ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Transkript

1 ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GİRİŞ Her dönem yükseköğretime geçiş adı altında yapılan sınavların değiştiği ve öğrencilerin uyum sorunu yaşadığı eğitim sistemimizde, ortaöğretimdeki öğrencilerin meslek seçimleri tam bir muammaya dönüşmektedir. Bu öğrenciler, yönlendirme olmadığı veya okullardaki rehberlik bölümlerinin etkin kullanılmadığından dolayı kulaktan dolma, arkadaş önerileri, aile ve akrabaların baskısıyla bilmedikleri veya istemedikleri bölümleri seçebilmektedir. Çağımız, hızlı gelişim ve değişim çağıdır. Teknolojinin hızla ilerlemesi sonucu, yeni iş alanları, yeni meslekler oluşmaktadır. Bunun yanında bazı meslekler de kaybolmakta, bazıları ise çeşitli değişikliklere uğrayarak varlıklarını sürdürmektedir. Meslek; insan yaşamının belirli bir döneminden sonra belirli bir yaşa kadar iç içe olduğu bir iş kolu dur. İsteyerek seçilen, severek yapılan meslek, kişinin mutluluğunun ve başarısının kaynağıdır. Kişiler seçtikleri meslekle ilgi ve yeteneklerini geliştirebilirler. Günümüzde binlerce insanın işinde başarılı olamadığı, yüz binlerce insanın iş aradığı, iş ve meslek sayısının da otuz binin üstünde olduğu düşünülürse, meslek seçiminin ne kadar güç bir iş olduğu, mesleki rehberlik hizmetine duyulan ihtiyacın da ne kadar büyük olduğu anlaşılabilir. Meslek seçimi, bireyin yaşamında son derece önemli bir karardır. Çünkü meslek, bireyin hayatını kazanmak için yaptığı geçici bir iş değil, belli bir formasyonu gerektiren, ilgi, bilgi ve beceri isteyen sürekli bir uğraştır. Bireyin mesleğini seçmesi, ömrünün büyük bir kısmının geçeceği çalışma ortamını ve yaşam biçimini belirlemesi demektir. Birey meslek seçimi sırasında yetenek, ilgi ve isteklerini göz önünde tuttuğu oranda başarılı ve mutlu olur, ülke ekonomisine katkıda bulunur. Ancak, ülkemizde meslek seçimi daima bireyin yetenek ve ilgileri doğrultusunda yapılmamakta, rastlantılar, işsizlik, aile baskısı, çevre koşulları ve ekonomik olanaksızlıklar, bireyin meslek seçimini etkilemektedir. Bir yandan meslek sayısının giderek artması, her meslek dalında en yetenekli elemanın tercih edilmesi, pek çok alanda meslek eğitiminin zorunlu tutulması, bu eğitimin uzun ve masraflı 1

2 olması, bunların yanı sıra, üniversiteye girmeyi başaran her öğrencinin yetenek ve ilgileri doğrultusunda öğrenim görememesi, her mezunun da uzmanlık alanında iş bulamaması, çalışmayı tasarladığı alanı ve diğer meslekleri ile seçeceği mesleğin nitelikleri arasında uygunluk olup olmadığını aramaması, onun iş hayatında başarısız, mutsuz ve verimsiz olmasına yol açmaktadır. Meslek alanında başarısızlık ve mutsuzluk duygularını yaşamamak için, birey öncelikle kendini tanımalı, daha sonra meslekler hakkında bilgi sahibi olmalı, nihayet seçmeyi düşündüğü meslek veya mesleklerin kendi özelliklerine uygunluğunu araştırmalıdır. Bireyin kendini tanıması; sağlık durumunu, bedensel özelliklerini, güçlü ve zayıf yönlerini, arzu ve ideallerini bilmesi, özel yetenek ve becerilerini, yeteneksiz ve başarısız olduğu alanları, ilgi ve isteklerini, ilgi duymadığı konuları, zeka düzeyi ve biçimini, karakter ve kişilik yapısını, sosyal çevredeki yerini belirlemesidir. Birey, kendi özelliklerini keşfetme konusunda ailesinden, arkadaş ve öğretmenlerinden, varsa okuldaki veya çevredeki rehberlik uzmanlarından yardım alabilmeli, onu tanıyanlarla konuşarak kendi özellikleri hakkında bir değerlendirme yapabilmelidir. Bireyin meslekleri tanıması; seçmeyi tasarladığı meslek veya mesleklerin nitelikleri hakkında bilgi sahibi olmasıdır. Bütün meslekleri tanımak mümkün olmadığından, birey, hoşlandığı, ilgi duyduğu, yetenekli olduğuna inandığı meslekler hakkında bilgi toplamalıdır. Bir mesleği tanımak, o mesleğin evrimini, o meslek alanında yapılan işin niteliğini, çalışma ortamını, mesleğe hazırlanma koşullarını, meslekte aranan özellikleri, çıraklık süresini, kazanç durumunu, yükselme ve ilerleme şansını, işin ülkedeki geçerliliğini ve iş bulma olanaklarını bilmek demektir. Meslekler hakkında bilgi edinmek için birey, o meslek dalında çalışanlarla görüşmeli, ilgili iş alanlarını gezmeli, çalışma ortamını ve koşullarını gözlemlemeli, meslekleri tanıtan kitap ve broşürlerden yararlanmalı, o mesleğe hazırlayıcı eğitimi veren kurum ve kuruluşları tanımalıdır. Bireyin kendi özellikleri ile mesleğin nitelikleri arasında uygunluk araması; kendisine uygun olan meslekleri belirlemesidir. Bireyin seçmeyi amaçladığı mesleğin kendi yetenek, beceri, ilgi ve bilgisine ne kadar uygun olduğunu araştırmasıdır. Birey gelişigüzel yapılmış seçimlerin başarısız ve mutsuzlukla son bulduğunu hatırlayarak, seçmeyi tasarladığı mesleğin sağlayacağı kazanç ve olanaklarla, bu mesleğin çalışma 2

3 koşullarının ve iş ortamının kendi istekleri doğrultusunda olup olmadığını araştırmalıdır. Birey yetenekli olmadığı, ilgi duymadığı bir mesleği sadece büyük kazanç sağladığı veya toplumsal saygınlığı olduğu için seçmekten kaçınmalı, iş bulma şansı az olan, ülke çapında geçerli olmayan bir işe kendini hazırlamak gibi bir hataya düşmemek için ani kararlar vermemeli, bilinçli bir meslek seçimi yapmalıdır. Aileler, çocuklarının ilgisini, becerisini, yeteneğini dikkate alarak, beklentilerine saygı duyarak çocuklarına öneride bulunurlarsa elbette daha doğru bir destek vermiş olurlar. Ama çocuklarının yerine kendileri karar verirler ve çocuklarını bu kararı kabul etmeye zorlarlarsa yanlış yapmış olurlar. Ne yazık ki bu yanlış toplumumuzda çok sık yapılmaktadır. Ailelerin en büyük yanlışı da çocuklarının özgüvenini geliştirmemek, çocuklarına sorumluluk vermemek, çocuklarının sorun çözme gücünü arttırmadan yetiştirmek, sonra da çocuklarından yakınmaktır. Bütün önemli kararlar kişilerin kendileri tarafından verilmelidir. Bu çerçevede ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçiminde nelerin önemli olduğu ve bu meslekleri seçerken nelere dikkat ettiği veya etmediği tespit edilmeye çalışılacaktır. 3

