususlardan biri, Harun, Davud, Cemil, shak, Danyal, Nesim, Bünyamin gibi Müslüman toplumda da sıkça kullanılan isimlere tesadüf edilmesidir. Bu ortak kullanım, söz konusu isimlerin birçounun peygamber adı olmasıyla izah edilebilir. Ayrıca yüzyıllardır Osmanlı toplumunda Müslümanlarla iç içe yaamı olmanın doal bir etkileimiyle de izah edilebilir. 3.Eitim Durumları Açısından Yahudi Memurlar Yahudi devlet adamlarının eitim ve kültürel durumları, ilgili nizamnamenin altıncı maddesinde yer alan üçüncü sualin cevabında sahib-i tercemenin kangı memleket ve mekteplerde veya muallim-i mahsusdan kangı ilim ve fen ve sanat ve lisanları ne dereceye kadar tahsil eyledii ve ehadetname ve icazetname alıp-almadıı ve kangı lisanlarla kitabet veyahud yalnız tekellüm ettii tasrih olunur. Ancak tekellüm ve kitabetiyle me luf ve ma ruf olmadıı lisanların usül ve lügatını adi bilmekle o lisanlarla tekellüm ve kitabet ederim denilmeyüp okudum ainayım ve o lisanları tekellüm ve kitabetle me luf ve ma ruf ise tekellüm ve kitabet ederim denilir ifadesine istinaden ortaya çıkarılabilmektedir. (Mert 2000:100) ncelenilen Yahudi devlet adamlarının sicil kaydında da bu esasların gözetildii ve lisan bilgileri, deftere tekellüm eder, okuryazar, kitabet eder veya ainadır biçiminde kaydedilmitir. Nitekim Musevi mektebinde müfredat dersleri okuyarak eitimini tamamlamı olan Abraham Avram Efendi nin sicil defterinde, Fransızca ve Yahudice okuryazar, Türkçe ve Rumca tekellüm eder denilerek, Fransızca ve braniceyi okuyup yazabildii, Türkçe ve Rumcayı ise sadece konuabilecek seviyede örendiine iaret edilir. Avram Badi Efendi nin kaydındaki Türkçe, Musevice ve Fransızca konuup yazabilmekte, Rumca ve Almancaya ise ainalıı vardır ifadesinden, Almanca ve Rumcanın kaide ve usulleri hakkında alelade bir bilgiye sahip olduu anlaılmaktadır. Ele alınan Yahudi devlet adamlarının neredeyse tamamı, birden fazla yabancı dil bilir durumdadır. çlerinde Avram Galanti misali Türkçe, branice, Fransızca, ngilizce, Almanca, Rumca, spanyolca, talyanca ve Farsça gibi dokuz dile hâkimiyeti olanlar bulunduu gibi; Josef Habib Efendi misali sadece Türkçe okuryazar, sak Efendi gibi Türkçe ve Fransızca okuryazar olanlar da bulunur. Eitimini Selanik ve Galata Alyans srailit mekteplerinde sürdürdükten sonra Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahânede okuyarak tabip olmaya hak kazanan Samuel Barzilay Efendi nin ise hangi lisanları bildiine dair bir kayıt bulunmamaktadır. Okuryazar, konuabilir veya aina gibi ölçütlerin tümü temel alınarak yapılan istatistikten elde edilen sonuçlara göre; mevcut devlet adamlarının %27 si (23 kii) dört dil, %26 sı (22 kii) üç dil, %15 i (13 kii) be dil ve %15 i (13 kii) iki dil bilmektedir. Dierleri içinde 1 kii dokuz dil bilirken, 8 kii altı dil, 2 kii yedi dil ve 2 kii de bir dil bilmektedir. Carter Findley in ifade ettii gibi, XIX. Yüzyılda memurlarda Fransızca yazma becerisi, en çok aranan özellikti. Bu özellie sahip memurlar için Fransızcayı akıcı olarak kullanmak, kültürel modernliin yalnız simgesi deil, neredeyse özü haline gelmiti. (Findley, 1996: 153) Yukarıdaki veriler, bürokrasideki Yahudilerin kültürel yapılarının çeitlilii ve zenginliini ortaya çıkarması bakımından dikkat çekicidir. XIX. Yüzyıl devlet idaresinde Fransızcanın hâkim yabancı dil unsuru olduu, burada da gözükmekte ve 71 devlet adamının Fransızcayla bir ekilde ilikili olması

5 bunu teyit etmektedir. Fransızcadan sonra en çok bilinen ikinci dil, 36 kiinin bildii Rumcadır. Bundan baka 24 kii spanyolca, 21 kii talyanca, 16 kii Arapça, 11 kii Almanca, 10 kii ngilizce, 6 kii Bulgarca, 2 kii Ermenice ve birer kii de Rusça ve Arnavutça bilmektedir. Devlet adamlarının bu kültürel seviyeyi kazanmalarında eitim aldıkları okulların rolü büyüktür. Bu bakımdan XIX. Yüzyıl Osmanlı eitim tarihi içerisinde Yahudi toplumunun okullarının yerinin iyi tespit edilmesi gerekir. Bilindii üzere stanbul un fethi sonrası buradaki Yahudi sayısı, çok fazla deildi. II. Bayezid zamanında spanya dan ve bir süre sonra Portekiz den gelenlerle birlikte sayıda artı oldu. Bu dönemde Yahudi mekteplerinde branice, gramer, dini eitimi yanı sıra hesap, hendese, tarih ve corafya okutulmutur. Ancak Yahudi toplumu, XVII. Yüzyıl sonlarından itibaren koyu bir taassuba bürünmü ve Tanzimat devri balarında okullarda sadece branice ve dört ilem okutulur hale gelmitir. lk modern Yahudi Okulu 1854 yılında açılıp burada Türkçe, branice ve Fransızca birlikte öretildiin de Hahamlar, Fransızca eitimine karı çıkmılardır. Birçok olumsuz propaganda sonrası, mektebi himaye eden Kamanto yu aforoz etmilerdir. Alyans srailit, 1875 yılından itibaren bata stanbul, zmir ve Ankara olmak üzere okullar açtıında aynı ekilde iddetli tepkiyle karılamıtır. Alyans bu tepkiler üzerine dini hedef almadıını göstermek üzere, açtıı mektepleri aynı zamanda ibadethaneye dönütürmütür. Osman Ergin, bu gibi nedenlerden dolayı Yahudi okullarının Tanzimat devrinde dierleri kadar geliemediini söylemitir. Ancak Ergin, okullarda Türkçeye verilen önemin de dikkate deer olduunu ileri sürmütür. Tanzimat sonrası dönemde ise Yahudi toplumunun eitim sistemine bakıında deiim oldu. Konumakta oldukları spanyolca ve ana dilleri olan branice ile eitim yapmanın kendilerine bir yararı olmayacaını düünen Yahudiler, çounlukla Fransızcayı eitim dili olarak kabul ettiler. Bu amaçla yeniden okul açmak yerine, bu dilde eitim veren Alyans srailit Mekteplerine devam ettiler. Kamanto mekteplerinde ise Türkçeye çok büyük önem verildi. (Ergin, 1977: ) ncelenilen Yahudi memurların bir kısmının da Alyans srailit mekteplerinde eitim görmü olmaları, bu mekteplerin önemini teyit etmektedir. Mevcut Yahudi memurların eitim gördükleri okullar arasında en dikkati çekenlerden biri, ilkokul derecesinde olan ve memurlardan 35 inin devam ettii anlaılan Yahudi Millet Mektepleridir. Bunun yanında ülkenin muhtelif ehirlerinde yer alan Alyans srailit Mekteplerinde 26 kii okumutur. 7 kii Kamanto Mekteplerinde tahsilini tamamlamıtır. Bundan baka 11 kii rütiyede, 22 kii mülkiye idadi mektebinde okumu ve 9 kii de özel öretmenden (muallim-i mahsus) bir takım dersleri alarak eitimini sürdürmü veya tamamlamıtır. Eitim Görülen Okul Türü Eitim Gören Memur Sayısı Tablo 2: Yahudi Memurlarının Eitim Aldıkları Okullar Millet Mektebi Alyans srailit Kamanto Mektebi Hukuk Mektebi Tıp Mektebi Mektebi Tıp ve hukuk gibi yüksek örenim tahsili alan memurlar da bulunmaktadır. 85 kiiden 17 si Mekteb-i Tıbbiye-i ahâneden mezun olarak tabip olmuken, 6 kii Mekteb-i Hukuk-ı ahâneyi bitirerek hukuk alanında istihdam edilmitir. Bunların dıında Avram Efendi gibi farklı okullarda tahsil görenlere de rastlanmıtır. Sicil kaydına göre Avram Efendi, eitimine Adapazarı Rehber-i Terakki Mektebinde balamı, ilk ve orta dereceyi burada bitirmitir. Ardından stanbul Balat ta Alyans srailit Mektebi nde iki yıl daha eitim görmü, sonra da Mekteb-i Hukuk-ı ahâneyi bitirerek pekiyi derecede diploma almıtır. Rusçuk ta dünyaya gelen Alberto Samuel Efendi ise Varna da Alyans srailit Mektebi nde eitimine balamı, ardından Paris e giderek, yaklaık be yıl Fransızca eitim görmütür. Paris sonrasındaysa Cenevre ve Almanya Daru l-fünûnlarında (üniversiteler) bir süre eitim görmü ve diplomasını alarak Osmanlı ülkesine dönmütür. Sofya da dünyaya gelen Avram Farhi Efendi, Kuzguncuk taki Musevi Cemaati Mektebi nde eitim hayatına balamı, ardından Mahrec-i Eklâm-ı ahâne de 2 verilen dersleri tahsil ederek, diplomasını almı ve eitimini bu ekilde tamamlamıtır. stanbul da domu olan Bohur Efendi ise eitimine ilk olarak Hasköy deki Yahudi Millet Mektebinde balamı ve burada branice ve biraz da Türkçe, Fransızca, hesap, corafya ve tarih dersleri 2 Mahrec-i Eklâm: Rütiye eitimi üstünde bilgili memur yetitirmek üzere 8 Temmuz 1862 de ilk olarak Mekteb-i Eklâm adıyla açılmı olup, daha sonra Mahrec-i Eklâm a çevrilmitir. Ayrıntılı bilgi için bkz. (Ergin, 1977: 476).

