[Gizli] PROJECT TEAM. Yrd. Doç. Dr. Oğuz ERGĠN

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "[Gizli] PROJECT TEAM. Yrd. Doç. Dr. Oğuz ERGĠN"

Transkript

1 PROJECT TEAM rd. Doç. Dr. Oğuz ERGĠN Meltem ÖZSO Egi ÖZGER Nezire Nur PEPEOĞLU usuf Our KOÇBERBER ġadi Çağata ÖZTÜRK Özca URT Çağata GÜNGÖR Akara

2 ĠÇĠNDEKĠLER ÖZ... 3 GĠRĠġ... 4 PROJE AġAMALARI... 5 TASARIM... 5 BURUK TASARIMI... 6 ĠġLEMCĠ TANITIMI... BĠRĠMLER... 5 AZMAÇ ÖBEĞĠ... 5 ARĠTMETĠK MANTIK BĠRĠMĠ(AMB)... 6 ÇARPMA BĠRĠMĠ... 8 KADIRMA BĠRĠMĠ... DENETĠM BĠRĠMĠ... 6 SONUÇ... 7 GELECEK PROJELER... 7 KANAKLAR... 7

3 ÖZETÇE Güümüz tekoloisi bilgisaar üzerie kurulmuş durumdadır. Bilgisaar doaımı üzeride e oğulaşmış ülkeler Almaa ve Amerika gibi bilim ve tekoloide ilerlemiş ülkelerdir. Buları dışıda da belirli çalışmalar apılmasıa rağme bu ülkeler bilgisaar doaım sektörüde tekel koumudadırlar. Amerika ve Almaa ı tekelliğii sürdürdüğü bu tekoloi sektörüde Türkie de kedii kaıtlamak istee ülkelerde birisidir. Bu edele bazı üiversiteler ve şirketler büeside başlagıç sevieside çalışmalar apılmıştır. Acak hedeflee büük adımlar atılamamıştır. Bu adımlarda e öemlisi bir işlemci tasarlamasıdır. Çükü işlemciler bilgisaarları e öemli parçaları olmakla birlikte diğer tekoloileri de temelide er almaktadır. İşte bu öemli adımı atılabilmesi içi bitirme proesi kapsamıda farklı sistemlere uum sağlaabilecek temel bir işlemci tasarımı apılacaktır. Bu makalede bu işlemcii tasarımı ve gerçekleştirilmesie ilişki arıtılar alatılacaktır. 3

4 GİRİŞ Bilgisaar doaımı temel olarak dört kısımda iceleebilir. Bular iģlemci, bellek, giriģ, çıkıģ birimidir. Bular arasıda iģlemci e öemlisidir. Bir iģlemci bilgisaarı temel parçasıdır. Adıda da alaģılacağı üzere iģlemci, bir bilgisaardaki iģlemleri ürüte ve souçları gerekli erlere gödere elemadır. Gücel iģlemciler mikroskobik bouttaki trasistörleri direçler, kodasatörler ve diotlarla bir araa getirilmeside oluģa milolarca karmaģık matık kapısıda oluģur. Bu karmaģık görüe apı iģlemcii veriolu ve deetim birimii oluģturur. ĠĢlemciler ilk olarak vakum tüplerile baģlaa ve trasistörlerle devam ede bir evrim geçirmiģlerdir. Acak iģlemci üretimii tam ivme kazaması siliko üzerie apıla trasistörler saeside olmuģtur. Itel firmasıı 97 ılıda ilk defa bilerce trasistörü bir siliko çip üzeride birleģtirmesile bilgisaar çağıda devrim gerçekleģtirilmiģtir. ĠĢlemcileri seri üretimie geçilmesile daha öce sadece büük Ģirketleri ve üiversiteleri kullaabildiği bilgisaarlar iice küçüldü ve Ģuaki halii aldılar. Buula birlikte iģlemciler moder haatta alızca bilgisaarlar değil otomobil, cep telefou gibi birçok erde kullaılmaa baģlamıģtır. Tekoloide ileri sevielere gelmiģ birçok ülkede iģlemci tasarımı gerçekleģtirilmektedir. Bu kouda daha ei adımlar ata ülkemizde de bir iģlemci apılmak istemektedir. Bu üzde daha aratıcı olabilmek ve doğruda bilgisaar tasarımıı kullaıcılar, tekik elemalar ve mühedisler tarafıda daha akıda irdelemesi amacı ile ülkemizde Tübider (Türk BiliĢim Dereği) tarafıda iģlemci tasarımı üzerie bir arıģma düzelemektedir. Bu arıģma kapsamıda gerçekleģtirilecek iģlemci bu proei kousudur. arıģmaa 3 dalda girmek mümküdür. Bular Saal ĠĢlemci Tasarımı, FPGA ile Fiziksel ĠĢlemci Tasarımı, Akademik eilikçi Gömülü Sistem Tasarımı dır. Bitirme proesi kapsamıda her üç dalda bir tasarım apılması plalamaktadır. Acak bu makalede alızca saal tasarıma iliģki arıtılar verilecektir. Saal iģlemci tasarımı içi zate hali hazırda verilmiģ ola buruklar kullaılarak iģlemcii apması gerekeler ve kullaılacak birimler belirlemiģtir. Ġlk olarak burukları asıl davraacağı ve buruk türleri tasarlamıģtır. Bu adımda sora kağıt üzerie geçirile tasarım üzeride gerekli düzeleme ve değiģiklikler apılmıģ ve tasarım so halii almıģtır. Verioluu so halii almasıla birlikte deetim birimi tasarımı tamamlamıģtır. 4

5 PROJE AŞAMALARI TASARIM Tübider iģlemci arıģmasıa katılmak amacıla tasarlaacak ola Kasırga iģlemcisii saal tasarımı apılırke ilk adım buruk türleri ve bir burukta hagi bitleri eleri ifade ettiğii belirlemesi olmuģtur. ĠĢlemcii burukları 6 bit olacaktır ve bitlik alık değerler kullaılacaktır. GerçekleĢtirilmesi gereke 30 buruk ise 5 bitle ifade edilecektir. Bazı burukları gerçekleģtireceği iģlemler ise daha sora belirlemek üzere bırakılmıģtır. Bular SSCALL, HLT ve BL buruklarıdır. Kasırga iģlemciside 3 tür buruk vardır. Bular A-tipi, -tipi, D-tipi buruklardır. A-tipi buruklar alık değerle apıla iģlemleri ifade eder. Burada 5 bit apılacak iģlemi bildirir ve geri kala bit alık değerdir. Alık değerle apıla iģlemler geelde birikeç ile apıla iģlemlerdir. Bularda azmaçta değer almak erie direkt kullaıcıda alıa değerler kullaılır. -tipi buruklar ise azmaç tipi buruklardır. azmaç tipi buruklarda iki azmaçla apıla iģlem bir souç azmacıa azılır. 6 bit içide ilk 5 bit iģlemi gösterirke soraki 3 bit soucu azılacağı azmacı, daha sora gele 6 bit ise iģlemleri apılacağı azmacı gösterir. D-tipi buruk ise iģlem biti ve azmacı gösterir. Ġkici azmaçtaki değer birici azmaçla apılacak iģleme dair değerler tutar. Buruklarla ilgili arıtılar bir soraki Buruk tasarımı baģlığıda arıtıla iceleecektir. Buruk tasarımı sorasıda iģlemcii veriolu tasarımı apılmıģtır. Verioluda AMB, çarpma birimi ve kadırma birimi olması plalamıģtır. Kasırga iģlemcisi tek vuruģlu bir iģlemci olacaktır. Bu iģlemcide aritmetik iģlem apa birimleri arılması çok büük bir hız sağlamaacaktır acak daha ileriki sevielerde öreği boru hattı uguladığıda birimleri arılması hız kazadıracaktır. Veriolu tasarımı çoklaıcılar ve birimleri eklemesile tamamlamıģtır. Veriolua dair arıtılar veriolu baģlığı altıda, birimlere dair arıtılar birimler baģlığı altıda ve deetim birimie dair arıtılar da ie deetim baģlığı altıda verilecektir. 5

6 BURUK TASARIMI İŞLEMLER HLT 0000 SSCALL Idle Idle 0000 ADD 000 SUB 00: Aritmetik 000 MUL ĠĢlemler 00 MULU 0000 AND 000 OR 00: Matık 000 NOT ĠĢlemleri 00 OR 000 BEQ 00 BNE 0: Dallama 00 BA ĠĢlemleri 0 BL 0000 SLL 000 SRL 00: Kadırma 000 SLA ĠĢlemleri 00 SRA 000 LW 00 SW 0: Load, Store, 00 MOV Move ve Compare 0 CMP 000 MOVI 00 ANDI 0: Alık Değer ile 00 ORI Matık ve MOV 0 ORI 00 ADDI 0 SUBI : Alık Değerle 0 MULI Aritmetik ĠĢlemler ve NOP NOP BURUK TÜRLERİ A-TİPİ (Alık; 5- lik buruk türü) ĠĢlem (5) Alık Değer () -TİPİ (azmaç; lük buruk türü) ĠĢlem (5) Ra (3) Rb (3) Rc (3) D-TİPİ (Diğer; lük buruk türü) ĠĢlem (5) Ra (3) Rb (3) A-TİPİ: 5 bit iģlem içi, diğer bit ise alık değer içi arılmıģtır. Alık değer ile apıla tüm iģlemlerde bu buruk türü kullaılmaktadır. -TİPİ: 5 bit iģlem içi, 3 adet 3 er bit ise Ra, Rb ve Rc azmaçları içi arılmıģtır. Ra a Rb ve Rc azmaçlarıdaki veriler ile apıla iģlemi soucu azılır. Aritmetik iģlemler ii kullaılmaktadır. D-TİPİ: 5 bit iģlem içi, adet 3 er bit ise Ra ve Rb azmaçları içi arılmıģtır. Load, store, compare ve shift gibi iģlemler içi kullaılmaktadır. 6

7 *HLT -- DUR *SSCALL -- SİSÇAĞ ADD ( Tipi) -- TOP Ra Rb + Rc B ile C azmacıdaki değer toplaıp A azmacıa azılır. SUB ( Tipi) -- ÇIKAR Ra Rb Rc B azmacıdaki değerde C azmacıdaki değer çıkarılıp souç A azmacıa azılır. MUL (D Tipi) -- ÇARP Üst+Alt Ra * Rb A azmacıdaki değer B azmacıdaki değerle çarpılır. Souç 3 bitlik veri tutabilecek iki azmaca bölüür. Çarpma iģlemi iģaretli saılarla (e tümlee) iģlem apar. Ġki tae 6 bitlik saıı çarpımı e fazla 3 bitlik bir değer olabileceği içi souç üst ve alt azmaçlarıa bölüerek tutulur. MULU (D Tipi) -- İÇARP Üst+Alt Ra * Rb A azmacıdaki değer B azmacıdaki değerle çarpılır. Souç 3 bitlik ver tutabilecek iki azmaca bölüür. ĠĢaretsiz saılarla iģlem apar. azmaçlardaki 6 biti tümü saıı göstermek içi kullaılır. AND ( Tipi) -- VE Ra Rb Rc AND buruğu tipi buruklarla gerçekleģtirilebilir. tipi burukla gerçekleģtirilirse c ve b azmaçlarıdaki değerler VEleerek a azmacıa azılır. AND iģlemi azmaçlardaki 6 bitilik değerler arasıda bit bit ve apılması ile gerçekleģtirilir. OR ( Tipi) -- VEA Ra Rb Rc OR buruğu tipi buruklarla gerçekleģtirilebilir. tipi burukla gerçekleģtirilirse c ve b 7