4 Araştırmanın Problemi Meslek seçimi, bireyin yaşamında son derece önemli bir karardır. Çünkü meslek, bireyin hayatını kazanmak için yaptığı geçici bir iş değil, belli bir formasyonu gerektiren, ilgi, bilgi ve beceri isteyen sürekli bir uğraştır. Bireyin mesleğini seçmesi, ömrünün büyük bir kısmının geçeceği çalışma ortamını ve yaşam biçimini belirlemesi demektir. Birey meslek seçimi sırasında yetenek, ilgi ve isteklerini göz önünde tuttuğu oranda başarılı ve mutlu olur, ülke ekonomisine katkıda bulunur. Ancak, ülkemizde meslek seçimi daima bireyin yetenek ve ilgileri doğrultusunda yapılmamakta, rastlantılar, işsizlik, aile baskısı, çevre koşulları ve ekonomik olanaksızlıklar, bireyin meslek seçimini etkilemektedir. Araştırmanın Amacı Araştırmanın ana amacı, Türkiye de ortaöğretim son sınıf öğrencilerinin mesleklerini seçerken nelere dikkat edip nelere dikkat etmediklerini belirlemektir. Bu ana amaca ulaşmak için aşağıdaki sorulara (alt amaçlar) yanıt aranacaktır: Öğrenciler bölüm tercihi yaparken anne veya babanın etkisinde kalıyor mu? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken ailesinin gelir düzeyinden etkileniyor mu? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken anne veya babasının eğitim düzeyinden etkileniyor mu? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken anne veya babasının mesleğinden etkileniyor mu? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken okul türünden etkileniyor mu? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken cinsiyetinin bir etkisi var mı? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken evdeki kardeş sayısından etkileniyor mu? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken okulundaki rehberlik bölümüyle koordine içinde mi? Öğrenciler bölüm tercihi yaparken, tercih edeceği bölümlerle ilgili araştırma yapıyor mu? Öğrenciler hangi bölümleri tercih ediyor ve hangi mesleklerin en saygın meslek olduğunu düşünüyor? 4

5 Araştırmanın Önemi Aileler, çocuklarının ilgisini, becerisini, yeteneğini dikkate alarak, beklentilerine saygı duyarak çocuklarına öneride bulunurlarsa elbette daha doğru bir destek vermiş olurlar. Ama çocuklarının yerine kendileri karar verirler ve çocuklarını bu kararı kabul etmeye zorlarlarsa yanlış yapmış olurlar. Ne yazık ki bu yanlış toplumumuzda çok sık yapılmaktadır. Ailelerin en büyük yanlışı da çocuklarının özgüvenini geliştirmemek, çocuklarına sorumluluk vermemek, çocuklarının sorun çözme gücünü arttırmadan yetiştirmek, sonra da çocuklarından yakınmaktır. Bütün önemli kararlar kişilerin kendileri tarafından verilmelidir. Bu çerçevede ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçiminde nelerin önemli olduğu ve bu meslekleri seçerken nelere dikkat ettiği veya etmediği tespit edilmeye çalışılacaktır. 5

6 YÖNTEM Araştırmanın Modeli Bu araştırma kesitsel (Crosssectional) nitelikte bir durum saptama modelindedir. Bu model, bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır. Türkiye de ortaöğretim son sınıf öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörleri tespit etmek amacıyla yapılan araştırma, tanımlayıcı nitelikte bir durum saptama çalışmasıdır. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Türkiye deki illerin kent bölgesinde ortaöğretim son sınıfta okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Evreni temsilen TÜİK in İstatistik Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) Düzey 1 bölgesinden 12 il seçilmiştir (Ek te örneklem paylaşımı ve iller bulunmaktadır). Örneklem çapı ise; 240 ortaöğretim kurumunda anket uygulaması yapılacak şekilde belirlenmiştir. Okul başına 5 öğrenci olmak üzere 1200 öğrenci ile yapılacaktır. Bu örnek çapı, belirlenen 12 bölgedeki illere; illerde kent bölgesindeki okul sayılarına Orantılı Örnekleme yöntemiyle paylaştırılmıştır. İstanbul da 8 ilçe, İzmir ve Ankara da 5 er ilçe, Adana da 4 ilçe, Bursa, Kayseri, Samsun, Trabzon, Erzurum, Malatya ve Gaziantep te 3 er ilçe ve Balıkesir de 2 ilçe tesadüfî olarak seçilmiş ve ilçelere okullar, o ilçedeki okul sayılarına orantılı olarak paylaştırılmıştır. İlçelere düşen örneklem okullar ise o ilçedeki okulların listesi oluşturulup basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilecektir. Veri a Araçları Türkiye de ortaöğretim son sınıfta okuyan öğrencilerin meslek seçimini etkileyen faktörlerin neler olduğunu tespit etmek amacıyla, literatür taraması, uzmanların ve akademisyenlerin görüşleriyle önerileri alınarak 26 sorudan oluşan anket formu oluşturulmuştur (Ek te verilmiştir). Hazırlanan anket formunda sosyo-demografik soruların yanı sıra kendi meslek seçimlerini etkileyen faktörleri tespit etmeye yönelik sorular yer almıştır. 6

7 Sınırlılıklar Araştırma Türkiye genelinde yapıldığı için kent-kır ve maliyet kotaları konulmuştur. Bu nedenle araştırma TÜİK in İstatistik Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) Düzey 1 den Türkiye yi temsilen 12 bölgede 12 il seçilmiş ve kent (merkez) bölgelerindeki ortaöğretim okullarında yapılacaktır. Araştırmanın Yapılacağı Tarih Araştırma Mayıs ayının 2 ve 4. haftaları arasında yapılacaktır. (01-31 Mayıs 2011) 7

8 BULGULAR VE TARTIŞMA Mayıs 2011 tarihlerinde 12 ilde, 1200 öğrenciyle yüz yüze yapılan Ortaöğretim Son Sınıf Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler araştırmasında elde edilen bulgular aşağıdadır. Araştırma amacına yönelik olarak öğrencilerin demografik özelliklerinin yanında meslek seçimlerine veya bölüm tercihlerine etki eden faktörlerin tespitine yönelik bulgular elde edildi. Yapılan Ki-Kare Testi ( 2 bağımsızlık testi) sonuçları, α=0,05 anlamlılık düzeyi ile karşılaştırılıp yorumlandı. Ki-Kare analizinin yapılamadığı durumlarda ilgili satır veya sütün birleştirmeleri yapılıp analizler tekrarlandı. Tablo 1.1. Öğrencilerin İllere Göre Dağılımı İl n % Adana ,7 Ankara ,4 Balıkesir 70 5,8 Bursa ,0 Erzurum 45 3,8 Gaziantep 90 7,5 İstanbul ,5 İzmir ,3 Kayseri 80 6,7 Malatya 60 5,0 Samsun 100 8,3 Trabzon 60 5, , İller Grafik 1.1. Öğrencilerin İllere Göre Dağılımı 8

9 Tablo 1.2. Öğrencilerin Cinsiyetlerinin Okullara Göre Dağılımı Okul Türü Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kız Cinsiyet Erkek ,0% 52,0% 100,0% 79,5% 82,1% 80,8% ,2% 47,8% 100,0% 20,5% 17,9% 19,2% ,8% 51,2% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Cinsiyet 51,2% 48,8% kız erkek Grafik Öğrencilerin Cinsiyete Göre Dağılımı Okul 19,2% Genel Ortaöğretim 80,8% Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Grafik Öğrencilerin Okullara Göre Dağılımı Araştırmaya gönüllü olarak katkıda bulunan 1200 öğrencinin demografik özellikleri incelendiğinde erkeklerin kızlardan %2, genel ortaöğretimdeki öğrencilerin mesleki ve teknik ortaöğretimdeki öğrencilerden %60 daha fazla olduğu görülmektedir. 9

