NONLINEAR CLASSIFIER COMBINATION FOR SIMPLE COMBINATION TYPES. Mehmet Umut Şen, Hakan Erdoğan

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "NONLINEAR CLASSIFIER COMBINATION FOR SIMPLE COMBINATION TYPES. Mehmet Umut Şen, Hakan Erdoğan"

Transkript

1 BASİT BİRLEŞTİRİCİ TİPLERİ İÇİN DOĞRUSAL OLMAYAN SINIFLANDIRICI BİRLEŞTİRME NONLINEAR CLASSIFIER COMBINATION FOR SIMPLE COMBINATION TYPES Mehmet Umut Şen, Hakan Erdoğan Sabancı Üniversitesi ÖZETÇE birleştirme, doğruluk oranını arttırdığı ve sistemlerin daha gürbüz hale gelmesini sağladığı için son yıllarda üstünde durulan bir araştırma alanı olmuştur. birleştiricilerden doğrusal ve denetimli birleştiricilerin iyi doğruluk oranı verdikleri gösterilmiş, ancak doğrusal olmayan denetimli birleştiriciler üstünde çok durulmamıştır. Bu bildiride basit doğrusal birleştiricilerin doğrusal olmayan verisyonlarının kolay yoldan eğitilebilmesi için bir yöntem gösterilmiştir. Deneyler dört farklı veritabanında denenmiştir. Doğrusal olmayan birleştiricilerle doğruluk oranlarının arttırılabildiği gözlemlenmiştir. ABSTRACT Classifier combination has been an important research area because of their contribution to the accuracy and robustness. Supervised linear combiner types are shown to be strong combiners; but nonlinear types are not well investigated. In this work, we show a method to obtain non-linear versions of simple linear combiner types. Experiments are conducted on four different databases and results are examined. It is observed that we can obtain better accuracies with non-linear combinations for certain types.. Giriş toplulukları, tek bir sınıflandırıcı kullanmak yerine; birden fazla sınıflandırıcı kullanıp, bu sınıflandırıcıların çıktılarını en iyi şekilde birleştirme ilkesiyle çalışır. topluluklarının, tek bir sınıflandırıcıdan daha iyi sınıflandırma başarısı gösterdiği deneylerle desteklenerek kabul edilmiştir []. toplulukları oluşturulurken aynı sınıflandırıcının farklı parametreleri ve versiyonları veya farklı sınıflandırıcı türleri kullanılır. Başka bir seçenek de sınıflandırıcıya giren veritabanlarının farklı olmasıdır, bu durumda daha az eşlenik çıktılar elde edilir. Birinci seviye çıktılarının eşlenik olmaması, sınıflandırıcı çıktılarında birbirini tamamlayan bilgilerin olduğunu gösterir. Ancak, genel olarak, bu çıktılar daha az eşlenik oldukça, doğruluk oranları azalır []; bu da birleştirmeden sonra da düşük doğruluk oranına neden olur. Bu çalışmada, birinci seviye sınıflandırıcılarının nasıl oluşturulduğuyla ilgilenilmemiştir; ancak verilen birinci seviye çıktılarının, en iyi şekilde nasıl birleştirileceği problemi üstüne çalışılmıştır. Birinci seviye sınıflandırıcı çıktıları, veri örneklerinin sınıfları veya farklı sınıflara ait olma olasılıkları olabilir. Eğer direk sınıflar verilmiş ise, oylama kuralı [] gibi basit birleştiriciler