6 okumutur. Daha sonra Soukçeme de bulunan Telgraf Mektebine kaydolarak burada telgrafla ilgili nazariyat (teorik) ve ameliyat (pratik) bilgilerini örenmitir. Bundan sonra da özel hocalardan bir süre Arapça, Farsça, ngilizce, cebir, hendese ve hikmet-i tabiye, ekonomi, politika ve hukuk ilmi tahsil etmitir. Bazı sebeplere balı olarak girdii okulu terk etmek zorunda kalan memurlar da vardır. Alyans srailit ve Kont Kamanto mekteplerinde müfredat dersleri okuyarak diplomasını aldıktan sonra, Mekteb-i Fünûn-ı ahâne ye kaydolup burada üç yıl okuyan, ancak bazı mazeretine mebni okulu terk etmek zorunda kalan Bohur Misitrano Efendi, bunlardan biri olarak karımıza çıkmaktadır..hasköy deki Alyans srailit mektebinde tahsilini tamamlayarak diplomasını alan, ardından Eyüp semtindeki Askerî rütiyeye devam eden ve ondan sonra da Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne idadisinin birinci sınıfına kadar eitim gören Gürcü Cemil Efendi, mektebin ikinci sınıfında yakalandıı hastalık nedeniyle okulu terk etmek zorunda kalmıtır. B-SOSYAL TABAKALAMA VE EKONOMK DURUMLARI BAKIMINDAN YAHUD MEMURLAR Toplumsal bir varlık olan insanın sosyal hayatının ekillenmesine yön veren faktör, toplumsal statü ve sosyal tabakalamadır. Toplumsal tabaka, aynı ya da benzer statüde olan kiilerin bir yer igal ederek oluturdukları topluluktur. Bunlar hiyerarik bir sıralanma göstererek toplumsal tabakalamayı olutururlar. Sosyolojik bir terim olan tabakalamayı bazı sosyologlar, ilevsel bir fonksiyon olarak nitelerler. Onlara göre tabakalama, belirli mevkilerin doldurulmasını ve belirli görevleri icra edecek bireylerin motivesini salayan bir unsurdur. (Tezcan 1985: 120) Tabakalamanın en önemli unsurlarından biri, icra edilen meslekler olduuna göre, bu hususun iyice aratırılması gerekir. 1.Meslekleri Açısından Yahudi Memurlar Nizamnamede memurların hangi meslekleri icra ettiklerinin kaydedilmesi istenmi ve onlar da sicil kayıtlarını bu ekilde tanzim ettirmilerdir. Aratırma konusunu oluturan 85 Yahudi devlet memurunun birbirinden farklı pek çok meslek dalında faaliyet gösterdikleri anlaılıyor. Balangıçta mülazemet denilen stajyerlik usulüyle, herhangi bir kalemde ie balayan memurların bir kısmı, sonraki tarihlerde çok daha iyi pozisyonlara terfi etmilerdir. Yahudi devlet adamları, salık, emniyet, haberleme, dı ileri, borçlar idaresi, eitim, maliye ve idari alan gibi birbirinden farklı dokuz ayrı birimde faaliyet göstermilerdir. Bazı devlet adamları, söz konusu birimlerden birinde memuriyete balayıp, daha sonra baka bir birimde devam etmiken; özellikle tabipler gibi bazı meslek kolları, memuriyete baladıkları alanda hayatlarını sürdürmüler ve kendi branlarında kariyerlerini yükseltmilerdir. Bundan baka, gazetecilik, yazarlık gibi dierlerinden farklı alanlarda hizmet edenler de vardır. Konunun daha iyi anlaılabilmesi açısından, söz konusu faaliyet alanları ve buralarda görev yapan memurlar aaıda ayrıntılı olarak ele alınacaktır. a-salık Alanında Görev Alan Yahudi Memurlar Tablodan anlaılacaı üzere, deerlendirmeye tabi tutulanlar arasında salık alanında istihdam edilmi olan Yahudi devlet adamları, %20 gibi (17 kii) önemli bir oranı tekil etmektedir. Bunların da %88 ini (15 kii) tabipler oluturmaktadır. Eczacılık yapan bir kii ile hastane çavuluu görevinim icra eden bir kii de bu grup içerisinde deerlendirilmitir. Doktorların tümü, Tıp mektebini bitirmi ve Kudüs ten, Manastır a, Selanik ten Halep e ülkenin dört bir etrafında belediye doktorluu bata olmak üzere, salık sektörünün muhtelif sahalarında hizmet vermilerdir. Tablo 3: Tabip Olarak Görev Yapan Yahudi Memurlar Tabip Adı Eitim Aldıı Okullar Tabiplie Görev Yaptıı ehirler Balama Tarihi Aron Kazez Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1889 Selanik-Karefarye, Kavala Avram Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1911 Haydarpaa, Alaehir Avram Molho Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1900 Edirne-Ortaköy Bohur Dato Efendi Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1889 Aydın-Birunabad, Tire Bünyamin Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1893 Kosova- Mitrovice, Yozgat, Akka, Hasköy, Karaaaç, Beyolu sak Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1893 Gedüs, Simav,Kuadası,Kula

7 sak lyalı Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1899 Beyehir,, Aydın-Bozdoan, Mayer ıvatman Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1898 Uak, Isparta, Serfice, Kavala, Zonguldak, Bitlis, Yozgat, stanbul, Tirebolu Musa Avram Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1906 Edirne Nesim Menahim Amon Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1898 Halep, Cisr-i uur Efendi Rafael Levi Efendi Daru l-fünûn-ı Osmanî Ulûm-ı Tıbbiye 1910 Aydın-Sarayköy ubesi Samuel Barzilay Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1886 stanbul Samuel Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1902 Manastır-Grebne, tib, Kosova- Köprülü Yasef Yakar Efendi Daru l-fünûn-ı Osmanî Ulûm-ı Tıbbiye 1909 Edirne-Havsa ubesi Yeua ami Efendi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâne 1899 Kudüs- Halilu r-rahman, Yafa Eitim ve kültür seviyeleri oldukça yüksek olan hekimler, Türkçe, Fransızca, branice ve spanyolca bata olmak üzere, birden fazla yabancı dil biliyor durumdadır. Mesela Aron Kazez Efendi, Türkçe, Fransızca, spanyolca, branice ve Rumca gibi be dili hem konuabilmekte hem de okuryazar seviyededir. Aron Kazez Efendi, Musevi mektebinin ardından, Alyans srailit mektebine devam etmi ve ardından Mekteb-i Fünûn-ı Tıbbiye-i Mülkiye ye kaydolmutur. Buradaki müfredat dersleri baarıyla tamamlayarak, tabiplik diplomasını almıtır. Sicil kaydına göre Aron Kazez Efendi, mesleki çeitlilik gösteren renkli bir kiiliktir. Henüz doktor olmadan evvel yaklaık üç yıl ( ) Gümülcine Sancaı Mekteb-i dadi-i Mülkiyesinde Fenn-i Tabakatu l-arz dersi öretmenlii yapmı, ardından aynı mektebin Fransızca öretmenliini de üstlenmitir. Bir yandan eitim faaliyetlerini yürütürken dier yandan onu hukuk sahasında görebilmek mümkündür te Gümülcine bidayet mahkemesi hukuk dairesi üyeliine seçilmitir. Bu nedenle öretmenlikten ayrılmak zorunda kalan Aron Kazez Efendi, daha sonra tekrar Fransızca öretmenliine getirilmi, 1899 a kadar hukuk dairesi üyelii devam etmitir. Aron Kazez Efendi, bütün bunlardan sonra nitekim 28 Eylül 1899 da 600 kuru maala Selanik vilayetine balı Karefarye kazasının belediye doktorluuna atanarak asıl mesleinde çalımaya balamıtır. Ardından aynı maala Kavala kazası belediye doktorluuna nakledilmitir. lgili yerlerden gönderilen mazbatalardan, üstlendii vazifeleri layıkıyla yerine getirdii ve herhangi bir zimmet ve iliiinin olmadıı belirtilen Aron Kazez Efendi, o dönemde ortaya çıkan Yunan meselesinde gönüllü olarak Gümülcine redif taburu doktorluu görevini üstlenmi ve yaklaık iki yıl burada kalmıtır. Bir baka hekim Avram Efendi, eitimini Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahânede tamamladıktan sonra, ilk olarak kolera tahsisatından verilmek üzere kuru maala, 10 Haziran 1911 de Haydarpaa istasyonu kolera doktorluunda ie balamıtır. Ardından 19 Ekim 1911 de Alaehir kazası belediye doktorluuna atanmıtır. Gümülcine de dünyaya gelmi olan Avram Molho Efendi, eitimin ilk aamalarını Gümülcine ve Selanik te tamamladıktan sonra, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneye kaydolmu ve burayı baarıyla tamamlayarak 1902 de tabiplik diplomasını almıtır. Eitimi sonrasında 12 Eylül 1908 de aylık 600 kuru maala ilk olarak Edirne vilayetine balı Ortaköy kazası belediye tabibi olarak göreve balamıtır. Baka nerelerde görev yaptıına dair bir bilgi bulunmamaktadır. zmirli Bohur Dato Efendi, zmir Fransız ve Musevi mekteplerinde lisan ve riyaziyye dersleri (hesap ilmi, matematik bilgisi) okuyarak ilk eitimini almı, ardından Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneyi bitirerek 1889 da tabip diploması almıtır. Eitimi sonrasında ilk olarak, aylık 190 kuru maala Aydın vilayetine balı Birunabad nahiyesi belediye doktorluuna atanmı, ardından Tire kazası belediye doktorluuna nakledilmitir. Bünyamin Efendi, Musevi iptidai mektebi sonrası Kamanto mektebine ve oradan da Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneye girmi ve 1893 te tabip diploması almıtır. lk olarak 700 kuru maala Kosova vilayetine balı Mitrovice kazası belediye tabipliine tayin olmu, daha sonra 300 kuru maala Yozgat sancaı ikinci tabipliine atanmıtır. Ancak izin isteyerek 2 Mayıs 1899 da Yozgat tan ayrılmıtır. 17 Eylül 1899 da 800 kuru maala Lazkıye sancaı tabipliine nakledilmitir. Bünyamin Efendi, bu defa da Beyrut vilayetine takdim ettii dilekçeler üzerine, aynı maala Akka sancaı belediye tabipliine aktarılmıtır. 4 Eylül 1900 de stanbul a geri dönmütür. Bünyamin Efendi, o dönemde ortaya çıkan kolera salgına karı alınan tedbirler dorultusunda da bir takım görevler yapmıtır. Bu balamda 28