10 Tablo 1.3. Öğrencilerinin ÖSYM de Yapacakları Tercih ÖSYM'de Tercih n % Lisans ,8 Önlisans-Yük.okul-Meslek Yük.okul ,8 Açıköğretim 24 2,0 Tercih Yapmayacağım 41 3, ,0 Tablo Öğrencilerin ÖSYM de Yapacakları Tercihlerin Kurumlara Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları ÖSYM'de Tercih 2 h Lisans Önlisans-Yük.okul-Meslek Yük.okul Açıköğretim Tercih Yapmayacağım =52,59 s.d.=3 P=0,001 Genel Okul Türü Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Ortaöğretim ,2% 47,8% 66,8% ,8% 44,8% 27,8% ,4% 4,3% 2,0% ,5% 3,0% 3,4% ,0% 100,0% 100,0% 2,0% 3,4% ÖSYM'de Tercih Lisans 27,8% 66,8% Önlisans-Yüksekokul- Meslek Yüksekokul Açıköğretim Tercih Yapmayacağım Grafik 1.3. Öğrencilerin ÖSYM de Yapacakları Tercih Araştırmaya katılan öğrencilerin %66,8 i ÖSYM de lisans, %27,8 i önlisans, yüksekokul veya meslek yüksekokul, %2 si açıköğretim tercih edeceğini ve %3,4 ü tercih yapmayacağını belirtmektedir. Genel ortaöğretimdeki öğrencilerin daha çok lisans tercih ettikleri görülürken, mesleki ve teknik ortaöğretimdeki öğrencilerin lisans, önlisans, yüksekokul ve meslek yüksekokulları aynı oranda tercih edecekleri söylenebilir (P<0,05). 10

11 Bunun nedenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretime getirilen katsayı engelinin olduğunu, buna bağlı olarak da yıllardır bu kurumları başarılı öğrencilerin tercih etmediğini ve ilköğretimde başarısız öğrencilerin meslek liselerine yönlendirildiğini ifade edebiliriz. Son zamanlarda MEB tarafından mesleki ve teknik ortaöğretimin, başarılı öğrenciler açısından cazibe merkezi haline getirilmeye çalışıldığını görmekteyiz. Bu aşamadan sonra araştırmanın konusu itibariyle, ÖSYM de tercih yapmayacak olan 41 kişiyi (%3,4) örneklemden çıkartılıp analizlere devam edilmiştir. Tablo 1.4. Öğrencilerinin Tercih Edecekleri Alan Hangi alanı tercih edeceksiniz? n % Eğitim (Öğretmenlik) ,2 Mühendislik-Mimarlık ,5 İktisat-İşletme-İdari Bilimler ,2 Hukuk 103 8,9 Fen-Edebiyat 94 8,2 Diğer 79 6,9 İletişim 62 5,4 Tıp 61 5,3 Yük.okul-Meslek Yük.okul 47 4,1 Mesleki veya Teknik eğitim 36 3,1 Dil-Tarih-Coğrafya 25 2,2 Ticaret Turizm 24 2,1 Eczacılık 18 1,6 Sanat ve Tasarım 15 1,3 Diş Hekimliği 14 1, ,0 11

12 Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Cinsiyete Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Kız Cinsiyet Erkek Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer =85,45 s.d.=8 P=0, ,5% 21,2% 15,5% ,1% 11,5% 20,2% ,6% 16,6% 14,2% ,3% 7,0% 8,2% ,2% 7,5% 8,9% ,6% 7,5% 8,1% ,8% 10,1% 8,9% ,1% 10,4% 9,3% ,6% 8,0% 6,9% ,0% 100,0% 100,0% Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Kurumlara Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer 2 h =107,91 s.d.=8 P=0,001 Genel Ortaöğretim Okul Türü Mesleki ve Teknik Ortaöğretim ,9% 13,5% 15,5% ,4% 27,4% 20,2% ,3% 9,4% 14,2% ,9% 4,9% 8,2% ,5% 6,3% 8,9% ,4% 2,7% 8,1% ,5% 2,7% 8,9% ,7% 24,2% 9,3% ,4% 9,0% 6,9% ,0% 100,0% 100,0% 12

13 Hangi alanı tercih edeceksiniz? 6,9% 2,1% 1,6% 1,3% 2,2% 1,2% 3,1% 5,3% 4,1% 5,4% 8,2% 8,9% 20,2% 14,2% Grafik 1.4. Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alan 15,5% Eğitim (Öğretmenlik) Mühendislik-Mimarlık İktisat-İşletme-İdari Bilimler Hukuk Fen-Edebiyat Diğer İletişim Tıp Yüksekokul-Meslek Yüksekokul Mesleki veya Teknik eğitim Dil-Tarih-Coğrafya Ticaret Turizm Eczacılık Sanat ve Tasarım Diş Hekimliği Öğrencilerin tercih edecekleri alanlar incelendiğinde birinci sırada eğitim-öğretmenlik (%20,2) yer almaktadır. İkinci sırada mühendislik-mimarlık (%15,5) ve üçüncü sırada iktisatişletme-idari birimler (%14,2) takip etmektedir. Son sıralarda ise diş hekimliği (%1,2), sanat ve tasarım (%1,3), eczacılık (%1,6) yer almaktadır. Kızların en çok tercih edeceği alan eğitimöğretmenlik (%29,1) iken erkeklerin en çok tercih edeceği alan mühendislik-mimarlıktır. Mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencileri, genel ortaöğretim öğrencilerine nazaran daha fazla öğretmenlik mesleğini seçmektedir. Kızların en çok tercih edeceği alan eğitim-öğretmenlik (%29,1) iken, erkeklerin en çok tercih edeceği alan ise mühendislik-mimarlıktır (%21,2). Öğretmenlik mesleğini tercih edecek öğrencilerin ağırlıklı olarak kızlar (%71,1) olduğu görülmektedir. Kız öğrencilerinin öğretmenlik mesleğini daha çok tercih etmesi ve sözleşmeli öğretmenlerde bayanların %60 lık bir orana sahip olması göz önünde bulundurularak MEB deki %52 olan erkek öğretmen oranının ilerleyen yıllarda bayan öğretmenler lehine değişeceğini söyleyebiliriz. OECD ülkeleri ortalaması olarak bayan öğretmen oranlarına baktığımızda ise; okul öncesinde %97, ilköğretimde %81 ve genel ortaöğretimde %58 dir (2008 OECD). Bu ülkelerde öğretmenlik mesleğine bayanların hakim olduğu görülmektedir. Tablo 1.5. Öğrencilerinin Kardeş Sayısı Kardeş Sayısı n % Tek çocuğum 83 7,2 2 kardeşiz ,1 3 kardeşiz ,7 4 kardeşiz ,5 5 ve yukarı kardeşiz , ,0 13

14 Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Kardeş Sayısına Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer =49,07 s.d.=32 P=0,027 Tek çocuğum 2 kardeşiz Kardeş Sayısı 3 kardeşiz 4 kardeşiz 5 ve yukarı kardeşiz ,1% 17,5% 14,5% 9,5% 13,1% 15,5% ,5% 18,1% 19,6% 25,0% 26,2% 20,2% ,0% 15,4% 14,5% 13,7% 10,7% 14,2% ,2% 8,8% 11,6% 5,4% 4,9% 8,2% ,0% 8,4% 8,6% 10,1% 7,4% 8,9% ,0% 7,3% 7,1% 10,7% 7,4% 8,1% ,6% 9,8% 6,8% 10,1% 9,8% 8,9% ,6% 10,0% 8,3% 9,5% 9,0% 9,3% ,8% 4,8% 8,9% 6,0% 11,5% 6,9% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Kardeş Sayısı 14,5% 29,7% 10,5% 7,2% 38,1% Tek çocuğum 2 kardeşiz 3 kardeşiz 4 kardeşiz 5 ve yukarı kardeşiz Grafik 1.5. Öğrencilerin Kardeş Sayısı Araştırmaya katılan öğrencilerin %38,1 i 2 kardeş, %29,7 si 3 kardeş, %25 i 4 ve yukarı kardeş olduğunu ifade ederken %7,2 si ise tek çocuk olduklarını belirtmektedir. Öğrencilerin kardeş sayısı arttıkça öğretmenlik bölümlerini tercih edeceklerin oranı da artmaktadır 14