kullanılabilir. Ardıl olasılık çıktıları için daha karmaşık birleştiriciler geliştirilmiştir. Biz de bu çalışmada, ardık olasılık çıktılarının birleştirilmesi problemini inceledik. birleştiriciler genel olarak sabit ve denetimli olarak iki kesime ayrılır. Sabit birleştiriciler için eğitim verisi kullanılmaz, belirli değişmez kurallar kullanılır. Bunlara örnek olarak toplam, çarpım, minimum veya maksimum kuralları verilebilir [4, ]. Denetimli birleştiriciler, eğitim veritabanını kullanarak birleştiriciyi öğrenmeyi amaçlamaktadır. Bu yöntemlerde, doğrusal birleştirici bile kullanılsa, birinci seviye sınıflandırıcılarının eğitimi için yığıtlı genelleme yapmanın gerekli olduğu bulunmuştur [5]. Yığıtlı genellemenin veritabanına fazla oturması problemini çözmek için de düzenlileştirmeli öğrenme yapılması gerekmektedir [6]. Denetimli birleşim, birinci seviye çıktılarını yeni öznitelik vektörleri olarak alıp, bu vektörler üstünden sınıflandırma veya bağlanım problemi çözmek olarak görülebilir [7]. Ancak bu özniteliklerin, sınıfların ardıl olasılıkları oldukları bilindiği için daha basit doğrusal ağırlıklı yöntemler geliştirilmiştir. Bunlardan en çok kullanılanı, her sınıflandırıcıya bir ağırlık vererek ardıl olasılıkların ağırlıklı ortalamasını alarak çalışır. [8] de,. tip,. tip ve. tip olarak adlandırılan üç farklı tipte doğrusal birleştirici tanımlanmıştır, biz de bu bildiride bu adlandırmaları kullandık. [9] da bu tipler bütünleyici bir çerçevede birleştirilerek, hepsi için tek bir öğrenme algoritması kullanılabilmesi sağlanmıştır. Doğrusal olmayan sınıflandırıcı birleştirme, üstünde çok durulmuş bir alan değildir. [7] de birinci seviye sınıflandırıcı çıktıları, çeşitli sınıflandırıcılara girdi olarak verilmiş ve doğrusal sınıflandırıcıların daha iyi sonuçlar verdiği görülmüştür. Ancak yukarıda bahsi geçen. tip ve. tip gibi değişik birleştirmelerin doğrusal olmayan halleri ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Bu bildiride,. tip ve. tip için doğrusal olmayan birleştiriciler elde edilmiştir. Bunun için,. tip veya. tip birleştirmenin, özel bir şekilde bölütlenmiş veritabanı üstünde ikili sınıflandırıcılar eğitilerek yapılabileceği ve bu ikili sınıflandırıcılarda kernel hilesi kullanarak doğrusal olmayan birleştirmeye çevirilebileceği gösterilmiştir.. bölümde sınıflandırıcı birleştirme problemi tanımlanmış,. bölümde değişik tipte doğrusal birleştirme yöntemleri anlatılmıştır. 4. bölümde, veritabanı bölütleyerek ve ikili sınıflandırıcı kullanarak. tip ve. tip birleştirme yöntemleri tanımlanmıştır. 5. bölümde dört farklı veritabanı için yapılan deneyler anlatılmış ve 6. bölümde sonuç özetlenmiştir.. Problem Tanımı birleştirme probleminde, birleştiricinin girdileri, birincil sınıflandırıcılardan çıkan farklı sınıflara ait skorlardır. Herhangi bir veri örneği için, j ninci sınıflandırıcının i ninci sınıfa