8 Temmuz 1903 da 500 kuru maala Suriye vilayeti kolera tabipliine gönderilmi ve görevinin sona ermesi üzerine, 3 ubat 1904 te geri dönmütür. Daha sonra sıhhiye müdürlüü tarafında görülen lüzum üzerine, sıhhiye meclisi kararıyla 15 Eylül 1910 tarihinde kuru maala ehremaneti tabipliine atanarak, altıncı belediye dairesinde görev yapmıtır. Bünyamin Efendi, daha önce ortaya çıkmı olan kolera salgını sırasında, hastalıın yayılmaması için alınan tedbirler dorultusunda, Doktor brahim Bey bakanlıında oluturulan sıhhiye heyetinin içinde de yer almıtır. Ardından 21 Austos 1911 den 18 Eylül 1911 e kadar Hasköy ve Karaaaç taki kolera hastanelerinde geçici olarak müdür ve batabip olarak görev yapmıtır. 19 Eylül 1911 den 14 Ocak 1913 e kadar da mülga yedinci belediye dairesi sıhhiye heyeti bakanlıı görevini icra etmitir. 18 Ocak 1912 de maaı, kuru olmutur. 14 Ocak 1913 te yapılan düzenlemeyle Beyolu dairesi sıhhiye heyeti tabipliine nakledilmitir. zmir de dünyaya gelmi olan sak Efendi, Alyans srailit mektebinden sonra Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneyi bitirerek, 1893 te hekimlik diplomasını almıtır. Eitimi ardından ilk olarak Hüdavendigar vilayetine (Kütahya) balı Gedüs ve Simav da doktorluk görevini icra etmitir. 20 Temmuz 1894 te 600 kuru maala Aydın a balı Kuadası kazası belediye tabipliine tayin olmutur. Daha sonra aynı maala Kula kazası belediye tabipliine naklolmutur. Dönemin Kuadası kaymakamı Tahir Efendi tarafından yazılan bir tahriratta, sak Efendi nin hüsnü ahlak sahibi biri olduu ve görevine dikkat ettii söylenmitir. Bir baka zmirli tabip sak lyalı Efendi, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneyi bitirerek tabip diplomasını aldıktan sonra, 24 Eylül 1889 da 600 kuru maala Konya ya balı Beyehri kazası belediye tabipliinde ilk görevine balamıtır. 4 Mart 1900 de bu defa aynı maala Aydın a balı Bozdoan kazası belediye tabipliine nakledilmitir. stanbul da dünyaya gelmi olan Mayer ıvatman Efendi, eitimine Alman ve Fransız mekteplerinde çeitli ilimleri okuyarak balamı, daha sonra stanbul mülkiye idadi mektebinde okumu ve ardından Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneyi bitirmitir. lk göreve Bor kazası belediye doktorluunda balayan Mayer ıvatman Efendi, daha sonra sırasıyla Uak, Serfice, Aydın-Bozdoan, Kavala, Zonguldak ve Bitlis te görev almıtır. 14 Austos 1907 tarihinden 14 Aralık 1907 ye kadar 800 kuru maala mülga sekizinci belediye dairesi tabipliinde görevlendirilmitir. Sonra da kuru maala altıncı daire-i nisa hastanesi tabipliine getirilmitir. 8 Aralık 1909 da 800 kuru maala Yozgat sancaı belediye doktorluuna atanmıtır. 23 ubat 1910 da istifa ederek buradan da ayrılan Mayer ıvatman Efendi, stanbul a gitmitir. 9 Kasım 1910 da kuru maala Emniyet-i umumiye-i zabıta tabipliine tayin olmu, ancak 29 Aralık 1910 da istifa etmitir. Daha sonra 23 Kasım 1911 de 600 kuru maa ve 400 kuru tahsisatla Tirebolu belediye tabipliine tayin olmutur. Ancak Mayer ıvatman Efendi, skenderiye de bulunan kardeinin hastalıı dolayısıyla oraya gitmek zorunda kaldıı için bu atama hususunda affını talep etmitir. Bunun üzerine 29 Mayıs 1911 de istifası kabul edilmitir. Edirneli Musa Avram Efendi, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahâneyi bitirdikten sonra belediye doktorluunda istihdam edilmitir. stanbul doumlu tabip Nesim Menahim Amon Efendi, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiyeye girerek burayı baarıyla bitirip, 21 Haziran 1898 tarihli doktorluk diploması alarak tabip olmutur. Amon Efendi nin ilk görev yeri, 600 kuru aylıkla ilk atandıı Halep vilayetine balı Cisr-i uur kazası belediye tabipliidir. Ancak Amon Efendi, bu zorunlu hizmeti kabul etmeyerek oraya gitmemitir. Ceza olarak 100 lira zorunlu hizmet bedeli ödemek durumunda kalmı ve daha sonra 6 Aralık 1898 de 1000 kuru maala ehremaneti heyet-i sıhhıye tabipliine tayin edilmitir. Kısa süre sonra maaı 1250 kurua yükselmitir. Heyet-i sıhhıye genel müfettilii tarafından, görevinde gayretli olduu hususu tasdik edilen Amon Efendi, 23 Nisan 1912 tarihinde yapılan düzenleme ile dördüncü sınıf tabip statüsü kazanmı ve ardından da Üsküdar belediye dairesi ube tabipliine nakledilmitir. Yine bir baka stanbullu Yahudi tabip Rafael Levi Efendi, eitimine zmir de balamı, daha sonra Dâru l-fünûn-ı Osmanî nin ulûm-ı tıbbiye ubesine kaydolmutur. Okulu bitirdikten sonra, ilk olarak 6 Ekim 1910 da 600 kuru maala Aydın vilayeti Sarayköy kazası belediye doktorluuna atanmıtır. Samuel Barzilay Efendi de stanbul doumlu olup, eitimini Selanik ve Galata Alyans srailit mekteplerinde sürdürdükten sonra, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i ahânede okuyarak, 6 Aralık 1886 tarihli doktorluk diplomasını almıtır. Oldukça iyi hizmetleri görülen Samuel Barzilay Efendi, 1895 te beinci rütbeden ve 1899 da ise dördüncü rütbeden mecidiye nianlarıyla ödüllendirilmi, 1900 de ise

9 gümü imtiyaz madalyası ile taltif edilmitir. Onun son görev yeri, 1913 te aylık 2000 kurula atandıı Beyolu belediye dairesi batabiplii olmutur. Zahire tüccarı sak Kohen Efendi nin olu olarak stanbul da dünyaya gelen Samuel Efendi, Beyolu nda Alyans adlı Fransız iptidai mektebinde ilk eitimini almı, ardından Üsküdar Mekteb-i dadi-i Mülkiyesine devam etmitir. Daha sonra Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiyenin doktor sınıfına kaydolan sak Kohen Efendi, buradaki eitimini tamamladıktan sonra 1 Eylül 1902 tarihli ve 666 numaralı tabiplik diploması almıtır. Mezuniyeti sonrasında Avrupa ya gitmi ve Paris, Berlin, Viyana hastanelerinde bir süre kalmıtır. Viyana da Ekmân-ı Politik adlı müessesede bir süre tahsil görerek tasdikname almıtır. Bütün bu tecrübe ve deneyim sonrasında, 18 Austos 1902 de Manastır vilayetine balı Grebne kazası belediye tabipliine tayin olarak, fiili hekimlie ilk adımını atmıtır. Ancak burasını beenmeyerek 2 Kasım 1902 de mecburi hizmetinin bedelini tamamen ödeyip oraya gitmemitir. Samuel Efendi nin meslek hayatı hep aynı ekilde devam etmi gibi görünmektedir. Çünkü 7 Mayıs 1907 de dilekçeyle yaptıı bavuru üzerine, meclis-i maarif-i tıbbiye kararıyla 600 kuru maala Kosova vilayetine balı tib kazası belediye tabipliine atanmı, ancak daha oraya gitmeden istifa etmitir. 19 Mart 1908 de tekrar yaptıı müracaat üzerine, bu defa yine 600 kuru maala Kosova vilayetine balı Köprülü kazası belediye tabipliine tayin edilmi ve görevine balamıtır. Ancak burada da çok fazla duramamı ve 14 Austos 1908 de istifa ederek ayrılmıtır. Bir baka stanbullu Yahudi tabip Yasef Yakar Efendi, Daru l-fünûn-ı Osmani ulûm-ı tıbbiye ubesinde tahsilini tamamlayarak, 21 Haziran 1919 tarihinde tabip olmutur. lk olarak da 6 Temmuz 1909 da 600 kuru maala Edirne vilayetine balı Havsa kazası belediye doktorluunda görev almıtır. Sicil kaydında dier aamaları belirtilmediinden, Yasef Efendi nin sonraki hizmetleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Doktorlar sınıfında deerlendirilen son kii ise Kudüs doumlu Yeua Sami Efendi dir. lk eitimi sonrasında Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiyeye girmi ve baarıyla tamamlayarak, 31 Austos 1899 da doktor olmutur. Onun ilk görev yeri, 2 Ekim 1899 tarihinde 600 kuru maala atandıı Kudüs-i erif e balı Halilü r-rahman kazası belediye doktorluudur. Daha sonra 25 Ekim 1902 de aynı miktar maala Yafa kazası belediye tabipliine nakledilmitir. Gösterdii iyi hizmet anlayıı dolayısıyla, 28 Haziran 1906 de maaı 800 kurua çıkarılmıtır. Yafa kazası kaymakamlıı tarafından Yeua Efendi nin iinde yeterli olduu hususu tasdik edilmitir. Yafa kazası idare meclisi tarafından gönderilen ilgili evrakta, Yeua Efendi nin Halilü r-rahman kazasında görev yaptıı süre zarfında, halk salıının korunmasına gayret ettii ve belediye adına bir muayene ve eczane açtıı, burada ortaya çıkan frengi hastalıı ve kolera salgınının yayılmasını önlemek ve tamamen ortadan kaldırmak için gerekli tedbirleri aldıı beyan edilmitir. Yukarıda bahsedildii üzere, salık alanında doktorlar haricinde bir eczacı ve bir de hastane çavuu olarak görevli devlet memuru yer alıyordu. stanbul doumlu Abraham Avram Efendi, Musevi mektebinde okuyarak eitimini tamamlamı ve ilk olarak 1875 yılı ortasında 20 yaında maasız olarak Haydarpaa hastanesi eczanesinde ie balamı ve burada bir yıl çalımıtır. Böylece salık sektörüne adımını atan Abraham Avram Efendi, bir süre sonra 400 kuru maa ve iki nefer tayinat ile Üsküdar da atik bâb-ı müiri hastanesi eczacılıına tayin edilmitir. Ancak hastanenin 1879 Nisanında kapatılması nedeniyle, Avram Efendi açıkta kalmıtır. Daha sonra 14 Temmuz 1884 te 300 kuru maala hastanenin ikinci eczacılıına alınmıtır. stanbul doumlu Leon Avram Malho Efendi ise Hasköy Musevi mektebinde ilk eitimini almıtır. 17 Ocak 1898 de aylık 300 kuru maala Beyolu Nisa Hastanesi çavuluuna tayin edilerek, salık sektöründe ie balamıtır. Sicil kaydında memuriyetinin dier aamaları hakkında fazlaca bilgi bulunmayan Malho Efendi nin maaı, yapılan zamlarla 500 kurua yükseltilmitir. Görüldüü gibi salık sektöründe tabipler, youn olarak görev almıtır. Dikkati çeken önemli bir husus, tabiplerin tümü günümüzdeki karılııyla tıp fakültesini bitirerek hekim diploması almıken; eczalık kadrosunda çalıan Abraham Avram Efendi eczacılıkla ilgili bir okulda eitim almamıtır. Tabiplerin hemen tamamı, ilk olarak herhangi bir kazanın belediye tabipliinde göreve balamılardır. lk maaları neredeyse tümünde aynı miktar olup, 600 kurutan ie balamılardır. Daha sonra bulundukları konuma göre maaı kurua kadar çıkanlar da olmutur. b.haberleme-ulatırma Sektöründe Görev Alan Yahudiler nsanlık en eski devirlerden beri haber alma ve gönderme ihtiyacını gidermenin yollarını aramıtır. Yeni icatlar gerçekletikçe hayat daha kolay hale gelmitir. Osmanlı Devleti ve toplumu da bu