15 (P<0,05). Tek çocuk olanların en fazla tercih edecekleri alan mühendislik-mimarlık olurken 4 ve yukarı kardeş olanların en fazla tercih ettiği alan eğitim-öğretmenlik olmaktadır. Tablo 1.6. Öğrencilerinin İl Dışı Üniversite Tercihi Yapma Durumu Oturulan İlin Dışında Bir Üniversite Tercihi Yapma Durumu n % Evet ,4 Hayır , ,0 Oturulan İlin Dışında Bir Üniversite Tercihi Yapma Durumu 12,6% Evet Hayır 87,4% Grafik 1.6. Öğrencilerinin İl Dışı Üniversite Tercihi Yapma Durumu Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu (%87,4) oturduğu ilin dışında bir üniversite tercihi yapabileceğini ifade etmektedir. Kredi Yurtlar Kurumu nun (KYK) öğrenciler için öğrenim, harç kredileri ve Yurtkur un sağladığı hizmetler göz önünde bulundurulursa, öğrencilerin il dışı üniversite tercihi yapma oranının fazla çıkması beklenen bir sonuçtur denilebilir. 15

16 Tablo 1.7. Öğrencilerin Anne ve Babalarının Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı Babasının en son mezun olduğu okul İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim- Önlisans Yükseköğretim-Lisans veya Yüksek Lisans Annesinin en son mezun olduğu okul İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim- Önlisans Yükseköğretim- Lisans veya Yüksek Lisans ,8% 13,0% 2,0%,3% 100,0% 53,4% 11,8% 7,4% 1,2% 31,4% ,5% 49,5% 2,9% 2,1% 100,0% 38,7% 60,8% 14,9% 12,2% 42,4% ,8% 40,6% 32,1% 5,5% 100,0% 6,4% 17,2% 56,4% 11,0% 14,6% ,9% 30,5% 15,3% 47,3% 100,0% 1,6% 10,3% 21,3% 75,6% 11,6% ,9% 34,5% 8,3% 7,3% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Babalarının Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı ve Ki- Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer 2 h =77,84 s.d.=24 P=0,001 İlköğretim Babasının en son mezun olduğu okul Ortaöğretim Yükseköğretim- Önlisans Yükseköğretim- Lisans veya Yüksek Lisans ,0% 14,2% 18,9% 21,2% 15,6% ,8% 17,6% 15,9% 10,6% 20,1% ,1% 16,5% 15,9% 9,1% 14,1% ,0% 8,8% 11,6% 7,6% 8,2% ,8% 8,6% 11,6% 6,8% 8,9% ,0% 8,2% 6,7% 15,2% 8,1% ,8% 8,4% 9,8% 18,2% 8,9% ,4% 10,5% 6,7% 4,5% 9,2% ,2% 7,3% 3,0% 6,8% 6,9% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 16

17 Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Annelerinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı ve Ki- Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul- Meslek Yük.okul Diğer =86,04 s.d.=24 P=0,001 Annesinin en son mezun olduğu okul İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim- Önlisans Yükseköğretim- Lisans veya Yüksek Lisans ,6% 14,9% 26,3% 20,7% 15,6% ,2% 17,9% 9,5% 7,3% 20,1% ,2% 16,7% 15,8% 7,3% 14,2% ,6% 8,7% 7,4% 8,5% 8,0% ,6% 10,5% 11,6% 7,3% 8,9% ,5% 8,7% 4,2% 19,5% 8,0% ,5% 8,7% 15,8% 19,5% 9,0% ,1% 8,7% 5,3% 6,1% 9,4% ,6% 5,1% 4,2% 3,7% 6,7% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Öğrenci anne ve babalarının eğitim düzeyi incelendiğinde; aralarında doğrusal bir ilişki olduğu ve öğrenci anne veya babalarının aynı ve daha yüksek eğitim kademesindeki baba veya annelerle evli olduğu görülmektedir. Bu toplumumuzda beklen bir sonuçtur. Anne ve babanın eğitim düzeyinin öğrencinin tercih edeceği alana bir etkisinin olup olmadığı incelendiğinde; ilk ve ortaöğretim eğitim kademesinden mezun hem anne hem de babanın çocukları ilk sırada eğitim-öğretmenlik alanını tercih edeceğini, önlisans kademesinden mezun velilerin öğrencileri ilk sırada mühendislik-mimarlık alanını, lisans veya yüksek lisans kademesinden mezun velilerin öğrencileri ise ilk sıralarda mühendislik-mimarlık, hukuk, tıp, diş hekimliği, eczacılık alanlarını tercih ettikleri ortaya çıkmaktadır (P<0,05). 17

18 Tablo 1.8. Öğrencilerin Babalarının Meslekleri Baba Mesleği n % Diğer ,1 İşçi ,7 Esnaf ,9 Memur-Müdür-Daire Başkanı-Genel Müdür ,6 Avukat, Doktor, Polis 44 3,8 Öğretmen 32 2, ,0 Baba Mesleği 19,6% 3,8% 2,8% 22,9% 27,1% 23,7% Diğer İşçi Esnaf Memur-Müdür-Daire Başkanı- Genel Müdür Avukat, Doktor, Polis Öğretmen Grafik 1.8. Öğrencilerinin Babalarının Meslekleri Araştırmaya katılan öğrencilerin anne ve babalarının mesleklere göre dağılımı Tablo 1.8 ve 1.9 da grafikleri ise Grafik 1.8 ve 1.9 da yer almaktadır. Öğrencilerin babalarının mesleklerine bakıldığında işçi (%23,7) ve esnaf (%22,9) ağırlıkta olduğu görülmektedir. Annelerinin mesleklerine bakıldığında ise büyük bir çoğunluğunun ev hanımı olduğu (%80,1) ortaya çıkmaktadır. Günümüzde bayanların işgücüne katılım oranının çok düşük olduğunu bu sonuçlara göre de ifade edebiliriz. Babası öğretmen olan öğrencilerin oranı %2,8 iken annesi öğretmen olanların oranı ise %2,4 tür. Tablo 1.9. Öğrencilerin Annelerinin Meslekleri Anne Mesleği n % Ev Hanımı ,1 Memur-Müdür-Daire Başkanı-Genel Müdür 88 7,6 Diğer 52 4,5 İşçi 43 3,7 Öğretmen 28 2,4 Avukat, Doktor, Polis 18 1, ,0 18

19 Anne Mesleği 7,6% 4,5% 3,7% 2,4% 1,6% Ev Hanımı Memur-Müdür-Daire Başkanı- Genel Müdür Diğer 80,1% İşçi Öğretmen Avukat, Doktor, Polis Grafik 1.9. Öğrencilerinin Annelerinin Meslekleri Tablo Öğrenci Ailelerinin Gelir Düzeyi Ailenin Gelir Düzeyi n % Asgari ücret ve altı 67 5,9 650 TL TL , TL TL , TL TL , TL TL , TL ve üstü 96 8, ,0 Tablo Öğrenci Ailelerinin Gelir Düzeyinin il Dışı Tercih Yapma Durumuna Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Ailenin Gelir Düzeyi Asgari ücret ve altı 650 TL TL TL TL TL TL TL TL TL ve üstü 2 h =8,28 s.d.=5 P=0,141 Oturulan İlin Dışında Bir Üniversite Tercihi Yapma Durumu Evet Hayır ,4% 9,4% 5,9% ,0% 20,9% 21,0% ,6% 28,1% 27,6% ,6% 21,6% 25,1% ,2% 7,9% 11,7% ,1% 12,2% 8,6% ,0% 100,0% 100,0% 19