2 ait skoruna p i j ve j ninci sınıflandırıcının skorlarını topladığımız vektöre p j dersek (p j = [ j, j,..., p n j ] T ); bu veri örneği için birleştiricinin girdisi f R mn vektörüdür: f = [p T, pt,..., pt m ]T. Burada n sınıf sayısı, m sınıflandırıcı sayısıdır. Birleştirme sonucu elde edilmesi gereken, n adet farklı sınıflara ait skorlardır; bunları r R n vektünde toplarsak ve birleştiriciyi g : R mn R n fonksiyonuyla gösterirsek: r = g(f). Eğer toplam veri örneği sayısına d, t. veri örneğinin birincil sınıflandıcılardan çıktısına f t ve sınfına y t dersek, sınıflandırıcı birleştirmedeki amaç, {(f t, y t)} d t= kullanarak g fonksiyonunu öğrenmektir. Test aşamasında, verilen bir veri örneğinin sınıfı, en yüksek skor veren sınıfa atanır: ŷ = arg max i [n] r i.. Doğrusal Birleştirme Doğrusal birleştiriciler için g fonksiyonu şu şekildedir: g(f) = W f + b. () Burada W R n mn matrisi ve b R n vektörü öğrenilmeye çalışılmaktadır; dolayısıyla öğrenilmesi gereken parametre sayısı mn + n dir ve bu kadar çok parametreyi öğrenmenin hem uzun zaman hem de çok sayıda veri örneği gerektirmesi nedeniyle daha basit doğrusal birleştiriciler geliştirilmiştir.... Tip Birleştirme. tip birleştirmeye, ağırlıklı ortalama yöntemi de denilmektedir. Bu birleştirme, her bir sınıflandırıcıya bir ağırlık vererek son değerleri bulur. j ninci sınıflandırıcının ağırlığına w j dersek, i ninci sınıfa ait birleştirilmiş değer, r i, şu şekilde elde edilir: r i = m w jp i j, i =,..., n. () j= Bu tip birleştirmede m farklı ağırlık değeri vardır. Bu birleştirme için, () deki formülasyonda b = 0 dır ve W matrisi şöyledir: W = [w I n w I n... w mi n]. () Burada I n, n n boyutunda birim matristir.... Tip Birleştirme ların performansları sınıflar arasında değişkenlik gösterebilir, bu sorgudan yola çıkılarak. tip birleştirme elde edilmiştir. Bu birleştirmede, sınıflandırıcıların ağırlıkları sınıftan sınıfa farklılık göstermektedir. j ninci sınıflandırıcının i ninci sınıfa ait ağırlığına wj i dersek, i ninci sınıfa ait birleştirilmiş değer, r i, şu şekilde elde edilir: r i = m wjp i i j, i =,..., n. (4) j= Bu tip birleştirmede, öğrenilmesi gereken ağırlık parametresi sayısı mn dir. Bu birleştirme için, () deki formülasyonda yine b = 0 dır ancak. tipten farklı olarak W nun alt matrislerinin diyagonalındaki elemanlar aynı değildir: W = [W W... W m]. (5) Burada i =... m için W i R n n matrisleri diyagonaldır.... Tip Birleştirme Bu birleştirme tipi, doğrusal birleştiricilerin en genel halidir. () deki W matrisinin bütün elemanlarını bulmayı amaçlamaktadır. Bu yöntem, birinci seviye çıktıları üstünden, çok sınıflı sınıflandırıcı eğitmeye denk gelmektedir. Bu birleştirme tipinin doğrusal olmayan halini elde etmek için, doğrusal olmayan bir sınıflandırıcı kullanmak yeterlidir.. tip ve. tip birleştirme,. tip birleştirmenin düzenlileştirilmiş hali olarak görülebilir, dolayısıyla. tipten daha iyi sonuçlar verebildikleri görülmüştür. Bu birleştirme tipinde öğrenilmesi gereken parametre sayısı,. tip ve. tip birleştirilerden çok daha fazla olduğu ve. ve. tip birleştiricilerin,. tip birleşirici ile kıyaslanabilir sonuçlar verebilmesi nedeniyle. tip birleştirici tercih edilmeyebilir. 4. Doğrusal Olmayan Birleştirme. ve. tip birleştirmelerde, farklı ağırlık değerlerini bulmak için f vektörünün farklı kısımları kullanılmaktadır. Aşağıda, veritabanını uygun şekilde bölütleyerek ve dönüştürülen veritabanı üstünde ikili sınıflandırıcılar eğiterek,. ve. tipte birleştiricilerin gerçeklenebileceği anlatılmıştır. Bu şekilde yapılan öğrenme ile de doğrusal olmayan. ve. tip birleştiriciler kolayca elde edilebilir. Ağırlıkları öğrenmek için kullanılacak sınıflandırıcı, düzenlileştirmeli ampirik risk enküçüklemesi yöntemi ile modellenebilir [0]. Bu yöntem, aşağıda verilen hedef fonksiyonunu küçükleyerek çalışır: φ(w) = d t= i= l(f t, y t, i, w) + λr(w). (6) Burada l kayıp fonksiyonudur, verilen bir w ile yapılan sınıflandırma hatasıyla orantılıdır. Farklı kayıp fonksiyonları kullanmak, farklı sınıflandırıcılara denk gelmektedir. R(w), düzenlileştirme fonksiyonudur, genellikle w nun herhangi bir normu olarak seçilir. Bu hedef fonksiyonu, aşağıdaki şekilde de yazılabilir: φ(w) = φ i(w) (7) i= Burada φ i(w) şu şekilde tanımlanmaktadır: φ i(w) = d t= l(f t, y t, i, w) + λ R(w). (8) n 4.. İkili lar Kullanarak. Tip Birleştirme. tip birleştirmede m farklı ağırlığı ( w = [w, w,..., w m] T ) öğrenmek için, [9] daki bütünleyici çerçeve kullanılabilir. Bu çerçeve kullanıldığında, bazı kayıp fonksiyonları için φ i( w ) fonksiyonunu küçüklerken sadece i. sınıfa ait girdiler kullanılır (p i j, j =,..., m) ve veri örneklerinin i. sınıfa ait olup olmadığına bakılır. Yani kayıp fonksiyonun girdileri şu şekilde olur: l( f i t, ỹt, i i w ). Burada, f t R m, i. sınıf için farklı sınıflandırıcılardan gelen verilerden oluşur: f i t = [pi, p i,..., p i m] T ve ỹt i {, +} değeri, t. veri örneğinin sınıfı i ise, diğer durumlarda - olarak tanımlanmıştır. Bu çerçeveye uyan kayıp fonksiyonlarından birisi En Küçük Kareler (EKK) kayıp fonksiyonudur, biz de bu çalışmada bu kayıp fonksiyonunu kullandık: l(f t, y t, i, w) = (ỹ i t f T t w). (9)