10 gelimelere yabancı kalmamı ve Tanzimat Fermanı ile birlikte gelien sürecin sonunda, 23 Ekim 1840 da Posta Nezaretini kurmu ve ilk postaneyi de stanbul da postane-i amire adıyla açmıtır. lk olarak 1832 de icat edilmi olan ve 1843 ten itibaren haberleme aracı olarak Amerika ve Avrupa da kullanılmaya balanan telgrafla, Osmanlı Devleti Kırım savaı sırasında tanımıtır. stanbul-rumeli ve Kırım arasında iletiimi salamak için ngilizler, öncelikle stanbul-varna ve Varna-Kırım sahilleri arasında kablo döemilerdir. Böylece Osmanlı da telgraf hizmeti de balamı ve 1855 yılında telgraf müdürlüü tesis edilmitir. Bu gelimeler sonucunda 1871 yılına gelindiinde, Posta Nazırlıı ve Telgraf Müdürlüünün birletirilmesi kararlatırılmı ve böylece Posta ve Telgraf Nezaretine dönütürülmütür. (Çadırcı, 1997: ) Bu tekilatlanma yeni i kolları açmı ve memur istihdamını zorunlu kılmıtır. Özellikle yabancı dilde gelen postalar ve Türkçe dıında haberleme salama ihtiyacı, yabancı dil bilen memurların istihdamını da zaruri kılmıtır. Birden fazla dil bildikleri anlaılan Yahudi memurların bu özellii, haberleme sektöründe istihdamlarını kolaylatırmıtır. Aratırmada incelenen 85 kiiden 24 ü (%28) gibi önemli bir bölümü Telgraf ve Posta Nezareti nin bata muhaberât-ı ecnebiye memurluu olmak üzere, muhabere memurluu ve telgraf memurluu alanlarında görev yapmılardır. Badat tan, Kavala ya, Ni ten Hayfa ya Osmanlı corafyasının bir baından dierine pek çok ehirde iletiim sahasında çalıan Yahudilerin çok büyük bir kısmı, muhaberât-ı ecnebiye memuru olarak hizmet etmilerdir. Tablo 4: letiim-ulatırma Alanında stihdam Edilmi Olan Yahudi Memurlar Memurun Adı Görev Yaptıı Birimler Görev Yaptıı ehirler Abraham Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Badat Alberto Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Manastır Avram Efendi Posta Daıtıcılıı stanbul Baruh Velensi Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu, Muhabere Memurluu Diyarbekir, Sakız, Hereke, stanbul, am, Lazkiye, Halep Bohur Badur Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Ni, Selanik, Burgaz, Beytü l-lahim Bohur sak Efendi Emanet-i Mersule, Posta, Muhaberât-ı Ecnebiye Çanakkale, stanbul, Basra, Memurluu Bohur shak Nesim Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu, Muhabere Memurluu zmir, stanbul-tarabya, Beyolu Efendi Bohur Mois Efendi Muhabere Memurluu, Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Büyükada, Sinop, Erenköy, Yeniköy Davey Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Üsküp, Kosova, Prizren, Pritine Davi Fransuva Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu, Posta Mukayyitlii, Selanik, Edirne, zmir Posta Memurluu, Pul Satı Memurluu David Bahar Efendi Posta ttihat Dairesi Memurluu stanbul David Efendi Telgraf Memurluu Hayfa Davidas Avram Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu stanbul, Beyrut, zmir, Aydın, am, Beyolu, Galata, Tarabya Elyas aval Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu, Seyyar Posta Badat Memurluu liya Efendi Posta Kâtiplii, Posta kinci Sınıf Memurluu Kavala, Selanik lyaher Romano Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu, Posta Memurluu, Beyolu, Galata, Beyrut Mekatip-i Mevrûde (Gelen Mektuplar) Memurluu sak Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Beyolu, Gelibolu sak Pardo Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu stanbul, Gazze Jak Efendi Fransızca Muhabere Memurluu, Tren stasyonu Telgraf Siroz, Kosova, Selanik Muhabere Memurluu Manoel Zeki Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Üsküp Mayer Festo Efendi Muhaberât-ı Ecnebiye Memurluu Kala-yı sultaniye Nesim Festo Efendi Mühür ve Dâhili Taahhüt Memuriyeti, Muhaberât-ı zmir, Aydın Ecnebiye Memurluu Yakob Efendi Rumca Muhabere Memurluu Girit, Hanya Zital Hayım Efendi Gelen Mektuplar Memurluu stanbul Telgraf ve Posta Nezaretinin muhtelif ubelerinde görev yapan Yahudilerden biri, Badat doumlu Abraham Efendi dir. Arapça, Türkçe ve Fransızca okuryazar olan Abraham Efendi, 13 Austos 1893 te 400 kuru maala Basra vilayeti telgraf ve posta nezareti muhaberât-ı ecnebiye memurluuna tayin olmutur. Fransızca, talyanca, Rumca ve Bulgarcayı konuabilir derecede bilen Selanikli Alberto Efendi, Selanik telgrafhanesine mülazemetle girmi ve ardından Manastır merkezi muhaberât-ı ecnebiye memurluunda görev almıtır.

11 Doktor Maper Efendi nin olu olan stanbullu Avram Efendi, eitimini millet mektebinde tamamlamı ve Türkçe, Fransızca ve talyanca okuryazar ve Rumca konuabilir seviyededir. 14 ubat 1903 te 150 kuru maala stanbul postanesi müvezziliinde ie balamıtır. 14 Haziran 1902 de 250 kuru aylıkla ve terfi suretiyle aynı postanenin mektuplar birlii memurluuna nakledilmitir. Baruh Velensi Efendi, Türkçe, Fransızca, talyanca ve Yahudice okuryazardır. Henüz on sekiz yaında Beyolu telgraf merkezi muhaberât-ı ecnebiye memuriyeti kalemine mülazemetle girmi, 20 Temmuz 1896 da 400 kuru maala Diyarbekir vilayeti telgraf ve posta merkezi muhaberât-ı ecnebiye memurluuna nakledilmitir. Daha sonra Tarabya ve Hereke de aynı ii yapan Baruh Efendi, bir süre sonra am a balı Bika kazası telgraf ve posta merkez müdürlüüne getirilmitir. Ancak Baruh Valensi Efendi, henüz görevine balamadan 14 Ekim 1900 de 400 kuru maala Beyolu telgraf merkezi muhabere memurluuna, 19 Kasım 1902 de 765 kuru maala ve tefi suretiyle Beyrut vilayetine balı Lazkiye sancaı telgraf ve posta merkezi muhaberât-ı ecnebiye ba memurluuna nakledilmitir. Daha sonra da becayi suretiyle Halep vilayeti telgraf ve posta merkezi muhaberât-ı ecnebiye memurluuna atanmıtır. Muhaberât-ı ecnebiye memurluu vazifesi gören dier Yahudi devlet memurları arasında Bohur Badur Efendi, Bohur sak Efendi, Bohur shak Nesim Efendi, Bohur Mois Efendi, Davidas Avram Efendi, Elyas aval Efendi, lyaher Romano Efendi, Nesim Festo Efendi, sak Pardo Efendi, Manoel Zeki Efendi, sak Efendi ve Mayer Festo Efendi bulunmaktadır. Bu alanda istihdam edilmi olan memurlardan liya Efendi, Türkçe, Fransızca, Bulgarca, Rusça ve Rumca gibi birkaç dil bilmesi yönüyle öne çıkmaktadır. Kavala da posta kâtibi olarak hayata atılan liya Efendi, daha sonra Selanik postanesi ikinci sınıf memurluu görevine getirilmitir. Bir baka Yahudi Jak Efendi, telgrafhanelerin Fransızca muhabere memurluklarında istihdam edilmitir. Yakop Efendi ise Hanya polis merkezinin Rumca muhabere memurluunu icra etmitir. Haberleme sektöründe çalıan memurların 300 ile 600 kuru arasında deien miktarlarda maa aldıkları, bunun yanı sıra 800 kuru alanlara da rastlandıı görülebilmektedir. c.hukuk Alanında Görev Yapan Yahudi Memurlar Aratırmada incelenilen Yahudi devlet memurlarından sadece 9 kii hukuk alanında istihdam edilmilerdir. Çounluu bidayet ya da ticaret mahkemelerinde üye olarak görev almıken, müdde-i umum (savcı) muavini ve mahkeme bakanlıı gibi üst yönetimde bulunanlar da olmutur. Bu alanda hizmet verenlerden biri olan sarraf Barsah Salamon Efendi nin olu Yanyalı Avram Efendi, Dâru l-fünûn-ı Osmanî nin hukuk ubesini bitirerek göreve balamıtır. Aynı adlı dier Avram Efendi ise sak Cebron Efendi nin olu olarak stanbul da dünyaya gelmi ve hukuk mektebini pekiyi dereceyle tamamlamıtır. Avram Efendi, Selanik ticaret mahkemesinde üye olarak görev yapmıtır. Selanikli Avram Efendi ise Selanik te baladıı Alyans srailit Mektebinden sonra Mısır a gitmi ve orada Fransız okullarında dil eitimi almıtır. Türkçe, Fransızca, talyanca, Rumca ve braniceyi konuabilecek kadar bilen Avram Efendi, aynı zamanda Arapçaya da aina durumdadır. Avram Efendi, Selanik te mukayyit kaleminde ie balayarak hukuk sahasına girmi, ardından kariyerinde yükseli devam ederek Selanik bidayet ve Canik ticaret mahkemelerinin bakanlıına getirilmitir. Onun son görev yeri ise Kudüs istinaf mahkemesi üyelii olmutur. Memurun Adı Avram Efendi Avram Efendi Avram Efendi Azra Efendi Bohur Rami Efendi Daviçon Efendi Davud Azra Efendi Muis Zeki Efendi Yasef Selami Efendi Tablo 5: Hukuk Alanında Görev Alan Yahudiler Görev Yaptıı Alan Aydın Bidayet Mahkemesi Üyelii Selanik Ticaret Mahkemesi Üyelii Selanik Ticaret Mahkemesi lamât Mukayyitlii, Bidayet Mahkemesi Bakanlıı, Canik Sancaı Ticaret Mahkemesi Bakanlıı, Kudüs stinaf Mahkemesi Üyelii Badat stinaf Mahkemesi Fahri Üyelii zmir Bidayet Mahkemesi Hukuk Kısmı Aza Mülazımlıı, Urla Bidayet Mahkemesi Bakâtiplii Yanya Ticaret Mahkemesi Bakanlıı, stanbul stinaf Ticaret Mahkemesi Üyelii Musul Vilayeti stinaf Mahkemesi Üyelii, Badat Vilayeti stinaf Mahkemesi Üyelii Siroz Sancaı Bidayet Mahkemesi Müdde-i Umûmî Muavinlii, Canik Sancaı Ticaret Mahkemesi Bakanlıı Üsküdar Müdde-i Umum Muavinlii, Biga Sancaı Ticaret Mahkemesi Reislii, Mersin Sancaı Ticaret Mahkemesi Bakanlıı, Adana Ticaret Mahkemesi Bakanlıı

12 Badatlı Azra Efendi ise Badat ta istinaf mahkemesinde fahri üye olarak hizmet vermitir. zmirli Bohur Rami Efendi, zmir müdde-i umum muavinlii kalemine mülazemetle girerek hukuk alanına ilk adımını atmı, son olarak Urla kazası bidayet mahkemesi ba kitabetine tayin olmutur. Sarraf Matayan ın olu olan Yanyalı Daviçon Efendi, özel hocadan Türkçe örenerek baladıı eitimi akabinde Yanya da Musevi ve Rum mekteplerinde branice, spanyolca ve Rumca okumutur. Daha on dört yaında 100 kuru maala Yanya mal kaleminde memuriyete balayan Daviçon Efendi, daha sonra sandık sarraflıı görevine getirilmi, ardından vilayet idare meclisi azalıına seçilmi ve her iki yılda bir defa yenilenen seçimlerle uzun süre bu görevde kalmıtır. Aynı zamanda görevine ek olarak önce vekâleten ve birkaç gün sonra kuru maala asaleten Yanya ticaret mahkemesi bakanlıına tayin edilmitir sonlarında kuru maala stanbul istinaf ticaret mahkemesi azalıına tayin olmutur. Bir dönem milletvekillii de yapan Daviçon Efendi, 1879 da ikinci defa Yanya ticaret mahkemesi bakanı olmutur. Hukuk tahsili gören Davud Azra Efendi, ilk olarak 1909 da kuru maala Musul vilayeti istinaf mahkemesi azalıında memuriyet hayatına balamıtır. Bir süre sonra aynı maala Badat vilayeti istinaf mahkemesi azalıına nakledilmitir. Edirne Musevi ruhani meclisi üyelerinden Yua Efendi nin olu olan Muis Zeki Efendi, hukuk mektebini bitirerek meslek hayatına atılmı ve bir müddet mühendishane-i berr-i hümayun da (Osmanlı kara mühendishane okulu) Fransızca öretmenlii yapmı, ardından 16 Haziran 1899 de kuru maala Canik Sancaı ticaret mahkemesi bakanlıına getirilmitir. Ancak bir süre sonra istifa ederek ayrılmıtır. Uzun bir müddet sonra 15 Mayıs 1901 de kuru maala ve Siroz sancaı bidayet mahkemesi müdde-i umûmî muavinliine getirilmitir. stanbul doumlu Yasef Selami Efendi ise on sekiz yaında mülazemet yoluyla Üsküdar bidayet mahkemesi hukuk dairesinde ie balamı, mahkemenin zabıt kitabeti ve mukavelât muharrirliinde görev yaptıktan sonra, Aralık 1885 te kuru maala müdde-i umum muavinliine getirilmitir. Yasef Selami Efendi nin kariyerindeki yükseli devam etmi ve 24 Kasım 1886 da kuru maala Biga sancaı ticaret mahkemesi reisliine atanmı ve mahkeme lavedilene kadar burada görev yapmıtır. Ardından 3 Eylül 1889 da 900 kuru maala Mersin sancaı ticaret mahkemesi bakanlıına tayin edilmitir. Oradan da padiah iradesiyle aylık kuru maala Adana ticaret mahkemesi bakanlıına getirilmitir. Yasef Selami Efendi, 6 Temmuz 1899 da aylık kuru maala Ankara ve Konya vilayetleri adliye müfetti muavinliine nakledilmitir. Mersin ticaret mahkemesi bakanı iken gösterdii gayretler nedeniyle rütbe-i saniye sınıf-ı sanisi ile ödüllendirilmitir. Yasef Selami Efendi nin yükselii daha da devam etmi ve 30 Ekim 1907 de Aydın ve Cezayir-i Bahr-i Sefid vilayetleri adliye müfetti muavinliine getirilmitir. Sicil kaydına göre onun bu görevi kariyerindeki son nokta olmutur. 14 Austos 1908 de memuriyetini lavından dolayı açıkta kalmıtır. d-emniyet- Asayi Alanında Görev Alan Yahudi Memurlar Dier alanlarda olduu gibi emniyet-asayi sahasında da görev yapan Yahudilere rastlanılmaktadır. ncelenilen memurlar arasında bu sahada hizmet veren yalnızca üç kii tespit edilebilmitir. Bunlardan biri Yeniköy Musevi Mektebi hahamı amuel Kemâl Efendi nin olu olan Aron Leon Efendi dir. Eitimini özel öretmenlerden alan Aron Leon Efendi, Türkçe okuryazar olup, ayrıca Rumca, talyanca ve Ermeniceyi konuabilir seviyededir. Aron Leon Efendi, 14 Ekim 1884 te 300 kuru maala stanbul da polis dördüncü bölüü neferliine tayin edilerek memuriyet hayatına atılmı, 13 Mart 1895 te 350 kuru maala üçüncü bölük çavuluuna nakledilmi, 27 Haziran 1897 de açıktan ve 1 Mart 1898 de 500 kuru maala asaleten dördüncü bölük üçüncü sınıf komiserliine terfi etmitir. 27 Ekim 1898 de yine açıktan ikinci sınıf komiserliine, 4 Haziran 1899 da 600 kuru maala sivil polis memurluuna ve 24 Austos 1899 da açıktan ba komiserlie atanmıtır. 28 Eylül 1899 da kuru maala sivil ba komiserlie terfi etmitir. Aron Leon Efendi, gösterdii gayretli hizmetler dolayısıyla çeitli rütbe ve nianlar almıtır. 10 Kasım 1887 de Tahlisiye Madalyası ile ödüllendirilmi, üç yıl sonra 25 Kasım 1890 da beinci rütbeden mecidiye nianı takdim edilmitir. 17 Nisan 1893 te ftihar Madalyası ve 1 Austos 1898 de ise Yunan Muharebe Madalyası ve 28 Kasım 1898 de dördüncü rütbeden Nian-ı Âl-ı Osmanî (Osmanlı nianı) ile ödüllendirilmitir. Bir dier polis ise Mordahay Avram Efendi dir. Sicil kaydında söz konusu ahsın polislie girdikten sonra, halk arasında Mien olarak anıldıından bahsedilir. Selanik Musevi seyyar hastanesi cerrahı Avram Mion Efendi nin olu olan Mordahay Efendi, eitimi sonrası 14 Ekim 1888 te 29 yaında