20 Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Ailesinin Gelir Düzeyine Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih- Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer =116,93 s.d.=40 P=0,001 Asgari ücret ve altı 650 TL TL Ailenin Gelir Düzeyi TL TL TL TL TL TL TL ve üstü ,9% 8,4% 15,8% 20,4% 16,2% 19,8% 15,5% ,9% 31,9% 24,4% 13,6% 15,4% 4,2% 20,3% ,4% 14,3% 16,4% 13,3% 12,3% 14,6% 14,4% ,4% 8,0% 5,1% 11,5% 11,5% 3,1% 8,2% ,5% 7,6% 8,0% 8,6% 11,5% 12,5% 8,7% ,5% 6,3% 7,1% 8,2% 10,8% 16,7% 8,3% ,5% 5,9% 5,8% 9,3% 13,8% 18,8% 8,8% ,4% 10,1% 9,6% 9,0% 5,4% 7,3% 9,1% ,4% 7,6% 7,7% 6,1% 3,1% 3,1% 6,7% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Ailenin Gelir Düzeyi 9,0% 650 TL TL 12,3% 22,4% TL TL 26,7% 29,5% TL TL TL TL TL ve üstü Grafik Öğrenci Ailelerinin Gelir Düzeyi Öğrenci ailelerinin gelir düzeyleri incelendiğinde istatistiksel olarak verinin histogramı sağa çarpık bir dağılım göstermektedir. Bunun nedeni TL arasında gelire sahip ailelerin ağırlıkta olmasıdır. Her ne kadar kişi başı milli gelir artmış olsa da Türkiye de ki gelir dağılımında da sağa çarpıklık bulunmaktadır. 20

21 Tablo Ailenin Maddi Durumunun Meslek Tercihi Yapmadaki Etkisi Ailenizin maddi durumu, meslek tercihi yaparken sizi hangi yönde etkileyecektir? n % Etkilemeyecek ,0 Ekonomik Yönden ,7 Psikolojik Yönden ,2 Diğer 36 3, ,0 Tablo Öğrenci Ailelerinin Gelir Düzeyinin Ailenin Maddi Durumunun Meslek Tercihi Yapmadaki Etkisine Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Ailenin Gelir Düzeyi 2 h Asgari ücret ve altı 650 TL TL TL TL TL TL TL TL TL ve üstü =162,63 s.d.=15 P=0,001 Ailenizin maddi durumu, meslek tercihi yaparken sizi hangi yönde etkileyecektir? Ekonomik Yönden Psikolojik Yönden Etkilemeyecek Diğer ,1% 7,5% 13,4% 6,0% 100,0% 11,5% 4,3% 1,7% 11,4% 6,0% ,6% 6,8% 33,5% 2,1% 100,0% 31,9% 13,7% 14,5% 14,3% 21,0% ,3% 12,1% 44,1% 3,5% 100,0% 29,6% 32,5% 25,3% 31,4% 27,9% ,4% 15,2% 59,9% 1,4% 100,0% 15,5% 36,8% 31,0% 11,4% 25,1% ,3% 6,9% 69,2% 1,5% 100,0% 6,8% 7,7% 16,5% 5,7% 11,6% ,1% 6,3% 63,2% 9,5% 100,0% 4,7% 5,1% 11,0% 25,7% 8,5% ,9% 10,4% 48,5% 3,1% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 21

22 Ailenizin maddi durumu, meslek tercihi yaparken sizi hangi yönde etkileyecektir? 10,2% 3,1% Etkilemeyecek Ekonomik Yönden 37,7% 49,0% Psikolojik Yönden Diğer Grafik Ailenin Maddi Durumunun Meslek Tercihi Yapmadaki Etkisi Her iki öğrenciden biri (%49), ailesinin maddi durumunun meslek tercihini etkilemeyeceğini ifade etmektedir. Ekonomik yönden etkileyecek diyen öğrencilerin oranı %37,7 iken psikolojik yönden etkileyecek diyenlerin oranı ise %10,2 dir. Diğer yönlerden etkileyeceğini ifade edenler %3,1 olarak karşımıza çıkmaktadır. Ailesinin gelir düzeyi düşük olan öğrenciler meslek tercihlerinin ekonomik yönden etkileneceğini ifade ederken gelir düzeyi arttıkça bu oran git gide düşmektedir (P<0,05). Ailesinin gelir düzeyi yüksek olan öğrencilerin ise meslek tercihlerinin maddi durumdan etkilenmeyeceğini ifade etmektedir. Tablo Anne ve Babanın Meslek Tercihi ile İlgili Tutumu Anne ve babanız, tercih yapacağınız bölümlerle ilgili size karşı nasıl bir tutum içinde? n % Ailem benimle fikir alış-verişi yapıyor ve kararı bana bırakıyor ,5 Ailem beni serbest bırakıyor ,3 Babam baskı yapıyor 73 6,3 Annem baskı yapıyor 48 4,2 Diğer 20 1, ,0 22

23 Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Anne ve Babasının Meslek Tercihi ile İlgili Tutumuna Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul- Meslek Yük.okul Diğer =55,15 s.d.=32 P=0,007 Anne ve babanız, tercih yapacağınız bölümlerle ilgili size karşı nasıl bir tutum içinde? Annem baskı yapıyor Babam baskı yapıyor Ailem benimle fikir alış-verişi yapıyor ve kararı bana bırakıyor Ailem beni serbest bırakıyor Diğer ,8% 13,7% 14,6% 17,3% 10,0% 15,5% ,5% 17,8% 23,9% 15,4% 15,0% 20,2% ,1% 9,6% 12,3% 16,8% 5,0% 14,0% ,2% 5,5% 9,1% 6,8% 20,0% 8,1% ,3% 6,8% 8,5% 10,0% 10,0% 8,9% ,4% 9,6% 8,3% 7,0% 5,0% 8,0% ,0% 12,3% 9,0% 10,0%,0% 9,0% ,3% 16,4% 7,2% 10,8% 25,0% 9,3% ,4% 8,2% 6,9% 5,9% 10,0% 6,9% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Anne ve babanız, tercih yapacağınız bölümlerle ilgili size karşı nasıl bir tutum içinde? 6,3% 4,2% 1,7% Ailem benimle fikir alış-verişi yapıyor ve kararı bana bırakıyor Ailem beni serbest bırakıyor 32,3% 55,5% Babam baskı yapıyor Annem baskı yapıyor Diğer Grafik Anne ve Babanın Meslek Tercihi ile İlgili Tutumu Araştırmaya katılan öğrencilerin %55,5 i, ailesinin kendisiyle fikir alış-verişi yaptığını ve kararı kendisine bıraktığını ifade ederken, %10,5 i anne ve babasının baskı yaptığını 23