3 Bu kayıp fonksiyonunu, [9] daki gibi bağlama matrisi kullanarak. tip birleştirmeye uyarladığımızda, şu kayıp fonksiyonunu elde ederiz: l(f t, y t, i, w ) = (ỹ i t f T t A i w ) (0) = (ỹ i t f i tt w) () = l ( f i t, ỹi t, w ). () Burada A i R mn m,. tip birleştirme için bağlama matrisidir ve sabittir. (6) daki hedef fonksiyonu,. tip birleştirme için şu formu alır: φ( w ) = l( d f i t, ỹt, i w ) + λr( w ). () t= i= Bu hedef fonksiyonu da {{( f i t, ỹi t)} n i=} d t= veritabanını kullanarak ikili sınıflandırıcı öğrenmeye denk gelmektedir. Bu sınflandırıcıyı kernel (çekirdek) hilesi kullanarak, doğrusal olmayan bir duruma getirebiliriz, böylece. tip için doğrusal olmayan bir birleştirici elde etmiş oluruz. Test aşamasında ise doğru sınıf şu i şekilde bulunur: ŷ t = arg max i [n] f tt w. 4.. İkili lar Kullanarak. Tip Birleştirme. tip birleştirme için geliştirilen yönteme benzer bir yöntem, yine EKK kayıp fonksiyonu kullanılarak,. tip birleştirme için de geliştirilebilir. w vektörünü w = [w T, w T,..., w T n ] T olarak tanımlarsak (w i = [w, i w, i..., wm] i T ), EKK kayıp fonksiyonu ile (7) ve (8) şu hale gelir: φ i(w i) = d φ( w ) = φ i(w i) (4) i= (ỹt i f i tt wi) + λr(w i) (5) t= Burada düzenlileştirme fonksiyonunun şu durumu sağlaması gerekmektedir: R( w ) = n i= R(wi). Bunun için l veya l normu kullanılabilir. φ i(w i) fonksiyonları farklı i ler için birbirinden tamamen bağımsızdır, dolayısıyla (4) ı enküçükleyen çözüm, bütün i ler için φ i(w i) i de enküçüklemektedir. Dolayısıyla her bir sınıf için, { f i t, ỹt} i d t= veritabanı ile ikili sınıflandırıcı eğiterek w i bulunabilir. Bu ikili sınıflandırıcı için kernel hilesi kullanıldığında,. tip birleştirmenin doğrusal olmayan hali bulunmuş olur. Test aşamasında karar şöyle verilir: ŷ t = arg max i [n] f i tt wi. Bu şekilde yapılan birleştirme, çok sınıflı sınıflandırma probleminde bire-hepsi olarak geçen bir yönteme denk gelmektedir. 4.. İkili Sınıflandırma İçin Sınflandırıcı Seçimi Kullanılan kayıp fonksiyonu EKK olduğu için, bu çerçeveye uyan bir sınıflandırıcı seçilmesi uygundur. Bu amaçla En Küçük Kareler Destek Vektör Makineleri (EKK-SVM) [] seçilmiştir. Bu sınıflandırıcı, düzenlileştirilmiş ampirik risk enküçüklemesi çerçevesinde EKK kayıp fonksiyonu ve düzenlileştirme fonksiyonu olarak da l normu kullanmaya denk gelmektedir. Ancak, menteşe kayıp fonksiyonu yukarıda verilen varsayımları karşılamadığı halde, karşılaştırma amaçlı olarak Destek Vektör Makineleri kullanılarak da test yapılmıştır.. (y t = ). (y t = +). (y t = ) (a). Tip Birleştirme w w w (-) () İkili w (-) (b). Tip Birleştirme Şekil : sınıf ve sınıflandırıcı için. sınıfa ait bir veri örneğinin bölütlenmesi. Tablo : Deneylerde kullanılan veritabanları VT Eğitim Test Sınıf Öznitelik optdigit satellite segment waveform Deneyler Deneylerde, UCI havuzundan [] alınan 4 farklı veritabanı kullanılmıştır, bu veritabanları tablo de özetlenmiştir. farklı birinci seviye sınıflandırıcı kullanılmıştır. Bu sınıflandırıcılar şunlardır: Destek Vektör Makinaları (DVM) - doğrusal kernel, DVM-çokterimli kernel, DVM - ışınsal taban fonksiyon (ITF) kerneli, normal yoğunluk tabanlı doğrusal, karesel ve bağımsız öznitelikli sınıflandırıcıları, en yakın ortalama, k-en yakın komşu, genel kernel tabanlı, çok-terimli sınıflandırıcı, parzen sınıflandırıcısı, ikili karar ağacı, doğrusal yapay sinir ağları. Bu sınıflandırıcılar için prtools araç kiti kullanılmıştır []. Birinci seviye sınıflandırıcıları eğitirken -parçalı yığıtlı genelleme yöntemi yapılmıştır [5]. Bu yöntemin amacı, birinci seviye sınıflandırıcıları eğiten verilerin birleştiriciyi öğrenirken kullanılmasını, dolayısıyla da birleştiricinin veritabanına fazla oturmasını engellemektir. Bu yöntem, eğitim veritabanındaki başarı oranını azaltsa da; görülmemiş test verilerinde yüksek doğruluk oranı verme ihtimalini artırır. Bu yöntemde, eğitim veritabanı ikiye bölünür, parçadan da model oluşturulur. Her bir eğitim veri örneğinin ardıl değerleri (olasılıkları), kendisinin bulunmadığı parçadan eğitilen model ile test edilerek bulunur. Test verilerinin ardıl değerlerini bulmak için de bütün eğitim veri örneklerinden eğitilen model kullanılır.. ve. tip birleştiriciler için hem DVM, hem de EKK-DVM [] kullanılmıştır.. tip birleştirme için data bölütleme gibi hileler olmadığı için doğrudan DVM kullanılmıştır. Doğrusal olmayan sınıflandırma için iki farklı kernel fonksiyonu kullanılmıştır. Bunlardan biri çokterimli kernel fonksiyonudur ve şu şekilde tanımlanmıştır: k(x i, x j) = (x T i x j + ) d. Denenen diğer kernel fonksiyonu da ışınsal taban fonksiyon (ITF) kernel fonksiyonudur ve şu şekildedir: k(x i, x j) = exp( γ x i x j ). Birleştiricilerin en iyi parametrelerini bulmak için -katlı bağımsız geçerlilik sınaması yapılmıştır; ancak amacımız