13 kuru maala Selanik vilayetinde polislik mesleine girmi ve ecnebi pasaport ilemlerinde olaanüstü hizmetlerde bulunmutur. Ancak Mordahay Avram Efendi, bu görevini icra ettii dönemde bir takım suçlamalara maruz kalmıtır. Mordahay Avram Efendi, insanî yönü kuvvetli olan bir kii olarak görülmektedir. Nitekim denize düen bir adamın kurtulması noktasında gösterdii gayretten dolayı, 26 Kasım 1891 da aldıı Tahlisiye Madalyası buna iarettir. Bu grupta deerlendirilen son memur Yakop Efendi dir. Girit Adası Musevi cemaati hahambaısı Avram Olkon Efendi nin olu olarak 1867 de Hanya da dünyaya gelmi olan Yakop Efendi, polis ya da komiser olarak görev yapamamıtır. Onun bu alanla ilgisi, Hanya polis merkezi idaresinde Rumca muhabere memuru olarak çalımı olmasıdır. e-maliye Alanında Görev Alan Yahudi Memurlar 1839 Tanzimat Fermanı ile balayan her alanda deiim ve dönüüm harekâtının ilk uygulama alanlarından biri, maliye sahası oldu. Yeni duruma uygun bir takım kurumlar tesis edilmeye balandı ki, bunlardan biri de sandık eminlii kurumuydu. nceleme alanındaki Yahudi memurlardan 8 kii, söz konusu maliye sahasında istihdam edilmilerdir. Bunlardan ikisi sandık emini, üçü sandık sarrafı, bir kii mal müdür muavinlii sonrası mal müdürlüü ve bir kii de sandık eminlii sonrası mal müdürlüü vazifesini icra etmilerdir. Tablo 6: Maliye Alanında stihdam Edilmi Olan Yahudi Memurlar Memurun Adı Görev Yaptıı Birim Çalıtıı ehirler Abraham Efendi Sandık Sarrafı Hindiye Albert Kadrail Efendi Mal Müdür Muavini, Mal Müdürü Milas, Köyceiz Çalbun Efendi Sandık Emini Silivri Daviçon Efendi Sandık Sarrafı Yanya Haskiyel Efendi Sandık Emini Necef, Hindiye, Kerbela, Badat Hayım Efendi Sandık Sarrafı Selanik-Ustrumca, Doyran, Siroz Selim Farhi Efendi Sandık Emini, Mal Müdürü Suriye-Busru l-harir, Hamidiye Memurlardan Badat doumlu Abraham Efendi, eitimi sonrası 1874 yılında otuz bir yaında 285 kuru maala Badat sancaına balı Hindiye kazası sandık sarraflıına girmitir. Burada yasal süresini doldurduktan sonra, 200 kuru maala aynı kazanın belediye dairesinin sandık sarraflıına nakledilmitir. Ancak daha sonra kaza sandık sarraflıı görevine geri dönmütür. Haham Hayim Kadrail Efendi nin olu olan Milaslı Albert Kadrail Efendi ise önce mal ve tahrirat kaleminde çalımı, ardından yol ve köprüler (turuk-ı maabir) kâtipliinde görev almı ve bunlardan sonra 13 Temmuz 1905 te 200 kuru maala mal müdürlüü refakatlii görevine getirilmitir. Kariyerinde sürekli yükseli olan Albert Kadrail Efendi, 13 Mayıs 1909 da 500 kuru maala Köyceiz kazası mal müdür muavinliine atanmı, ayrıca 31 Austos 1909 dan 19 Kasım 1909 a kadar memuriyetine ek olarak aylık 100 kurula kazanın mal müdürlüü görevini vekâleten icra etmitir. Silivri doumlu Çalbun Efendi, önce aar ve mal kaleminde ie balamı daha sonraları 31 Ekim 1909 da 400 kuru maala Silivri kazası sandık eminlii vazifesine getirilmitir. Daviçon Efendi ise daha önce bahsedildii gibi birçok alanda hizmet veren ve Yanya milletvekillii yapan bir kiidir. Eitimi sonrası ilk olarak Yanya da mal kaleminde görev almı ve 1857 de Yanya sandık sarraflıına atanmıtır. Badat doumlu Haskiyel Efendi, Necef kazası sandık eminlii ile göreve balamı, ardından Hindiye ve Kerbela sancaklarında istihdam edilmitir. Son olarak Badat sandık eminlii görevini icra etmitir. Selanikli Hayım Efendi, 20 Aralık 1880 tarihinde 360 kuru maala Selanik vilayetine balı Ustrumca kazası sandık sarraflıı görevine getirilmitir. Görev süresinin tamamlanması üzerine bu defa Doyran kazası sandık sarraflıına atanmı, ancak istifa ederek buradan ayrılmıtır. Daha sonra yine Ustrumca kazası sandık sarrafı olmu ve oradan da 29 Ocak 1888 de 540 kuru maala Siroz sancaı sandık sarraflıına nakledilmitir. Suriye vilayetine balı Havran sancaında yer alan Kuneytira kazası sandık emini Menahim Efendi nin olu olan Selim Farhi Efendi, yirmi dokuz yaında iken Suriye deki Busru l-harir kazası sandık eminliine tayin olmutur. Daha sonra aynı kazanın mal müdürlüüne, oradan da Raeya kazası mal müdürlüüne nakledilmitir.

14 f-hariciye Alanında Görev Alan Yahudi Memurlar Hariciye Nezareti, Osmanlı Devleti nin en önemli kurumlarından birini tekil ediyordu. Dı politikanın tespiti ve uygulanmasında vazgeçilmez unsurdu. Çok milletli bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti, bu alanda yetimi gayrimüslimlerden istifade ediyordu Nitekim Ahmed Cevdet Paa, Marûzât ında bu konuyu ele alarak, Yunan isyanına kadar devletin hariciye ilerinin Fenerli Rum beylerinin ellerinde olduunu, isyan sonrasında bir güven probleminin ortaya çıktıını ifade etmitir. (Ahmed Cevdet Paa, 1980: 3) Dier alanlarda da istihdam edilmi olmakla beraber, gayrimüslim varlıına en çok rastlanılan kurum hariciyedir. Öyle ki hariciyenin en tepesinde bile gayrimüslimlere yer verilmitir. Nitekim yılları arasında görev yapmı olan 71 Hariciye Nazırı arasında iki Rum, bir Ermeni ve bir Levanten bulunuyordu. ( Kırmızı, 1998: 26) Hariciyede Rumlardan baka Ermenilere de yer verilmi, Bâb-ı âli tercüme odasının kurulması sonrasında ise Müslümanların görevlendirilmesine gayret edilmitir. Hariciye bürokrasisinde gayrimüslim memurların, ilk olarak Tahrirât-ı Hariciye Kalemi nde ie balamaları teamülü vardı. (Findley, 1996:282) Ancak bunun dıına çıkıldıı da oluyordu. Aratırma kapsamındaki memurlardan 6 sı hariciye kalemlerinde görev almıtır. Bunlardan ilki, Alberto Samuel Efendi dir. Rusçuk ta doan, Varna, Paris, Cenevre ve Almanya da eitim alan Alberto Samuel Efendi, oldukça kültürlü birisi olup, Fransızca, Almanca ve spanyolcayı konuup yazabilir, Türkçe, Rumca ve ngilizceyi sadece konuabilir düzeydedir. Alberto Samuel Efendi, eitimi akabinde 24 Aralık 1898 de 26 yaında mülazemet suretiyle konsolosluk ileri kalemine (umur-ı ehbenderî) girmi ve bir süre burada görev yapmıtır. Aynı kurumda çalıan bir dier Yahudi de Avram Badi Efendi dir. Avram Farhi Efendi ise Kuzguncuk taki Musevi Cemaati Mektebi nde eitim hayatına balamı, ardından Mahrec-i Aklâm-ı ahâne de verilen dersleri tahsil ederek, diplomasını almıtır. Türkçe, branice, Fransızca ve spanyolca konuup yazabilmektedir. Eitimi sonrasında daha yirmi yaında iken mülazemet suretiyle 1875 te Bâb-ı âlî Tercüme Odası na girerek memuriyete ilk adımını atmıtır. Kısa süre sonra mevcut görevine ilave olarak Bâb-ı Vâlâ-yı Seraskerî içerisinde oluturulmu olan Rumeli divan-ı harbî stenograf kâtiplii görevi verilmitir. 3 Eylül 1898 tarihinde 950 kuru maala bahsi geçen kalemin birinci sınıfına, 23 Kasım 1898 de kuru maala Hariciye Nezareti Matbuat-ı Ecnebiye Kalemi mütercimliine atanmıtır. Matbuat-ı Ecnebiye Müdürlüü nden gönderilen mütalaada Avram Farhi Efendi nin, Fransızcadan Türkçeye, Türkçeden Fransızcaya tercümede oldukça maharet sahibi olduu ifade edilmitir. stanbul doumlu bir baka Yahudi Bünyamin Efendi ise daha on sekiz yaında mülazemetle tahrirat-ı hariciye kalemine girmitir. Selanikli Yahudi Harun Efendi, eitimi akabinde on dokuz yaında, 28 ubat 1895 te 400 kuru maala Drama sancaı pasaport memurluuna tayin edilmitir. Hariciyeli bir dier Yahudi ise am yöresinin Yahudi ileri gelenlerinden Azra Ancel Efendi nin olu emiya Ancel Efendi dir. O da aynı ekilde eitimi sonrası mülazemetle tahrirat-ı hariciye kalemine girerek memuriyete ilk adımını atmıtır. g-yönetim Kademesinde Yer Alan Yahudi Memurlar Bu kategoride deerlendirilen üç Yahudi bulunmaktadır. Bunlar Bohur Efendi, Daviçon Efendi ve sak Levi Efendi dir te stanbul da dünyaya gelen Bohur Efendi, daha önce belirtildii üzere iyi bir eitim almı ve kültür seviyesi oldukça yüksek bir memurdur. O nun ilk mesleki tecrübesi, on yedi yaında telgraf idaresi hukuk odasında balamıtır. Bâb-ı âli tercüme odası ve hazine mütercimliinde de çeitli görevlerde bulunan Bohur Efendi, kariyerinin en önemli ilk basamaına Mayıs 1868 de kuru aylıkla atandıı urâ-yı Devlet muavinliinde ulamıtır. Böylece üst düzey yönetici sınıfa dâhil olmu ve uzun süre bunu muhafaza etmitir. Austos 1873 te kuru maala urâ-yı Devlet üyeliine getirilmi, bir dönem istinaf mahkemesi üyesi olmu, ardından Kasım 1875 te kuru maala ikinci defa urâ-yı Devlet üyeliine getirilmitir. Maaı iki defa yapılan zamlarla kurua çıkarılmıtır. Ekim 1879 da kuru maala bu defa ehremaneti yani stanbul belediye bakan yardımcısı olmutur.