24 belirtmektedir. Her üç kişiden biri (%32,3) ise meslek tercihi yaparken ailesinin kendisini serbest bıraktığını dile getiriyor. Bölüm tercihinde babası baskı yapanların daha çok erkeklere (%63) baskı yaptığı, annesi baskı yapanların ise daha çok kızlara (%56,3) baskı yaptığı ortaya çıkmaktadır. Meslek tercihinde ailesiyle fikir alış-verişi yapıp ve kararın kendisine bırakıldığını belirtenlerin en fazla eğitim-öğretmenlik (%23,9) alan tercihi yapacağı görülmektedir (P<0,05). Öğretmenlik mesleğini tercih edecek öğrenciler arasında en fazla, ailesiyle fikir alış-verişi yapıp kararı kendisine bırakılan öğrencilerin oranı olması (her üç öğrenciden ikisi), bu alanın tercihinin bilinçli bir şekilde yapıldığının göstergesidir (%65,8). Tablo Bölüm Tercihini Yapma Durumu Bölüm tercihlerinizi neye göre yapacaksınız? n % Okulda rehberlik servisinin yaptığı testler sonucunda ilgi ve yeteneklerime göre tercih yapacağım ,6 Açıkta kalmamak için uygun tercihler yapacağım ,1 Kendi isteğime göre ,4 Bölümü arkadaşlarımdan duydum ve tercih yapacağım 62 5,4 Ailemin istediği tercihleri yapacağım 59 5,2 Diğer 26 2, ,0 Tablo Öğrencilerin Tercih Edecekleri Alanların Bölüm Tercihini Yapma Durumuna Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul- Meslek Yük.okul Diğer 2 h =103,93 s.d.=40 P=0,001 Ailemin istediği tercihleri yapacağım Bölüm tercihlerinizi neye göre yapacaksınız? Bölümü arkadaşlarım dan duydum ve tercih yapacağım Okulda rehberlik servisinin yaptığı testler sonucunda ilgi ve yeteneklerime göre tercih yapacağım Açıkta kalmamak için uygun tercihler yapacağım Kendi isteğime göre Diğer ,2% 16,1% 17,0% 11,8% 18,8% 11,5% 15,4% ,9% 16,1% 22,4% 17,7% 23,4% 3,8% 20,4% ,3% 8,1% 13,3% 19,6% 10,9% 7,7% 14,2% ,4% 8,1% 8,5% 7,0% 11,7% 3,8% 8,1% ,5% 6,5% 7,8% 13,7% 5,5%,0% 8,7% ,9% 11,3% 7,3% 8,5% 6,3%,0% 8,0% ,2% 8,1% 10,5% 4,8% 7,0% 23,1% 8,9% ,3% 17,7% 7,5% 9,6% 9,4% 15,4% 9,3% ,4% 8,1% 5,6% 7,4% 7,0% 34,6% 6,9% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

25 Bölüm tercihlerinizi neye göre yapacaksınız? 5,4% 11,4% 5,2% 2,3% 51,6% Okulda rehberlik servisinin yaptığı testler sonucunda ilgi ve yeteneklerime göre tercih yapacağım Açıkta kalmamak için uygun tercihler yapacağım Kendi isteğime göre 24,1% Bölümü arkadaşlarımdan duydum ve tercih yapacağım Ailemin istediği tercihleri yapacağım Diğer Grafik Bölüm Tercihi Yapma Durumu Ankete katılan her iki öğrenciden biri (%51,6) bölüm tercihini, okulundaki rehberlik servisinin yaptığı testler sonucunda ilgi ve yeteneklerine göre, her dört öğrenciden biri (%24,1) açıkta kalmamak için uygun olan tercihlere göre, %11,4 ü kendi isteğine göre, %5,4 ü arkadaşlarından duyduğuna göre, %5,2 si ailesinin isteğine göre, %2,3 ü ise diğer şeylere göre tercih yapacağını belirtmektedir. Bölüm tercihini kendi isteğine göre yapacağını ifade edenlerle (%23,4) okulundaki rehberlik servisiyle birlikte belirlediği ilgi ve yeteneklerine göre yapacağını ifade edenler (%22,4) arasında en fazla eğitim-öğretmenlik alanı tercih edilmektedir (P<0,05). Öğretmenlik mesleğini tercih edecek öğrenciler arasında en fazla, okulundaki rehberlik servisiyle birlikte belirlediği ilgi ve yeteneklerine göre yapacağını ifade edenlerin oranı olması (%57,1), yine bu alanın tercihinin bilinçli bir şekilde yapıldığının göstergesidir diyebiliriz. Tablo Tercih Edilecek Bölümlerde Ailenin Ön Planda Tuttuğu Kriterler Tercih edeceğiniz bölümler için ailenizin etkisi oluyorsa, aileniz hangi kriterleri ön planda tutuyor? n % Sağlayacağı ekonomik imkanları ,5 İlgi ve yeteneklerimi ,9 Kazandıracağı şahsiyet ve kültürü ,6 Kazandıracağı sosyal statüyü ,5 Diğer 36 3, ,0 25

26 Tercih edeceğiniz bölümler için ailenizin etkisi oluyorsa, aileniz hangi kriterleri ön planda tutuyor? 11,5% 3,5% Sağlayacağı ekonomik imkanları 16,6% 38,5% İlgi ve yeteneklerimi Kazandıracağı şahsiyet ve kültürü 29,9% Kazandıracağı sosyal statüyü Diğer Grafik Tercih Edilecek Bölümlerde Ailenin Ön Planda Tuttuğu Kriterler Tercih edeceği bölümlerde ailesinin etkisi olduğunu düşünen öğrencilerin %38,5 i, ailesinin, bölümle ilgili sağlayacağı ekonomik imkanları, %29,9 u ilgi ve yeteneklerini, %16,6 sı kazandıracağı şahsiyet ve kültürü, %11,5 i kazandıracağı sosyal statüyü, %3,5 i ise diğer kriterleri ön planda tuttuğunu ifade etmektedir. Aileler çocuğunun bölüm tercihi yaparken ilk sırada mezun olduktan sonra mesleğin sağlayacağı ekonomik imkanları ön planda tutmaktadır. Tablo Tercih Edilecek Bölümlerle İlgili Araştırma Yapma Tercih edeceğiniz bölümlerle ilgili araştırma yaptınız mı? n % Evet ,0 Kısmen ,8 Hayır 71 6, ,0 Tablo Tercih Edilecek Bölümlerle İlgili Araştırma Yapma Durumunun Cinsiyete Göre Dağılımı ve Ki- Kare Sonuçları Cinsiyet Kız Erkek 2 h =3,86 s.d.=2 P=0,145 Tercih edeceğiniz bölümlerle ilgili araştırma yaptınız mı? Evet Kısmen Hayır ,1% 34,0% 4,9% 100,0% ,0% 35,7% 7,3% 100,0% ,0% 34,8% 6,1% 100,0% 26

27 Tablo Tercih Edilecek Bölümlerle İlgili Araştırma Yapma Durumunun Kuruma Göre Dağılımı ve Ki- Kare Sonuçları Okul Türü 2 h Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Ortaöğretim =5,86 s.d.=2 P=0,054 Tercih edeceğiniz bölümlerle ilgili araştırma yaptınız mı? Evet Kısmen Hayır ,6% 36,5% 5,9% 100,0% ,9% 27,9% 7,2% 100,0% ,0% 34,8% 6,1% 100,0% Tercih edeceğiniz bölümlerle ilgili araştırma yaptınız mı? 6,1% Evet 34,8% 59,0% Kısmen Hayır Grafik Tercih Edilecek Bölümlerle İlgili Araştırma Yapma Öğrencilerin %59 u tercih edeceği bölümle ilgili araştırma yaptığını, %34,8 i kısmen yaptığını ve %6,1 i yapmadığını dile getirmektedir. Kız ve erkek öğrencilerin, genel ortaöğretim ile mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin tercih edecekleri bölümle ilgili aynı oranda araştırma yaptığı veya yapmadığı söylenebilir (P>0,05). Tablo Bölüm Tercihinde Cinsiyetin Etkisi Bölüm tercihi yapmanızda cinsiyetinizin etkisi olacak mı? n % Evet ,3 Kısmen ,1 Hayır , ,0 27

28 Tablo Tercih Edilecek Alanların Bölüm Tercihinde Cinsiyetin Etki Durumuna Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Bölüm tercihi yapmanızda cinsiyetinizin etkisi olacak mı? Evet Kısmen Hayır Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih-Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer =37,74 s.d.=16 P=0, ,9% 19,0% 14,7% 15,4% ,0% 27,7% 17,8% 20,1% ,8% 13,9% 15,2% 14,3% ,9% 8,0% 8,9% 8,2% ,7% 5,1% 10,0% 8,9% ,9% 10,2% 7,7% 8,1% ,5% 5,1% 9,8% 9,0% ,9% 8,0% 9,6% 9,2% ,4% 2,9% 6,2% 6,8% ,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bölüm tercihi yapmanızda cinsiyetinizin etkisi olacak mı? 14,3% 12,1% Evet Kısmen 73,6% Hayır Grafik Bölüm Tercihinde Cinsiyetin Etkisi Araştırmadaki öğrencilerin %14,3 ü bölüm tercihi yaparken cinsiyetinin etkisi olacağını, %12,1 i kısmen olacağını ve %73,6 sı etkisinin olmayacağını ifade etmektedir. Bölüm tercihinde cinsiyetinin etkisi olacağını ifade eden öğrenciler arasında en fazla eğitimöğretmenlik (%25) alanı tercih edileceği görülmektedir. Eğitim-öğretmenlik alanını en çok 28