4 sınıflandırıcı birleştirme olduğu için, ikili sınıflandırıcının doğruluk değeri yerine birleştiricinin doğruluk değeri baz alınmıştır. Denetimli birleştiricileri karşılaştırmak için eşit ağırlık yöntemi de (ortalama) denenmiştir. Tablo :. Tip birleştirme için sonuçlar VT DVM EKK-DVM DOĞ ÇOK ITF DOĞ ÇOK ITF optdigit satellite segment waveform Tablo :. Tip birleştirme için sonuçlar VT DVM EKK-DVM DOĞ ÇOK ITF DOĞ ÇOK ITF optdigit satellite segment waveform tip birleştirici sonuçları tablo de verilmiştir. Burada DOĞ, doğrusal birleştirici; ÇOK, çok terimli kernel fonksiyonu; ITF ise ışınsal taban fonksiyon kerneli anlamındadır. Bellek probleminden dolayı, optdigit ve satelite veritabanları ve EKK- DVM sınıflandırıcısı için, aynı olmayan ancak yaklaşık bir çözüm geliştirilmiştir.. tip birleştirmede veritabanında doğrusal olmayan birleştirmeyle en iyi sonuçların alınabildiği görülmüştür.. tip ve. tip birleştiricilerde, DVM kullanarak EKK- DVM ye göre daha iyi sonuçlar alınabildiği görülmüştür. Bu da daha önce yapılan varsayımın çok güçlü bir varsayım olmadığını; herhangi güçlü bir ikili sınıflandırıcının, () ve (5) teki koşulları sağlamadığı halde kullanılabileceğini göstermektedir. Her durumda eşit ağırlıkla birleştirmeden daha iyi sonuçlar alınabilindiği görülmektedir. Bu da denetimli birleştirmenin faydalı olduğunu göstermektedir.. tip birleştirme için doğrusal olmayan sınıflandırıcılar diğer iki tip birleştirmelere göre daha iyi çalışmaktadır. En yüksek doğruluk oranları, 4 veritabanı için de ITF kerneliyle elde edilebilinmiştir. Farklı tipte birleştiriciler birbirleriyle karşılaştırıldığında,. tip birleştirmenin, daha karmaşık olduğu halde diğer tiplere göre daha düşük doğruluk oranları verdiği görülmektedir. Bunun nedeni, birinci seviye sınıflandırıcı çıktılarının eşlenik olması olabilir. Birinci seviye sınıflandırıcıların girdileri veritabanının farklı alt kümeleri (veri örneği olarak veya öznitelik olarak) alınırsa,. veya. tipin daha iyi çalışması beklenebilir. 6. Sonuç ve Bilgiler Bu bildiride doğrusal olmayan sınıflandırıcı birleştirme problemi üstünde durulmuştur. Değişik tipte denetimli doğrusal birleştiriciler için, özel öğrenme algoritması kullanmadan, veritabanının değişik altkümeleri kullanılarak doğrusal olmayan hallerinin de elde edilebildiği ve genel olarak daha iyi sonuçlar alınabildiği gösterilmiştir. Tablo 4:. Tip birleştirme ve eşit ağırlık için sonuçlar VT EA DOĞ ÇOK ITF optdigit satellite segment waveform birleştirme problemine özel bir kernel fonksiyonu geliştirerek doğruluk oranları arttırılabilir. Gelecek çalışmalarımızda bu konu üstünde de durmayı planlıyoruz. Bu çalışma TÜBİTAK ın bilimsel ve teknolojik araştırma projelerini destekleme programı çerçevesinde 07E05 numaralı Görsel-İşitsel Konuşma Tanımada Yeni Yaklaşımlar isimli proje tarafından desteklenmektedir. 7. KAYNAKÇA [] Ludmila I. Kuncheva, Combining Pattern Classifiers: Methods and Algorithms, Wiley-Interscience, 004. [] Gavin Brown, An information theoretic perspective on multiple classifier systems, in Proceedings of the 8th International Workshop on Multiple Classifier Systems, Berlin, Heidelberg, 009, MCS 09, pp. 44 5, Springer-Verlag. [] J. Kittler, M. Hatef, R.P.W. Duin, and J. Matas, On combining classifiers, Pattern Analysis and Machine Intelligence, IEEE Transactions on, vol. 0, no., pp. 6 9, Mar [4] J.V. Kittler, Combining classifiers: A theoretical framework, PAA, vol., no., pp. 8 7, 998. [5] David H. Wolpert, Stacked generalization, Neural Netw., vol. 5, no., pp. 4 59, 99. [6] Sam Reid and Greg Grudic, Regularized linear models in stacked generalization, in MCS 09: Proceedings of the 8th International Workshop on Multiple Classifier Systems, Berlin, Heidelberg, 009, pp., Springer-Verlag. [7] Kai Ming Ting and Ian H. Witten, Issues in stacked generalization, J. Artif. Int. Res., vol. 0, pp. 7 89, May 999. [8] Naonori Ueda, Optimal linear combination of neural networks for improving classification performance, IEEE Trans. Pattern Anal. Mach. Intell., vol., no., pp. 07 5, 000. [9] H. Erdogan and M.U. Sen, A unifying framework for learning the linear combiners for classifier ensembles, in Pattern Recognition (ICPR), 00 0th International Conference on, aug. 00, pp [0] Yann Lecun, S. Chopra, R. Hadsell, F. J. Huang, and M. A. Ranzato, A Tutorial on Energy-Based Learning, MIT Press, 006. [] J.A.K. Suykens and J. Vandewalle, Least squares support vector machine classifiers, Neural Processing Letters, vol. 9, pp. 9 00, 999, 0.0/A: [] A. Asuncion and D.J. Newman, UCI machine learning repository, 007. [] Duin R.P.W., Juszczak P., Paclik P., Pekalska E., de Ridder D., Tax D.M.J., and Verzakov S., PRTools4., A Matlab Toolbox for Pattern Recognition, 007, Delft University of Technology.