15 Mevcut memurlar içinde en ünlülerinden biri üphesiz Daviçon Efendi dir. Yanyalı sarraf Matayan ın olu olarak 1835 te Yanya da dünyaya gelen Daviçon Efendi, eitimi sonrasında çeitli kurumlarda görev almıtır. Onun hayatının en önemli dönüm noktası, Hem Osmanlı tarihi hem de Türk demokrasi tarihi için bir dönüm noktası olan I.Merutiyetin ilanıdır. Çünkü o tarihte ilk defa mebuslarlardan (milletvekili) tekil edilen bir meclis açılmı ve yine Kanun-ı esasi adlı ilk anayasa hazırlanmıtır. Daviçon Efendi, bu dönemde Yanya mebusu seçilerek, Osmanlı Mebuslar Meclisine katılmıtır. Kendisine aylık kuru maaın tahsis edildii anlaılan Daviçon Efendi, milletvekillii döneminde aktif rol oynayarak, Padiah II. Abdülhamid in bakanlıında oluturulan muhacirîn komisyonunda üye olarak görev almıtır yılı baında padiahın iradesi ile meclisin kapatılmasına kadar mebusluu devam etmi, meclis feshedilince Yanya ya geri dönmütür. Üst düzey yönetici kadrosunda yer alan Yahudilerden biri de Abraham Levi nin olu olarak 1866 da stanbul da dünyaya gelen sak Levi Efendi dir. Mekteb-i Sultanide müfredat dersleri tahsil ederek diplomasını alan sak Levi Efendi, daha sonra ziraatla ilgili eitim almak üzere Osmanlı hükümeti tarafından Almanya ya gönderilmitir. Saksonya daki ziraat mektebinde bir yıl kaldıktan sonra, Berlin Dâru l-fünûnunda dört yıl eitim görerek fenn-i ziraat diploması almıtır. Eitimi sonrasında sak Levi Efendi, 23 Mayıs 1889 da yirmi üç yaında iken aylık 100 kuru maala ve senede yedi ay 500 er kuru harcırahla Manastır vilayeti ziraat müfettiliine tayin olmutur. Buradaki görevi tamamlandıktan sonra kuru maala Adana vilayeti ziraat müfettiliine tayin olmutur. Müfettilik vazifesini icra eden dier bir Yahudi ise Avram Hayim olu, 1844 stanbul doumlu Salamon Efendi dir. lk olarak muhtelif alanlarda hizmet vermi ve 25 Eylül 1880 de kuru aylıkla yedinci daire-i belediye üçüncü sınıf müfettiliine tayin olmutur. Bir süre burada müfetti olarak görev yapmıtır. h-eitim Alanında Görev Alan Yahudi Memurlar Eitim sektöründe istihdam edilen altı kii tespit edilmitir. Bunlardan ilki, Abdünnebi Yaver Efendi olup, Basra vilayet mektubi kalem memurluu yaptıı sırada, ilave memuriyet olarak Basra Musevi mektebi Osmanlı lisanı (lisan-ı Osmanî) öretmenliine getirilmitir. Gümülcine doumlu Aron Kazez Efendi, tıp mektebini bitirip doktor olmasına ramen, 27 Austos 1889 dan 13 Eylül 1892 ye kadar 150 kuru maala Gümülcine Sancaı Mekteb-i dadi-i Mülkiyesinin fenn-i tabakatu l-arz dersi öretmenliine atanmıtır. 29 Austos 1895 te 180 kuru ek maala aynı mektebin Fransızca öretmenliini de vekâleten üzerine almıtır. 10 Kasım 1895 te 360 kuru maala Gümülcine bidayet mahkemesi hukuk dairesi üyeliine seçilmitir. Bundan dolayı öretmenlikten ayrılmıtır. Daha sonra tekrar Fransızca öretmenliine getirilerek bir süre görev yapmıtır. 30 Mayıs 1899 da istifa ederek hukuk dairesi üyeliinden ayrılmıtır. Son dönem bürokrasisinde ve Cumhuriyet Türkiye sinde adı en çok duyulan Yahudi devlet adamlarında biri, üphesiz Bodrumlu Avram Galanti Efendi dir. 3 Galanti Efendi, aylık 180 kuru nısf maala 27 Austos 1896 dan 12 Mart 1897 ye kadar vekâleten Rodos idadisi hesap muallimi olarak görev yapmıtır. Bu tarihten 24 Kasım 1897 ye kadar aynı okulda 200 kuru maala vekâleten Fransızca muallimlii yapmıtır. 24 Kasım 1897 ile 7 Eylül 1902 tarihleri arasında yarım maala asaleten ve 17 Austos 1902 ile 21 Austos 1902 arasında ise aylık 90 kuru maala cebir muallimlii yapmıtır. Ayrıca 70 kuru aylıkla usul-i defteri muallimliini de üstlenmitir. Ancak 14 Kasım 1902 de istifa ederek ayrılmıtır. stanbullu Bohur Elnekavi Efendi, eitiminin akabinde 17 Ekim 1889 da 600 kuru maala Osmanlı kara mühendishanesi (Mühendishane-i Berr-i Hümâyûn) dil öretmenliine (lisan muallimliine) tayin olmutur. 20 Ekim 1898 de istifa ederek ayrılana kadar burada görev yapmıtır. Edirne doumlu Muis Zeki Efendi ise 4 Mayıs 1899 da 600 kuru maala mühendishane-i berr-i hümayun (Osmanlı kara mühendishane okulu) Fransızca öretmenliine tayin olmutur. Canik ticaret mahkemesi bakanlıı yaptıı dönemde hasbi olarak yani karılıksız mülkiye idadi mektebinde Tarih öretmeni olarak da görev yapmıtır. Öretmenler grubunun son üyesi stanbul doumlu Nesim zidor Efendi dir. zidor Efendi nin babası Avram Salah Efendi de Alyans srailit mektebi öretmenlerinden biridir. Nesim zidor Efendi, 3 Türk tarihi, kültürü ve dili üzerinde çok sayıda çalıması bulunan Galanti nin Darü l-fünûn Edebiyat Fakültesi Mecmuasında yayımlanmı makaleleri için bkz. (Kuat, 1963: 212).

16 dan itibaren yaklaık bir yıl kadar Haydarpaa daki Musevi mektebinde görev yapmıtır. Daha sonra 1892 de 23 yaında Adliye Nezareti tercüme kalemine mülazemet suretiyle dâhil olmutur. Bir süre sonra 389,5 kuru maala numune-i terakki adlı özel mektebin Fransızca muallimliine getirilmitir. Haziran 1897 de söz konusu muallimlik uhdesinde kalmak artıyla, yine mülazemetle Hariciye Nezareti tahrirat-ı hariciye kalemine nakledilmitir. ı-basın-yayın Alanında Yahudi Memurlar Sicill-i Ahval Defterlerinde kayıtlı olup, deerlendirmeye tabi tutulan 85 Yahudi devlet adamı arasında basın-yayın sektöründe görev alanlar da bulunmaktadır. Bunlardan biri Abdünnebi Yaver Efendi olup, daha önce hakkında kısa bilgi verilmitir. Söz konusu ahsın dier birçok alanla beraber faaliyette bulunduu sahalardan biri de vilayet gazetesi yazarlııdır. Abdünnebi Yaver Efendi, 11 Aralık 1909 da aylık kuru maala vilayet evrak müdürlüüne getirilmi, bu sırada bir müddet fahri olarak vilayet matbaası müdürlülüünü de uhdesine almıtır. Yine aynı dönemde fahri olarak vilayet gazetesi yazarlıını da üzerine almıtır. Yahudi memurlar arasında gazetecilik alanında aslında akla ilk gelen kii, Avram Galanti Efendi dir. Bir dönem Mısır da kalan Galanti, bu süre zarfında Ladar adlı spanyolca bir gazete çıkarmıtır. Bundan baka Doru Söz Osmanlı, ûrâ-yı Osmanî ve ûrâ-yı Ümmet gibi gazetelerde de görev almıtır. Gazetecilii yanı sıra yazarlık yönü de bulunan Galanti Efendi nin sicil kaydında yer alan üç önemli kitabı bulunmaktadır. Bir dier gazeteci ise gazete matbaacısı Savi Efendi nin olu Selanikli Davi Davud Efendi dir. Türkçe, spanyolca, talyanca ve Fransızcayı konuup yazabilen ve branice, Rumca ve Almancaya aina olan Davi Davud Efendi, resmi izinle De journal de Selanik adlı Fransızca bir gazete çıkarmıtır yılında 300 kuru maala yaklaık üç yıl kadar zahire tüccarlarından Hüseyin Hüsnü Efendi nin Fransızca hususi kâtiplii görevini yürüten Davi Efendi, daha sonra yine gazetecilie geri dönmü ve 11 Mayıs 1879 de 400 kuru aylıkla Selanik te Musevi dilinde yayımlanan La Aprika gazetesinin bayazarlıına getirilmitir. Davi Efendi, 18 Kasım 1883 te istifa suretiyle ayrılana kadar burada çalımıtır. C. ÖDÜL VE CEZA YÖNÜYLE YAHUDLER 1-Alınan Ödüller Sicill-i Ahval Defterlerinde kayıtlı ve aratırmada ele alınan 85 Yahudi devlet adamının %20 si (17 kii), görevlerinde gösterdikleri baarılar nedeniyle çeitli rütbe, nian ve madalyalarla taltif edilmilerdir. Bazılarının sadece rütbeleri yükseltilmi, bazıları hem rütbe hem de nian ya da madalya ile ödüllendirilmilerdir. Memurlara takdim edilen ödüller içinde en çok rastlanılanı, nianlardır. Nian, devlet tarafından hizmet mükâfatı olarak muhtelif derecelerde verilen ve göse takılan alâmetin adıdır (Pakalın 1993: 694) Lehçe-i Osmanî de nian; iftihar alâmeti olarak boyuna ve göse asılan nesne olarak tarif edilir. (Ahmed Vefik Paa 1306: 1185) Nian, devletin varlıı, birlii, bütünlüü ve geliiminde üstün gayret, hizmet ve özveri ile çalıarak, kiisel baarıya ulaan ve bu baarısı ile toplumu üst düzeyde etkileyen kiilere verilen nesnel bir semboldür. (Eralp 2002:683) Ancak memuriyetlere mahsus olarak ilk nianın, II. Mahmud zamanında 1832 senesinde ihdas edildii kabul edilmektedir. (Pakalın, 1993: 694) Osmanlı da en çok rastlanılan nian türlerinden biri, Sultan Abdülmecid adına düzenlenmi olan Mecidiye Nianıdır. H.1268 de ( ) senesinde be dereceli olarak tesis edilmitir. (Eralp, 2002: 684) Memurlar içinde taltifat yönüyle en dikkat çeken kii, Aron Leon Efendi dir. Polis neferliinden balayıp komiser ve ba komiserlie kadar yükselen Aron Leon Efendi, ilk olarak 10 Kasım 1887 de tahlisiye madalyası ile ödüllendirilmi, üç yıl sonra kendisine 25 Kasım 1890 da beinci rütbeden mecidiye nianı takdim edilmitir. 17 Nisan 1893 te iftihar madalyası ve 1 Austos 1898 de ise Yunan Muharebe madalyası ve 28 Kasım 1898 de dördüncü rütbeden nian-ı âl-ı Osmanî (Osmanlı nianı) ile ödüllendirilmitir. Dikkat çekici bir dier memur da Davi Davud Efendi dir. lk olarak 20 Haziran 1893 te beinci dereceden mecidiye nianı ile ödüllendirilmitir. Aynı yıl Sırp hükümeti tarafından Sen Sava nianı verilmi ve Padiahtan alınan izin sonrası Davi Davud Efendi ye takdim edilmitir. Sicil kaydında kendisine 13 Ekim 1900 de Yunan hükümeti tarafından beinci rütbeden Sudur Nianı tevdi edildii