29 tercih edenlerin kızlar (%71,1) olduğuna göre burada da kızların cinsiyetlerinden dolayı öğretmenlik mesleğini seçtiklerini ifade edebiliriz. Tablo Okul Rehberlik Bölümüyle Meslek Seçimiyle İlgili Görüşme Okulunuzda Rehberlik bölümüyle, meslek seçimiyle ilgili hiç görüştünüz mü? n % Evet ,5 Hayır , ,0 Tablo Okul Rehberlik Bölümüyle Meslek Seçimiyle İlgili Görüşme Durumunun Cinsiyete Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Cinsiyet 2 h Kız Erkek =0,004 s.d.=1 P=0,951 Okulunuzda Rehberlik bölümüyle, meslek seçimiyle ilgili hiç görüştünüz mü? Evet Hayır ,6% 43,4% 100,0% ,4% 43,6% 100,0% ,5% 43,5% 100,0% Tablo Okul Rehberlik Bölümüyle Meslek Seçimiyle İlgili Görüşme Durumunun Kuruma Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Okul Türü 2 h Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Ortaöğretim =8,11 s.d.=1 P=0,004 Okulunuzda Rehberlik bölümüyle, meslek seçimiyle ilgili hiç görüştünüz mü? Evet Hayır ,5% 41,5% 100,0% ,0% 52,0% 100,0% ,5% 43,5% 100,0% 29

30 Okulunuzda Rehberlik bölümüyle, meslek seçimiyle ilgili hiç görüştünüz mü? 43,5% 56,5% Evet Hayır Grafik Okul Rehberlik Bölümüyle Meslek Seçimiyle İlgili Görüşme Ortaöğretim son sınıf öğrencilerinin %56,5 i meslek seçimiyle ilgili okulunun rehberlik bölümüyle görüştüğünü ifade ederken, %43,5 i görüşmediğini belirtmektedir. Kız ve erkek öğrencilerin, rehberlik bölümüyle aynı oranda görüştükleri (P>0,05), genel ortaöğretim öğrencilerinin mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencilerine oranla daha fazla rehberlik bölümüyle görüştükleri görülmektedir (P<0,05). Tablo Öğrencilerin Bölüm Seçimi Yaparken Öncelikli Olarak Önem Verdikleri Bölüm Tercihi Yaparken Öncelikli Olarak Önem Verilenler % Kazanç durumuna ve iş bulma kolaylığına önem veririm İlgi ve yeteneklerime önem veririm Toplumdaki saygınlığına önem veririm İlerleme imkanına önem veririm 9.11 Almış olduğum eğitime önem veririm 6.07 Ülkeme sağlayacağı katkıya önem veririm 5.52 Bölümün niteliğine önem veririm 5.36 Sahip olduğum değerlere önem veririm 4.54 Bölümün bulunduğu üniversitenin niteliğine önem veririm 4.19 Annemin ve babamın mesleğine önem veririm 1.52 Diğer şeylere önem veririm

31 Bölüm Seçimi Yaparken Öncelikli Olarak Önem Verilenler 5,5% 6,1% 1,5% 4,5% 4,2% 0,1% 5,4% 33,8% Kazanç durumuna ve iş bulma kolaylığına önem veririm İlgi ve yeteneklerime önem veririm Toplumdaki saygınlığına önem veririm İlerleme imkanına önem veririm Almış olduğum eğitime önem veririm 9,1% 10,4% 19,3% Ülkeme sağlayacağı katkıya önem veririm Bölümün niteliğine önem veririm Sahip olduğum değerlere önem veririm Bölümün bulunduğu üniversitenin niteliğine önem veririm Annemin ve babamın mesleğine önem veririm Diğer şeylere önem veririm Grafik Öğrencilerin Bölüm Seçimi Yaparken Öncelikli Olarak Önem Verdikleri Araştırmaya katılan öğrenciler, bölüm seçimi yaparken öncelikli olarak kazanç durumuna ve iş bulma kolaylığına (%33,8), daha sonra sırasıyla ilgi-yeteneklerine (%19,3) ve toplumdaki saygınlığına (%10,4) önem vermektedir. Bölümün bulunduğu üniversitenin niteliği (%4,2) ile anne ve babanın mesleği (%1,5), öğrencilerin bölüm tercihi yaparken en az önem verdiği unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenci bölüm tercihi yaparken hem ailesinin hem de kendisinin öncelikli olarak önem verdiği şeyler aynı olmakla birlikte ilk sırada ekonomik kaygılar gelmektedir. En önemlisi olan, ilgi ve yetenekleri, ikinci planda geldiği görülmektedir. Tablo Öğrencilere Göre Toplumda En Saygın Meslek Sizce toplumda en saygın meslek hangisidir? n % Doktorluk ,2 Öğretmenlik ,6 Hakimlik 98 8,8 Subay-Asker 78 7,0 Avukatlık 69 6,2 Mühendislik 66 5,9 Öğretim Üyeliği 59 5,3 Polislik 58 5,2 Gazetecilik 28 2,5 Diğer 25 2,2 Eczacılık 15 1,3 Mimarlık 15 1,3 Diş Hekimliği 11 1,0 Bilgisayar Programcılığı 6, ,0 31

32 Sizce toplumda en saygın meslek hangisidir? 5,3% 2,2% 5,2% 2,5% 1,3% 1,3%1,0% 0,5% 5,9% 6,2% 7,0% 8,8% 27,2% 25,6% Doktorluk Öğretmenlik Hakimlik Subay-Asker Avukatlık Mühendislik Öğretim Üyeliği Polislik Gazetecilik Diğer Eczacılık Mimarlık Diş Hekimliği Bilgisayar Programcılığı Grafik Öğrencilere Göre Toplumda En Saygın Meslek Öğrencilerin %27,2 si toplumda en saygın mesleğin doktorluk, %25,6 sı öğretmenlik ve %8,8 i hakimlik olduğunu ifade etmektedir. Öğrencilerin, toplumda saygınlık bakımından en sonlarda gördüğü mesleklerin ise diş hekimliği (%1) ile bilgisayar programcılığı (%0,5) olduğu görülmektedir. Kız öğrenciler, toplumda en saygın mesleğin öğretmenlik olduğunu (%33,5) ifade ederken, erkek öğrenciler ise doktorluk olduğunu (%27,1) dile getirmektedir. Öğrencilerin %27,2 si doktorluğu en saygın meslek olarak görürken, alan tercihinde ise %5,3 ü tıp alanını yazacağını ifade etmektedir. Öğrencilerin %25,6 sı toplumda ikinci sırada en saygın mesleğin öğretmenlik olduğunu ifade ederken, alan tercihinde ise %20,2 lik bir oranla birinci sırada çıkan eğitim-öğretmenlik alanını yazacağını dile getirmektedir. Tablo Öğrenciler Tarafından Evde Daha Çok Seyredilen Program Türü Evde daha çok hangi tür programlar izliyorsunuz? n % Haber Programları ,5 Dizi ,6 Spor Programları ,4 Tartışma Programları ,5 Yarışma Programları ,5 Sinema 112 9,8 Magazin Programları 92 8,0 Belgesel Programları 87 7, ,0 32