8 azmaçlarıdaki değerler OR laarak a azmacıa azılır. azmaçlardaki 6 bitilik değerler arasıda bit bit vea iģlemi apılır. NOT (D TİPİ) -- DEĞİL Ra Rb - Ra azmacıa Rb i değerii tersi alıarak azılır. OR ( Tipi) -- ÖVEA Ra Rb (OR) Rc OR buruğu tipi buruklarla gerçekleģtirilir. tipi burukla gerçekleģtirilirse c ve b azmaçlarıdaki değerler OR laarak a azmacıa azılır. azmaçlardaki 6 bitlik değerler arasıda bit bit or iģlemi apılır. BEQ (A Tipi) -- SED Eğer SıfırBarağı = ise PS = PS + iģaretle geiģletilmiģ(alık Değer) BEQ geellikle bir CMP komutu sorasıda kullaılır. Buruk sıfır barak bitie bakarak değer e eģitse program saacıı alık değeri iģaretle geiģletilmiģ hali kadar artırır. Alık değer eksi a da artı olabilir. BNE (A Tipi) -- SEDD Eğer SıfırBarağı = 0 ise PS = PS + iģaretle geiģletilmiģ(alık Değer) BNE geellikle bir CMP komutu sorasıda kullaılır. Buruk sıfır barak bitie bakarak değer 0 a eģitse program saacıı alık değeri iģaretle geiģletilmiģ hali kadar artırır. Alık değer eksi a da artı olabilir. BA (A Tipi) -- ATLA PS = Alık Değer ĠĢaretle geiģletilmiģ alık değeri gösterdiği adrese gidilir. *BL -- AVB SLL (D Tipi) -- SOMK a da Ra ı değeri Rb kadar sola matıksal kadırılır. SRL (D Tipi) -- SAMK a da Ra ı değeri Rb kadar sağa matıksal kadırılır. 8

9 SLA (D Tipi) -- SOAK a da Ra ı değeri Rb kadar aritmetik sola kadırılır. SRA (D Tipi) -- SAAK a da Ra ı değeri Rb kadar aritmetik sağa kadırılır. LW (D Tipi) -- ÜKLE Ra Bellek [Rb] Bellekte Rb azmacıda bulua 6 bitlik değeri gösterdiği adresteki veri alııp Ra azmacıa ükleir. SW (A Tipi) -- SAKLA Bellek [Rb] Ra Ra azmacıdaki değeri Rb azmacıda bulua 6 bitlik değeri bellekte gösterdiği adrese ükler. MOV (D Tipi) -- TAŞI Ra Rb B azmacıdaki değeri A azmacıa kopalar. CMP (D Tipi) -- KARŞ Brkç Ra - Rb A azmacıdaki değerde B azmacıdaki değeri çıkarıp Birikece göderir. Eğer akümülatörü değeri egatif ise a azmacıdaki değer b de küçüktür, değer pozitif ise a, b de büük ve akümülatörü değeri 0 a eģitse a ve b azmaçları birbirie eģittir. Arıca CMP buruğu barak bitlerii de etkiler. Barak bitleri daha sora gelecek bir dallama komutuu öledirmek içi kullaılır. MOVI (A Tipi) -- ATAŞI Brkç Alık değer (ĠĢaretle GeiĢletilmiĢ) Alık değeri iģaretle geiģletilmiģ halii akümülatöre ükler. ANDI (A Tipi) -- AVE Brkç Brkç Alık değer (Sıfırla GeiĢletilmiĢ) Alık değeri sıfırla geiģletilmiģ halii Birikeçteki değerle ve iģlemie sokup birikece göderir. 9

10 ORI (A Tipi) -- AVEA Brkç Brkç Alık değer (Sıfırla GeiĢletilmiĢ) Alık değeri sıfırla geiģletilmiģ halii birikeçteki değerle vea iģlemie sokup birikece göderir. ORI (A Tipi) -- AÖVEA Brkç Brkç (OR) Alık değer (Sıfırla GeiĢletilmiĢ) Alık değeri sıfırla geiģletilmiģ halii birikeçteki değerle or iģlemie sokup birikece göderir. ADDI (A Tipi) -- ATOP Brkç Brkç + Alık değer (ĠĢaretle GeiĢletilmiĢ) Alık değeri iģaretle geiģletilmiģ halii birikeçteki değerle toplaıp birikece göderir. SUBI (A Tipi) -- AÇIKAR Brkç Brkç - Alık değer (ĠĢaretle GeiĢletilmiĢ) Birikeçteki değerde alık değeri iģaretle geiģletilmiģ halii çıkarıp birikece göderir. MULI (A Tipi) -- AÇARP HI+LO Brkç * Alık değer (ĠĢaretle GeiĢletilmiĢ) Alık değeri iģaretle geiģletilmiģ halii birikeçteki değerle çarpıp 3 bitlik HI ve LO azmaçlarıa azılır. NOP (A Tipi) -- İŞLOK PS PS+ Hiçbir iģlem apılmaz ve program saacı artırılarak bir soraki buruğa geçilir. BARAKLAR Sıfır Elde TaĢma ĠĢaret Sıfır AMB vea çarpma birimide çıka soucu sıfır olup olmadığıa dair bilgi verir. Elde AMB de apıla toplama iģlemi soucuda so basamağı toplamasıda ortaa çıka bir elde değerii olup olmadığıı bildirir. Taşma AMB de apılacak iģlemleri soucuu 6 bite sığmaması durumuda etkileģtirilir. Çarpma birimide bulumaz. İşaret Çarpma birimi a da AMB de apıla iģlemleri soucuu iģaretii egatif a da pozitif olmasıı gösterir. 0

11 AZMAÇLAR Adres azmaç Adı 000 Birikeç 00 Üst 00 Alt 0 Geel Amaçlı azmaç 00 Geel Amaçlı azmaç 0 Geel Amaçlı azmaç 0 Geel Amaçlı azmaç Geel Amaçlı azmaç İŞLEMCİ TANITIMI Kullaıla bellek hem veri belleği hem de burukları tuta bellek olduğu içi adres çıkıģıı öüe koula bir çoklaıcı ile program saacı ve adres değeri arasıda seçim apılır. Program saacıda gele değeri seçilmesi içi çoklaıcıı deetim değeri 0 olarak belirleir Program saacıda gele değerle bellekte alıa buruk azmaç öbeğie getirilir. azmaç öbeğide de; o A-tipi buruk içi ilk 5 bit <0:4> iģlem değerii gerie kala bit ise alık değer olarak alıır. o -tipi buruk içi ilk 5 bit <0:4> iģlem değeri soraki 3 bit <5:7> soucu azılacağı azmacı (Ra), <8:0> arasıdaki 3 bit birici kaak azmacıı (Rb), <:3> arasıdaki 3 bit ikici kaak azmacıı (Rc) gösterir. o D-tipi buruk içi ilk 5 bit <0:4> iģlem değeri soraki 3 bit <5:7> soucu azılacağı azmacı (Ra),<8:0> arasıdaki 3 bit birici kaak azmacıı (Rb) gösterir. azmaç öbeğie gelidiğide Ra soucu azılacağı azmacı gösterir, soucu azılacağı azmaç herhagi bir azmaç olabileceği gibi birikeç de olabilir. Birikeç ve diğer azmaç arasıda seçim apabilmek içi souç azmacıı adresii verildiği giriģe bir çoklaıcı bağlamıģtır. Bu çoklaıcıı giriģleri Ra ı bildire <5:7> arasıdaki 3 bit ve birikeci adresii bildire 000 bitleridir. azmaç öbeğide bulua az deetimi souç azmacıa gele değeri azılıp azılmaacağıı deetler. Eğer az deetimi etkise souç azmacı olarak seçilmiģ ola birikeç a da geel amaçlı azmaca azmaç öbeğii Veri GiriĢide gire değer azılır.

12 azmaç öbeğii veri giriģide bulua çoklaıcı ile AMBde gele souç değeri, alık değer ve MOV buruğuu gerçekleģtirilmesii sağlaa Rb değeri arasıda seçim apılır. Bu belirlemei apılmasıa sebep ola buruk MOVI buruğudur. MOVI buruğu alık değeri birikece atmaktadır. MOVI ı gerçekleģtirilmesi içi souç azmacı olarak birikeç seçilirke azmaç öbeğie gire değer olarak alık değer seçilmektedir. Diğer buruklarda ise iģlemleri apılacağı AMB, Bellek vb. birimlerde gele souç değeri seçilmektedir. MOV buruğuda ise azılacak değer olarak Rb azmacıı değeri olarak seçilir. azmaç öbeğii çıkıģı olarak Ra, Rb ve Rc azmaçlarıı değerleri alıır. Burada Ra bazı buruklar içi birikeci temsil ederke bazı buruklar içi souç azmacıı temsil etmektedir. Eğer iģlem LW a da SW gibi bir bellek iģlemi ise Rb değeri bellekte okuacak a da azılacak veri içi adresi gösterir. Ra LW içi bellekte alıa değeri ükleeceği azmacı, SW içise belleğe ükleecek değeri buluduğu azmacı gösterir. Eğer buruk bir aritmetik a da kadırma iģlemi ise Ra, Rb ve Rc değerleri iģlem birimlerii olduğu kısma öledirilir. Aritmetik iģlemleri apılacağı birimlere iki giriģ verilecektir. GiriĢ değerleri buruk türüe göre azmaç öbeğii çıkıģıa koula çoklaıcılar ardımıla seçilir. Birici çoklaıcıa alık değer ve birici kaak azmacı (Rb), ikici çoklaıcıa ise souç azmacı (Ra) ve ikici kaak azmacı (Rc) verilir. Buruğu türüe göre çoklaıcılarda değerler seçilir. Buruklara göre hagi değerleri seçileceği aģağıdaki tabloda gösterilmiģtir. Buruk.Çoklaıcı.Çoklaıcı apılacak ĠĢlem ADD Rb Rc Ra Rb+Rc SUB Rb Rc Ra Rb-Rc MUL Rb Rc Ust+Alt Rb*Rc MULU Rb Rc Ust+Alt(U)Rb*(U)Rc AND Rb Rc Ra Rb (VE) Rc OR Rb Rc Ra Rb (VEA) Rc NOT Rb Ra Rb - OR Rb Rc Ra Rb (OR) Rc SLL Rb Ra Ra Ra (SLL) Rb