17 yazılı ise de ilgili birimler, böyle bir nianın verildiine dair herhangi bir kayda rastlanmadıını beyan etmilerdir. Bunların dıında Aron Leon Efendi, Avram Farhi Efendi, Davicon Efendi, Nesim zidor Efendi, Salamon Efendi, Samuel Barzilay Efendi ve Yakop Efendi çetili rütbelerden mecidiye nianları ile ödüllendirilmilerdir. Mevcut memurlar içinde Avram Farhi Efendi, Bohur Efendi ve emiya Ancel Efendi Osmanlı nianı ile ödüllendirilmilerdir. Yahudi memurlar içinde iki kii liyakat madalyası ile ödüllendirilmitir. Muhaberât-ı ecnebiye memuru olarak çeitli kurumlarda hizmet veren Davey Efendi, ubat 1902 tarihinde hem üçüncü rütbeye yükseltilmi hem de gümü liyakat madalyası ile ödüllendirilmitir. Yaptıı hizmetler o derece takdir görmü olmalı ki, ifâ-yı vazife hususunda görülen cansiperâne hizmetinden dolayı maaının iki katı kadar para ile onurlandırılması gündeme gelmi ve II. Abdülhamid in iradesi alınarak bu para kendisine takdim edilmitir. ura-yı Devlet muavinlii ve stanbul belediye muavinlii gibi üst düzey yöneticilik yapan Bohur Efendi, o dönemde toplumu derinden etkileyen büyük kolera salgınının önlenmesi için gösterdii baarılı hizmetlerden ötürü, 8 ubat 1904 te gümü imtiyaz madalyası almaya hak kazanmıtır. 2- lenen Suçlar ve Alınan Cezalar Memurların istihdamı ile ilgili gerekli yasal düzenlemeler, kanunlatırma faaliyetleri yapılırken, ilenebilecek suçlar ve onlara verilecek cezalar konusu da ele alınmıtır. Bu balamda memurların yargılanma biçimini düzenleyen kanun ve nizamnameler yayımlanmıtır. lk düzenlemelerden biri, 3 Mayıs 1840 ta yayımlanan ceza kanununudur. Söz konusu kanunla, rüvet (irtia) ve irtikâba mani olmak, cana ve mala karı yapılacak saldırıları engellemek amaçlanmıtır. (Taner, 1999: 226) Sonraki dönemde ise memurların yargılanmaları ile ilgili ilk önemli nizamname olan Me mûrîn Muhâkemesine Dâir Nizâmnâme, 3 Rebiyyü l-evvel 1288 de (23 Mayıs 1871) çıkarılarak bu alanda büyük bir mesafe alınmıtır. (Özger, 2010: 72) Aratırmada ele alınan Yahudi memurların tercüme-i hal evraklarına bakıldıında, ilenen suçlar ve alınan cezalarla beraber memurların azledilme ve iten el çektirilme sebepleri de ortaya çıkmaktadır. Memurların çeitli sebeplerle istifa haklarını kullanmaları, söz konusu görevden ayrılmaların ana sebebini oluturmaktadır. Atandıkları yeni görev yerini beenmemi olmaları hususu, onları istifaya götüren sebeplerin baında gelir. Balı oldukları idari birim tarafından iten el çektirme, açıa alma veya azletme sebepleri ise birkaç nedene dayandırılabilir. Bunlar arasında vazifeye devamsızlık, izin süresi tecavüzü, amire itaatsizlik ve isnat edilen suçlama gibi, memurun kendisinden kaynaklanan nedenler; memuriyetin lavedilmesi, idare tarafından asaletin tasdik edilmemi olması gibi idare kaynaklı nedenler yer alır. Abraham Efendi, Yahudi memurlar içinde görevi ihmal suçu iledii tespit edilen kiilerden biridir te Basra telgraf ve posta nezareti muhaberât-ı ecnebiye müdürlüüne atanan Abraham Efendi, bir müddet burada görev yapmıtır. Ancak onun çalıtıı sırada Basra telgraf merkezi müdür ve memurlarının bir takım olumsuzluklarının bulunduu, vazife bilgilerinin yetersiz olduu, müdürün lisana aina olmadıı, devlet ileri yerine kendi ahsi ileriyle vakit geçirdii, bundan dolayı merkeze ait ilemlerin muhabere memurlarının elinde kaldıı iddiaları ortaya atılmıtır. ddialar bununla sınırlı kalmamı ve memurların kendileri için gerekli olan ve Fav kazası merkezinden baka merkezlere çekilen telgraf metinlerini önceden alıp verdikleri, Fav kazası merkezi tarafından ikaz edildiklerinde; onları azarladıkları veyahut bekle diyerek, iletiimin aksamasına sebep oldukları da ileri sürülmütür. Ayrıca memurların bazen vazifelerini bırakıp, yarın sabaha kadar bizi çaırmayınız eklinde garip cevaplar verdikleri de görülmütür. Yapılan bu tür davranıların, özellikle büyük öneme sahip Hindistan iletiiminin gecikmesine neden olduu belirtilerek, müdür mûmâileyh ile me mûrîn-i mevcudanın tebdilleri suretiyle Hindistan muhaberâtının sür at-ı cereyânını te mîn etmek üzere Abraham Efendi, 10 Temmuz 1897 de açıa alınmıtır. Abraham Efendi, daha sonra kuru maala Badat vilayetine balı Fav kazası telgraf ve posta merkezi muhaberât-ı ecnebiye memurluuna nakledilmitir. Aynı ahıs bu defa merkezdeki memurlar arasına nifak sokmak suçlamasıyla karılamı ve derhal Basra da mahkemeye sevk edilmitir.

18 Bu balamda 17 Eylül 1904 te iten el çektirilmitir. Bütün bu gelimeler akabinde Abraham Efendi, uygun olmadıı deerlendirilen davranılarından ötürü 1 Temmuz 1905 te idare tarafından azledilmitir. Hakkında çeitli suçlamalar yapılıp madur edilen ancak daha sonra yargılama sonucunda aklanan memurlar da bulunmaktadır ki, bunlardan biri Avram Efendi dir. 3 Haziran 1901 de kuru maala Canik sancaı ticaret mahkemesi bakanlıına atanan ve aynı tarihte dördüncü rütbeye (rütbe-i rabia) yükseltilen Avram Efendi hakkında bir takım iddialar ileri sürülmütür. ddialar o denli etkili olmutur ki hakkındaki sui efkâr üzerine me mûriyetinden bi l-infisâl Dersa adet e azimet etmek zorunda kalmıtır. Ancak Trabzon istinaf müdde-i umumilii, Avram Efendi hakkında gerekli yasal ilemin ve aratırma ve soruturmanın yapılarak neticesinin bildirileceini beyan etmitir. Daha sonra yapılan soruturma neticesinde Avram Efendi nin sui isti mâlâtı hakkındaki rivâyâtın kıyl u kâlden yani dedikodudan ibaret olduu, imza altına alınmayan ya da kaybolan herhangi bir evrakın bulunmadıı tespit edilmitir. Bunun üzerine u halde bir günâ iliii bulunmadıı ifade edilerek, tekrar istihdamına izin verilmi ve 13 Eylül 1909 da encümen kararıyla kuru maala Kavala kazası ticaret mahkemesi bakanlıına tayin olmutur. Baruh Velensi Efendi, 17 Ocak 1898 de memuriyetinin lavedilmesi üzerine açıa alınmıtır. 24 Eylül 1880 de 300 kuru maala Selanik merkezi muhaberât-ı ecnebiye memurluuna tayin olan Bohur Badur Efendi, görevine devam etmedii hususunun tespit edilmesi üzerine 7 ubat 1883 te açıa alınmıtır. 29 Ocak 1903 te 800 kuru maala Basra vilayeti telgraf ve posta merkezi muhaberât-ı ecnebiye memurluuna terfi eden Bohur sak Efendi, izinli olarak bir ara stanbul a gitmi ise de izninin bitiminde görev yerine dönmedii tespit edilince, 17 Eylül 1905 te idare tarafından açıa alınmıtır. Beyolu telgraf merkezi muhabere memurluuna becayi suretiyle geçen Bohur shak Nesim Efendi, ahiren vazifesine adem-i devamla beraber itaatsizlikde bulunduundan dolayı idareten açıa çıkarıldıı denilerek, vazifesine devamsızlıı ve itaatsizlii gerekçesiyle yönetim tarafından açıa alınmıtır. 18 Ekim 1894 te 250 kuru maala Hille kazası düyûn-ı umûmiye müdürlüü ikinci kâtipliine getirilen Danyal Efendi, 13 Temmuz 1895 te müdürlüün Kerbela ehrine nakledilmesi hasebiyle aynı görev ve maaıyla Kerbela ya nakledilmitir. Ancak genel müdürlük tarafından asaleti tasdik edilmediinden, 30 Kasım 1895 te açıa alınmıtır. Vilayet tercümanlıına terfian atanmı olan Abdünnebi Yaver Efendi, tercümanlık görevi için daha uygun birinin atanması üzerine bu görevden alınmıtır. Sonuç spanya dan göç edi sonrası Osmanlı corafyasına kabul edilileri, tarihi eskiye dayanan Türk- Yahudi ilikileri açısından önemli bir dönüm noktasıdır. stanbul un alınıı sonrası, Rumlar ve Ermeniler bata olmak üzere Hıristiyanların koruyuculuunu üstlenen devlet, Yahudileri de bu kategoride deerlendirdi ve ehl-i zimmet reaya olarak tümünün hamiliini üstlendi. Temeli slam hukukuna dayanan bir takım vergiler karılıında, zimmîlerin mal ve can güvenlii korundu. XIX. Yüzyılda yapılan reformlar neticesinde Tebaanın eitlii prensibi sıkça savunuldu ve Tanzimat reformlarıyla beraber, devlet memurlukları gayrimüslimlere de açılmaya balandı. Memur alım ekilleri, memurların vazifeleri, mesailer, ileyebilecekleri suç ve bunun karılıında verilecek cezalar, taltifler ve daha bunun gibi ihtiyaçlara cevap verecek pek çok hususta kanunlar çıkarıldı. Bürokraside memur istihdamı hususu, sözde kalmadı ve bizzat uygulamaya konuldu. Sicil kayıtlarına bakıldıında devlet kademelerinin hemen her biriminde Yahudi kökenlilerin istihdam edildiinin görülmesi, bunu teyit etmektedir. Gerçekten de eitim, maliye, basın-yayın, hariciye, iletiimulatırma ve daha akla gelebilecek birçok alanda Yahudi varlıına rastlanılmaktadır. Bu durum, yapılan reformların uygulamaya sokulduunun ve Osmanlı Devleti nin gerçekten de tebaası arasında herhangi bir ayrımcılık yapmadıının bir göstergesi olarak deerlendirilebilir. Hatta ayrımcılık yapılması bir yana, bata Fransızca olmak üzere birden fazla yabancı dil bilen Yahudilerin el üstünde tutuldukları görülmektedir. Posta ve Telgraf Nezaretinin muhtelif bürolarında muhaberât-ı ecnebiye memurluu vazifesini icra eden Yahudi sayısı oldukça fazladır.