A HYBRID FACIAL EXPRESSION RECOGNITION METHOD BASED ON NEUTRAL FACE SHAPE ESTIMATION

A HYBRID FACIAL EXPRESSION RECOGNITION METHOD BASED ON NEUTRAL FACE SHAPE ESTIMATION YÜZ İFADESİ TANIMA İÇİN NÖTR YÜZ ŞEKLİNİN KESTİRİLMESİNE DAYALI HİBRİT BİR YÖNTEM A HYBRID FACIAL EXPRESSION RECOGNITION METHOD BASED ON NEUTRAL FACE SHAPE ESTIMATION Sezer Ulukaya 1 2, Çiğdem Eroğlu Erdem

Detaylı

Diferansiyel Evrim Algoritması Destekli Yapay Sinir Ağı ile Orta Dönem Yük Tahmini

Diferansiyel Evrim Algoritması Destekli Yapay Sinir Ağı ile Orta Dönem Yük Tahmini International Journal of Research and Development, Vol.3, No., January 20 28 Diferansiyel Evrim Algoritması Destekli Yapay Sinir Ağı ile Orta Dönem Yük Tahmini İbrahim EKE Gazi Üniversitesi Mühendislik

Detaylı

ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE TÜRKİYE NİN EKONOMİK PERFORMANSININ AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE TÜRKİYE NİN EKONOMİK PERFORMANSININ AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi YIL 2013, CİLT XXXV, SAYI II, S. 329-360 Doi No: 10.14780/iibdergi.201324469 ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE TÜRKİYE NİN EKONOMİK PERFORMANSININ AVRUPA BİRLİĞİ

Detaylı

BULANIK DOĞRUSAL PROGRAMLAMA VE BİR BİSKÜVİ İŞLETMESİNDE OPTİMUM ÜRÜN FORMÜLÜ OLUŞTURMA

BULANIK DOĞRUSAL PROGRAMLAMA VE BİR BİSKÜVİ İŞLETMESİNDE OPTİMUM ÜRÜN FORMÜLÜ OLUŞTURMA T.C. KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ BULANIK DOĞRUSAL PROGRAMLAMA VE BİR BİSKÜVİ İŞLETMESİNDE OPTİMUM ÜRÜN FORMÜLÜ OLUŞTURMA Hazırlayan Bayezid GÜLCAN İşletme Anabilim Dalı

Detaylı

İstatistiksel Regresyon Yöntemlerinin Farklı Veri Gruplarına Uygulanması Üzerine Bir Analiz

İstatistiksel Regresyon Yöntemlerinin Farklı Veri Gruplarına Uygulanması Üzerine Bir Analiz GÜFBED/GUSTIJ (2012) 2 (2):55-67 Research/Araştırma 1 İstatistiksel Regresyon Yöntemlerinin Farklı Veri Gruplarına Uygulanması Üzerine Bir Analiz Serkan ÖZTÜRK 1,* 1 Gümüşhane Üniversitesi, Müh. Fak. Jeofizik

Detaylı

DENEYLER İÇİN PROTOKOL VE TABAN ÇİZGİSİ PROTOCOL AND BASELINE FOR EXPERIMENTS ON BOGAZICI UNIVERSITY TURKISH EMOTIONAL SPEECH CORPUS

DENEYLER İÇİN PROTOKOL VE TABAN ÇİZGİSİ PROTOCOL AND BASELINE FOR EXPERIMENTS ON BOGAZICI UNIVERSITY TURKISH EMOTIONAL SPEECH CORPUS BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE DUYGULU KONUŞMA VERİTABANI ÜZERİNDE DENEYLER İÇİN PROTOKOL VE TABAN ÇİZGİSİ PROTOCOL AND BASELINE FOR EXPERIMENTS ON BOGAZICI UNIVERSITY TURKISH EMOTIONAL SPEECH CORPUS Heysem

Detaylı

Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü, İnönü Bulvarı No: 18, 06041, Ankara. Geliş Tarihi/Received : 18.11.2008, Kabul Tarihi/Accepted : 24.04.

Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü, İnönü Bulvarı No: 18, 06041, Ankara. Geliş Tarihi/Received : 18.11.2008, Kabul Tarihi/Accepted : 24.04. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 15, Sayı 2, 2009, Sayfa 227-252 Öğrenme Etkili Erken/Geç Tamamlanma Çizelgeleme Problemleri İçin bir Literatür Araştırması A Literature Survey

Detaylı

KULAKTAN KİŞİ VE KİMLİK TESPİTİ İÇİN ÖRNEK BİR UYGULAMA

KULAKTAN KİŞİ VE KİMLİK TESPİTİ İÇİN ÖRNEK BİR UYGULAMA BEYKENT ÜNİVERSİTESİ FEN VE MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Sayı 7(2) 2014, 21 46 KULAKTAN KİŞİ VE KİMLİK TESPİTİ İÇİN ÖRNEK BİR UYGULAMA Naci FIRTINA Beykent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar

Detaylı

GÖRÜNTÜ VE LIDAR VERİSİNDEN BİNA TESPİTİNDE FARKLI YÖNTEMLER

GÖRÜNTÜ VE LIDAR VERİSİNDEN BİNA TESPİTİNDE FARKLI YÖNTEMLER HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ OCAK 2015 CİLT 8 SAYI 1 (55-65) GÖRÜNTÜ VE LIDAR VERİSİNDEN BİNA TESPİTİNDE FARKLI YÖNTEMLER Nusret Akdeniz Üniversitesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümü 07220,

Detaylı

KISMİ EN KÜÇÜK KARELER REGRESYONU YARDIMIYLA OPTİMUM BİLEŞEN SAYISINI SEÇMEDE MODEL SEÇME KRİTERLERİNİN PERFORMANS KARŞILAŞTIRMASI

KISMİ EN KÜÇÜK KARELER REGRESYONU YARDIMIYLA OPTİMUM BİLEŞEN SAYISINI SEÇMEDE MODEL SEÇME KRİTERLERİNİN PERFORMANS KARŞILAŞTIRMASI Ekonometri ve İstatistik Sayı:15 2011 38-52 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ KISMİ EN KÜÇÜK KARELER REGRESYONU YARDIMIYLA OPTİMUM BİLEŞEN SAYISINI SEÇMEDE MODEL

Detaylı

YÜK TRENİ İSTASYONLARINDA HAREKET PLANLAMASI

YÜK TRENİ İSTASYONLARINDA HAREKET PLANLAMASI Endüstri Mühendisliði Dergisi Cilt: 20 Sayý: Sayfa: (2-2) Makina Mühendisleri Odası YÜK TRENİ İSTASYONLARINDA HAREKET PLANLAMASI Işıl ALEV, Bahar ÇAVDAR, Bilge ÇELİK, Volkan DEMİREL, Ayşegül GÜLLER, Canan