13 SRL Rb Ra Ra Ra (SRL) Rb SLA Rb Ra Ra Ra (SLA) Rb SRA Rb Ra Ra Ra (SRA) Rb CMP Rb Ra Birikeç Ra-Rb ANDI Alık Ra BirikeçBirikeç(VE)Alık ORI Alık Ra BirikeçBirikeç(VEA)Alık ORI Alık Ra BirikeçBirikeç(OR)Alık ADDI Alık Ra BirikeçBirikeç + Alık SUBI Alık Ra BirikeçBirikeç Alık MULI Alık Ra Üst+AltBirikeç * Alık Birici ve Ġkici olda AMB, Çarpma ve Kadırma birimlerie gele değerlerle iģlemler gerçekleģtirilir. Her birim iģlemii gerçekleģtirdikte sora soucuu verioluu souda bulua çoklaıcıa göderir. ĠĢlee buruğa göre souç değeri seçilerek azmaçlara göderilir. ĠĢlemler apıldığı sırada barak bitleri de gücelleir. Arıca barak bitleri deetim birimie de göderilerek Dallama iģlemlerii apılması sağlaır. Dallama buruklarıı gerçekleģtirilmesi içi sıfır barak bitide ararlaılır. Eğer barak bitii değeri ise ve BEQ buruğu iģletiliorsa program saacı öüdeki çoklaıcıda program saacıı iģaretle geiģletilmiģ alık değerle toplamıģ hali seçilir. Bu Ģekilde program saacıa alık değerle gele atlama miktarı eklemiģ olur. Alık değer eksi a da artı olarak seçilebilir. Artı seçile alık değer programı ilerie doğru, eksi seçile ise gerie doğru atlamasıı sağlar. Eğer BNE buruğu iģletiliorsa ve sıfır barağı 0 ise PS içi iģaretle geiģletilmiģ alık değeri PS ile toplamıģ hali seçilir. BA buruğuda ise program saacıı değeri olarak alık değeri iģaretle geiģletilmiģ hali seçilir. Dallama burukları haricide PS değeri artırılır. Buu edei bellekte verileri 6 bitlik kelimeler halide durmasıdır. Ekleme: ORG gibi programı baģlaacağı eri göstere bir buruk olacak. 3

14 4

15 BİRİMLER AZMAÇ ÖBEĞĠ azmaç öbeği sekiz satırlık oaltıģar SRAM hücresii birleģimide oluģmaktadır. Hücreleri içide altıģar tae trasistör bulumaktadır. Her hücrede 6 trasistör ve DEĞĠL kapısı bulumaktadır. Biti değerii DEĞĠL kapıları saklar. Bir kapı diğerii besler. A,B ve C adresleri kod çözücülerde geçtikte sora hücrelere iletilir. Kod çözücüler sekiz tae AND kapısıda oluģmaktadır. Adreslerde geleler çeģitli Ģekillerde adleip iletilir. A,B ve C verileri ilgili erlere bağlıdır. (C verisi azma sürücüsüe bağlıdır.) 5

16 ARİTMETİK MANTIK BİRİMİ(AMB) BARAKLAR Sıfır: AMB vea çarpma birimide çıka soucu sıfır olup olmadığıa dair bilgi verir. Elde: AMB de apıla toplama iģlemi soucuda so basamağı toplamasıda ortaa çıka bir elde değerii olup olmadığıı bildirir. TaĢma: AMB de apılacak iģlemleri soucuu 6 bite sığmaması durumuda etkileģtirilir. ĠĢaret: Çarpma birimi a da AMB de apıla iģlemleri soucuu iģaretii egatif a da pozitif olmasıı gösterir. AMB DE İŞLENEN TEMEL İŞLEMLER VE İŞLEM BİTLERİ 000 ADD SUB 00 OR 0 AND 00 OR 00 NOT ADD A ve B azmaçlarıdaki 6 bitlik iki saıı toplaması iģlemidir. Bu iģlem Kasırga Toplaıcısı ile gerçekleģtirilir. Bu toplaıcı farklı metotlar kullaa herhagi bir toplaıcı olabilir. Saıları belirli bit gruplarıa bölerek toplaabilir ( öreği 4 bitlik gruplar halide ).Kasırga Toplaıcısı da 4 tae bitlik barak çıkıģı bulumaktadır. Bular Elde, TaĢma, ĠĢaret ve Sıfır dır. Eğer souç olumlusa bu bitler değerii almaktadır. Öreği CMP iģlemide iki saı birbiride çıkarılır souç sıfırsa Sıfır barağı değerii alır. Kasırga Toplaıcısı ı içapısı ve toplama ötemi değiģse dahi tasarım ukarıda belirtile giriģ ve çıkıģlara bağlı kalıarak apılmalıdır. AMB i ADD iģlemi soucuda çıkıģıı almak içi iģlem bitlerii 000 olarak aarlamak gereklidir. A,B ve C adresleri kod çözücülerde geçtikte sora hücrelere iletilir. [] SUB B azmacıdaki değeri A azmacıda çıkarılması iģlemidir. Bu iģlem toplama iģlemii aısıdır fakat toplaıcıa gire B azmacıdaki değeri tersi alıarak toplaıcıa sokulması gerekmektedir. SUB buruğuu iģlem bitleri dir ve e üksek alamlı biti ola sadece bu buruk bulumaktadır (soldaki ilk iki bit). Bu saede e üksek alamlı iki biti VE kapısıa bağladığımızda Ģekil de gözüktüğü gibi çoklaıcıa giriģii vererek B azmacıı terslemiģ giriģii toplaıcıa 6

17 gödermektedir. [] Aksi takdirde çoklaıcıa 0 giriģi gelerek B azmacıdaki değeri olduğu gibi toplaıcıa gödermektedir. OR A ve B azmacıdaki 6 bitlik iki değere özel vea iģlemi ugulamasıdır. ĠĢlem biti 00 dir. AND A ve B azmacıdaki 6 bitlik iki değere VE iģlemi ugulamasıdır. ĠĢlem biti 0 dir. OR A ve B azmacıdaki 6 bitlik iki değere VEA iģlemi ugulamasıdır. ĠĢlem biti 00 dir. NOT B azmacıdaki tersii alımasıdır. Souç ( bit) 7

18 8 Not_ Çıkarma iģlemi içi kullaılacak ola tersleici matıksal tersleme değil ikie tümlee kullaarak değeri tersii almaktadır. Çizimde görüle Değil kapısıı erie e tümlee alacak bir kutu buluacaktır. ÇARPMA BİRİMİ Çarpma Birimi belirli bir çarpım algortimasıı gerçekleģtirecek bir devredir. Karatsuba Algoritması (96) : 30 de büük saılaruı çarpımıda etkilidir. Toom - Cook(966) : orta büüklükteki saıları çarpımıda etkilidir. Schöhage Strasse (97): Büük boutlu saıları çarpımıda e etkili algortimadır. 7 de büük saılarda etkili olduğu içi değerledirilmemiģtir. FFT kullaıla bir Ģekli de mevcuttur. Booth Algortiması (95): Booth çarpım algoritması iģaretli saıları e tümlee Ģeklide çarpa bir algoritmadır. [4] Çarpım Algoritması AraĢtırmalar souda Çoklaıcı temelli Çarpım Algortiması seçilmiģtir. AĢağıdaki Ģekil ve deklemlerle açıklamıģtır. [5] ad ad ve i çarpımı ola P saısı P Ġle hesaplaır. P P olmak üzere;

19 9 P P 0 Z P Z Alttaki Ģekilde kou çizgili kısımlar kısmi çarpımları verir, kesikli çizgile gösterile simetri çizgisi üzeride katladığıda souç elde edilir. Z içi Doğruluk Tablosu S S S i değeri iģaretsiz saılarda aģağıdaki devre ile hesaplaır. ĠĢaretli saılarda ise P i hesaplaması

20 0 P alızca Z- terimii iģareti değiģir, devre karmaģıklığı artmaz. Devre ġeması Z ve terimleri ici satırda elde edildikte sora toplaır.

21

22 Karşılaştırma Souç Çoklaıcı tabalı çarpıcıı diğer çarpıcı tiplerie göre hız, karmaģıklık ve güç tüketimi değerleri: 6 bitlik Booth, Wallace ve Hitachi çarpıcılarıla çoklaıcı tabalı çarpıcıı hız ve güç tüketim değerleri ekteki tabloda verilmiģtir. 6 bitte büük saılarla çarpım apıldığıda Hitachi ve Ioue çarpıcıları daha hızlı, acak tasarlaa çarpım birimi 6 bit olacağıda çoklaıcı tabalı çarpıcı tipi seçilmiģtir. Devre Ģeması daha sade acak VLSI gerçeklemede erde kazamak adıa dikdörtge biçimie aklaģtırılmalı. KADIRMA BİRİMİ Kadırma iģlemi sağa/sola ve aritmetik/matıksal olarak farklılaģmıģtır. Bua göre sağa aritmetik, sağa matıksal ve sola aritmetik, sola matıksal olmak üzere 4 Ģekilde apılabilir. Sağ ve sol kadırmaı ölerii bildirirke aritmetik ve matıksal olması da kadırmaı türüü bildirir. Kadırma sırasıda açılacak ola boģ bitlere hagi değerleri geleceği kadırmaı aritmetik vea matıksal olmasıa bağlıdır. Sağa matıksal kadırma: Sağa kadırma değeri oluģtura bitleri sağa doğru ilerletilmesidir. Sağa ilerletme apılırke saıı sol tarafıda(baģıda) boģluklar oluģacaktır. Bu boģluklar ise matıksal kadırma iģlemide 0 ile

23 doldurulur. 0 Saısı sağa bit matıksal kadırıldığıda 0 0 elde edilir. Sodaki bit kabedilmiģ ve baģa sıfır eklemiģ olur. Sağa aritmetik kadırma: Aritmetik kadırmada ise sağa ilerletme apılırke saıı sol tarafıda(baģıda) oluģa boģluklar saıı iģaret biti ai ilk biti ile doldurulur. 0 Saısı sağa bit aritmetik kadırıldığıda elde edilir. Sodaki bit kabedilmiģ ve baģa iģaret biti ola tae eklemiģ olur. Sola matıksal kadırma: Sola kadırma değeri oluģtura bitleri sola doğru ilerletilmesidir. Sola ilerletme apılırke saıı sağ tarafıda(souda) boģluklar oluģacaktır. Bu boģluklar 0 ile doldurulur. 0 0 Saısı sola bit matıksal kadırıldığıda elde edilir. Sola aritmetik kadırma: Sola kadırma iģlemide aritmetik a da matıksal arasıda fark oktur. Saıı soua iģaret bitii kopalaması alamsızdır. Bu edele sola kadırma apılırke oluģa boģlukları doldurulması içi alızca 0 kullaılır. Sola kadırma ikilik tabada bir evi ile çarpma iģlemii ifade eder. 0 0 Saısı sola bit aritmetik kadırıldığıda ai ie matıksal kadırmala aı 000 değeri elde edilir. Kasırga iģlemciside kullaılacak ola kadırma birimi çoklaıcılar ardımıla iģlem apacaktır. Tüm çoklaıcıları deetim değerleri birbirie bağlıdır ve bu deetim değerleri ile kadırma sırasıda oluģabilecek tüm durumlar gösterilir. Kasırga kadırma burukları D-tipi buruklardır. ai gerçekleģtirilecek buruğu göstere opcode değeride baģka azmacı daha gösterir. Bu azmaçta biriciside kadırılacak değer ikiciside ise değeri e kadar kadırılmak istediği buluacaktır. Kasırga iģlemciside azmaçlarda 6 bitlik değerler tutulur. Bu edele 6 da sora apılacak kadırmalar a sıfırlaacaktır a da tekrar saıı 6 la modu alıarak o kadar kadırma apılacaktır. ġu ada tasarlamıģ ola kadırma birimide bu karar 6la mod alıması Ģeklidedir. ai 7 kadırılmak istediği 7 (mod 6) olduğu içi değer bit kadırılacaktır. 6 da soraki değerleri kadırılmasıda programcıı(derleicii) burukları buu düģüerek aarlaması gereklidir. Kadırma apılırke ikici azmaçta gele 6 bitlik verii alızca so 4 bitie bakılacaktır. 4 bitle 4 = 6 kadırma değeri ifade edilir. Kadırma birimi içi gösterile resimde 4 bitlik bir kadırma birimi gösterilmiģtir. Dolaısıla deetim değerleri de 3 bit olmuģtur. 6 bitlik kadırma apılırke deetim değeri 5 bit olacaktır ve 53 lik çoklaıcılar kullaılacaktır. 3