33 Tablo Tercih Edilecek Alanların Evde Daha Çok Seyredilen Program Türüne Göre Dağılımı ve Ki-Kare Sonuçları Hangi alanı tercih edeceksiniz? 2 h Mühendislik-Mimarlık Eğitim (Öğretmenlik) İktisat-İşletme-İdari Bilimler Fen-Edebiyat İletişim, Dil-Tarih- Coğrafya, Sanat ve Tasarım Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Hukuk Mesleki veya Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm, Yük.okul-Meslek Yük.okul Diğer Haber Prog. =101,74 s.d.=56 P=0,001 Evde daha çok hangi tür programlar izliyorsunuz? Tartışma Prog. Magazin Prog. Yarışma Prog. Spor Prog. Belgesel Prog. Sinema Dizi ,5% 10,4% 17,6% 13,3% 23,2% 16,3% 17,4% 8,4% 15,5% ,5% 17,5% 24,2% 23,3% 12,2% 16,3% 16,5% 27,1% 20,0% ,0% 16,2% 13,2% 15,8% 15,2% 12,8% 14,7% 10,2% 14,3% ,9% 9,7% 8,8% 6,7% 7,3% 8,1% 9,2% 6,0% 8,1% ,5% 7,8% 7,7% 10,0% 7,9% 8,1% 14,7% 7,8% 8,9% ,9% 4,5% 13,2% 9,2% 5,5% 16,3% 2,8% 12,0% 8,2% ,5% 18,2% 6,6% 3,3% 7,9% 8,1% 7,3% 9,6% 9,1% ,9% 8,4% 6,6% 6,7% 12,2% 12,8% 7,3% 10,8% 9,3% ,1% 7,1% 2,2% 11,7% 8,5% 1,2% 10,1% 7,8% 6,7% ,0 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% % 100,0% Evde daha çok hangi tür programlar izliyorsunuz? 9,8% 10,5% 8,0% 7,6% 13,5% 21,5% 14,4% 14,6% Haber Programları Dizi Spor Programları Tartışma Programları Yarışma Programları Sinema Magazin Programları Belgesel Programları Grafik Öğrenciler Tarafından Evde Daha Çok Seyredilen Program Türü Araştırmaya katılan öğrencilerin %21,5 i evde en çok haber programlarını izlediğini, %14,6 sı dizi, %14,4 ü spor programlarını, %13,5 i tartışma programlarını, %10,5 i yarışma programlarını, %9,8 i sinema, %8 i magazin programlarını ve %7,5 i belgesel programlarını 33

34 izlediğini söylemektedir. Dizi, magazin programları ve yarışma programları seyreden öğrenciler arasında en fazla eğitim-öğretmenlik alanı tercih edileceği görülmektedir (P<0,05). Tablo YGS Sınavında Şifre Tartışmalarından Öğrencilerin Etkileme Durumu Basında uzun süre gündemde kalan YGS sınavında şifre tartışmaları sizi nasıl etkiledi? n % LYS'ye çalışmamı önemli derecede etkiledi ,7 LYS'ye çalışmamı çok az etkiledi ,4 Hiç etkilemedi ,4 LYS'ye hiç çalışamadım , ,0 Basında uzun süre gündemde kalan YGS sınavında şifre tartışmaları sizi nasıl etkiledi? LYS'ye çalışmamı önemli derecede etkiledi 19,4% 17,5% 42,7% LYS'ye çalışmamı çok az etkiledi Hiç etkilemedi 20,4% LYS'ye hiç çalışamadım Grafik YGS Sınavında Şifre Tartışmalarından Öğrencilerin Etkileme Durumu Her beş öğrenciden dördü (%80,6), basında uzun süre gündemde kalan YGS sınavında şifre tartışmaları sonucu etkilendiği görülmektedir. Bu etkilenen öğrencilerin %42,7 si LYS ye yönelik çalışmalarını önemli derecede, %20,4 ü çok az etkilediğini ifade ederken %17,5 i LYS e hiç çalışamadığını dile getirmektedir. Hiç etkilenmediğini ifade edenlerin oranı ise %19,4 tür. Tablo LYS yi Kazanamayan Öğrencilerin Durumu Bu sene LYS sonucunda bir yeri kazanamazsanız ne yapacaksınız? n % Dershaneye giderek tekrar sınava hazırlanacağım ,2 Sınava kendim hazırlanacağım ,9 Sınava tekrar girmeyeceğim , ,0 34

35 Bu sene LYS sonucunda bir yeri kazanamazsanız ne yapacaksınız? 19,9% 11,9% 68,2% Dershaneye giderek tekrar sınava hazırlanacağım Sınava kendim hazırlanacağım Sınava tekrar girmeyeceğim Grafik LYS yi Kazanamayan Öğrencilerin durumu Her üç öğrenciden ikisi (%68,2), bu sene LYS sonucunda bir yeri kazanamadığı durumda dershaneye giderek tekrar sınava hazırlanacağını, her beş öğrenciden biri (%19,9) sınava kendi hazırlanacağını ve her on öğrenciden biri (%11,9) sınava tekrar girmeyeceğini ifade etmektedir. Tablo Danıştay ın Kararına Yönelik Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Öğrencilerinin Düşünceleri Danıştay ın iptal ettiği, YGS-1 puan türüyle teknoloji fakültelerinin mühendislik bölümlerine girebilme hakkınızın elinden alınmasını nasıl karşılıyorsunuz? n % Meslek liseleri 2. sınıf muamele görüyor 63 31,7 Bizi üniversiteye almamak için ellerinden geleni yapıyorlar 57 28,6 Üniversite yolu bizim için yine kapandı 28 14,1 Etkilemedi 23 11,6 YGS-1 puan türüne göre tercih yapacaktım ama şimdi LYS'de gerekli puanı alamam 17 8,5 Diğer 11 5, ,0 Danıştayın iptal ettiği, YGS-1 puan türüyle teknoloji fakültelerinin mühendislik bölümlerine girebilme hakkınızın elinden alınmasını nasıl karşılıyorsunuz? 11,6% 14,1% 8,5% 5,5% 28,6% 31,7% Meslek liseleri 2. sınıf muamele görüyor Bizi üniversiteye almamak için ellerinden geleni yapıyorlar Üniversite yolu bizim için yine kapandı Etkilemedi Grafik Danıştay ın Kararına Yönelik Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Öğrencilerinin Düşünceleri 35

36 Mesleki ve teknik ortaöğretim son sınıf öğrencilerine yöneltilen Danıştay ın iptal ettiği, YGS-1 puan türüyle teknoloji fakültelerinin mühendislik bölümlerine girebilme hakkınızın elinden alınmasını nasıl karşılıyorsunuz? sorusuna öğrencilerin %31,7 si meslek liseleri ikinci sınıf muamele görüyor derken, %28,6 sı bizi üniversiteye almamak için ellerinden geleni yapıyorlar demektedir. Üniversite yolu bizim için yine kapandı diyenlerin oranı % 14,1, etkilemedi diyenlerin oranı %11,6, YGS-1 puan türüne göre tercih yapacaktım ama şimdi LYS de gerekli puanı alamam diyenlerin oranı %8,5 ve diğer şeyleri ifade edenlerin oranı %5,5 dir. Mesleki ve teknik ortaöğretimin her alanda önünün kesilmeye çalışıldığı görülmektedir. Uzun yıllardır süre gelen katsayı adaletsizli ve bu adaletsizliği gidermeye yönelik yapılan çalışmaların yine Danıştay tarafından engellenmeleri; mesleki ve teknik ortaöğretimde hem öğrenci payının hem de eğitimin niteliğinin istenilen yerde olmaması sonucunu doğurmaktadır. Partilerin seçim beyannamelerine baktığımızda ise mesleki ve teknik ortaöğretimin daha nitelikli ve daha tercih edilebilir hale getirilmeleri için yapılacak çalışmaların sadece AK Parti tarafından dile getirildiği görülmektedir. 36