Detaylı

UYARLAMALI İKİ YÖNLÜ HAREKET KESTİRİMLİ ZAMANSAL VİDEO ARA DEĞERLEMESİ ADAPTIVE BILATERAL MOTION COMPENSATED TEMPORAL VIDEO INTERPOLATION

UYARLAMALI İKİ YÖNLÜ HAREKET KESTİRİMLİ ZAMANSAL VİDEO ARA DEĞERLEMESİ ADAPTIVE BILATERAL MOTION COMPENSATED TEMPORAL VIDEO INTERPOLATION Fırat Üniversitesi-Elazığ UYARLAMALI İKİ YÖNLÜ HAREKET KESTİRİMLİ ZAMANSAL VİDEO ARA DEĞERLEMESİ ADAPTIVE BILATERAL MOTION COMPENSATED TEMPORAL VIDEO INTERPOLATION Yücel ÇİMTAY 1, Erol SEKE 2 1 Elektrik-Elektronik

Detaylı

SINGLE-CHANNEL SPEECH-MUSIC SEPARATION USING NMF FOR AUTOMATIC SPEECH RECOGNITION

SINGLE-CHANNEL SPEECH-MUSIC SEPARATION USING NMF FOR AUTOMATIC SPEECH RECOGNITION KONUŞMA TANIMA İÇİN NOMA İLE TEK-KANALDA KONUŞMA-MÜZİK AYRIŞTIRMA SINGLE-CHANNEL SPEECH-MUSIC SEPARATION USING NMF FOR AUTOMATIC SPEECH RECOGNITION Cemil Demir 1,3, Mehmet Uğur Doğan 1, A. Taylan Cemgil

Detaylı

TÜM GÖKYÜZÜ KAMERASINDAN ALINAN GÖRÜNTÜLER KULLANILARAK BULUTLULUK ÖLÇÜMÜ YAPILMASI

TÜM GÖKYÜZÜ KAMERASINDAN ALINAN GÖRÜNTÜLER KULLANILARAK BULUTLULUK ÖLÇÜMÜ YAPILMASI TÜM GÖKYÜZÜ KAMERASINDAN ALINAN GÖRÜNTÜLER KULLANILARAK BULUTLULUK ÖLÇÜMÜ YAPILMASI İsmail BAŞLAR UZMANLIK TEZİ TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU Ulusal Gözlemevi Müdürlüğü Ocak 2012 ANTALYA

Detaylı

ORANTILI TEHLİKE VARSAYIMININ İNCELENMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER VE BİR UYGULAMA

ORANTILI TEHLİKE VARSAYIMININ İNCELENMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER VE BİR UYGULAMA Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Müh.Mim.Fak.Dergisi C.XX, S.1, 2007 Eng&Arch.Fac. Eskişehir Osmangazi University, Vol..XX, No:1, 2007 Makalenin Geliş Tarihi : 18.02.2006 Makalenin Kabul Tarihi : 21.12.2006

Detaylı

İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi

İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi Çankırı Karatekin Üniversitesi Y.2014, Cilt 4, Sayı 1, ss.237266 Y.2014, Volume 4, Issue 1, pp.237266 İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi

Detaylı

RİSK FAKTÖRLERİ ve RİSK DEĞERLENDİRME MODELLERİNİN FARKLI VERİ SETLERİ ÜZERİNDE GERÇEKLENMESİ

RİSK FAKTÖRLERİ ve RİSK DEĞERLENDİRME MODELLERİNİN FARKLI VERİ SETLERİ ÜZERİNDE GERÇEKLENMESİ RİSK FAKTÖRLERİ ve RİSK DEĞERLENDİRME MODELLERİNİN FARKLI VERİ SETLERİ ÜZERİNDE GERÇEKLENMESİ Ahmet Unudulmaz 1, Oya Kalıpsız², ve M. Özgür Cingiz³ 1,2,3 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Yıldız Teknik Üniversitesi,

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ VERİ SIKIŞTIRMADA YENİ YÖNTEMLER Altan MESUT Doktora Tezi Bilgisayar Mühendisliği Anabilim Dalı 2006 EDİRNE Danışman: Yrd. Doç. Dr. Aydın CARUS i ÖZET Bu

Detaylı

Ad Hoc Ağları İçin Kuyruk Ağ Analizi Ve Yapay Arı Kolonisi Algoritmalarının Birleştirilerek Routing Probleminin Simülasyonu

Ad Hoc Ağları İçin Kuyruk Ağ Analizi Ve Yapay Arı Kolonisi Algoritmalarının Birleştirilerek Routing Probleminin Simülasyonu Ad Hoc Ağları İçin Kuyruk Ağ Analizi Ve Yapay Arı Kolonisi Algoritmalarının Birleştirilerek Routing Probleminin Simülasyonu 1 Hakan Üçgün *2 Mustafa Danacı 1 Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği

Detaylı

ERSÖZ-KABAK SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI. Filiz ERSÖZ 1 Mehmet KABAK 2 ÖZET

ERSÖZ-KABAK SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI. Filiz ERSÖZ 1 Mehmet KABAK 2 ÖZET SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Filiz ERSÖZ 1 Mehmet KABAK 2 ÖZET Bu çalışmada çok kriterli karar verme yöntemleri adı altında geçen yöntemlerin