24 Deetim değerleri olabilecek durumları göstermektedirler. Deetim olarak gire B ve B 0 e kadar kadırılacağıı gösterir. 4 bitlik bir değer 4 e fazla 4 kez kadırılabilir ai B B 0 bu 4 durumu ifade eder. R/L (Right/Left) değeri ise sağa a da sola kadırma apılacağıı gösterir. Bua göre 4 bitlik kadırma birimide aģağıdaki iģlemler apılır. R/L B B 0 ĠĢlem sola kadır(değiģtirme) 0 0 sola kadır 0 0 sola kadır 0 3 sola kadır sağa kadır(değiģtirme) 0 sağa kadır 0 sağa kadır 3 sağa kadır Saı A 3 A A A 0 Ģeklide bitlerde oluģur. Sola kadırma apılırke bu bitler sağ tarafa doğru er değiģtirirler. Öreği sağa kadırma apıldığısa 0 A 3 A A saısı elde edilir. Saıı baģıa gelecek ola sıfır değeri ilk çoklaıcıı 00 oluda geçer. Diğer değerler de bir soraki çoklaıcıları 00 ollarıda geçerler. Sağa kadırma apılırke de boģ kala erleri doldurmak içi A 3 ai iģaret biti kopalaır. ĠĢaret biti ve sıfır arasıda seçim apmak içi alttaki A/L (Arithmetic/Logic) deetimi ile kotrol edile çoklaıcı kullaılır. Bu çoklaıcıı çıkıģları 4, 5, 6, 7 giriģlerie bağlı olduğu içi alızca sağa kadırma iģlemleride soucu etkiler. Sağa kadırma içi 4, 5, 6, 7 giriģleri sola kadırma içi de 0,,, 3 giriģleri kullaılır. 4

25 5

26 DENETİM BİRİMİ Deetim birimi iģlemcii çoklaıcıları ve diğer birimleri içi deetim değerleri ürete bir birimdir. ĠĢlem bitleri ve baraklar deetim birimii giriģleri, deetim değerleri ise deetim birimii çıktılarıdır. Öreği bir LOAD buruğuu ürütümü sırasıda belleği adres giriģi öüde bulua D deetim değeri olarak aarlaır, diğer durumlarda ise değer 0 dır. bu durumlar ardımıla aģağıdaki doğruluk tablosu oluģturulmuģtur. Bu doğruluk tablosu ardımıla her bir deetim siali içi bir foksio karo haritası ötemile hesaplaacaktır. Hesaplaa foksiolar matık kapıları ardımıla gerçekleģtirilecektir. Deetim birimii tasarımıda mikro kodlama kullaılmamasıı sebebi matık kapıları ardımıla daha hızlı bir Ģekilde deetim değerlerii alıabilmesidir. 6

27 SONUÇ Bu proe ile proede er alalar tek vuruģlu bir iģlemci ve ou temel kuralları hakkıda arıtılı bilgi edimiģ oldular. BaĢta baģlaarak tasarlaa ei bir iģlemci ülkemiz içi ei iģlemciler tasarlamada büük bir adım olacaktır. Arıca bu tür proeler tekoloi sektörüü de etkiler. Tekoloi Türkler tarafıda üretildiği zama malietler düģeceği gibi askeri proelerde de rahatlıkla kullaılacaktır. Bir iģlemci tasarlamak güveliği artıracak ve eğitime de destek olacaktır. Bu proe eğitim amaçlı bir proe olmasıa rağme iģlemcimiz Kasırga i gelecekte baģka iģlerde de kullaılabilmesi amaçlamaktadır. Kasırga i daha güçlü baģka sürümlerii de tasarımı plalamaktadır. Kasırga Tubider arıģması içi hazırlamıģ 30 buruk ürütebile tek vuruģluk bir iģlemcidir. Kedisie verile burukları doğru ve hızlı bir Ģekilde ürütmesi gerçekleģtirilmesi gereke e öemli oktadır. GELECEK PROJELER Kasırga tek vuruģluk bir iģlemcidir. Acak verioluu bölümleerek üzerie boru hattı ugulaması plalamaktadır. Boru hattı farklı burukları farklı sürelerde apılmasıda fadalaılarak oluģturulmuģ bir tekiktir. Tek vuruģluk iģlemcilerde her buruk tek bir vuruģta iģleir ve her vuruģu süresi e uzu buruğu tamamlama süresie eģittir. [3] Arıca boru hattıda buruk akaladıkta sora verioluda ilerlerke veriolua arkasıda gele buruklar alıır. Bu Ģekilde buruklar sırala ürütülürke toplam süre kısalmıģ olur. Boru hattı bölece baģarımı da ükseltir. Kasırga i ei sürümleride boru hattı ugulaması plalamaktadır. arıģmaı bir soraki aģamasıda iģlemcii bir FPGA kartı üzeride gerçekleģtirilmesi gerekmektedir. Kasırga ise bir ili Sparta 3E FPGA kart üzeride bir doaım taımlama dili ola Verilog ile gerçekleģtirilecektir. [7] KANAKLAR [] Core, I. (00). Computer Arithmetic Algortihms. A K Peters Ltd. [] Neil H.E. Weste, K. E. (99). Priciples of CMOS VLSI Desig:A sstems perspective. Addiso- Wesle. [3] David A. Patterso, Joh L. Heess Computer Orgaizatio ad Desig: The Hardware/Software Iterface 997 d Editio [4] Parhami, Behrooz, Computer Arithmetic: Algorithms ad Hardware Desigs 999 [5] KiamalZ. Pekmestzi, Multipleer-Based Arra Multipliers, IEEE Trasactios o Computers, 7

28 Vol. 48, No., Jauar 999. [6] Çiftçi, B. Seda Desig ad Realizatio of a High Speed bit Multiplier for Low Power Applicatios 003 [7] Deepak Kumar Tala 8

KASIRGA -4 Buyruk Tasarımı Belgesi. 30.04.2008 Ankara

KASIRGA -4 Buyruk Tasarımı Belgesi. 30.04.2008 Ankara KASIRGA -4 Buyruk Tasarımı Belgesi 30.04.2008 Ankara 1 İŞLEMLER 00000000 SYSCALL 00000001 HLT 00000010 DEBUG 00000011 CONTINUE S-TİPİ 00000100 NOP 00000101 IN 00000110 OUT 00000111 BRET 00001000 ADD 00001001

Detaylı

K uark projesi. Temel Özellikler :

K uark projesi. Temel Özellikler : K uark projesi Temel Özellikler : Kuark işlemcisi 16 bit kelime uzunluğuna sahip bir işlemcidir. Veri ve komut belleği aynıdır ve en fazla 4 Gigabyte bellek adresleyebilir. İşlemcimiz paralel çalışabilecek

Detaylı

BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ. Doç.Dr. Suat ŞAHİNLER

BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ. Doç.Dr. Suat ŞAHİNLER BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ İkici bölümde verileri frekas tablolarıı hazırlaması ve grafikleri çizilmesideki esas amaç; gözlemleri doğal olarak ait oldukları populasyo dağılışıı belirlemek ve dağılışı geel özelliklerii

Detaylı

POLİNOMLARDA İNDİRGENEBİLİRLİK. Derleyen Osman EKİZ Eskişehir Fatih Fen Lisesi 1. GİRİŞ

POLİNOMLARDA İNDİRGENEBİLİRLİK. Derleyen Osman EKİZ Eskişehir Fatih Fen Lisesi 1. GİRİŞ POLİNOMLARDA İNDİRGENEBİLİRLİK Derleye Osma EKİZ Eskişehir Fatih Fe Lisesi. GİRİŞ Poliomları idirgeebilmesi poliomları sıfırlarıı bulmada oldukça öemlidir. Şimdi poliomları idirgeebilmesi ile ilgili bazı

Detaylı

KASIRGA PROJESİ 2. GELİŞME RAPORU

KASIRGA PROJESİ 2. GELİŞME RAPORU KASIRGA PROJESİ 2. GELİŞME RAPORU 29.04.2008 Ankara İçindekiler 1.GİRİŞ... 4 2. KASIRGA İŞLEMCİSİ... 5 2.1 Kasırga Buyruk Tasarımı... 5 2.2 Kasırga 1... 7 2.2.1 Kasırga 1 Sanal Tasarım... 10 2.2.2 Kasırga

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık Ders 3: MERKEZİ EĞİLİM VE DAĞILMA ÖLÇÜLERİ Prof. Dr. İrfa KAYMAZ Taım Araştırma souçlarıı açıklamasıda frekas tablosu ve poligou isteile bilgiyi her zama sağlamayabilir. Verileri

Detaylı

KASIRGA 4. GELİŞME RAPORU

KASIRGA 4. GELİŞME RAPORU KASIRGA 4. GELİŞME RAPORU 14.07.2008 Ankara İçindekiler İçindekiler... 2 Giriş... 3 Kasırga Birimleri... 3 Program Sayacı Birimi... 3 Bellek Birimi... 3 Yönlendirme Birimi... 4 Denetim Birimi... 4 İşlem

Detaylı

TĐCARĐ MATEMATĐK - 5.2 Bileşik Faiz

TĐCARĐ MATEMATĐK - 5.2 Bileşik Faiz TĐCARĐ MATEMATĐK - 5 Bileşik 57ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER: Örek 57: 0000 YTL yıllık %40 faiz oraıyla yıl bileşik faiz ile bakaya yatırılmıştır Bu paraı yılı souda ulaşacağı değer edir? IYol: PV = 0000 YTL = PV (

Detaylı

KÖKLÜ İFADELER. = a denklemini sağlayan x sayısına a nın n inci. Tanım: n pozitif doğal sayı olmak üzere kuvvetten kökü denir.