19 Çok uluslu bir yapıya sahip olan ve bu unsurların tümünü devlet yönetimine dâhil etmeyi planlamı olan Osmanlı Devleti, memuriyetlere tayin ve atamada etnik yapıdan ziyade liyakate bakmıtır. mparatorluun çeitli ehirlerinde yaayan Yahudiler, istenilen liyakati saladıklarında Bohur Efendi misali, urâ-yı Devlet gibi çok önemli bir kurumda üyelik ve bakan yardımcılıı görevine kadar çıkmılardır. Merutiyetle beraber tebaanın yönetime katılımı daha da belirginleince, nüfus younluuna göre seçilen Yahudi milletvekilleri, Osmanlı bakentindeki mebuslar meclisinde yerlerini almıtır. Yanya mebusu Davicon Efendi gibi, oldukça aktif siyaset yapan ve II.Abdülhamid in bakanlıında tekil edilen muhacirler komisyonunda görev alan mebuslar görülmütür de stanbul da spanya dan göç ediin 400. yıldönümünü heyecanlı bir ekilde kutlayan Yahudi toplumunun bir ferdi olan sak Levi Efendi, Osmanlı hükümeti tarafından eitim amaçlı olarak Avrupa ya gönderilmi ve Berlin üniversitelerinde ziraatla ilgili tahsil görmütür. Yine aynı ekilde sak Kohen Efendi, stanbul da Tıbbiyeyi bitirince 1902 de Avrupa ya gönderilmi, Paris, Berlin ve Viyana hastanelerinde bir süre kalmıtır. Yine Osmanlı nın modernleme yüzünün göstergelerinden biri olan Mühendishane-i Berr-i Hümayûn gibi çok önemli okulun Fransızca öretmenlii, bir dönem Yahudi Muis Zeki Efendi ye emanet edilmitir. II. Abdülhamid döneminde basın faaliyetlerinde bir takım sıkıntılar yaanmı olmasına ramen, bu alanda da aktif rol alan Yahudiler olmutur. Örnein Davi Davud Efendi, resmi izinle De journal de Selanik adlı Fransızca bir gazete çıkarmı, ayrıca branice yayımlanmı olan La Aprika gazetesinde de bayazarlık yapmıtır. Osmanlı memur politikası gerei, alanlarında baarılı olan memurlar bazı yollarla ödüllendirilmitir. Nian, madalya ve rütbe verilerek yapılan bu taltiflerde, yine liyakatin esas alındıı ve birçok Yahudi memurun bu tür ödüller aldıı görülebilmektedir. Bütün bu anlatılanlar, Osmanlı düüncesinin kapsayıcı, yaklatırıcı ve koruyucu bir özellik taıdıını göstermesi açısından kayda deerdir. Netice olarak unu söylemek mümkündür, Sicill-i Ahvâl kayıtları, pek çok yönden deerlendirilebilecek birincil ve resmi kaynakladır. Kanaatimce mevcut defterlerin tümü gözden geçirilerek, bürokrasideki bütün Yahudi memurlar gün yüzüne çıkarılmalı ve enine boyuna deerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Kaynakça Ariv Belgeleri Babakanlık Osmanlı Arivi, Dâhiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri (BOA. DH. SAD. d), Metinde adı geçen Yahudi memurların isimleri ve kayıtlı oldukları Sicill-i Ahvâl Defterinin defter ve sayfa numaraları u ekildedir: Memurun Adı Ariv Kaydı Defter ve sayfa numarası 1. Abdünnebi Yaver Efendi BOA.DH.SAD.d /00118, s Abraham Avram Efendi BOA.DH.SAD.d / 0091, s Abraham Efendi BOA.DH.SAD.d. 087/243, s Abraham Efendi BOA.DH.SAD.d / 0105, s Alber Ferid Efendi BOA.DH.SAD.d / 00163, s Albert Kadrail Efendi BOA.DH.SAD.d. 0163/ 0030, s Alberto Efendi BOA.DH.SAD.d / 0101, s Alberto Samuel Efendi BOA.DH.SAD.d. 0088/213, s Aron Kazez Efendi BOA.DH.SAD.d. 0165/0128, s Aron Leon Efendi BOA.DH.SAD.d /00084, s Avram Badi Efendi BOA.DH.SAD.d /00186, s Avram Efendi BOA.DH.SAD.d. 0114/088, s Avram Efendi BOA.DH.SAD.d. 0187/240, s Avram Efendi BOA.DH.SAD.d. 0179/0109, s Avram Efendi BOA.DH.SAD.d. 0178/0145, s Avram Efendi BOA.DH.SAD.d /00167, s Avram Efendi BOA.DH.SAD.d /0025, s Avram Farhi Efendi BOA.DH.SAD.d. 042/026, s Avram Galanti Efendi BOA.DH.SAD.d / 0309, s Avram Haran Efendi BOA.DH.SAD.d. 092/425, s Avram Molho Efendi BOA.DH.SAD.d. 0168/ 00123, s Avram finârî Efendi BOA.DH.SAD.d. 0094/ 0026, s Avram Maya Efendi BOA.DH.SAD.d /00175, s Azra Efendi BOA.DH.SAD.d / 0243, s.483.

20 Baruh Velensi Efendi BOA.DH.SAD.d. 0070/ 0100, s Bohur Badur Efendi BOA.DH.SAD.d. 0098/ 0024, s Bohur Elnekavi Efendi BOA.DH.SAD.d / 00037, s Bohur Efendi BOA.DH.SAD.d. 003/116, s Bohur sak Efendi BOA.DH.SAD.d / 00106, s Bohur shak Nesim Efendi BOA.DH.SAD.d / 00144, s Bohur Dato Efendi Efendi BOA.DH.SAD.d. 0081/ 0225, s Bohur Mois Efendi BOA.DH.SAD.d. 0164/ 0074, s Bohur Misitrano Efendi BOA.DH.SAD.d. 045/0144, s Bohur Rami Efendi BOA.DH.SAD.d. 0008/ 0209, s Bohur Salamon Efendi BOA.DH.SAD.d. 045/0143, s Bünyamin Efendi BOA.DH.SAD.d. 078/012, s Bünyamin Efendi BOA.DH.SAD.d /0146, s Çalbun Efendi BOA.DH.SAD.d. 0132/ 0077, s Danyal Efendi BOA.DH.SAD.d / 0045, s Davey Efendi BOA.DH.SAD.d. 0067/ 0160, s Daviçon Efendi BOA.DH.SAD.d. 010/0038, s Davi Davud Efendi BOA.DH.SAD.d /00197, s Davi Fransuva Efendi BOA.DH.SAD.d. 062/113, s Davi Efendi BOA.DH.SAD.d / 00065, s David Bahar Efendi BOA.DH.SAD.d / 00101, s David Efendi BOA.DH.SAD.d / 00221, s David Efendi BOA.DH.SAD.d / 00217, s Davidas Avram Efendi BOA.DH.SAD.d / 0161, s Davud Azra Efendi BOA.DH.SAD.d. 167/ 0389, s Elyas aval Efendi BOA.DH.SAD.d. 085/0213, s Gürcü Cemil Efendi BOA.DH.SAD.d /00148, s Harun Efendi BOA.DH.SAD.d. 099/0028, s Haskiyel Efendi BOA.DH.SAD.d. 0067/00198, s Haskiyel Efendi BOA.DH.SAD.d. 0098/0072, s Hayım Efendi BOA.DH.SAD.d / 0008, s liya Efendi BOA.DH.SAD.d /0046, s lyaher Romano Efendi BOA.DH.SAD.d / 00103, s sak Efendi BOA.DH.SAD.d / 0058, s sak Efendi BOA.DH.SAD.d / 0060, s sak lyalı Efendi BOA.DH.SAD.d. 0112/ 0093, s sak Levi Efendi BOA.DH.SAD.d / 0004, s sak Pardo Efendi BOA.DH.SAD.d / 0156, s Jak Efendi BOA.DH.SAD.d / 0143, s Josef Habib Efendi BOA.DH.SAD.d /00222, s Leon Avram Malho Efendi BOA.DH.SAD.d / 0071, s Manoel Zeki Efendi BOA.DH.SAD.d / 00139, s Mayer Festo Efendi BOA.DH.SAD.d / 0116, s Mayer ıvatman Efendi BOA.DH.SAD.d /00189, s Mordahay Avram Efendi BOA.DH.SAD.d. 0085/0104, s Muis Zeki Efendi BOA.DH.SAD.d /00218, s Musa Avram Efendi BOA.DH.SAD.d / 0038, s Nesim Festo Efendi BOA.DH.SAD.d / 0429, s Nesim Menahim Amon Efendi BOA.DH.SAD.d / 0030, s Nesim zidor Efendi BOA.DH.SAD.d / 0445, s Rafael Levi Efendi BOA.DH.SAD.d / 0212, s Salamon Efendi BOA.DH.SAD.d. 0028/ 0230, s Selim Farhi Efendi BOA.DH.SAD.d. 086/045, s emiya Ancel Efendi BOA.DH.SAD.d. 0078/ 0027, s Samuel Barzilay Efendi BOA.DH.SAD.d / 0155, s Samuel Efendi BOA.DH.SAD.d / 0048, s Yasef Yakar Efendi BOA.DH.SAD.d / 0021, s Yakob Efendi BOA.DH.SAD.d. 0169/ 0121, s Yasef Selami Efendi BOA.DH.SAD.d. 0018/ 0029, s Yeua ami Efendi BOA.DH.SAD.d. 0156/0078, s Zital Hayım Efendi BOA.DH.SAD.d / 00105, s.105. Kitap ve Makaleler Ahmed Cevdet Paa (1980). Ma'rûzât, Yay.Haz.Yusuf Halaçolu, stanbul: Dergah Yay. Ahmed Vefik Paa (1306). Lehçe-i Osmanî II, stanbul: Matbaa-ı Amire. AKTA, Necati (2000). Babakanlık Osmanlı Ariv Rehberi, stanbul: Babakanlık Osmanlı Arivi Yay. AKYILDIZ, Ali (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Tekilatında Reform , stanbul: Eren Yayınları. AKYILDIZ, Ali (2006). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleme, stanbul: letiim Yayınları. ARÛ, Kemal Ahmet (1996). "Osmanlı-Türk Kentlerinin Genel Karakteristikleri Üzerine Görüler". Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleme Habitat II. CN, Halil (1992). "Tanzimat Döneminde Osmanlı Hukuku", 150.Yılında Tanzimat, s DAVSON, Roderic H.(2005). Osmanlı mparatorluu'nda Reform , Çev. Osman Akınbay. stanbul: Agora