Detaylı

PARALEL MEKANİZMALARIN KİNEMATİĞİ, DİNAMİĞİ VE ÇALIŞMA UZAYI

PARALEL MEKANİZMALARIN KİNEMATİĞİ, DİNAMİĞİ VE ÇALIŞMA UZAYI HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ OCAK 25 CİLT 2 SAYI 1 (19-36) PARALEL MEKANİZMALARIN KİNEMATİĞİ, DİNAMİĞİ VE ÇALIŞMA UZAYI Elmas ANLI Uçak Müh. Böl İstanbul Teknik Üni. anli@itu.edu.tr Hüseyin

Detaylı

ANA DAĞITIM ÜSSÜ YER SEÇİM PROBLEMLERİ VE BİR KAMU KURUMU İÇİN GERÇEK BİR ANA DAĞITIM ÜSSÜ YER SEÇİM PROBLEMİ

ANA DAĞITIM ÜSSÜ YER SEÇİM PROBLEMLERİ VE BİR KAMU KURUMU İÇİN GERÇEK BİR ANA DAĞITIM ÜSSÜ YER SEÇİM PROBLEMİ T.C. KARA HARP OKULU SAVUNMA BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAREKAT ARAŞTIRMASI ANA BİLİM DALI ANA DAĞITIM ÜSSÜ YER SEÇİM PROBLEMLERİ VE BİR KAMU KURUMU İÇİN GERÇEK BİR ANA DAĞITIM ÜSSÜ YER SEÇİM PROBLEMİ YÜKSEK

Detaylı

Bayesgil VAR Modelinin Gerçek Zaman Dizileri

Bayesgil VAR Modelinin Gerçek Zaman Dizileri Çankaya University Journal of Science and Engineering Volume 7 (2010), No. 2, 169 185 Bayesgil VAR Modelinin Gerçek Zaman Dizileri için Kestirim Amaçlı Kullanılması Reşat Kasap 1, ve Sibel Kavak 2 1 Gazi

Detaylı

TIME-VARYING LIFTING STRUCTURES FOR SINGLE-TREE COMPLEX WAVELET TRANSFORM

TIME-VARYING LIFTING STRUCTURES FOR SINGLE-TREE COMPLEX WAVELET TRANSFORM TEK-AĞAÇ KARMAŞIK DALGACIK DÖNÜŞÜMÜ İÇİN ZAMANLA DEĞİŞEN YÜKSELTME ŞEMALARI TIME-VARYING LIFTING STRUCTURES FOR SINGLE-TREE COMPLEX WAVELET TRANSFORM Furkan Keskin, A. Enis Çetin Elektrik ve Elektronik

Detaylı

DEĞİŞEN VARYANS DURUMUNDA EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİNİN ALTERNATİFİ AĞIRLIKLI REGRESYON ANALİZİ VE BİR UYGULAMA

DEĞİŞEN VARYANS DURUMUNDA EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİNİN ALTERNATİFİ AĞIRLIKLI REGRESYON ANALİZİ VE BİR UYGULAMA DEĞİŞEN VARYANS DURUMUNDA EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİNİN ALTERNATİFİ AĞIRLIKLI REGRESYON ANALİZİ VE BİR UYGULAMA Yrd.Doç.Dr. Ali Sait ALBAYRAK * ÖZET Bu çalışmanın amacı, en küçük kareler (EKK) tekniğinin

Detaylı

Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Taşınmaz Mal Değerlemesi: Afyonkarahisar Đl Merkezi Örneği

Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Taşınmaz Mal Değerlemesi: Afyonkarahisar Đl Merkezi Örneği Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 1, No: 1, 2009 (33-47) Electronic Journal of Map Technologies Vol: 1, No: 1, 2009 (33-47) TEK OLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com Makale (Article)

Detaylı

Çok Modelli Görsel Lokalizasyon Multi-Model Visual Localization

Çok Modelli Görsel Lokalizasyon Multi-Model Visual Localization Çok Modelli Görsel Lokalizasyon Multi-Model Visual Localization Kemal Egemen Özden Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bahçeşehir Üniversitesi kemalegemen.ozden@bahcesehir.edu.tr Mehmet ozlu, Salih Ergüt Avea

Detaylı

TÜRKiYE'NiN LAFFER EGRiSi: KALMAN FiLTRE TAHMiN TEKNiGi

TÜRKiYE'NiN LAFFER EGRiSi: KALMAN FiLTRE TAHMiN TEKNiGi EKONOMIK YAKLAŞlM TÜRKiYE'NiN LAFFER EGRiSi: KALMAN FiLTRE TAHMiN TEKNiGi 27 Rahmi Yamak* /.GiRiŞ 1974 yılında, Arthur Laffer'in vergi oranları ile vergi gelirleri arasında kurmuş oludğu çaneğrili teorik

Detaylı

Tarkan AYDIN DOKTORA TEZİ

Tarkan AYDIN DOKTORA TEZİ T.C. GEBZE YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ MÜHENDİSLİK VE FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇİFTE AĞ METODUYLA STEREO, ODAK VE BULANIKLIK BİLGİSİNİ KULLANARAK RESİMLERDEN DERİNLİK ÇIKARIMI Tarkan AYDIN DOKTORA TEZİ BİLGİSAYAR

Detaylı

ROTADİNAMİK POMPALARIN TÜM ALAN KARAKTERİSTİKLERİ

ROTADİNAMİK POMPALARIN TÜM ALAN KARAKTERİSTİKLERİ _ 909 ROTADİNAMİK POMPALARIN TÜM ALAN KARAKTERİSTİKLERİ Erkan AYDER Ayhan Nazmi İLİKAN ÖZET Boru hatlarında yer alan pompanın çeşitli nedenlerle devre dışı kalması halinde su darbesi meydana gelir. Boru

Detaylı