KÖKLÜ İFADELER. = a denklemini sağlayan x sayısına a nın n inci. Tanım: n pozitif doğal sayı olmak üzere kuvvetten kökü denir. 1 Taı: pozitif doğal saı olak üzere kuvvette kökü deir. KÖKLÜ İFADELER = a dekleii sağlaa saısıa a ı ici = a dekleide = a, tek ise a 0 ; = ± a, çift ise Uarı: = ise, a = a olarak gösterilir. a ifadesie

Detaylı

Bileşik faiz hesaplamalarında kullanılan semboller basit faizdeki ile aynıdır. Temel formüller ise şöyledir:

Bileşik faiz hesaplamalarında kullanılan semboller basit faizdeki ile aynıdır. Temel formüller ise şöyledir: 1 BİLEŞİK FAİZ: Basit faiz hesabı kısa vadeli(1 yılda az) kredi işlemleride uygulaa bir metot idi. Ayrıca basit faiz metoduda her döem içi aapara sabit kalmakta olup o döem elde edile faiz tutarı bir soraki

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık Ders 3: MERKEZİ EĞİLİM VE DAĞILMA ÖLÇÜLERİ Prof. Dr. İrfa KAYMAZ Taım Araştırma souçlarıı açıklamasıda frekas tablosu ve poligou isteile bilgiyi her zama sağlamayabilir. Verileri

Detaylı

ALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

ALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI µ µ içi Güve Aralığı ALTERNATİF İTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMAI Bezetimi e öemli faydalarıda birisi, uygulamaya koymada öce alteratifleri karşılaştırmaı mümkü olmasıdır. Alteratifler; Fabrika yerleşim tasarımları

Detaylı

ALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

ALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI ALTERNATİF SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI Bezetimi e öemli faydalarıda birisi, uygulamaya koymada öce alteratifleri karşılaştırmaı mümkü olmasıdır. Alteratifler; Fabrika yerleşim tasarımları Alteratif üretim

Detaylı

ISF404 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ

ISF404 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ 4. HAFTA ISF44 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ PARANIN ZAMAN DEĞERİ VE GETİRİ ÇEŞİTLERİ Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Paraı Zama Değeri Paraı Zama Değeri Yatırım

Detaylı

Cebirsel Olarak Çözüme Gitmede Wegsteın Yöntemi

Cebirsel Olarak Çözüme Gitmede Wegsteın Yöntemi 3 Cebirsel Olarak Çözüme Gitmede Wegsteı Yötemi Bu yötem bir izdüşüm tekiğie dayaır ve yalış pozisyo olarak isimledirile matematiksel tekiğe yakıdır. Buradaki düşüce f() çizgisi üzerideki bilie iki oktada

Detaylı

SAYISAL ÇÖZÜMLEME. Sayısal Çözümleme

SAYISAL ÇÖZÜMLEME. Sayısal Çözümleme SAYISAL ÇÖZÜMLEME Saısal Çözümleme SAYISAL ÇÖZÜMLEME 8. Hafta İNTERPOLASYON Saısal Çözümleme 2 İÇİNDEKİLER Ara Değer Hesabı İterpolaso Doğrusal Ara Değer Hesabı MATLAB ta İterpolaso Komutuu Kullaımı Lagrace

Detaylı

HARDY-CROSS METODU VE UYGULANMASI

HARDY-CROSS METODU VE UYGULANMASI HRY-ROSS MTOU V UYGUNMSI ğ şebekelerde debi bir oktaya çeşitli yollarda gelebildiği içi, şebekei er agi bir borusua suyu agi yolda geldiğii ilk bakışta söyleyebilmek geellikle mümkü değildir. Çözümleme

Detaylı

Şekil XNOR Kapısı ve doğruluk tablosu

Şekil XNOR Kapısı ve doğruluk tablosu DENEY 2: KARŞILAŞTIRICILAR Deneyin Amaçları KarĢılaĢtırıcıların kavramını, içeriğini ve mantığını öğrenmek. Ġki bir karģılaģtırıcı uygulaması yaparak sonuçları deneysel olarak doğrulamak. Deney Malzemeleri

Detaylı

Doç. Dr. M. Mete DOĞANAY Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ

Doç. Dr. M. Mete DOĞANAY Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ TAHVİL DEĞERLEMESİ Doç. Dr. M. Mee DOĞANAY Prof. Dr. Ramaza AKTAŞ 1 İçerik Tahvil ve Özellikleri Faiz Oraı ve Tahvil Değeri Arasıdaki İlişki Tahvili Geiri Oraı ve Vadeye Kadar Geirisi Faiz Oraı Riski Verim

Detaylı

27 Ağustos 2011 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 28038 TEBLİĞ

27 Ağustos 2011 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 28038 TEBLİĞ 7 Ağustos 011 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 8038 TEBLİĞ Bilgi Tekolojileri ve ĠletiĢim Kurumuda: SABĠT TELEFON HĠZMETĠNE ĠLĠġKĠN HĠZMET KALĠTESĠ TEBLĠĞĠ BĠRĠNCĠ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayaak ve Taımlar Amaç

Detaylı

YAPAY SİNİR AĞLARI İLE KARAKTER TABANLI PLAKA TANIMA

YAPAY SİNİR AĞLARI İLE KARAKTER TABANLI PLAKA TANIMA YAPAY SİNİR AĞLARI İLE KARAKTER TABANLI PLAKA TANIMA Cemil ÖZ 1, Raşi KÖKER 2, Serap ÇAKAR 1 1 Sakara Üiversiesi Mühedislik Fakülesi Bilgisaar Mühedisliği Bölümü, Eseepe, Sakara 2 Sakara Üiversiesi Tekik

Detaylı

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ SAYISAL YÖNTEMLER DERS NOTLARI

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ SAYISAL YÖNTEMLER DERS NOTLARI ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ SAYISAL YÖNTEMLER DERS NOTLARI Doç. Dr. Cihat ARSLANTÜRK Doç. Dr. Yusuf Ali KARA ERZURUM BÖLÜM MATEMATİKSEL TEMELLER ve HATA ANALİZİ..

Detaylı

BASAMAK ATLAYARAK VEYA FARKLI ZIPLAYARAK İLERLEME DURUMLARININ SAYISI

BASAMAK ATLAYARAK VEYA FARKLI ZIPLAYARAK İLERLEME DURUMLARININ SAYISI Projesii Kousu: Bir çekirgei metre, metre veya 3 metre zıplayarak uzuluğu verile bir yolu kaç farklı şekilde gidebileceği ya da bir kişii veya (veya 3) basamak atlayarak basamak sayısı verile bir merdivei

Detaylı

İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILIĞI HİZMETİ SUNAN İŞLETMECİLERE İLİŞKİN HİZMET KALİTESİ TEBLİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM

İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILIĞI HİZMETİ SUNAN İŞLETMECİLERE İLİŞKİN HİZMET KALİTESİ TEBLİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM 17 Şubat 01 CUMA Resmî Gazete Sayı : 807 TEBLİĞ Bilgi Tekolojileri ve İletişim Kurumuda: İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILIĞI HİZMETİ SUNAN İŞLETMECİLERE İLİŞKİN HİZMET KALİTESİ TEBLİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,

Detaylı

CPU TURKEY CPU-KULIS MİKROİŞLEMCİSİ ÇALIŞMA RAPORU

CPU TURKEY CPU-KULIS MİKROİŞLEMCİSİ ÇALIŞMA RAPORU CPU TURKEY CPU-KULIS MİKROİŞLEMCİSİ ÇALIŞMA RAPORU Proje Danışmanı: Proje Yetkilisi: Proje Ekibi: Prof. Dr. Sarp ERTÜRK, Kocaeli Üniversitesi, Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Bölümü Arş. Gör. Anıl

Detaylı

Ki- kare Bağımsızlık Testi

Ki- kare Bağımsızlık Testi PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER Prof. Dr. Ali ŞEN Ki- kare Bağımsızlık Testi Daha öceki bölümlerde ölçümler arasıdaki ilişkileri asıl iceleeceğii gördük. Acak sıklıkla ilgileile veriler ölçüm

Detaylı

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNA ELEMANLARI LABORATUARI DENEY FÖYÜ

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNA ELEMANLARI LABORATUARI DENEY FÖYÜ SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK AKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNA ELEMANLARI LABORATUARI DENEY ÖYÜ DENEY I VİDALARDA OTOBLOKAJ DENEY II SÜRTÜNME KATSAYISININ BELİRLENMESİ DERSİN

Detaylı

TUTGA ve C Dereceli Nokta Koordinatlarının Gri Sistem ile Tahmin Edilmesi

TUTGA ve C Dereceli Nokta Koordinatlarının Gri Sistem ile Tahmin Edilmesi TMMOB Harita ve Kadastro Mühedisleri Odası, 5. Türkiye Harita Bilimsel ve Tekik Kurultayı, 5 8 Mart 5, Akara. TUTGA ve C Dereceli Nokta Koordiatlarıı Gri istem ile Tahmi Edilmesi Kürşat Kaya *, Levet Taşcı,

Detaylı

STATİK MUKAVEMET İÇİN TASARIM (Design for Static Strength) Maksimum Normal Gerilme Teorisi (Maximum Normal Stress Theory)

STATİK MUKAVEMET İÇİN TASARIM (Design for Static Strength) Maksimum Normal Gerilme Teorisi (Maximum Normal Stress Theory) Gücelleme:04/11/018 TATİK MUKAVEMET İÇİN TAARIM (Desig for tatic tregth) MUKAVEMET TEORİLERİ (Failure Theories) Maksimum Normal Gerilme Teorisi (Maximum Normal tress Theor) Üç asal gerilmede birisii, malzemei

Detaylı

ÖzelKredi. İsteklerinize daha kolay ulaşmanız için

ÖzelKredi. İsteklerinize daha kolay ulaşmanız için ÖzelKredi İstekleriize daha kolay ulaşmaız içi Yei özgürlükler keşfedi. Sizi içi öemli olaları gerçekleştiri. Hayalleriizi süsleye yei bir arabaya yei mobilyalara kavuşmak mı istiyorsuuz? Veya özel güler

Detaylı

4/16/2013. Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyansı için Tahmin

4/16/2013. Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyansı için Tahmin 4/16/013 Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyası içi Tahmi Kitle ve Öreklem Öreklem Dağılımı Nokta Tahmii Tahmi Edicileri Özellikleri Kitle ortalaması içi Aralık Tahmii Kitle Stadart Sapması içi Aralık Tahmii

Detaylı

Venn Şeması ile Alt Kümeleri Saymak

Venn Şeması ile Alt Kümeleri Saymak Ve Şeması ile lt Kümeleri Saymak Osma Ekiz Bu çalışmada verile bir kümei çeşitli özellikleri sağlaya alt küme veya alt kümlerii ve şeması yardımıyla saymaya çalışacağız. Temel presibimiz aradığımız alt

Detaylı

SAÜ. Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü DİFERENSİYEL DENKLEMLER Dönemi Ders Notları. Prof. Dr.

SAÜ. Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü DİFERENSİYEL DENKLEMLER Dönemi Ders Notları. Prof. Dr. SAÜ. Mühedislik Fakültesi Edüstri Mühedisliği Bölümü DİFERENSİYEL DENKLEMLER - Döemi Ders Notları Pro. Dr. Cemaletti KUBAT .Çok Değişkeli Foksiolarda Talor-McLauri Açılımları, Ekstremum Noktalar..Talor-McLauri

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ Makine Mühendisliği Bölümü

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ Makine Mühendisliği Bölümü BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ Makie Mühedisliği Bölümü 1 STAJLAR: Makie Mühedisliği Bölümü öğrecileri, öğreim süreleri boyuca 3 ayrı staj yapmakla yükümlüdürler. Bularda ilki üiversite içide e fazla 10 iş güü süreli

Detaylı

LİNEER OLMAYAN DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ-2

LİNEER OLMAYAN DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ-2 LİNEER OLMAYAN DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ SABİT NOKTA İTERASYONU YÖNTEMİ Bu yötemde çözüme gitmek içi f( olarak verile deklem =g( şeklie getirilir. Bir başlagıç değeri seçilir ve g ( ardışık

Detaylı

0 1 2 n 1. Doğu Akdeniz Üniversitesi Matematik Bölümü Mate 322

0 1 2 n 1. Doğu Akdeniz Üniversitesi Matematik Bölümü Mate 322 Bölüm 3. İkici Mertebede Lieer ve Sabit Katsaılı Diferesiel Deklemler 4 3. Geel Taımlar ( ) ( ) ( ) a ( ) + a ( ) + a ( ) +... + a ( ) + a ( ) = f ( ) () 0 şeklideki bir deklem. mertebede lieer deklem

Detaylı

YAPIM YÖNETİMİ - EKONOMİSİ 04

YAPIM YÖNETİMİ - EKONOMİSİ 04 İşaat projelerii içi fiasal ve ekoomik aaliz yötemleri İşaat projeleri içi temel maliyet kavramları Yaşam boyu maliyet: Projei kafamızda şekillemeye başladığı ada itibare başlayıp kullaım ömrüü tamamlayaa

Detaylı

MTM 305 MĠKROĠġLEMCĠLER

MTM 305 MĠKROĠġLEMCĠLER KARABÜK ÜNĠVERSĠTESĠ TEKNOLOJĠ FAKÜLTESĠ MEKATRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MTM 305 MĠKROĠġLEMCĠLER ArĢ. Gör. Emel SOYLU ArĢ. Gör. Kadriye ÖZ Veri aktarım komutları Komut kümesinde kullanılan kısaltmalar acc

Detaylı

AMAÇ ve ARAŞTIRMA SORULARI

AMAÇ ve ARAŞTIRMA SORULARI AMAÇ ve ARAŞTIRMA SORULARI Bu projei temel amacı, Türkiye deki ilköğretim okullarıda atisosyal davraıģları ölemeye yöelik kültürümüze uygu ve özgü bir erke eğitim programı (BaĢarıya Ġlk Adım-BĠA) kazadırmaktır.

Detaylı

Seri No Takibi İÇERİK

Seri No Takibi İÇERİK Doküman Kodu : TNS008 İlk Yayın Tarihi : Mart 2018 Revizyon Tarihi : Mart 2018 Revizyon No : 1 İÇERİK GENEL BĠLGĠ SERĠ NO TAKĠBĠ Seri No Seri No Parametre Seçimi ile Stok menü Stok kart Alım genel parametreleri

Detaylı

MTM 305 MĠKROĠġLEMCĠLER

MTM 305 MĠKROĠġLEMCĠLER KARABÜK ÜNĠVERSĠTESĠ TEKNOLOJĠ FAKÜLTESĠ MEKATRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MTM 305 MĠKROĠġLEMCĠLER ArĢ. Gör. Emel SOYLU ArĢ. Gör. Kadriye ÖZ Aritmetik İşlemler Aritmetik iģlemler toplama, çıkartma, çarpma

Detaylı

DENEYĐN AMACI: Bu deneyin amacı MOS elemanların temel özelliklerini, n ve p kanallı elemanların temel uygulamalarını öğretmektir.

DENEYĐN AMACI: Bu deneyin amacı MOS elemanların temel özelliklerini, n ve p kanallı elemanların temel uygulamalarını öğretmektir. DENEY NO: 7 MOSFET ÖLÇÜMÜ ve UYGULAMALARI DENEYĐN AMACI: Bu deeyi amacı MOS elemaları temel özelliklerii, ve p kaallı elemaları temel uygulamalarıı öğretmektir. DENEY MALZEMELERĐ Bu deeyde 4007 MOS paketi

Detaylı

Regresyon ve Korelasyon Analizi. Regresyon Analizi

Regresyon ve Korelasyon Analizi. Regresyon Analizi Regresyo ve Korelasyo Aalz Regresyo Aalz Regresyo Aalz Regresyo aalz, aralarıda sebep-souç lşks bulua k veya daha fazla değşke arasıdak lşky belrlemek ve bu lşky kullaarak o kou le lgl tahmler (estmato)

Detaylı

POLİNOMLAR. reel sayılar ve n doğal sayı olmak üzere. n n. + polinomu kısaca ( ) 2 3 n. ifadeleri polinomun terimleri,

POLİNOMLAR. reel sayılar ve n doğal sayı olmak üzere. n n. + polinomu kısaca ( ) 2 3 n. ifadeleri polinomun terimleri, POLİNOMLAR Taım : a0, a, a,..., a, a reel sayılar ve doğal sayı olmak üzere P x = a x + a x +... + a x + a x + a biçimideki ifadelere x e bağlı reel katsayılı poliom (çok terimli) deir. 0 a 0 ax + a x

Detaylı

BLM221 MANTIK DEVRELERİ

BLM221 MANTIK DEVRELERİ 2. HAFTA BLM221 MANTIK DEVRELERİ Prof. Dr. Mehmet Akbaba mehmetakbaba@karabük.edu.tr KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Temel Kavramlar Tümleyen Aritmetiği r Tümleyeni

Detaylı

Öğrenci Numarası İmzası: Not Adı ve Soyadı

Öğrenci Numarası İmzası: Not Adı ve Soyadı Öğreci Numarası İmzası: Not Adı ve Soyadı SORU 1. a) Ekoomii taımıı yapıız, amaçlarıı yazıız. Tam istihdam ile ekoomik büyüme arasıdaki ilişkiyi açıklayıız. b) Arz-talep kauu edir? Arz ve talep asıl artar

Detaylı

SU KAYNAKLARI EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLARI Su kaynakları geliştirmesinin planlanmasında çeşitli alternatif projelerin ekonomik yönden birbirleriyle

SU KAYNAKLARI EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLARI Su kaynakları geliştirmesinin planlanmasında çeşitli alternatif projelerin ekonomik yönden birbirleriyle SU KYNKLRI EKONOMİSİ TEMEL KVRMLRI Su kayakları geliştirmesii plalamasıda çeşitli alteratif projeleri ekoomik yöde birbirleriyle karşılaştırılmaları esastır. Mühedis öerdiği projei tekik yöde tutarlı olduğu

Detaylı

Standart Formun Yapısı. Kanonik Form. DP nin Formları SİMPLEX YÖNTEMİ DP nin Düzenleniş Şekilleri. 1) Optimizasyonun anlamını değiştirme

Standart Formun Yapısı. Kanonik Form. DP nin Formları SİMPLEX YÖNTEMİ DP nin Düzenleniş Şekilleri. 1) Optimizasyonun anlamını değiştirme 5.0.06 DP i Düzeleiş Şekilleri DP i Formları SİMPLEX YÖNTEMİ ) Primal (özgü) form ) Kaoik form 3) Stadart form 4) Dual (ikiz) form Ayrı bir kou olarak işleecek Stadart formlar Simplex Yötemi içi daha elverişli

Detaylı

SBE 601 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ, ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ

SBE 601 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ, ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ SBE 601 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ, ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN SAPTANMASI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Prof. Dr. Ergu Karaağaoğlu H.Ü. Tıp Fakültesi Biyoistatistik ABD ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN SAPTANMASI

Detaylı

SAÜ. Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü DİFERENSİYEL DENKLEMLER Dönemi Karma Eğitim Ders Notları. Doç. Dr.

SAÜ. Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü DİFERENSİYEL DENKLEMLER Dönemi Karma Eğitim Ders Notları. Doç. Dr. SAÜ. Mühedislik Fakültesi Edüstri Mühedisliği Bölümü DİFERENSİYEL DENKLEMLER 9- Döemi Karma Eğitim Ders Notları Doç. Dr. Cemaletti KUBAT .Çok Değişkeli Foksiolarda Talor-McLauri Açılımları, Ekstremum Noktalar..Talor-McLauri

Detaylı

BAĞINTI VE FONKSİYON

BAĞINTI VE FONKSİYON BAĞINTI VE FONKSİYON SIRALI N-Lİ x, x, x,..., x tae elema olsu. ( x, x, x,..., x ) yazılışıda elemaları sırası öemli ise x, x, x,..., x ) e sıralı -li deir. x, x, x,..., x ) de ( x (, x, x ( x, ) sıralı

Detaylı

TOPOLOJİK TEMEL KAVRAMLAR

TOPOLOJİK TEMEL KAVRAMLAR TOPOLOJİK TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Kümeler ve Foksiyolar A ı bir elemaıa B i yalız bir elemaıı eşleye bağıtıya bir foksiyo deir. f : A B, Domf = U A ve ragef B dir. Taım 1.1.1. f : A B foksiyou içi V A olsu.

Detaylı

Kırsal Kalkınma için IPARD Programı ndan Sektöre BÜYÜK DESTEK

Kırsal Kalkınma için IPARD Programı ndan Sektöre BÜYÜK DESTEK KAPAK KONUSU Kırsal Kalkıma içi IPARD Programı da Sektöre BÜYÜK DESTEK Kırsal Kalkıma (IPARD) Programı Kırmızı Et Üretimi ve Et Ürülerii İşlemesi ve Pazarlaması alalarıda gerçekleştirilecek yatırımları

Detaylı

Enflasyon nedir? Eşdeğer hesaplamalarında enflasyon etkisini nasıl hesaba katarız? Mühendislik Ekonomisi. (Chapter 11) Enflasyon Nedir?

Enflasyon nedir? Eşdeğer hesaplamalarında enflasyon etkisini nasıl hesaba katarız? Mühendislik Ekonomisi. (Chapter 11) Enflasyon Nedir? Elasyo ve Nakit Akışlarıa Etkisi (Chapter 11) TOBB ETÜ Örek 2015 Yılıda Çocuğuuzu Üiversiteye Gödermei Maliyeti Ne Kadar Olacak? 2005 yılıda 1 yıllık üiversite masraı $17,800. Elasyo edeiyle üiversite

Detaylı

İşlenmemiş veri: Sayılabilen yada ölçülebilen niceliklerin gözlemler sonucu elde edildiği hali ile derlendiği bilgiler.

İşlenmemiş veri: Sayılabilen yada ölçülebilen niceliklerin gözlemler sonucu elde edildiği hali ile derlendiği bilgiler. OLASILIK VE İSTATİSTİK DERSLERİ ÖZET NOTLARI İstatistik: verileri toplaması, aalizi, suulması ve yorumlaması ile ilgili ilkeleri ve yötemleri içere ve bu işlemleri souçlarıı probabilite ilkelerie göre

Detaylı

Tümevarım_toplam_Çarpım_Dizi_Seri. n c = nc i= 1 n ca i. k 1. i= r n. Σ sembolü ile bilinmesi gerekli bazı formüller : 1) k =1+ 2 + 3+...

Tümevarım_toplam_Çarpım_Dizi_Seri. n c = nc i= 1 n ca i. k 1. i= r n. Σ sembolü ile bilinmesi gerekli bazı formüller : 1) k =1+ 2 + 3+... MC formülüü doğruluğuu tümevarım ilkesi ile gösterelim. www.matematikclub.com, 00 Cebir Notları Gökha DEMĐR, gdemir@yahoo.com.tr Tümevarım_toplam_Çarpım_Dizi_Seri Tümevarım Metodu : Matematikte kulladığımız

Detaylı

ORTALAMA EŞĐTSĐZLĐKLERĐNE GĐRĐŞ

ORTALAMA EŞĐTSĐZLĐKLERĐNE GĐRĐŞ ORTALAMA EŞĐTSĐZLĐKLERĐNE GĐRĐŞ Lokma Gökçe Olimpiyat problemlerii çözümüde eşitsizlik teorisi öemli bir yer tutar. Baze bir maksimum miimum değer problemide, baze bir geometrik eşitsizlik kaıtıda, baze

Detaylı

MEKANİK TESİSATTA EKONOMİK ANALİZ

MEKANİK TESİSATTA EKONOMİK ANALİZ MEKANİK TESİSATTA EKONOMİK ANALİZ Mustafa ÖZDEMİR İ. Cem PARMAKSIZOĞLU ÖZET Düya çapıda rekabeti ö plaa çıktığı bu gükü şartlarda, e gelişmiş ürüü, e kısa sürede, e ucuza üretmek veya ilk yatırım ve işletme

Detaylı

MAK312 ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME OTOMATİK KONTROL LABORATUARI 1. Elektriksel Ölçümler ve İşlemsel Kuvvetlendiriciler

MAK312 ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME OTOMATİK KONTROL LABORATUARI 1. Elektriksel Ölçümler ve İşlemsel Kuvvetlendiriciler MAK32 ÖLÇME ve DEĞELENDİME OTOMATİK KONTOL LABOATUAI Elektriksel Ölçümler ve İşlemsel Kuvvetlediriciler AMAÇLA:. Multimetre ile direç, gerilim ve akım ölçümleri, 2. Direç ölçümüde belirsizlik aalizii yapılması

Detaylı

ISF404 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ

ISF404 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ .4.26 5. HAFTA ISF44 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ Mekul Kıymet Yatırımlarıı Değerlemesi Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Temel Değerleme Modeli Mekul Kıymet Değerlemesi

Detaylı

Problem 1. Problem 2. Problem 3. Problem 4. PURPLE COMET MATEMATİK BULUŞMASI Nisan 2010 LİSE - PROBLEMLERİ

Problem 1. Problem 2. Problem 3. Problem 4. PURPLE COMET MATEMATİK BULUŞMASI Nisan 2010 LİSE - PROBLEMLERİ PURPLE COMET MATEMATİK BULUŞMASI Nisa 2010 LİSE - PROBLEMLERİ c Copyright Titu Adreescu ad Joatha Kae Çeviri. Sibel Kılıçarsla Casu ve Fatih Kürşat Casu Problem 1 m ve aralarıda asal pozitif tam sayılar

Detaylı

Kasırga [Gizli] KASIRGA PROJESİ 3. GELİŞME RAPORU. 16.06.2008 Ankara

Kasırga [Gizli] KASIRGA PROJESİ 3. GELİŞME RAPORU. 16.06.2008 Ankara KASIRGA PROJESİ 3. GELİŞME RAPORU 16.06.2008 Ankara İÇINDEKILER 1. KASIRGA İşlemcisi... 3 2. Tasarım Aşamaları... 3 2.1. Sanal Tasarım... 3 2.1.1. Buyruk Tasarımı... 3 2.2. Mimari Tasarımı... 4 2.2.1.

Detaylı

TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ

TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ TEMEL KAVRAMLAR GİRİŞ İstatistik kelimesii kökei Almaca olup devlet alamıa gelmektedir. İstatistik kelimesi gülük hayatta farklı alamlarda kullaılmaktadır. Televizyoda bir futbol müsabakasıı izleye bir

Detaylı

SAYISAL ELEKTRONĠK DERS NOTLARI: SAYISAL (DĠJĠTAL) ELEKTRONĠK

SAYISAL ELEKTRONĠK DERS NOTLARI: SAYISAL (DĠJĠTAL) ELEKTRONĠK SAYISAL ELEKTRONĠK DERS NOTLARI: SAYISAL (DĠJĠTAL) ELEKTRONĠK Günümüz Elektroniği Analog ve Sayısal olmak üzere iki temel türde incelenebilir. Analog büyüklükler sonsuz sayıda değeri içermesine rağmen

Detaylı

ISL 418 Finansal Vakalar Analizi

ISL 418 Finansal Vakalar Analizi 23.3.218 2. HAFTA ISL 18 Fiasal Vakalar Aalizi Paraı Zama Değeri Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Paraı Zama Değeri Paraı Zama Değeri Yatırım ve fiasma kararlarıda rasyoelliği yakalamak

Detaylı

(3) Eğer f karmaşık değerli bir fonksiyon ise gerçel kısmı Ref Lebesgue. Ref f. (4) Genel karmaşık değerli bir fonksiyon için. (6.

(3) Eğer f karmaşık değerli bir fonksiyon ise gerçel kısmı Ref Lebesgue. Ref f. (4) Genel karmaşık değerli bir fonksiyon için. (6. Problemler 3 i Çözümleri Problemler 3 i Çözümleri Aşağıdaki özellikleri kaıtlamaızı ve buu yaıda daha fazla soyut kaıt vermeizi isteyeceğiz. h.h. eşitliğii ölçümü sıfır ola bir kümei tümleyei üzeride eşit

Detaylı

NİÇİN ÖRNEKLEME YAPILIR?

NİÇİN ÖRNEKLEME YAPILIR? İÇİ ÖREKEME YAPIIR? Zama Kısıdı Maliyeti Azaltma Hata Oraıı Azaltma Souca Ulaşma Hızı Doç.Dr. Ali Kemal ŞEHİRİOĞU Araş.Gör. Efe SARIBAY Örekleme Teorisi kousuu içide, Örekleme Tipleri populasyoda örek

Detaylı

ÖRNEKLEME TEORİSİ VE TAHMİN TEORİSİ

ÖRNEKLEME TEORİSİ VE TAHMİN TEORİSİ İSTATİSTİKSEL TAHMİNLEME VE İSTATİSTİKSEL YORUMLAMA TAHMİNLEME SÜRECİ VE YORUMLAMA SÜRECİ ÖRNEKLEME TEORİSİ VE TAHMİN TEORİSİ ÖRNEKLEME VE ÖRNEKLEME ÖRNEKLEME DAĞILIMLARI VE ÖRNEKLEME DAĞILIMLARI Yorumlama

Detaylı

İstatistik Nedir? Sistem-Model Kavramı

İstatistik Nedir? Sistem-Model Kavramı İstatistik Nedir? İstatistik rasgelelik içere olaylar, süreçler, sistemler hakkıda modeller kurmada, gözlemlere dayaarak bu modelleri geçerliğii sıamada ve bu modellerde souç çıkarmada gerekli bazı bilgi

Detaylı

6. BÖLÜM VEKTÖR UZAYI VEKTÖR UZAYI VEKTÖR UZAYLARI

6. BÖLÜM VEKTÖR UZAYI VEKTÖR UZAYI VEKTÖR UZAYLARI 6. BÖLÜM VEKTÖR LARI -BOYUTLU (ÖKLİT) I Taım: Eğer pozitif bir tam sayı ise sıralı -sayı, gerçel sayılar kümesideki adet sayıı (a 1, a 2,, a ) bir dizisidir. Tüm sıralı -sayılarıı kümesi -boyutlu uzay

Detaylı

İŞLETİM KARAKTERİSTİĞİ EĞRİSİ VE BİR ÇALIŞMA THE OPERATING CHARACTERISTIC CURVE AND A CASE STUDY

İŞLETİM KARAKTERİSTİĞİ EĞRİSİ VE BİR ÇALIŞMA THE OPERATING CHARACTERISTIC CURVE AND A CASE STUDY Süleyma Demirel Üiversitesi Vizyoer Dergisi Suleyma Demirel Uiversity The Joural of Visioary İŞLETİM KARAKTERİSTİĞİ EĞRİSİ VE BİR ÇALIŞMA ÖZET Yrd. Doç. Dr. Halil ÖZDAMAR 1 İstatistiksel kalite kotrol

Detaylı

Otomatik Lotlama ve Ticari İzlenebilirlik

Otomatik Lotlama ve Ticari İzlenebilirlik Doküman Kodu : TNS006 İlk Yayın Tarihi : Eylül 2017 Revizyon Tarihi : Eylül 2017 Revizyon No : 1 İÇERİK GENEL BĠLGĠ LOT KAVRAMI ve ĠZLENEBĠLĠRLĠK Lot Kavramı Otomatik Lot OluĢturma Üretimde lot oluģturma

Detaylı

BILGISAYAR ARITMETIGI

BILGISAYAR ARITMETIGI 1 BILGISAYAR ARITMETIGI Sayısal bilgisayarlarda hesaplama problemlerinin sonuçlandırılması için verileri işleyen aritmetik buyruklar vardır. Bu buyruklar aritmetik hesaplamaları yaparlar ve bilgisayar

Detaylı

SAYILAR DERS NOTLARI Bölüm 1 / 3 SAYILAR DERS NOTLARI KONU BASLIKLARI:

SAYILAR DERS NOTLARI Bölüm 1 / 3 SAYILAR DERS NOTLARI KONU BASLIKLARI: www.testhae.com SAYILAR DERS NOTLARI Bölüm / 3 SAYILAR DERS NOTLARI KONU BASLIKLARI: -RAKAM -SAYI -DOGAL SAYILAR -SAYMA SAYILARI -ÇFT DOGAL SAYILAR -TEK DOGAL SAYILAR -ARDISIK DOGAL SAYILAR -ARDISIK ILK

Detaylı

İDEAL ÇARPIMLARI (IDEAL PRODUCTS)

İDEAL ÇARPIMLARI (IDEAL PRODUCTS) T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ MATEMATİK BÖLÜMÜ (IDEAL PRODUCTS) 070216013 TUĞBA ÖZMEN 080216038 AYŞE MUTLU 080216064 SEVİLAY HOROZ Nil ehri, Düyaı e uzu ehridir (6.650

Detaylı

TÜME VARIM Bu bölümde öce,kısaca tümevarım yötemii, sorada ÖYS de karşılamakta olduğumuz sembolüü ve sembolüü ele alacağız. A. TÜME VARIM YÖNTEMİ Tümevarım yötemii ifade etmede öce, öerme ve doğruluk kümesi

Detaylı

n, 1 den büyük bir sayma sayısı olmak üzere,

n, 1 den büyük bir sayma sayısı olmak üzere, KÖKLÜ SAYILAR, de üyük ir sayma sayısı olmak üzere, x = α deklemii sağlaya x sayısıa α ı yici derecede kökü deir. x m = x m O halde tersi düşüülürse, ir üslü sayıı üssü kesirli ise, o sayı köklü sayı içimide

Detaylı

KENAR TETİKLEMELİ D FLİP-FLOP

KENAR TETİKLEMELİ D FLİP-FLOP Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilgisaar Mühendisliği Bölümü Saısal Tasarım Laboratuarı KENAR TETİKLEMELİ FLİP-FLOP 1. SR Flip-Flop tan Kenar Tetiklemeli FF a Geçiş FF lar girişlere ugulanan lojik değerlere

Detaylı

BİR ÇUBUĞUN MODAL ANALİZİ. A.Saide Sarıgül

BİR ÇUBUĞUN MODAL ANALİZİ. A.Saide Sarıgül BİR ÇUBUĞUN MODAL ANALİZİ A.Saide Sarıgül DENEYİN AMACI: Akastre bir çubuğu modal parametrelerii (doğal frekas, titreşim biçimi, iç söümü) elde edilmesi. TANIMLAMALAR: Modal aaliz: Titreşe bir sistemi

Detaylı

Ders 2: Küme Teorisi, Örnek Uzay, Permütasyonlar ve Kombinasyonlar

Ders 2: Küme Teorisi, Örnek Uzay, Permütasyonlar ve Kombinasyonlar Ders 2: üme Teorisi, Örek Uzay, Permütasyolar ve ombiasyolar üme avramı üme İşlemleri Deey, Örek Uzay, Örek Nokta ve Olay avramları Örek Noktaları Sayma Permütasyolar ombiasyolar Parçalamalar (Partitio)

Detaylı

DİKDÖRTGEN SPİRAL ANTENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

DİKDÖRTGEN SPİRAL ANTENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME DİKDÖRTGEN SPİRAL ANTENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME Uğur SAYNAK ve Alp KUŞTEPELİ Elektrik-Elektroik Mühedisliği Bölümü İzmir Yüksek Tekoloji Estitüsü, 35430, Urla, İZMİR e-posta: ugursayak@iyte.edu.tr e-posta:

Detaylı

Banka Hesap Tanımı ĠÇERĠK

Banka Hesap Tanımı ĠÇERĠK Doküman Kodu : MST005 İlk Yayın Tarihi : Ocak 2017 Revizyon Tarihi : Ocak 2017 Revizyon No : 1 ĠÇERĠK GENEL BĠLGĠ BANKA HESAP TANIMI Genel Sekmesi Diğer Sekmesi GeliĢmiĢ Sekmesi EK ĠġLEMLER Banka Hesap

Detaylı

DÖNEM I BİYOİSTATİSTİK, HALK SAĞLIĞI VE RUH SAĞLIĞI DERS KURULU Ders Kurulu Başkanı : Yrd.Doç.Dr. İsmail YILDIZ

DÖNEM I BİYOİSTATİSTİK, HALK SAĞLIĞI VE RUH SAĞLIĞI DERS KURULU Ders Kurulu Başkanı : Yrd.Doç.Dr. İsmail YILDIZ DÖNEM I BİYOİSTATİSTİK, HALK SAĞLIĞI VE RUH SAĞLIĞI DERS KURULU Ders Kurulu Başkaı : Yrd.Doç.Dr. İsmail YILDIZ ARAŞTIRMADA PLANLAMA VE ÇÖZÜMLEME (03-09 Ocak 014 Y.ÇELİK) Araştırma Süreci (The research

Detaylı

7 2 işleminin sonucu kaçtır? A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3. Not : a buluruz. Doğru Cevap : E şıkkı

7 2 işleminin sonucu kaçtır? A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3. Not : a buluruz. Doğru Cevap : E şıkkı ) 3 4 5 3 0 A) B) 6 C) 5 D) 4 E) 3 0 Not : a 0 3 4 5 3 4 5 3 3 3.3.3... ÜSLÜ SAYILAR QUİZİ VE CEVAPLARI 6 4 4 3 buluruz. Doğru Cevap : E şıkkı 0 ) n bir doğal saı olmak üzere, ( ) ( ) n ( ) n n n A) 4

Detaylı

HİPOTEZ TESTLERİ. İstatistikte hipotez testleri, karar teorisi olarak adlandırılır. Ortaya atılan doğru veya yanlış iddialara hipotez denir.

HİPOTEZ TESTLERİ. İstatistikte hipotez testleri, karar teorisi olarak adlandırılır. Ortaya atılan doğru veya yanlış iddialara hipotez denir. HİPOTEZ TETLERİ İstatistikte hipotez testleri, karar teorisi olarak adladırılır. Ortaya atıla doğru veya yalış iddialara hipotez deir. Öreği para hilesizdir deildiğide bu bir hipotezdir. Ortaya atıla iddiaya

Detaylı

El Hareketini Takip Eden Vinç Sisteminin Giriş Şekillendirici Denetimi

El Hareketini Takip Eden Vinç Sisteminin Giriş Şekillendirici Denetimi Karaelmas Fe ve Mühedislik Dergisi / Karaelmas Sciece ad Egieerig Joural 3 (2), 43-47, 2013 Karaelmas Sciece ad Egieerig Joural Joural home page: http://fbd.beu.edu.tr Araştırma Makalesi El Hareketii Takip

Detaylı

İstanbul Göztepe Bölgesinin Makine Öğrenmesi Yöntemi ile Rüzgâr Hızının Tahmin Edilmesi

İstanbul Göztepe Bölgesinin Makine Öğrenmesi Yöntemi ile Rüzgâr Hızının Tahmin Edilmesi Makie Tekolojileri Elektroik Dergisi Cilt: 8, No: 4, 011 (75-80) Electroic Joural of Machie Techologies Vol: 8, No: 4, 011 (75-80) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.tekolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141

Detaylı

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK)

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK) MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK) Prof. Dr. Meti OLGUN Akara Üiversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, temel kavramlar, statiği temel ilkeleri 2-3 Düzlem kuvvetler

Detaylı

BLM 221 MANTIK DEVRELERİ

BLM 221 MANTIK DEVRELERİ 7. HAFTA BLM 221 MANTIK DEVRELERİ Prof Dr Mehmet AKBABA mehmetakbaba@karabuk.edu.tr Temel Kavramlar ÇOK DÜZEYLĠ (BASAMAKLI) MANTIK DEVRELERĠ, NAND VE NOR KAPILARI Dört basamaklı (Düzeyli) Mantık Devresi

Detaylı

1. GRUPLAR. 2) Aşağıdaki kümelerin verilen işlem altında bir grup olup olmadığını belirleyiniz.

1. GRUPLAR. 2) Aşağıdaki kümelerin verilen işlem altında bir grup olup olmadığını belirleyiniz. Sorular ve Çözümleri 1. GRUPLAR 1) G bir grup olmak üzere aşağıdaki eşitlikleri gösteriiz. i) e G birim elema olmak üzere e 1 = e. ii) a G olmak üzere (a 1 ) 1 = a. iii) a 1, a 2,, a G içi (a 1 a 2 a )

Detaylı

GÜMRÜK TARİFE UYGULAMALARI. İstanbul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü

GÜMRÜK TARİFE UYGULAMALARI. İstanbul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü GÜMRÜK TARİFE UYGULAMALARI İstabul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü SINIFLANDIRMA Sııfladırma Türk Gümrük Tarife Cetvelide eşyaı yer aldığı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyouu tespit edilme işlemi olarak

Detaylı

Tahmin Edici Elde Etme Yöntemleri

Tahmin Edici Elde Etme Yöntemleri 6. Ders Tahmi Edici Elde Etme Yötemleri Öceki derslerde ve ödevlerde U(0; ) ; = (0; ) da¼g l m da, da¼g l m üst s r ola parametresi içi tahmi edici olarak : s ra istatisti¼gi ve öreklem ortalamas heme

Detaylı

DERS 2. Fonksiyonlar

DERS 2. Fonksiyonlar DERS Fonksionlar.1. Fonksion Kavramı. Her bilim dalının önemli bir işlevi, çeşitli nesneler vea büüklükler arasında eşlemeler kurmaktır. Böle bir eşleme kurulması tahmin ürütme olanağı verir. Örneğin,

Detaylı

3. Bölüm Paranın Zaman Değeri. Prof. Dr. Ramazan AktaĢ

3. Bölüm Paranın Zaman Değeri. Prof. Dr. Ramazan AktaĢ 3. Bölüm Paraı Zama Değeri Prof. Dr. Ramaza AktaĢ Amaçlarımız Bu bölümü tamamladıkta sora aşağıdaki bilgi ve becerilere sahip olabileceksiiz: Paraı zama değeri kavramıı alaşılması Faiz türlerii öğremek

Detaylı

Vektör bileşenleri için dikey eksende denge denklemi yazılırak, aşağıdaki eşitlik elde edilir. olarak elde edilir. 2

Vektör bileşenleri için dikey eksende denge denklemi yazılırak, aşağıdaki eşitlik elde edilir. olarak elde edilir. 2 Açıklama Sorusu : V kayışlar, ayı mekaizma büyüklükleride düz kayışlara göre daha yüksek dödürme mometlerii taşıyabildikleri bilimektedir. V kayışları düz kayışlara göre gözlee bu üstülüğü sebebi "kama

Detaylı

11. SINIF SORU BANKASI. 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 1. Konu VEKTÖRLER TEST ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF SORU BANKASI. 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 1. Konu VEKTÖRLER TEST ÇÖZÜMLERİ 11. SINI SOU BANKASI 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAEKET 1. Konu VEKTÖLE TEST ÇÖZÜMLEİ 1 Vektörler Test 1 in Çözümleri 3. 4 N 1. 1,2 = 2 3 2 3 120 4 N 4 N 6 N 4 N Şekil I Şekil II A Şekil I Şekil II A 3 Değeri

Detaylı

ÇÖZÜM.1. S.1. Uyarılmış bir hidrojen atomunda Balmer serisinin H β çizgisi gözlenmiştir. Buna göre,bunun dışında hangi serilerin çizgileri gözlenir?

ÇÖZÜM.1. S.1. Uyarılmış bir hidrojen atomunda Balmer serisinin H β çizgisi gözlenmiştir. Buna göre,bunun dışında hangi serilerin çizgileri gözlenir? KONU:ATOM FİĞİ ebuyukfizikci@otmail.com HAIRLAYAN ve SORU ÇÖÜMLERİ:Amet Selami AKSU Fizik Öğretmei www.fizikvefe.com S.1. Uyarılmış bir idroje atomuda Balmer serisii H β çizgisi gözlemiştir. Bua göre,buu

Detaylı

YENĐ BĐR ADAPTĐF FĐLTRELEME YÖNTEMĐ: HĐBRĐD GS-NLMS ALGORĐTMASI

YENĐ BĐR ADAPTĐF FĐLTRELEME YÖNTEMĐ: HĐBRĐD GS-NLMS ALGORĐTMASI Uludağ Üiversitesi ühedislik-imarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı, 008 YENĐ BĐR ADAPĐF FĐLRELEE YÖNEĐ: HĐBRĐD GS-NLS ALGORĐASI Sedat ĐRYAKĐ * eti HAUN ** Osma Hilmi KOÇAL ** Özet: Bu makalede, adaptif

Detaylı

MAKEDONYA CUMHURİYETİ NDEKİ İLKOKUL VE LİSELERE YÖNELİK ELEKTRONİK ARAŞTIRMA

MAKEDONYA CUMHURİYETİ NDEKİ İLKOKUL VE LİSELERE YÖNELİK ELEKTRONİK ARAŞTIRMA БИРО ЗА РАЗВОЈ НА ОБРАЗОВАНИЕТО МИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА macedoia civic educatio ceter MAKEDONSKI CENTAR ZA GRA\ANSKO OBRAZOVANIE Eğitimde Etiklerarası Etegrasyo Projesi

Detaylı

DENEY 4 Birinci Dereceden Sistem

DENEY 4 Birinci Dereceden Sistem DENEY 4 Birici Derecede Sistem DENEYİN AMACI. Birici derecede sistemi geçici tepkesii icelemek.. Birici derecede sistemi karakteristiklerii icelemek. 3. Birici derecede sistemi zama sabitii ve kararlı-durum

Detaylı